ACOUSTIC SIGNATURE STORM MET SME M2-12R TOONARM, ACOUSTIC SIGNATURE VDH CANARY SE MC ELEMENT & VAN DEN HUL THE GRAIN PHONO VOORVERSTERKER
tested
Adrenalin Rush!
73
Enkele maanden geleden kondigde mijn hoofdredacteur aan dat ik voor het maartnummer van Music Emotion een mooie Acoustic Signature draaitafel ter test aangeboden zou krijgen. Bij de gedachte alleen voelde ik de adrenaline al door mijn lichaam razen.
Vanwaar die verhoogde adrenalinestroom zult u zich wellicht afvragen. Wel, dat zal ik u vertellen. Ik ken importeur Marco de Wilde van Music2. Hij levert een te testen draaitafel altijd aan als een volledig analoog bronsysteem. Dit houdt dus in dat de draaitafel bij mij thuis afgegeven wordt met inbegrip van een toonarm en een element. Daarbij is aandacht besteed aan de match, ook qua prijsniveau. In dit geval is hij zelfs nog een stap verder gegaan en heeft hij er een phono voorversterker aan toegevoegd. Ook nu heeft hij weer gezorgd voor een totaalcombinatie die menig analoog hart versneld zal laten kloppen. Allereerst is de draaitafel een compleet nieuw ontwerp. Daarnaast is ook de toonarm de eerste van zijn soort in Nederland. En zelfs het element is speciaal voor deze test vervaardigd door de Nederlandse, zowel nationaal als internationaal vermaarde,
NEXT
tested
analoog goeroe Aalt Jouk van den Hul. De phono voorversterker van diezelfde van den Hul mag dan al wat langer leverbaar zijn, maar juist omdat zowel het element als de phono voorversterker afkomstig zijn van dezelfde ontwerper mag je als recensent verwachten dat ze naar alle waarschijnlijkheid optimaal op elkaar afgestemd zullen zijn. Logisch dus dat de verwachtingen bij mij, als echte vinylliefhebber, hoog gespannen zijn en dat mijn adrenalinepeil aan het begin van de test hoog is. De draaitafel
74
Op de internetsite van Acoustic Signature zult u sinds enige tijd tevergeefs zoeken naar de bekende modellen Samba, Final Tool en Mamba. Ontwerper Gunther Frohnhoefer heeft deze drie typen namelijk vervangen door drie geheel nieuwe ontwerpen; Lightning, Storm en Thunder. Zowel de Storm als de Thunder zijn qua uiterlijk direct te herkennen als Acoustic Signature draaitafels waarbij de Storm met zijn 5 cm dikke, 12 kilo zware aluminium plateau en 4,5 cm dikke aluminium onderbouw net iets minder massief is dan de Thunder. Het is een echt massaloopwerk dat, afhankelijk van de uitrusting, een gewicht heeft dat tussen de 31 en 35 kilo zal liggen. Zo kunnen er op het loopwerk drie armen worden geplaatst - armboards voor
alle denkbare 9 en 12 inch armen zijn leverbaar - ook al is er op het testexemplaar slechts één te vinden. Tijdens de test zal blijken dat dit genoeg is om een echte muziekliefhebber blij te maken. Wat meteen opvalt zijn de drie voeten die voor een deel buiten de onderbouw uitsteken. Waarmee dus niet alleen de ‘footprint’ duidelijk groter geworden is dan bij oudere modellen het geval was, maar veel belangrijker nog de stabiliteit opnieuw verder verbeterd is. Die voeten zijn onafhankelijk van elkaar in hoogte verstelbaar waardoor de Storm dus perfect waterpas kan worden afgesteld. Van essentieel belang voor het zeker stellen van de optimaal realiseerbare klank. Het aluminium plateau waarop bij het testexemplaar een lederen mat ligt - is vervaardigd uit een zeer zachte legering en is zwaarder dan dat van zijn voorganger. Tevens is de resonantiedemping verder geoptimaliseerd. Dit geschiedt onder andere door middel van de, op symmetrische wijze in het plateau geplaatste, acht in o-ringen gevatte messing ‘silencer inserts’. Aan de onderkant van het plateau bevindt zich bovendien nog een resonantie absorberende coating. Dat dit werkt wordt bewezen wanneer ik op het plateau klop; volledig dood! De, in eenzelfde aluminium behuizing gevatte, losstaande synchroon motor wordt gecontroleerd door
Acoustic Signature’s eigen elektronisch gereguleerde motorsturing; de AlphaS. Op deze wijze is de motor volledig ontkoppeld van het stroomnet. Waardoor alle verontreiniging die vanuit het stroomnet een negatieve invloed zou kunnen hebben op deze analoge bron, al bij voorbaat uitgesloten is. Waar het letterlijk allemaal om draait bij een draaitafel is natuurlijk het lager. Het lagergedeelte in het plateau is vervaardigd uit gehard en gepolijst staal met aan de basis een extreem geharde tungsten carbide ball. Het lagerhuis gebruikt perfect gematchte sinter bronze inserts die zelfsmerend en dus onderhoudsvrij zijn. De basis van het lager wordt gevormd door Tidorfolon, het materiaal dat geen smering nodig heeft. Met als groot voordeel dat u nooit hoeft te checken of het lager niet droogloopt. De arm
De eerste M2 arm die ik ooit tegenkwam was op een Musical Fidelity draaitafel. Een mooi gelimiteerd ontwerp van Anthony Michaelson dat echter slechts een korte tijd verkrijgbaar was. De M2 range is sindsdien uitgebreid en momenteel zijn er een 9, een 10 en een 12 inch versie leverbaar. De laatste aanwinst in de reeks is de hier gebruikte12 inch arm. Het ontwerp heeft de ondankbare taak om de consument de vorige - bijkans
tested heilig verklaarde - versie van de 12 inch SME arm te doen vergeten. Qua looks is dat niet zo’n moeilijke opgave want ook deze nieuwe loot aan de SME boom volgt als ‘j-shaped’ arm een klassiek design. Door de afneembare S2-R aluminium headshell is instelling van de azimuth relatief eenvoudig en het uit twee tungsten delen samengestelde contra gewicht maakt dat de arm te gebruiken is met een grote range van elementen. Hij is volledig vervaardigd uit stainless steel, ook de dunne armwand, die intern gedempt wordt en volgens de fabrikant akoestisch dood is. VTA is nauwkeurig instelbaar, net als de anti-skating. Het is algemeen bekend dat bij een 12 inch ontwerp zowel de vertical tracking error als de harmonic distortion kleiner zijn dan bij een 9 inch arm. Maar naast die twee criteria zijn er nog een aantal andere, waaronder resonantiekarakteristiek en rigiditeit, die maken dat uiteindelijk veel analoog liefhebbers, waaronder ondergetekende, toch de voorkeur geven aan een 9 inch versie. Bijkomend voordeel van een 9 inch arm is dat tegenwoordig vrijwel alle elementen ontworpen worden voor juist die armlengte.
Het element
Maar uiteraard zijn er ook op die regel uitzonderingen. Zeker wanneer je praat over een custom build MC element. Neem nu bijvoorbeeld het Canary SE MC element dat Aalt Jouk van den Hul speciaal voor deze arm gebouwd heeft. Eén van de kenmerken die de Canary onderscheidt van zijn illustere familielid Colibri is de lengte van de cantilever. Normaliter is die van de Canary duidelijk een stuk korter. Bij dit voor gebruik in een 12 inch arm aangepaste exemplaar is die cantilever echter langer. Daardoor zie ik op het eerste gezicht dan ook geen verschil wanneer ik er ter vergelijking een Colibri XCM naast houd die ik tijdelijk in huis heb. Bij de specificaties, die Aalt Jouk altijd in de deksel van het houten cartridge doosje schrijft, staat dat deze versie ontworpen is voor gebruik in armen met een effectieve massa van 8 tot 15 gram. Bij de ‘gewone’ Canary loopt die range van 8 tot 12 gram. Deze Canary SE - één uit een reeks elementen die van den Hul voor Acoustic Signature ontwerpt - heeft een open, resonantievrije constructie en een ‘gezonde output’ van 0,55 mV. Opgegeven
loading impedance loopt van 100 tot 47000 Ohm waarbij 100 - 200 Ohm als optimaal wordt genoemd. De phono voorversterker
Die loading impedance hoef ik trouwens niet in te stellen bij deze v d Hul The Grail phono want dat gebeurt bij MC elementen volledig automatisch. The Grail is een phono waar zowel MM als MC elementen op aangesloten kunnen worden. Met een schakelaar op de achterzijde kan gekozen worden tussen deze twee typen elementen. Intern kan ook nog de gain worden ingesteld. Marco van Music2 heeft al enige tijd met deze combinatie gespeeld dus voor mij is er geen reden om deze phono open te schroeven. Mocht u dit toch willen doen dan zou u kunnen zien dat het hier gaat om een phono die enigszins afwijkt van wat gemiddeld gebruikelijk is. Zo worden op de PCB geleidende banen van puur goud gebruikt. En in plaats van condensatoren wordt in het equalization network gebruik gemaakt van spoeltjes met een lage weerstand. Toegegeven, een riskante aangelegenheid, want er moet natuurlijk wel gebruik worden gemaakt
75
NEXT
tested
ik een power cord van, hoe kan het ook anders, van den Hul aan. De potentiële koper van deze phono zal ongetwijfeld willen experimenteren met netsnoeren maar tijdens de test voldeed dit van den Hul powercord prima.
76
De set
van de juiste spoeltjes. En dat is iets wat je nu juist met een gerust hart aan Aalt Jouk en mede ontwerper Jürgen Ultee over kunt laten. Mijn enige kritiek geldt het uiterlijk van de phono. Voor de gevraagde aanschafprijs verwacht ik eerlijk gezegd een wat luxer uitgevoerde kast. Maar aan de andere kant is het natuurlijk veel belangrijker dat het geld niet in het uiterlijk maar in de kwaliteit van de intern gebruikte componenten wordt ge-
stoken. En dat is hier zeker het geval. De phono heeft een externe powersupply. Onderling zijn ze verbonden door een uitzonderlijk lange kabel. Geen overbodige luxe, want deze phono is zeer gevoelig voor brom en de voeding moet, evenals andere stoorbronnen, dan ook op zo groot mogelijke afstand van de phono verwijderd zijn. Zelf heb ik tijdens de testperiode die brom niet helemaal weg kunnen krijgen. Aan de voeding tref
Op zijn site pleit van den Hul ervoor om bij het onderling verbinden gebruik te maken van een van den Hul interlink. Neem het hem eens kwalijk. Desalniettemin heb ik ervoor gekozen om tussen de phono en de Unison Research P70 geïntegreerde versterker een interlink van Sonore te gebruiken. In mijn oren de interlink die, ongeacht de installatie, de muziek het minst in de weg zit. Als luidsprekerkabels naar de Audiovector Si3 Avantgarde Arreté luidsprekers gebruik ik Siltech Classic. De analoge referentie set wordt gevormd door de TW Acustic Raven Two die met John van Gent Magic Link Reference gebalanceerd verbonden is met de ASR Basis Exclusive phono voorversterker. In de SME 309 - intern bekabeld met Deskadel zilverkabel - hangt een Lyra Delos MC element terwijl in de Goldenote B5 titanium toonarm tijdelijk een van den Hul Colibri XCM gemonteerd is. De luisterervaring
De importeur heeft de combinatie al meerdere speeluren laten maken maar desondanks neem ik ruim de tijd om de te testen set in te spelen, met name belangrijk voor het element en de phono voorversterker. Voordat ik begin met het serieuze luisteren, valt me als eerste de rand aan de bovenzijde van het plateau op. Deze is veel sterker afgeschuind dan bij mijn referentie het geval is. Daardoor is het veel eenvoudiger om de lp van het plateau te verwijderen. Wanneer ik dan begin met het serieuze luisteren is meteen duidelijk dat ik hier speel met een van den Hul element. Ik hoor een heel mooi ruimtelijk beeld waarin het hoog fluweelzacht is. De Canary SE lijkt in deze combinatie fractioneel minder helder dan de Colibri, tegelijkertijd echter ook iets vloeiender en daarmee in mijn oren ook net iets evenwichtiger. Duke Ellington’s big band klinkt zeer dy-
tested namisch, iets wat net als dat vloeiende karakter voor een deel afkomstig is van The Grail, zo blijkt later als ik ga wisselen van phono versterker. Het loopwerk klinkt door in het gewicht en de ritmische precisie waarmee Ellington’s band in de ruimte wordt neergezet. Niet zo zeer op imponerende, als wel op realistische, indrukwekkend onopvallende wijze. Wat The Grail met de ASR Basis Exclusive gemeen heeft is het op meesterlijke wijze aan het vinyl ontfutselen van de kleinste details die bij verreweg de meeste phono versterkers onder de ruisvloer verborgen blijven. Zoals in het nummer ‘The Well’ van Jennifer Warnes. In een aantal songs op de gelijknamige lp zit Jennifer tegen de grens van haar vocale kunnen aan en dat wordt via beide phono’s levensecht uitgelicht. Loopwerk, arm, element en phono maken het optreden van miss Warnes tot een bluesy, moody, jazzy mixture die me totaal op laat gaan in de muziek. Het is slechts één van de vele voorbeelden uit de vele luistersessies.
De conclusie
In de loop der jaren heb ik meerdere Acoustic Signature draaitafels beluisterd. Ik herinner me een ‘Final Tool’ waarvan de transparantie, de snelheid, de dynamiek en het ver doorlopende en doortekende laag indruk maakten. Net als die voorganger, en de later door mij geteste ‘Analog One’, wordt ook deze ‘Storm’ gekenmerkt door een prachtige autoriteit die gepaard gaat met de nodige rust, een sublieme gelijkloop, een geweldig sporen en een zonder enige zweving of versmering op vloeiende wijze weergeven van verfijnde detaillering. Ook de dynamiek is van het allerhoogste niveau. Iets waarin The Grail en The Canary SE - beiden van de hand van Aalt Jouk van den Hul - een krachtig woordje meespreken. In zijn prijsklasse is dit een ijzersterke speler die geen enkel duel met welke uitdager dan ook uit de weg hoeft te gaan. Hij kan met open vizier de strijd aangaan en de kans dat hij als uiteindelijke overwinnaar uit de tweekamp tevoorschijn zal komen is erg groot. Eerder gaf
ik aan dat ik persoonlijk de voorkeur geef aan 9 inch armen boven 12 inch armen. De SME M2-12R heeft me er uiteindelijk echter wel van kunnen overtuigen dat ook een 12 inch arm muzikaal kan klinken zonder de ‘lompheid’ die ik tot voor kort associeerde met deze lengte. Als geheel is dit een combinatie die in staat gebleken is om de verhoogde adrenalinestroom - waarin voor aanvang van de test al sprake was - tot op het eind te laten voortduren. Kortom; een prachtige set waar ik zonder moeite de rest van mijn muzikale leven mee voort zou kunnen.
77
Tekst: Jan de Jeu Foto’s: Peter Vellekoop PRIJZEN ACOUSTIC SIGNATURE STORM SME M2-12R (12 INCH ARM) ACOUSTIC SIGNATURE VDH CANARY SE MC ELEMENT VAN DEN HUL THE GRAIL MM/MC PHONO
€ 4259 € 1890 € 3200 € 6200
MUSIC2 E-MAIL:
[email protected], WWW.MUSIC2.NL
END
