RAIDHO ACOUSTICS DIAMOND D1 LUIDSPREKERS
tested
Naar de slogan van een andere bekende Deense luidsprekerfabrikant en de uitkomst van een onderzoek uit 1992 naar de eerlijkste Europeanen, ‘Danes don’t lie.’ Wanneer ik op de Alkmaar show 2013 het vlammend betoog van Raidho’s charismatische Deense mede ontwerper en verkoopleider Michael Børresen over de denkbeelden en idealen onderga, word ik even mede betoverd door de stortvloed aan enthousiast gebrachte en ogenschijnlijk eerlijke en geloofwaardige technische ‘feiten’, data en gematerialiseerde voorbeelden. Niet alleen heel anders en afwijkend van wat ik normaal hoor. Maar ook zo logisch, dat je het al snel vreemd vind dat anderen niet zo denken. Voor deze test houd ik mij bezig met de nieuwe topmonitor van deze snel rijzende ster in high-end luidsprekerland. Oftewel Raidho Acoustics met zijn D1.
25
Danes don’t lie
NEXT
tested
Even voor alle duidelijkheid, wie in deze test weer een verhaal over de zoveelste (te) dure monitorluidspreker verwacht, heeft dit keer eigenlijk alleen maar voor het zuiver fysieke deel gelijk. Toch houdt daarmee ieder andere vergelijking op. Want niet alleen is dit nieuwe kleine paradepaard van deze in het Deense Pandrup gesitueerde fabrikant, groots en bijzonder in zijn prestaties. Maar tevens gedraagt hij zich in veel opzichten als een echt serieuze vloerstaander. Vertaald in ‘real world’ eigenschappen betekent dit dat plaatsing in een kleine ruimte niet is aan te raden. Daarbij dienen de luidsprekers liefst bovengemiddeld breed en vrij van de achter- en zijwanden te worden opgesteld. Ook qua versterking worden er de nodige eisen gesteld en ‘zien’ deze weergevers het liefst een zo zuiver mogelijk klinkend exemplaar met voldoende dynamische headroom en middenlaag controle onder de kap. Technologie
26
Het Raidho avontuur met ontwerper Michael Børresen in de hoofdrol, is oorspronkelijk begonnen met merknamen als Emilie, Eben en Ayra. Hierbij vertoont vooral dit laatste merk, treffende gelijkenissen met de hedendaagse range onder de eigen Raidho naam. Om de kapitaal vretende technologische ontwikkelingen echter blijvend te kunnen bekostigen, heeft Michael al verschillende jaren geleden versterking gezocht en gevonden in medeontwerper en verkoopleider Lars Kristensen (voormalig Nordost Corporation) en de kapitaalkrachtige Dantex Group, geleid door John Jensen (ex. eigenaar Scan Speak). Toch is de grootste drijfveer van Raidho ongetwijfeld de enorme verbeeldingskracht en fantasie van geestelijk vader Børresen. Want waar de één enkel ligt te mijmeren over mooie mogelijkheden en ideeën, is hij de daadkrachtige persoon die het vervolgens ook daadwerkelijk gaat uitproberen. Door deze enorme drive en motivatie, is Raidho Acoustics momenteel één van de meest toonaangevende high-end luidsprekerfabri-
kanten van dit moment. De verbeelding van Børresen heeft uiteindelijk geleid tot de realisatie van een aantal unieke onderdelen, die volledig in eigen huis worden vervaardigd. Wat te denken van een bandtweeter met zowel een extreem lage vervorming, hoog oplossend vermogen, een grote bandbreedte en een hoge belastbaarheid. Ook voor het laag en middengebied zijn er inmiddels verschillende formaten conussen uit composietmateriaal vervaardigd. Tot voor de D serie bestond het basismateriaal voor een typische Raidho conus nog uit een composiet van aluminium en aluminium oxide. Oftewel twee dunne laagjes van ieder 150 micron, gescheiden door een nog dunner laagje van 100 micron dikte. Hierdoor kon de eerste opbreekmodus meer dan een volledig octaaf (van 6.5 kHz naar 12.5 kHz voor een 11,5 cm unit) naar boven worden verschoven! Een prachtige prestatie, waardoor een nog aanzienlijk betere aansluiting bij de supersnelle ribbon tweeter kon worden gerealiseerd dan voorheen. Maar nog steeds dacht Michael in zijn mijmeringen dat het beter moest kunnen. Na heel veel onderzoek en uitproberen bleek het mogelijk te zijn om het keiharde aluminium oxide (9 op de schaal van Mohs), te vervangen door een gecombineerde laag van industriële diamant en carbon (voor optimale hechting). Hierdoor werd niet alleen het ultieme cijfer 10 gehaald op de hardheidsschaal van Mohs, maar kon ook de eerste opbreekmodus van 12,5 kHz, naar een duizelingwekkende 20 kHz worden verschoven! Let wel, we praten hierbij nog steeds over dezelfde conus van 11,5 cm. Door dit nieuwe diamant membraanmateriaal is volgens Raidho overigens ook het laatste restje conusmateriaalkleuring compleet verdwenen en dus is het ideaal van de zichzelf wegcijferende luidspreker, weer een stap dichtbij gekomen. Omdat de aandrijving van de conus net zo belangrijk is als het materiaal zelf, heeft dit Deense merk ook daarbij rigoureuze stappen gezet. Het gaat hierbij om de zogenaamde ‘Ceramix’ techniek en in plaats van de conventio-
tested
nele direct achter de spreekspoel geplaatste magneet, heeft Raidho voor een opstelling gekozen waarbij super krachtige neodymium magneten verticaal in een push-pull opstelling zijn gerangschikt rond een ingenieuze dubbele spreekspoel. Deze opstelling creëert een zeer open structuur, waarbij de voorzijde van de magneetstructuur nauwelijks meer aan de reflecties afkomstig van de achterzijde van het membraan wordt blootgesteld. Zeker zachte membraansoorten zoals papier laten veel geluid door hun membraan door. Dit veroorzaakt niet alleen een extra vorm van kleuring, maar vertroebelt ook het totaalsignaal. Door het gepatenteerde volledig open geconstrueerde Raidho magneetsysteem, kan de lucht werkelijk vrij bewegen en genereert daardoor veel minder compressie dan elk ander magneet systeem wat op de markt verkrijgbaar is. Maar tenslotte zijn het vooral de gehoormatige resultaten die tellen. En juist hier is volgens Raidho de enorme geluidsverbetering ten opzichte van een traditioneel opgebouwd magneetsysteem spectaculair. Naast alle in eigen huis vervaardigde eenheden en het bijbehorend metaalwerk, worden de overigens prachtig afgewerkte kasten volgens strikte Raidho specificatie tenslotte in China vervaardigd. D1
De D1 is het allereerste Raidho model, waarin de nieuwe ‘Cutting Edge Diamond Technology’ is toegepast. En samen met het bijna oneindige aanbod aan hoogglans gepolitoerde lakkleuren (hoogglans zwart en wit zijn standaard en voor andere kleuren geldt een meerprijs) en de huiskamervriendelijke afmetingen van 20 cm breed, 37 cm hoog en 36 cm diep, toont deze Raidho loot van alle kanten sierlijk, gracieus en voornaam. Dat deze D1 veel meer is dan slechts een mooi vormgegeven behuizing met zeer geavanceerde luidsprekereenheden, bewijzen de twee dikke uit massief aluminium vervaardigde voorpanelen. Niet alleen bieden deze een onwrikbare plaats
27
NEXT
tested 28
voor de twee luidsprekerseenheden, maar is er op die manier een veel stijvere totaalconstructie met een beter controleerbaar trillings- en resonantiegedrag ontstaan. Na al het tekstuele geweld over deze bijzondere woofer/middentoner, is het belangrijk te weten dat er nog een andere ster in dit revolutionaire ontwerp aanwezig is. De kenner weet dan natuurlijk meteen dat ik het over de inmiddels zeer geroemde Raidho bandtweeter heb. Deze wederom geavanceerde eenheid, bezit een gesloten behuizing met daarin een aaneengesloten reeks van bijzonder krachtige Neodymium magneten. Deze creëren het krachtige magneetveld om het ultradunne membraan met een gewicht van slechts 0,02 gram optimaal aan te sturen. En samen met een hele reeks andere ontwerpparameters, is er uiteindelijk een tweeter ontstaan die het theoretisch ideaal bijzonder dicht weet te benaderen. In technische zin resulteert dit samenspel tenslotte in een frequentiebereik van 50 Hz tot 50 kHz, een rendement van 88 dB en een vriendelijk nooit onder de 6 Ohm zakkende impedantie. Toch ontbreekt er nog steeds één laatste hele belangrijke schakel - de luidsprekerstandaard. En waar zowel de tweeter als mid/woofer pas na het doorlezen van alle know how tot de verbeelding gaan spreken, zijn het met name deze vederlichte standaards die meteen de nodige verbazing bij mij weten op te roepen. Naast het bijna alarmerende lichte gewicht en het in mijn ogen schitte-
rende design, is dit concept namelijk precies het tegenovergestelde van bijna alle andere standaards die ik ken. Want waar het leeuwendeel van de concurrentie het in massa ontwerpen zoekt om de onvermijdelijk optredende trillingen van eenheden en behuizingen zoveel mogelijk onder controle te houden, doen deze Raido standaards juist het tegenovergestelde! Al bij de minste of geringste aanraking beginnen ze te bewegen. En die losse ophanging is nu juist precies wat ontwerper Michael Børresen voor ogen heeft. Hij gaat er namelijk van uit dat je trillingen en resonanties nu eenmaal nooit helemaal kunt voorkomen. En dat het daardoor beter is deze ongewenste energie niet ergens in een superzware en stijve constructie op te slaan, maar zo snel mogelijk af te voeren. Deze standaards zijn trouwens ook weer top afgewerkt en zijn vervaardigd uit een materiaalmix van MDF voor boven- en onderplaat, spaanplaat voor de gebogen staander. Een aluminium buis zorgt tenslotte voor de laatste verbinding tussen top en onderplaat. Terwijl het losse en zwevende gevoel van de constructie, wordt bereikt door een kom/kogel constructie. Net als de rest van dit concept is ook dit laatste onderdeel weer bijzonder slim en doordacht uitgevoerd. Luisteren
Mede door mijn ervaringen met de oudere series van dit Deen-
tested
se merk, heb ik na het uitpakken en plaatsen van de D1 luidsprekers, al een bepaald idee over de klankmatige richting. Mijn eerste constatering voordat het schuiven en tunen kan gaan beginnen, is dat de standaards + luidsprekers echter veel te hoog afstralen voor mijn toch bepaald niet echt lage luisterstoel. Stemmen en instrumenten worden daardoor dermate hoog afgebeeld dat er niet alleen de eerste halve meter vanaf de grond bijna geen informatie hoorbaar is, maar ook klinkt alles een beetje benepen. Na een hogere stoel te hebben geplaatst is dit euvel echter in no time verholpen en kan ik verder met het installatieproces. Versterker van dienst tijdens deze eerste sessie, is de fraaie en potente Ayre AX-5 geïntegreerde versterker. En die blijkt meteen al een bijzonder goede match met deze Raidho D1 te vormen. Gevolg is een weergave is niet alleen heel los, snel en transparant klinkt, maar ook is voorzien van opvallend rijke klankkleuren en body in het middenlaag en over een bijzonder soort realisme beschikt. Toch ben ik in deze opstelling, waarbij de luidsprekers op exact dezelfde plaats als mijn referentie Master Contemporary C luidsprekers staan, nog niet bepaald tevreden. De weergave is dan wel mooi gelaagd en al beslist van high-end niveau, maar komt op dit moment van de test nog niet overeen met de hoge verkoopprijs. Zo komt het geluid nog niet voldoende los van de luidsprekers, hoor ik nog wat kleuring in het middenlaag en is
29
NEXT
tested 30
de tonale balans nog net niet helemaal geïntegreerd, schuiven en goed luisteren is dan het devies en dat is dan ook precies wat ik vervolgens ga doen. Al snel blijkt dat de luidsprekers in mijn situatie zelfs nog verder van de achterwand moeten staan dan ik normaliter gewend ben. En dat is iets wat je eerder bij een grote vloerstaander dan een monitorluidspreker verwacht. Uiteindelijk staan beide representanten fors ingedraaid en bijna recht op mijn oren gericht. De breedte van de opstelling is daarbij zelfs breder dan de afstand tot mijn luisterstoel en dat is best opmerkelijk. Het geluid komt echter nu wel volledig en zelfs in extreme mate los van de luidsprekers, met een zaalindruk en vooral muzikanten die bijna griezelig echt door mijn luisterruimte zweven. De tonale balans is daarbij zeer volwassen en evenwichtig, met een voor zo’n kleine luidspreker opvallend natuurlijke en bijna organisch aandoende tonale vul-
ling. In dit opzicht lijkt het model zelfs wel enigszins op wat ik de laagmaatstaf voor monitorluidsprekers vind, in de vorm van de dubbel zo dure Magico Q1. Het is ook met name dit aspect wat in eerste instantie het verschil is tussen de ‘goedkopere’ aluminium oxide mid/laag unit en deze nieuwe diamant uitvoering. Oftewel meer body, vulling, glans en gloed in het middenlaag (meet technisch heeft hij trouwens niet meer output of laag in dit gebied) en een nog ‘onzichtbaarder’ overgang naar de ultrasnelle bandtweeter. Qua ruimtelijke presentatie valt naast de rijke, natuurlijke tonale balans, vooral de schitterende lokalisering van stemmen en instrumenten in een inktzwarte achtergrond op. Het oplossend vermogen is zeker met bijpassende bronnen zowel extreem hoog, als eigenlijk altijd ongedwongen en nooit gestrest. Hoewel de maximale geluidsdruk met een optimaal bijpassende versterker beslist hoog genoeg
Gebruikte componenten Luidsprekers
Magico Q1, Master Contemporary C
CD-Spelers
Accuphase DP-550, Ayre DX-5Burmester 089,
Geïntegreerde versterkers
Accuphase E-560, Ayre AX-5, Burmester 032, Unison Research Performance
Voorversterkers
Mirror Image, Nagra Jazz, Sonore Epilog
Eindversterkers
Mirror Image
Audioracks
Finite Elemente Pagode Master Reference HD12, Nagra VFS
Interlinks
Siltech Royal Signature Empress (RCA), AudioQuest WEL (RCA), Sonore Reference
Digitale kabel
North Star Design White Gold I2S, Sonore Digital Reference
Luidsprekerkabel
Nirvana SX, Sonore Reference
Netkabels
Nirvana PC, Kemp Reference, Essential Audio Tools Current Conductor, Sonore Reference
ligt, is deze nieuwe Raidho loot vooral een ster in subtiliteiten en fijn dynamische contrasten, dan in het werkelijk neerzetten van fysieke geluidsdruk en extravagante dynamische contrasten. Vertaald naar mooie muzikale software start ik met een schitterend nieuwe sacd van Channel Classics genaamd Rhapsody (CCS SA 35013). Rosanne Philippens op viool en Yuri van Nieuwkerk op piano, vertolken hier prachtige werken van Bartok, Ravel en Hubay. Wanneer ik start met de Sonata voor viool en piano Nr. 2 - Perpetuum Mobile: Allegro van Ravel en als versterker wissel van de Ayre AX5 naar mijn referentie Unison Research Performance, merk ik dat ook de combinatie van een zeer hoogwaardige buizenversterker met zo’n hoogoplossend luidsprekersysteem, erg goed gaat. De overigens prachtig geregistreerde concertvleugel en vioolklank, opgenomen in de mooie akoestische concertzaalomgeving van het Muziekgebouw Eindhoven Kleine Zaal, is samen met de heerlijke muzikale presentatie, absoluut betoverend in haar reinheid en realisme en de D1 geeft deze muziek niet alleen volop de ruimte, maar toont ook aan dat er elektromechanisch nog maar weinig de muziek in de weg zit. Na Ravel is het Bartok met de Roemeense volksdansen Sz. 56, BB 68 die de klok slaan. En wederom zie ik een virtuele strijkstok over de snaren dansen en de pianist diep gebogen betoverend mooie akkoorden uit zijn vleugel toveren. Het mooie van deze setting is dat er zowel audiofiel als qua muzikale interpretatie veel te genieten valt. En dat alles in een zowel dynamische, klankkleurrijke als ontspannen presentatie waarbij de D1 zich als een kameleon aan de veranderende muzikale structuren weet aan te passen. Van een geheel andere orde is het laatste album van de Engelse zanger Fink. Met ‘Wheels Turn Beneath My Feet’ is een recent uitgebrachte sterke live compilatie ontstaan, waarop naast ouder materiaal zoals Sort of Revolution, ook aandacht wordt besteed aan nieuwer werk waaronder Perfect Darkness. Mede door de puntige en dynamische arrangementen stelt Fink doorgaans hoge eisen aan de realiteitszin van een weergaveketen. En ondanks of misschien wel door zijn bijzonder uitgewogen eigenschappen, blijkt de D1 een toonbeeld van opmerkelijk zeggingskracht te zijn. Met het heerlijk achter in de maat gespeelde Trouble’s what you’re, met Fink volledig op dreef en ondersteund door een minimalistische begeleiding, wordt het beeld dan ook volledig open-
tested
North Star Design T192 + North Star Design Extremo DAC
gegooid. Ieder detail en frasering in stem en gitaar is prachtig te volgen. En samen met de mooie realistische schaalgrootte wordt er een bijzonder overtuigende performance neergezet. Afhankelijk van uw eigen smaak en voorkeuren kan er verder met andere versterkers, bronnen en kabels nog behoorlijk wat worden omgebogen, waarbij de D1 u vrijwel meteen zal informeren of het de goede of misschien verkeerde kant op gaat. Conclusie
Met de realisatie van zijn sterk afwijkende maar tevens ook baanbrekende luidspreker totaalconcept, heeft Raidho’s geestelijk vader Michael Børresen inmiddels al audiogeschiedenis weten te schrijven. En waar de C serie al prachtig laat horen tot waar de immer nuchter en eerlijk klinkende Deense luidsprekerschool vandaag de dag toe in staat is, doet de D1 daar nog een flinke schep bovenop. Zeker voor of misschien juist wel door het concept van een compacte monitorluidspreker, is het bereikte oplossend vermogen niet alleen griezelig hoog. Maar blijkt het ook nog eens positief te zijn aangewend om een daadwerkelijk hoger muzikaal realisme te kunnen bereiken. Van vervelend hyperrealisme is hier gelukkig geen sprake en in vrijwel alle gevallen biedt de D1 naast het al eerder genoemde bijzondere oplossend vermogen vooral een natuurlijk en zelfs zijdezacht klankbeeld. Of de bereikte verbeteringen ten opzichte van de lager geplaatste Raidho C-serie nu daadwerkelijk € 5.000,- meerprijs per paar waard zijn, kan iedereen het beste voor zichzelf beoordelen. Maar wel kan worden geconstateerd dat deze D1 nog minder ongewenste eigen inbreng heeft dan zijn eveneens roemruchte voorgangers. En daarmee is de ultieme droom van de ideale all-round luidspreker, weer een stap dichterbij gekomen.
31
Tekst: Werner Ero Fotografie: Raidho Acoustics PRIJZEN RAIDHO D1 (PER PAAR) BIJBEHORENDE STANDS (PER PAAR)
€ €
15.000,2.000,-
HIFINESSE TEL: +31 (0)297 321626, WWW.HIFINESSE.NL, E-MAIL:
[email protected]
END
