tested
PMC IB2I LUIDSPREKERS
67
Subtiel geweld De historie achter de IB2i luidspreker van het Engelse merk PMC is te danken aan het Japanse bedrijf JVC, dat een monitorsysteem zocht voor hun surround opnames. De keuze viel niet op de grootste monitors van het bedrijf wegens ruimtegebrek in de mastering studio. Maar, zo bedacht men bij JVC, wij willen wel die enorm fraaie dome middenunit inzetten die iedereen toen al kende uit de BB5.
Eigenaar en ontwerper van PMC, Peter Thomas, bood aan de IB1 zodanig aan te passen dat de dome toepasbaar zou zijn. Dat betekende dat het filter een aanzienlijke wijziging moest ondergaan. Gelukkig kon het gehele basgedeelte zo goed als gehandhaafd blijven, net als de afmetingen van de kast. Pakweg ze-
NEXT
tested
ventig procent van de IB1 was terug te vinden in de IB2. Bij JVC kwamen nogal wat studiomensen over de vloer en al snel kwam er uit die hoek veel vraag naar de IB2. Daarmee werd het een productiemodel, eerst alleen voor de professional, later ook voor de consument. Recent is de consumentenversie aangepast met een tweeter die iets ruimer en vriendelijker klinkt dan de pro versie en is aan de naam van de IB2 een i toegevoegd. Voor de professional is er nu een IB2+. Specificaties
68
De IB2i is een forse, klassieke luidspreker. De tweeter is van Seas en deze maakt men op specificatie van PMC. De dome middenunit is een met de hand vervaardigd exemplaar van PMC zelf, net als de woofer. Opvallend is, dat de middentoner een dome is en de woofer volkomen vlak aan de voorkant. De woofer, met een conus die als een sandwich is opgebouwd uit Nomex en koolstofvezel, is erg stijf en ziet aan de achterkant een transmissielijn. In een interview met Peter Thomas komen we terug op de keuze voor zijn Advanced Transmission Line, daarom volstaat het om te zeggen dat de pijp een volkomen symmetrische belasting geeft aan voor- en achterzijde van de woofer, dat de vervorming extreem laag gehouden kan worden en dat het frequentiebereik naar beneden fors doorloopt. De ATL is kritisch gedempt met schuimstof van diverse dichtheden. Het toegepaste filter heeft hellingen van 24 dB/octaaf rond 380 Hz en 3,8 kHz. De filtersteilheid van 24 dB acht men bij PMC essentieel om te komen tot een correct afstraalgedrag, zowel in de breedte als de hoogte. De kast is leverbaar in zwart, eiken, kersen en walnootfineer en tegen meerprijs in hoogglans wit of zwart. De afmetingen zijn 74 x 33 x 46,5 centimeter en daar komt nog een voet bij van circa 30 centimeter hoogte. Het systeem vraagt veel vermogen. Aan 4 Ohm minimaal ongeveer 100 Watt en maximaal 500 Watt. De gevoeligheid is met 89 dB gunstig en de luidspreker kan enorme volumes produceren als de versterker krachtig genoeg is. De prijs voor de IB2i is 11.730 euro per paar en de stands kosten 1660 euro. Veel geld
voor een paar stands, maar het is PMCkwaliteit en de stands zijn exact getuned voor de IB2i. Genoeg specificaties, want, zoals de Engelsen zeggen: “The proof of the pudding is in the eating” en dan bewijst de IB2i dat hij de slagkracht heeft van een zwaargewicht boxer en de lichtvoetigheid van een balletdanser. Dus vanaf nu alleen nog luisteren. De set
Het luisteren geschiedt helaas op een andere locatie dan in één van mijn beide luisterruimtes. Bovendien is de set samengesteld uit mij onbekende apparatuur. Dat zijn niet bepaald mijn favoriete omstandigheden. Een verkeerde conclusie kan te snel getrokken zijn. In het geval van de PMC IB2i kan het helaas
niet anders en dat is de reden, dat ik een bezoek breng aan Hifi-Studio Zwaard in Rotterdam, waar de luidsprekers tot eind augustus 2011 staan opgesteld. De luisterruimte is vrijgehouden voor mij en als klankbord heb ik collega Jan de Jeu gevraagd om samen met mij te luisteren. We zijn gedurende de uren dat de IB2i speelt behoorlijk eensgezind. Terwijl we vaak elkaars apparatuur wel waarderen, zou het lang niet altijd onze persoonlijke keuze zijn. Voor de gelegenheid heeft Michel Zwaard een set opgesteld zoals hij gewend is. Luisteren, combineren, proberen en plaatsen. De set bestaat uit een Cary Audio Design CD 303 T sacd-speler, die inwendig is voorzien van elektronenbuizen. Daarachter een Moon 350P voorversterker en een 330A eindverster-
ker. Die laatste moet op papier in staat zijn 250 Watt per kanaal te leveren aan de 4 Ohm PMC luidsprekers. Naast een netfilter en geselecteerde netsnoeren gebruikt Zwaard zijn in eigen beheer gemaakte gebalanceerde interlinks tussen de apparatuur en Ocos kabel in singlewire naar de luidsprekers. Prijsindicatie: 8000 euro voor de Cary speler en 5000 euro voor de twee Moon versterkers samen. De IB2i staat op eigen, zeer degelijke stands van PMC. Ingedraaid met de tweeter recht naar de luisterpositie. Als de eerste cd in de lade schuift zijn we niet erg gelukkig met het geluid. Dat is een probleem als je niet zelf de set hebt samengesteld. Gelukkig gaat dat heel snel veranderen als we onze stoelen een halve meter naar voren hebben gescho-
ven. Dat haalt de overdreven druk in het laag weg. Nu is het stereobeeld nog erg klein en alleen tussen de luidsprekers aanwezig. Een stukje te ver naar buiten draaien maakt stemmen veel te groot, de gulden middenweg is precies waar we op zitten te wachten. Nu hoeft alleen de set nog maar op temperatuur te komen, wat we merken aan een groeiend enthousiasme voor de luidsprekers. Wat volgt is het opschrijven van mijn persoonlijke indruk, die geheel los staat van wat er in het hoofd van Jan omgaat. Zo heb ik alle vrijheid voor mijn recensie en zal ik niet beïnvloed worden. Geen punt
Een cd met een live-opname van Mary Black klinkt in eerste instantie nogal
tested
rauw en hard. Heel eerlijk, een tikje te eerlijk. Het is duidelijk, dat de set nog steeds niet op toeren is. Haar ‘Crow In The Cradle’ mist een pakkend element. Net zo goed als de track ‘Katie’ die tranentrekkend behoort te zijn. Toch raakt de muziek mij wel in het hart en vooral het zo belangrijke middengebied valt op in positieve zin. Een oudere Diana Krall cd bevat ‘Peel Me A Grape’. Op sommige installaties gaat de essentie van het nummer verloren, namelijk de dwang die Krall in haar stem legt om haar wensen ingewilligd te krijgen. De PMC doet het goed. Lekker dominant. Met de stoel weggeschoven van de muur heeft de piano de juiste zwaarte, is de bas nog steeds zwaar, maar wel goed te volgen en met een juiste definitie. De stem van Krall komt al helemaal los met als opvallend extra de ruime dynamiek en het compressieloze gedrag van de luidspreker. Om het laag nog strakker te krijgen zou ik mijn NAD M2 versterker wel eens aan de IB2i willen koppelen. Helaas heb ik die niet in de auto gezet. ‘War Of The Worlds’ was een project van Jeff Wayne. Als de ruimteschepen van Mars geland zijn, begint het losdraaien van de kap van de gigantische bollen. Een metaal op metaal schurend geluid met groot realisme. Tot de kap met een daverende klap op de grond valt. Inderdaad, met de IB2i is het een daverende klap. Volume is met dit systeem geen punt, waarschijnlijk kunnen de luidsprekers onmogelijk hard spelen. De stem van Richard Burton, de verteller van het verhaal op de cd, kraakt als een oude houten vloer. De muziek die volgt is strak en denderend. Wow, voer hier hardrock of progrock in en de liefhebber kan smullen. Zelf ben ik meer van de vrouwenstemmen. Mafald Arnauth bijvoorbeeld die heerlijke fado ten gehore brengt. Terwijl ik steeds meer aan het systeem en de luisterruimte gewend raak, neem ik waar, hoe mooi de stem in de akoestische muziek staat en daarmee harmonieert. Ik heb het gevoel hoge tonen te missen. Later zal blijken dat die volledig aanwezig zijn, alleen nooit scherp klinken en dus niet extra opvallen. Als ik iets wil opmerken tegen mijn buurman moet ik mijn stem verheffen. Zonder het in de gaten te hebben
69
NEXT
tested
staat de muziek hard te spelen, omdat het niet irriteert en de IB2i alle muzieksoorten probleemloos slikt. De castagnetten in de fado vormen de brug naar Cecilia Bartoli die een Spaans lied zingt dat wordt toegeschreven aan het oeuvre van Maria Malibran. Bartoli in deze vorm heb ik niet eerder zo fraai kunnen beluisteren, op geen enkel systeem. Nu ken ik lang niet alle systemen, lang niet alle weergevers, maar ik weet wel dat de IB2i een ongehoord hoog kwaliteitsniveau neerzet. Spaanse gitaar, castagnetten, de stem die zo zacht, haast teder kan zingen om vlak daarna vol uit te halen. Ik geef mij nu al gewonnen, wat een prachtig systeem speelt hier. Ook Jan is het daar mee eens, ik hoor hem mompelen: “Pak ze maar in”. Tranen in de ogen
70
Meer klassiek werk, instrumentaal van Angeleri. Tot in het kleinste detail is alles hoorbaar, ook heel kleine belletjes rechts achter. Viool heeft geen enkele scherpte en laat zich niet verleiden tot gejammer. De totale klank, juist van akoestische instrumenten, is uitzonderlijk goed te noemen. Dynamiek? Ruim, ruim voorhanden. Er ontstaat een mooie scheiding tussen instrumenten zodat een solist de ruimte heeft, terwijl een groot orkest er omheen daadwerkelijk invalt als een groot orkest. Tamboerijn heeft precies de juiste klank. Het geheel heeft een enorme zachtheid zonder een enkel moment te verliezen aan impact. De pure kracht van de versterker bewijst zijn nut aan de PMC. Overigens spelen we nu een sacd. Telkens wanneer ik iets anders op wil zetten, zijn de eerste tonen van een beginnende volgende track voldoende om terug te zakken in de stoel. Dus speelt Angeleri alsmaar door. Bijgeluiden van de aanwezige mensen tijdens de opname hoor je feilloos, omdat het systeem heel diep gaat op een heel natuurlijke manier. De luidsprekers dansen en juichen met de muziek mee. Grappig dat de tamboerijn steeds weer naar voren komt, als een rode draad door de tracks. Een ijle triangel, zo mooi en zo zuiver, klinkt op uit het grommende orkest. De Vier Jaargetijden van Vivaldi blijft door de jaren heen mijn meest favoriete mu-
ziek. Al vanaf 1975 toen ik het werk leerde kennen. Heel harmonieus en uitermate natuurlijk is de weergave van de sacd van Janine Jansen. De kracht lijkt haast die van een grote klassieke Tannoy of Klipsch hoorn, maar dan ongekleurd en gepolijst. Intens zuivere vioolklanken van heel zacht, subtiel, tot overweldigend. Orgel draagt de muziek steeds maar verder. Cello’s snorren van genoegen en doen ver weg denken aan een nest spinnende katten. Hiervan krijgt een mens zoals ik fysiek tranen in de ogen. Is er iets storend? Misschien het zuchten van Janine, iets dat ze in haar uiterste concentratie zelf waarschijnlijk niet eens hoort. Deze cd ga ik voorlopig thuis niet draaien, dit niveau is op mijn PMC fact.8 niet haalbaar. Bovendien heb ik mededogen met de buren. Zo hard kan het thuis niet.
Zuivere muziek
Katie Melua trad ooit op in de O2 Arena in Londen. Haar ‘Piece By Piece’ laat heel goed de omvang van de zaal horen. Visueel staat er een artieste die probleemloos de ruimte vult en tegelijk klein en kwetsbaar is. Foutjes in de opname worden meedogenloos uitgelicht. “Zeker niet op PMC monitor gemixt?”, grappen we tegen elkaar. Melua is aanraakbaar en teder. De ideale zingende schoondochter als je het mij vraagt. Alles speelt ook heel losjes, soepel. De reserves, die ik aan het begin van de avond had, zijn volledig verdwenen. Dit is simpelweg een machtig mooi systeem. Geen twijfel mogelijk dat het om een live-opname gaat. Elke stap op het podium weerklinkt, het dynamisch ploppen van de microfoon is aanwezig. Het is de zoveelste cd die ik
tested
een klassieke zangstem en als uitsmijter een slagwerkgroep die mij letterlijk de oren deed tuiten. Het geweld doet pijn. De drums zijn wel fantastisch echt, met daverende klappen en moeiteloze dynamiek. Jammer dat het tijd is om in te pakken, nog meer jammer dat het onmogelijk is om het systeem mee naar huis te nemen. Herscheppen
met regelmaat draai, maar niet eerder zo intens kon beluisteren. En dan overdrijf ik geen woord. Losheid en gemak vormen slechts een onderdeel van het geheel. Wat speelt is zuivere muziek. Dit is een speaker om te begeren, net zo begeerlijk als Katie Melua zelf. Na vier nummers kippenvel op de armen van Jan (die vóór deze avond niet om Melua gaf) schuif ik Jachinta in de Cary. Haar ‘Summertime’ klinkt als een zwoele zomer zodra ze haar stem verheft. Traag, warm, zweet. Het is zomer in alle opzichten. Dat het laag wederom drukkend is, ligt aan de cd. Terwijl het toch een mooie opname is. Piano klinkt lekker, swingend en los. Het pianospel is helder alsof de zonnewarmte niet deert, trompet daarentegen zucht in de hitte. Samen een combinatie die heel goed in muziek weergeeft
hoe vroeger de zomers in New Orleans geweest moeten zijn. In de tijd dat de stad nog vredig aan de Mississippi lag en het water zijn schade niet had aangericht. De muziek danst wederom tegen het einde van het nummer, met een ingewortelde speelsheid in de weergave. Als Jachinta zingt dat ‘The Living Is Easy’, dan geloof ik haar dit keer op haar mooie ogen. Een weergave van de sfeer die in de muziek en tekst zit, ken ik in deze vorm eigenlijk alleen van een luistersessie met de grote Quad 2905 elektrostaten. Dit is niet geheel verwonderlijk, want als ik veel later Peter Thomas interview, vertelt hij dat hij ooit geïnspireerd raakte door een Quad ESL. Bij terugkomst van Michel filosoferen we nog wat over de set en de IB2i, heeft Michel nog een toevoeging met Countrymuziek,
Wat een luisteravond als deze met Jan en mij heeft gedaan, valt niet zo precies onder woorden te brengen als ik zou willen. Het IB2i systeem van PMC heeft ons verbaasd doen staan. De kast doet niet vermoeden met welk een subtiliteit de luidspreker kan weergeven. Evenmin doet het klassieke uiterlijk vermoeden dat hier een systeem staat met een ongelooflijk stereobeeld dat volkomen los in de ruimte aanwezig is. De basunit in de Advanced Transmission Line gaat heel erg diep en draait de hand niet om voor de hardste klappen. De tweeter is vloeiend, toch puntig, zacht en tegelijk helder. De dome weergever voor het middengebied herschept elke stem tot een mens, elk instrument komt tot zijn recht. Je kunt heel zacht spelen met behoud van het gehele spectrum en je kunt oorverdovend hard spelen. De IB2i kan eigenlijk alles. Met elke soort muziek die wij hem voerden. Ik spreek in dit verband niet over high-end weergave. Bewust niet. Deze IB2i heeft niets te maken met high-end, wel alles met het herscheppen van de realiteit. Dat is vele malen belangrijker en doet recht aan de muziek. Dit is hetgeen de mastering engineer samen met de artiest voor ogen had. Een werkelijk schitterende weergever voor als u het budget, de ruimte om hem te plaatsen, een uitmuntende bron en voldoende versterking hebt.
71
René van Es
PRIJZEN PMC IB2I STANDS IB2I
€ 11.730 € 1.660
PER PAAR PER PAAR
STAGE ACOUSTICS, TEL: +31 (0)38-8520635 E-MAIL:
[email protected] WWW.STAGEACOUSTICS.NL
END
