Neurorevalidatie
ITON IN VOGELVLUCHT
ITON
ITON: instituut voor toegepaste neurowetenschappen
Hoofddocent: Dr. Ben van Cranenburgh
Inhoud presentatie
Cijfers t.a.v. CVA Anatomie,informatieverwerking e.d. grote hersenen ONO Behandeling
Cijfers (1)
30.000 nieuwe patiënten per jaar 80 % infarct 20 % bloeding 20 % overlijdt binnen korte tijd 20 % recidief binnen 1 jaar 25 % ernstig hulpbehoevend 60 % vanuit ZH naar huis
Cijfers (2)
75 % kan weer lopen 70 % nauwelijks arm/handfunktie 40 % aandachtsstoornissen > 50 % neuropsychologische funktiestoornissen
Gevolgen CVA
CVA is meer dan een hemiparese !
Verandering van stemming Verandering van persoonlijkheid Verandering van gedrag Neuropsychologische functiestoornissen
Casus
Dhr K. heeft een beroerte gehad m.a.g. een hemiparese rechts. Weer redelijk hersteld. Als hij buiten loopt struikelt hij regelmatig.
Anatomie (1)
Grote hersenen
Hersenbalk
Kleine hersenen
Hersenstam
Indelingen grote hersenen
Je kunt een indeling maken op grond van: – – –
Anatomie Informatieverwerking Hemisfeerspecialisaties
Hersenschorsgebieden
Schorsgebieden
Frontalis
->
Handelingen, initiatief
Parietalis
->
Temporalis
->
Sensibiliteit,ruimte lichaamsschema Horen, taalbegrip
Occipitalis
->
zien
Informatieverwerking van de hersenschors kun je onderverdelen in:
Primair: zien, voelen, horen Secundair: herkenning van de prikkel Tertiair: herkenning situatie
Van waarnemen tot actie Primaire schors: signaleren prikkel (ik zie iets) Secundaire schors: herkenning prikkel (het is een bal) Tertiaire schors: herkenning van gehele situatie (er spelen kinderen,dus oppassen)
Van waarnemen tot actie Tertiair motorisch: “kiezen”van juiste handeling (ik moet remmen) Secundair motorisch: “programmeren”van de handeling (gaspedaal los, voet op de rem) Primair motorisch: impulsen gaan naar de spieren
Ruitmodel
Wat mis kan gaan
Geluid van fietsbel of auto niet herkennen(auditief) Niet herkennen van merkje in de kleding (sensibel) Broek achterste-voren aandoen (visueel)
Linker hemisfeer
FUNCTIES: Detail Temporeel Volgordes Verbaal Instructie (taal) Geheugen Routines
INDIEN SCHADE: Minder oog voor detail Afasie (niet voor intonatie, mimiek) Agnosie Depressie
Rechter hemisfeer
FUNCTIES: Overzicht/geheel Ruimte/positie Tegelijk Visueel Demonstratie (non-verbale informatie) Emotie Nieuwe informatie Opbouwen mentaal beeld
INDIEN SCHADE: Neglect Ruimtelijke stoornissen Dubbeltaken Missen het overzicht Moeite met aanpassen in nieuwe omgeving Impulsief gedrag Verminderd ziekte-inzicht
Indeling op gebied van hemisferen
Een functie is niet in zijn geheel in 1 hemisfeer gelokaliseerd. Bij de meeste taken zijn beide hemisferen betrokken, waarbij linker en rechter hemisfeer ieder hun eigen specifieke bijdrage leveren. – –
Bijv. kopje pakken Taal is ook mimiek en intonatie
Casus
Wat zou er aan de hand kunnen zijn bij dhr K. ?
NEURO REVALIDATIE
Motorisch
Neuro psychologisch
Combinatie!
3 assenstelsel
Opbouw ONO
3 assenstelsel: 1) voor-achter as (handelen-waarnemen) 2) links-rechts as (communicatie-ruimte) 3) verticale as (geheugen-bewustzijn) + superfuncties: Organisatie Ziekte inzicht
ONO
ONO = oriënterend neuropsychologisch onderzoek > 50% heeft neuro psychologische functie stoornissen!! In hoeverre belemmerend voor functioneren thuis? (40% houdt aandachtsstoornissen)
Doel van het ONO
Eerste indruk sterke/zwakke punten
Observeren
Vervolgonderzoek
Ziekte inzicht
Geen inzicht in het eigen functioneren en de gevolgen van de ziekte
Eigen falen ontkennen of aan externe factoren toeschrijven
Zelfoverschatting
Aandacht
Bijna elke CVA patiënt heeft een aandachtsprobleem, bijv volgehouden aandacht, gerichte aandacht
Neglect
Dubbeltaken!?
Geheugen en oriëntatie
Oriëntatie: in tijd, plaats en persoon
Geheugen: afspraak onthouden
Ruimtelijke functies
Verhoudingen:doos inpakken
Voorrangssituatie
Waarneming
Agnosie: patiënt kan goed zien, horen en voelen maar heeft toch problemen met de herkenning
Handelen
Uitvoeren van dagelijkse praktische handeling, zoals haarkammen, tanden poetsen
Organisatie en planning
Doelen formuleren
Planning en uitvoer activiteiten
Stemming en emotie
Vlakheid Labiliteit Verminderd initiatief Persoonlijkheidsverandering Angst en depressie
Terug naar de casus
Waarom struikelt dhr K.: – – – – –
Voetheffersparese ? Hemianopsie ? Neglect ? Aandacht ? Agnosie ?
Empirische cyclus
Casus
Voetheffersparese?
Hemi anopsie?
Neglect?
REVALIDEREN
AFHANKELIJK VAN;
GEBASEERD OP
Grootte CVA Fase na CVA Natuurlijk herstel
Plasticiteit brein
Herleren van activiteiten
(HER)LEREN
Op welke manier probeer je iemand iets te leren
Welke strategie gebruik je daarbij
Welk kanaal?
Afwegingen (vermoeidheid, familie, wensen, multipathologie etc)
LEERMETHODEN
Chaining Foutloos leren Imitatie leren Feedback Fascilitatie en stimulatie Spiegeltherapie Mentaal oefenen Forced use
Afwegingen behandelkeuze 1
Meerdere ziektes Thuissituatie Waarvoor is patiënt gemotiveerd Fase na het CVA Sterke <-> zwakke punten Plaats van het CVA
Afwegingen behandelkeuze 2
Als je wel kan lopen maar je weet niet waar naar toe Als je wel kracht hebt maar onhandig bent Als je ADL zelfstandig bent maar jezelf niet kan vermaken Als je “alles” kan maar geen initiatief neemt Als je geen inzicht in je situatie hebt
Behandeling?
Afwegen, wel kanaal is sterk en welk kanaal is zwak
Daarna beleid bepalen: zwakke kanaal stimuleren of sterke kanaal gebruiken
Compenseren/aanpassen (omgeving)
Sterk<>Zwak
Laesie temporaal: akoestisch zwak Laesie occipitaal: visueel zwak Laesie parietaal: sensibel zwak
Vb. pt met occipitale laesie heeft moeite met schriftelijke instructie, maar niet met mondelinge
Of compenseren ? Compensatie is niet fout, ongewenst, nadelig of een bewijs van therapeutisch onvermogen Een patiënt die “spastisch” loopt, loopt tenminste We zien dan niet een primaire stoornis, maar een aanpassing hieraan.