Nationale Plantentuin van België Domein van Bouchout, Nieuwelaan 38

Planten, bron van leven!

Nationale Plantentuin van België Domein van Bouchout, Nieuwelaan 38

1860 Meise

Beste leerkracht, beste begeleider,

Hartelijk dank voor uw aanvraag voor het atelier ‘Niets is groter dan een boom’ in de Nationale Plantentuin. Hierbij vindt u een overzicht van het atelier en enkele tips voor een vlotte gang van zaken. De verschillende doelstellingen van het atelier kan u verder in dit pakket vinden. Het atelier zelf duurt 2 uur, voorzie voor de ganse uitstap ongeveer 2u30. Aankomen, spullen vergeten, toilet, verzamelen enzoverder nemen ook tijd in beslag. De leerlingen hebben schrijfgerief, liefst een potlood, nodig en een map of een plankje om de werkbladen makkelijk te kunnen invullen. Indien u de Plantentuin niet voldoende kent dan kan u altijd vooraf een bezoek brengen. Met uw ‘Klasse-lerarenkaart’ kan u de Plantentuin immers gratis bezoeken. Meer informatie over de Plantentuin kan u vinden op onze website : www.plantentuinmeise.be Wij hopen dat het een aangenaam en leerrijk atelier wordt.

Vriendelijke groeten,

Koen Es Educatieve Dienst Bijlagen : C C C C C

Overzicht van het atelier, tips en opmerkingen Leerinhoud Ingevulde werkbladen voor de leerkracht Procedures voor de Plantentuingids Werkbladen voor de leerling

§ 02 / 260 09 70

02 260 09 47

| [email protected]

www.plantentuinmeise.be



1860 Meise

Overzicht van het atelier ‘Niets is groter dan een boom’ Inleiding Locatie: Van Heurck-auditorium Duur: ongeveer 10 minuten Praktische afspraken

Deel I: Kennismaking met bomen Locatie: Van Heurck-auditorium Duur : 30 minuten We kijken samen naar een filmpje als kennismaking met bomen waarin de meest verbazingwekkende feiten over deze stille schildwachten getoond worden. De gids geeft hierbij uitleg. Ofschoon ze kwetsbaar zijn voor allerlei vijanden, van bosbranden tot zwammen, blijven ze onoverwinnelijk. Of het nu een kleine bonsai of een reuzengrote mammoetboom is, bomen verrijken elk hoekje van de wereld. Deel II: Wat kunnen we leren over bomen? Locatie: Gans de openluchtcollectie van de Plantentuin komt in aanmerking om met de groep dit gedeelte te doen, met een voorkeur ‘Wild Meise’, (wijde omgeving van schuilhuisje ‘De Seefhoek’ omdat hier mooie exemplaren van inheemse bomen staan en schuilgelegenheid in de nabijheid is). Verder zijn de bosgedeelten en solitaire bomen tussen het Herbariumgebouw en De Seefhoek bruikbaar om de tocht van en naar Wild Meise af en toe te onderbreken. Duur: 30 minuten De leerlingen leren welke de delen van een boom zijn en hun functies, hoe je de hoogte van een boom kan meten en zijn ouderdom kan bepalen, welke verscheidenheid aan bomen er bestaat, … Deel III: De creatieve toer op Locatie : Gans de openluchtcollectie van de Plantentuin komt in aanmerking om met de groep dit gedeelte te doen, met een voorkeur ‘Wild Meise’, (wijde omgeving van schuilhuisje ‘De Seefhoek’ omdat hier mooie exemplaren van inheemse bomen staan en schuilgelegenheid in de nabijheid is). Verder zijn de bosgedeelten en solitaire bomen tussen het Herbariumgebouw en De Seefhoek bruikbaar om de tocht van en naar Wild Meise af en toe te onderbreken. Duur : 30 minuten Op creatieve wijze wordt de werking en de onderdelen van een boom in de verf gezet. Creativiteit is een ideaal middel om dingen in je op te nemen. Afhankelijk van de gids kunnen Deel II en Deel III in elkaar overvloeien.

§ 02 / 260 09 70

02 260 09 47

| [email protected]




1860 Meise

Tips en opmerkingen Wat kan u als voorbereiding doen ? Ter voorbereiding van het atelier kan u een aantal dingen doen : U kan de website van de Plantentuin bezoeken, of door de leerlingen laten bezoeken. U kan de infobladen lezen, zie onze website www.plantentuinmeise.be. Hoe verloopt het atelier ? Het atelier bestaat uit een inleiding en drie activiteiten. De leerlingen werken in maximaal drie groepen van ongeveer 20 deelnemers. De leerlingen hebben schrijfgerief, liefst een potlood, nodig en een map of een plankje om het werkblad makkelijk te kunnen invullen. De inleiding en een van de activiteiten gaan in het Van Heurck auditorium door, de andere activiteiten spelen zich buiten af in bij de bomen van de Plantentuin die de gids uitkiest. Alle leerlingen doorlopen alle activiteiten. Wat is de taak van de begeleiders ? Elke activiteit staat en valt met de betrokkenheid van de begeleiders. Onze gidsen zijn mensen die zich inzetten voor de Plantentuin maar zij zijn geen leerkrachten of onderwijzers. U, en de begeleiders kennen de groep het best. Wij verwachten een actieve inbreng om de groep leerlingen mee te sturen en te begeleiden, timing is zeer belangrijk. Hartelijk dank hiervoor. Met leerlingen in de Plantentuin Voorkom ongevallen en kleine ongemakken door het volgende in uw achterhoofd te houden : Veel planten hebben stekels of doornen. Veel planten bezitten giftige of irriterende onderdelen. Eet dus geen plantendelen op, maar raak ze ook niet aan. Wijs de leerlingen erop dat ze niet met hun vingers aan ogen of in de mond komen nadat ze planten hebben aangeraakt. Indien u leerlingen hebt met astma of allergieën, zorg er dan steeds voor dat u aangepaste medicatie bij heeft. Houd u aan het opgegeven aantal leerlingen per volwassene. Laat de leerlingen niet rennen of roepen, respecteer de rust, ook voor andere bezoekers. Respecteer de ‘verboden toegang’-signalen Op de binnenkoer van het Pachthof staan tafels en banken, hier kunnen boterhammen opgegeten worden. In het Plantenpaleis moet u op de paden blijven, in openlucht mag u op het gras lopen maar volg toch liefst zoveel mogelijk de wegen. Voeder de ganzen niet, zij kunnen bijten en er zijn ruim voldoende ganzen op het domein. Tijdens het bezoek blijft u de volledige verantwoordelijkheid voor uw leerlingen dragen. Mocht er iets gebeuren waarschuw dan de wachters aan de hoofdingang op het telefoonnummer 02 260 09 93 of 993 op een binnenlijn, zij waarschuwen de nooddiensten. Waarschuw steeds de wachters ook als u zelf via GSM contact met de nooddiensten zou opnemen.

§ 02 / 260 09 70

02 260 09 47

| [email protected]




1860 Meise

Leerinhoud die in dit atelier aan bod komt: Bomen hebben we hard nodig. Ze leveren samen met de organismen uit de oceaan zuurstof, waardoor we kunnen ademen! En zonder bomen zouden er natuurlijk ook geen bossen zijn waar je lekker in kan spelen en wandelen. Bomen leveren ook vanalles aan de mens: farmaceutische stoffen, vruchten, hout voor papier, meubels, timmerwerk, brandstof, … Hierdoor worden de bossen dan ook wereldwijd bedreigd, maar als we er duurzaam mee omspringen is er nog een mooie toekomst voor mens en boom weggelegd. Bomen zijn de grootste levende wezens op de planeet. Ze overtreffen de walvissen en de uitgestorven dinosauriërs in grootte en gewicht; enkele kampioenen: de hoogste 1. Sequoia sempervirens (sequoia of kustmammoetboom) 115.24 m Redwood National Park, Californië 2. Pseudotsuga menziesii (Douglasspar) 100.3 m Brummit Creek, Oregon 3. Picea sitchensis (Sitkaspar) 96.7 m Prairie Creek Redwoods State Park, Californië 4. Sequoiadendron giganteum (mammoetboom) 93.6 m Redwood Mountain Grove, Californië 5. Eucalyptus regnans: (Australische bergeseucalyptus) 92.0 m Styx Valley, Tasmanië de dikste (omtrek) 1. Taxodium mucronatum (Montezumamoerascipres) 11.42 m, Santa Maria del Tule, Mexico 2. Sequoiadendron giganteum (mammoetboom) 8.85 m, General Grant tree, Grant Grove, Californië) 3. Sequoia sempervirens: 7.44 m (sequoia of kustmammoetboom) Prairie Creek Redwoods State Park, Californië Largest trees de grootste (volume) 1. Sequoiadendron giganteum (mammoetboom) 1489 m³, General Sherman tree 2. Sequoia sempervirens (sequoia of kustmammoetboom) 1045 m³, Del Norte Titan tree 3. Thuja plicata (reuzenlevensboom) 500 m³, Quinault Lake Redcedar 4. Agathis australis (kauri) 400 m³, Tane Mahuta tree (total volume, including branches, 516.7 m³) de oudste 1. Pinus longaeva (stekelden) 4844 jaar (geheim gehouden plek in Californië) 2. Fitzroya cupressoides (Patagonische cipres) 3622 jaar 3. Sequoiadendron giganteum mammoetboom 3266 jaar 4. Pinus aristata (Rocky Mountains-bortelkegelden) 2435 jaar Ook van Taxus baccata (venijnboom) en Thuja plicata (reuzenlevensboom) vermoedt men exemplaren van 3000 jaar oud. De oudste door de mens geplante boom die gedocumenteerd is, is de pagodenvijg Ficus religiosa van Anuradhapura in Sri Lanka die in 288 voor Christus geplant werd.

§ 02 / 260 09 70

02 260 09 47

| [email protected]




1860 Meise

Welke onderdelen heeft een boom? Bomen zijn planten. Alleen sommige delen van de boom heten anders. De stengel van de boom noemen we geen stengel, maar de stam! Verder heeft een boom wortels en een kroon. De stam De stam zorgt ervoor dat de bladeren van de boom hoog boven de grond zitten. Zo kunnen ze veel zonlicht opvangen. De stam is van hout en vervoert de sappen door boom. Daarom lopen er allemaal vaten (transportweefsel) door de stam, waar de voedselrijke sappen doorheen gaan. Schors Dit is de buitenste laag van de stam. De schors is afgestorven bast. Het beschermt de boom. Als bomen groeien, wordt de stam ook dikker. De schors groeit dan niet mee. De schors barst dan aan de buitenkant open. Daaronder ontstaat vanzelf weer nieuwe schors.

Bast De bast zit onder de schors. In de bast wordt het water en de stoffen die de boom heeft gemaakt naar de andere delen van de boom gebracht. Kruin Aan de stam zitten de takken. Alle grote en kleine takken bij elkaar noemen we de kruin van de boom. Hier horen ook de bladeren bij. In de bladeren doet de boom aan fotosynthese. Hij maakt zijn eigen voedsel. Met koolstofdioxide uit de lucht en water dat via de wortels komt kan hij, dankzij de opgevangen energie van het zonlicht, suikers maken. Deze dienen als levensenergie voor zijn hele lichaam en als bouwstenen (koolstof) om cellen, zeg maar hout mee te maken. Wortels Een boom heeft wortels, die zitten onder de grond. Met de wortels haalt de boom zijn water en mineralen uit de grond. De wortels zorgen er ook voor dat de boom stevig in de grond staat en dus niet zo snel zal omvallen. Deze wortels kunnen heel lang worden. Bij een eik zijn alle wortels bij elkaar net zo groot als de kroon!

§ 02 / 260 09 70

02 260 09 47

| [email protected]




1860 Meise

Raken alle bomen hun blaadjes kwijt? Er zijn vele soorten bomen, globaal kunnen we ze indelen in palmbomen, loofbomen en naaldbomen. De naalden van de naaldboom blijven in de herfst lekker aan de boom zitten behalve bij vb. lorken. De meeste loofbomen uit de gematigde streken laten in de herfst hun bladeren vallen, niet zo bij immergroene bomen als hulst, steeneik, laurierkers, … Loofbomen uit het regenwoud laten nooit hun bladeren tegelijk vallen; ze worden wel een na een vernieuwd. Omdat er daar geen winter is, kennen deze bomen ook niet de jaarringen van de bomen uit de gematigde streken. Palmbomen tenslotte groeien ook enkel op plekken waar er geen vorst is. Ze groeien eerst in de dikte en dan pas in de hoogte. Ook zij verliezen hun balderen nooit. Bladverliezende bomen maken zich in de herfst klaar voor de winter. De boom gaat dan in een soort winterrust. De wortels nemen dan geen vocht meer op uit de grond. Bladeren hebben veel vocht nodig en als ze in de winter aan de boom zouden blijven zitten wanneer het water in de grond bevroren is, zou de boom uitdrogen. De boom laat daarom zijn blaadjes vallen. Maar eerst recupereert de boom een gedeelte van de stoffen uit de bladeren. Doordat het bladgroen afgebroken wordt, komen de oranje, gele en rode pigmenten die er eigenlijk heel de zomer ook al waren nu tot uiting. beukennootjes Hoe kun je een boom herkennen? Bomen zijn er in verschillende soorten. Van wilde soorten en de cultuurvariëteiten samen er duizenden in aantal. Door goed naar een boom te kijken kun je zien wat voor soort boom het is. Dit kan op verschillende manieren. Bomen zijn er in allerlei vormen. Vaak kun je aan de vorm van de boom zien of het een loofboom of een naaldboom is. De kroon van een loofboom is meestal rond. De kroon van een naaldboom heeft vaak de vorm van een driehoek. Ieder soort boom heeft eigen soort blad. De bladeren hebben verschillende vormen en kleuren. Vergeet niet dat bomen ook bloemen dragen; ook die kunnen erg verschillend een grote roze magnoliabloem lijk in niks op het onopvallende katje van de stoere eik. Vruchten: Veel bomen hebben vruchten, zoals kastanjes, beukennootjes en eikels. Door de vruchten aan en onder de boom kun je dus een boom herkennen. Schors: Aan de schors kun je een boom ook herkennen. Denk maar eens aan de berk, die kun je herkennen aan de witte kleur van de bast. Andere bomen hebben bijvoorbeeld een gladde, of juist een hele ruwe bast! Dankzij determineertabellen die in de Tuinwinkel te koop zijn of determinatieboekjes, kan je bomen steeds op naam brengen.

§ 02 / 260 09 70

02 260 09 47

| [email protected]


Nationale Plantentuin van België

Planten,

Domein van Bouchout, Nieuwelaan 38

bron van leven!

1860 Meise

Het bos, meer dan bomen !

Schrijf deze woorden op de lijntjes (dit is de juiste volgorde)

boomlaag struiklaag kruidlaag moslaag

§ 02 / 260 09 70

eik vlier

02 260 09 47

berk klimop gele dovenetel mos

| [email protected]

boshyacint




Atelier Niets is Groter dan een Boom

1860 Meise

Goed opgelet?

Kleur het juiste bolletje (soms zijn meerdere antwoorden mogelijk).

Waar zitten de jaarringen van de boom? O in de bladeren O in de schors 3 in de stam Welke boom heeft een stam van hout? 3 naaldboom 3 loofboom 3 palmboom Waarom laten loofbomen in de herfst hun blaadjes vallen? O omdat ze te zwaar worden 3 om ervoor te zorgen dat de boom in de winter geen vocht verliest Is de schors en het kernhout van de boom dood? 3 ja O neen Wat hebben mensen te danken aan bomen? 3 meubels 3 zuurstof 3 medicijnen 3 papier 3 daken 3 verwarming 3 fruit O pompoensoep 3 schaduw 3 chocolade Welke boom heeft geen jaarringen? 3 palmboom O loofboom uit het Frankrijk O naaldboom uit Engeland 3 loofboom uit Congo Hoe ziet het blad van de es eruit? O enkelvoudig 3 samengesteld Welke boom hoort thuis in een bos van bij ons? 3 de eik O de paardenkastanje 3 de beuk O de plataan Is het waar dat een boom ongeveer evenveel wortels als takken heeft? 3 ja O neen § 02 / 260 09 70

02 260 09 47

| [email protected]




1860 Meise

Gidsprocedures Atelier ‘Niets is groter dan een boom’ Overzicht van de onderdelen Inleiding Locatie : Van Heurck-auditorium Duur : 10 minuten Alle leerlingen samen Deel I: Kennismakingsfilmpje Locatie: Gans de openluchtcollectie van de Plantentuin komt in aanmerking om met de groep dit gedeelte te doen, met een voorkeur ‘Wild Meise’, (wijde omgeving van schuilhuisje ‘De Seefhoek’ omdat hier mooie exemplaren van inheemse bomen staan en schuilgelegenheid in de nabijheid is). Verder zijn de bosgedeelten en solitaire bomen tussen het Herbariumgebouw en De Seefhoek bruikbaar om de tocht van en naar Wild Meise af en toe te onderbreken. Duur: 30 minuten Alle leerlingen samen of 1 groep leerlingen

Deel II: Wat kunnen we leren over bomen? Locatie: Gans de openluchtcollectie van de Plantentuin komt in aanmerking om met de groep dit gedeelte te doen, met een voorkeur ‘Wild Meise’, (wijde omgeving van schuilhuisje ‘De Seefhoek’ omdat hier mooie exemplaren van inheemse bomen staan en schuilgelegenheid in de nabijheid is). Verder zijn de bosgedeelten en solitaire bomen tussen het Herbariumgebouw en De Seefhoek bruikbaar om de tocht van en naar Wild Meise af en toe te onderbreken. Duur: 30 minuten 1 groep leerlingen Deel III: De creatieve toer op Locatie: Gans de openluchtcollectie van de Plantentuin komt in aanmerking om met de groep dit gedeelte te doen, met een voorkeur ‘Wild Meise’, (wijde omgeving van schuilhuisje ‘De Seefhoek’ omdat hier mooie exemplaren van inheemse bomen staan en schuilgelegenheid in de nabijheid is). Verder zijn de bosgedeelten en solitaire bomen tussen het Herbariumgebouw en De Seefhoek bruikbaar om de tocht van en naar Wild Meise af en toe te onderbreken. Duur: 30 minuten 1 groep leerlingen

Algemene context van dit atelier In dit atelier laten we jongeren kennis maken met de bomen, hun onderdelen, hun functie, hun diversiteit. Bomen zijn de allerhoogste planten, de allerhoogste levende wezens op aarde. Ze leveren ons allerlei producten, maar daardoor worden ze ook in hun bestaan bedreigd.

§ 02 / 260 09 70

02 260 09 47

| [email protected]




1860 Meise

Ontvangst Button ophalen bij aankomst. Controleren of alles klaar ligt in Van Heurck-auditorium C Werkmateriaal ligt klaar vooraan (indien niet = zelf uit kast halen). Groep opwachten aan hoofdingang Groepsbegeleiders aanspreken en jezelf voorstellen Via zuidkant naar ingang Van Heurck-auditorium gaan Als eerste binnen gaan Leerlingen gaan zitten op plaats waar werkbladen liggen Doelen en onderdelen van het atelier uitleggen Toilet etc. Inleiding Algemene doelen: De leerlingen op hun gemak stelllen. Het algemeen kader schetsen van het atelier. Het begrip boom concretiseren. Afbakenen van de inhouden van het atelier. Locatie: Van Heurck-auditorium Duur: 10 minuten Materiaal: geen Werkwijze Stel de volgende vragen aan de leerlingengroep : Wat weet je over bomen? Wat is er typisch aan? Welke boomsoorten ken je al? Wie houdt er van bomen? Deel I: Kennismakingsfilmpje Algemeen doel De leerlingen kennis laten maken met verbazingwekkende feiten over bomen. Locatie: Van Heurck-auditorium aan televisiescherm Duur: 30 minuten Materiaal: Dvd Bomen Werkwijze Leid de leerlingen naar het lokaal in Van Heurck, doe hen plaats nemen op de stoelen aan het televisiescherm (plasmascherm). Zorg dat de stopcontacten van zowel plasmascherm als DVD-speler insteken. Schakel beide toestellen aan via de power-knop. Stop de DVD ‘Bomen’ in de DVD-houder. Kies via het DVD-menu de Nederlandstalige uitvoering. Druk op play. Deze dingen kunnen via de Pioneer-afstandsbediening gebeuren, alsook het regelen van het volume. Geef uitleg bij het filmpje; je hoeft het niet helemaal uit te kijken, beslis zelf maar wanneer je het stopt.

§ 02 / 260 09 70

02 260 09 47

| [email protected]




1860 Meise

Conclusie Bomen zijn fantastisch, sommigen kunnen bijzonder oud worden, anderen bijzonder groot. Het zijn de koningen van het plantenrijk; Niets is groter dan een boom! Deel II: Wat kunnen we leren over bomen en Deel III De creatieve toer op Algemene doelen De leerlingen ontdekken welke delen een boom heeft en wat hun functie is. Ze leren iets over de diversiteit aan bomen en bedoeling is ook om affectie voor bomen op te wekken. De leerlingen komen zelf aan het woord, ze vullen zelf werkbladen in waardoor ze gestimuleerd worden om na te denken, te formulern, te observeren, … Locatie: Gans de openluchtcollectie van de Plantentuin komt in aanmerking om met de groep dit gedeelte te doen, met een voorkeur ‘Wild Meise’, (wijde omgeving van schuilhuisje ‘De Seefhoek’ omdat hier mooie exemplaren van inheemse bomen staan en schuilgelegenheid in de nabijheid is). Verder zijn de bosgedeelten en solitaire bomen tussen het Herbariumgebouw en De Seefhoek bruikbaar om de tocht van en naar Wild Meise af en toe te onderbreken. Werkwijze Deel II en Deel III duren samen minstens een uur. Je kan hiervoor een aantal activiteiten kiezen die eerder bij het leren of het creatieve aanleunen. Kies zodanig dat de algemene doelen aan bod komen. Activiteit maak een boom Dit is een spelletje waarvoor geen materiaal vereist is dat handelt over de stam van een boom. Deze bestaat uit verschillende onderdelen: hardhout, transportweefsel, schors. Een drietal leerlingen gaan met de gezichten naar elkaar toe staan en kloppen met de vuist op hun borst. Hierbij maken ze het geluid van een kloppend hart: boemboem. Zij vormen het hart van de boom, het hout, het geeft stevigheid aan de boom. Rond het hout bevindt zich het transportweefsel, dit is een kring van een zestal leerlingen dat rond het hout gaat staan en met de handen naast het lichaam water uit de grond haalt met een slurpend geluid en naar boven duwt met een uitblazend geluid. Transportweefsel zorgt dat water uit de grond tot in de bovenste blaadjes van de boom geraakt en dat suikers die in de blaadjes gemaakt worden naar beneden getransporteerd worden als energie voor de wortels. Het overige aantal leerlingen (op een of twee na) gaat hierrond de schors vormen. Ze vormen een al dan niet gesloten kring door handen te geven, let wel dat ze met de rug naar het transportweefsel staan. Schors is de beschermlaag tegen ziektes, belagers, … De overgebleven leerling(en) is een houtkever, die met zijn snuit door de schors wil dringen om aan het hout te geraken. De schors moet dit verhinderen uiteraard! Activiteit een bos is meer dan bomen Materiaal: werkblad bos is meer dan bomen Vul het werkblad samen met de leerlingen in, leg de seizoensritmes van een bos van bij ons uit, leg het verschil tussen pioniersbomen zoals berk of els en bosbomen zoals beuk of eik uit, …

§ 02 / 260 09 70

02 260 09 47

| [email protected]




1860 Meise

Activiteit Het verhaal van de levensadem Laat de leerlingen in een kring gaan zitten en geef aan iedereen een rol: 1 lln is de zon enkele lln zijn de lucht, de regen, de blaadjes, de Plantentuin Bij het voorlezen van de tekst moeten bij het noemen van hun naam, de aangeduide leerlingen rechtstaan en ronddraaien. Bij het woordje bomen moet iedereen rechtstaan en ronddraaien. Het verhaal van de levensadem Het was een heldere dag in de vroege herfst. De lucht was zuiver, de zon scheen lekker en alle blaadjes aan alle bomen van de Plantentuin waren mooi proper gewassen door de regen. Alle bomen in de Plantentuin herademden van een lange hete zomer, met veel zon en erg weinig regen. De bomen snakten naar regen want ze hadden water nodig om eten te maken van de energie van de zon en de koolstof uit de lucht. In België worden de dagen korter in de herfst. Er is dan volop regen in de lucht en de zon is veel minder krachtig geworden. De bomen hebben licht van de zon nodig om hun suikerfabriekjes in hun blaadjes te laten draaien. Grote dunne blaadjes komen in de problemen want zij zorgen ervoor dat minstens 1000 liter water per dag door de bomen circuleert. Als het water in de bodem bevroren is, dan kunnen zij niet werken. Daarom vallen zij af in de herfst. Soms geraakt de zon nauwelijks doorheen de wolken vol met regen in de winter. Naaldbomen hebben minder problemen zelfs als hun wortels in de bevroren aarde zitten. Hun blaadjes zijn dik en van een waslaagje voorzien en gevuld met water. De sneeuw, dat is bevroren regen, deert hun niet. De blaadjes van de hulst en andere immergroene bomen zijn mooi aangepast zodat ze met elk klein beetje winterzon en koolstof uit de lucht en water van de regen op elke moment van het jaar suiker kunnen maken in hun fabriekjes. Daarom houden de mensen er zo van om een spar of hulstblaadjes in huis te halen met Kerstmis wanneer de dagen donker zijn en de zon maar kort schijnt en de lucht helder is en de regen bevroren is tot sneeuw. Alle bladverliezende bomen hebben nu hun blaadjes verloren en wachten op de lente en op de eerste warmte van de zon en de warme regen uit de lucht. Dan kunnen de bomen in de Plantentuin weer volop groeien en nieuwe blaadjes maken en bloemen en vruchten vol zaden. Dat is niet alleen mooi om naar te kijken, deze bomen geven ons ook wat we nodig hebben voor onze levensadem: zuurstof in de lucht, helemaal gratis! Activiteit luister naar de sapstroom Materiaal: stethoscoop en/of opname (casette) In het vroege voorjaar kan je naar de sapstroom van bijvoorbeeld berken luisteren met een stethoscoop. Je kan in het Van Heurck-auditorium ook gebruik maken van de casettespeler achteraan het auditorium en hiermee de geluidsopname ‘sapstroom’ aan iedereen laten horen. Activiteit hoe oud is de afgezaagde boom? Materiaal: afgezaagde boomstronk; de kastanjehouten banken naast de Seefhoek lenen zich hier prima toe Leg de delen van de boom uit. Kernhout, zachthout, bast en schors. Leg met een vraaggesprek uit dat bomen bij ons (in tegenstelling tot bijvoorbeeld het regenwoud) enkel groeien in de periode dat ze blaadjes hebben. Elk jaar worden zij dikker omdat ze in het voorjaar en in de zomer een nieuw laagje cellen maken. Dit is de brede en de smalle jaarring die elk jaar gevormd wordt. Laat de leerlingen eerst schatten hoe oud de boomstronk is, en daarna tel je de jaarringen. Leg ook uit dat als de boom dikker wordt, zijn jas te klein wordt. § 02 / 260 09 70

02 260 09 47

| [email protected]




1860 Meise

Daarom scheurt de schors en heeft die diepe groeven. Van waar komt nieuwe schors? Ken je schors die anders dan met groeven scheurt? (berk, plataan). Activiteit hoe oud is de naaldboom? Naaldbomen krijgen elk jaar een nieuwe krans takken. Als je van beneden (littekens van verdwenen takken niet vergeten) tot boven het aantal kransen telt, kan je de leeftijd van een naaldboom weten. Activiteit hoe oud is de levende boom? Materiaal: lintmeter Van een nog levende boom kan je geen jaarringen tellen. Wel kan je schatten hoe oud hij is. Algemeen wordt aangenomen dat een bosboom gemiddeld 12 mm per jaar in omtrek toeneemt, een vrijstaande boom 25 mm. Voor lagere schoolkinderen zou je volgende schatting kunnen gebruiken. We meten de omtrek van de boom op anderhalve meter hoogte. Deze omtrek in cm delen we door 2 en we kennen ongeveer de leeftijd. Goed om het arboretumgedeelte aan kinderen een benadering te geven van hoeveel in leeftijd bomen van verschillende dikte schelen. Activiteit hoe groot is de boom? Materiaal: stokjes en vrijstaande boom Laat een leerling (van gekende hoogte) naast een vrijstaande boom gaan staan. De leerlingen op afstand houden in elke hand 1 stokje. Het ene stokje maken ze vanuit hun gezichtspunt zo hoog als de boom, het andere zo hoog als de leerling. Hoeveel keer gaat het korte stokje in het lange? Dat cijfer vermenigvuldig je met de lengte van de leerling. Geen nood als hij zijn lengte niet kent, dan zeg je dat de boom x keer groter is dan de leerling. Activiteit hoe groot is de boom? Materiaal: lintmeter, stok van 1 meter, zonnig weer, vrijstaande boom. Als je meet hoe lang de schaduw van de stok van 1 meter is, dan kan je verhoudingsgewijs ook de lengte van een boom bepalen door zijn schaduw te meten. Activiteit hoe worden zaden en vruchten verspreid? Materiaal: distelzaadje of katoenpluisje Ga met de hele groep lekker knus tegen mekaar aan staan. Probeer door in de lucht te blazen het distelzaadje zo lang mogelijk in de lucht te houden. Activiteit hoe worden zaden en vruchten verspreid? Ga naar een linde of esdoorn in Wild Meise of op het Fruticetum. Zoek of je geen vruchtjes vindt. Gooi ze omhoog en kijk hoe de wind ze meevoert. Gevleugelde zaden vliegen zolang de wind ze meevoert. Laat alle kinderen op 1 centraal punt staan (de boom). Laat hen even oefenen door hun armen naast het lichaam uit te strekken. Dit zijn hun vleugels. Laat hen even ‘Aaa’ roepen tot hun adem op is. Dat is de periode dat de wind hen draagt. Dus als je start roept mogen ze beginnen ‘Aaa’ te roepen en ondertussen zich al ronddraaiend zo ver mogelijk proberen te verspreiden. Als hun adem op is moeten ze zich klein tegen de grond aandrukken. Zo worden gevleugelde zaden verspreid. Laat hen nu kiemen door hun vingers (wortels) in de grond te steken, hun achterwerk mag zich langzaam strekken en ze mogen zich ontplooien tot een mooie boom. Elke boom is ook als klein zaadje begonnen.

§ 02 / 260 09 70

02 260 09 47

| [email protected]




1860 Meise

Activiteit bomen op naam brengen Materiaal: zoekkaarten bomen van bij ons Laat de kinderen de bomen van een uitgekozen hoekje inheemse bomen op naam brengen door middel van de zoekkaarten bomen van bij ons. De zoekkaarten zijn wel pas geschikt vanaf 5e leerjaar. Activiteit bomen op naam brengen Materiaal: werkblad bladsilhouetten Om enkele de veel voorkomende bomen van bij ons op naam te brengen kunnen scholieren gevonden blaadjes vergelijken met hetgeen op het werkblad staat. Omgekeerd kan je hen ook vragen om in de buurt een van de bomen van het werkblad op te zoeken. Activiteit word eens close met een boom Materiaal: blinddoeken Ideaal spel om in Fruticetum te doen. Blinddoek iemand (of blinddoek de helft van de groep). De andere helft begeleidt de geblinddoekte door hem eerst de desoriënteren en daarna naar een boom te leiden. De geblinddoekte betast de boom gedurende een tijdje en wordt terug naar beginpunt geleid en opnieuw gedesoriënteerd. Na het afnemen van de blinddoek moet de ex-geblinddoekte de boom waar hij/zij zo close mee was terugvinden. Activiteit bomen knuffelen Altijd aangenaam om met een klasgroep een dikke boom uit te kiezen en hem met z’n allen even te knuffelen, maar pas op trap hem niet te veel op zijn tenen. Beuken zijn bijvoorbeeld erg gevoelig aan bodemcompactering! Activiteit mijn persoonlijke boom Materiaal: werkblad certificaat, wasco’s of krijt of houtskool Laat iedereen een boom uitkiezen en een tekening en een schorafdruk maken; vergeet niet als begeleider de naam en de datum in op het certificaat van elk kind in te vullen. Activiteit Goed opgelet? Materiaal: werkblad goed opgelet? Vul het werkblad samen met de leerlingen in als een soort quiz, of laat het hen zelf invullen, of achteraf in de klas.

§ 02 / 260 09 70

02 260 09 47

| [email protected]



Planten,


bron van leven!

1860 Meise

Het bos, meer dan bomen!

Schrijf deze woorden op de lijntjes

struiklaag eik

§ 02 / 260 09 70

vlier

boomlaag

gele dovenetel

02 260 09 47

moslaag

klimop

kruidlaag

boshyacint

| [email protected]

berk

mos





berk

eik

§ 02 / 260 09 70

beuk

els

02 260 09 47

| [email protected]

1860 Meise

haagbeuk

hulst



meidoorn


linde

lijsterbes § 02 / 260 09 70

1860 Meise

hazelaar

es 02 260 09 47

| [email protected]



Planten,


bron van leven!

1860 Meise

Dit certificaat verklaart dat ………………………………………………………………… in de Nationale Plantentuin van België het Atelier Niets is Groter dan een Boom gevolgd heeft op ……………………….. Ik heb als persoonlijke boom gekozen :…………….………..……… Beschrijving:……..……………………………………………… Wat ik er het leukst aan vind: ……………………………………. Tekening van mijn boom of een blad ervan:

Schorsafdruk:

Ik beloof dat ik telkens ik in de buurt kom even aan mijn boom zal denken of hem dag kom zeggen. § 02 / 260 09 70

02 260 09 47

| [email protected]




Atelier Niets is Groter dan een Boom

1860 Meise

Goed opgelet?

Kleur het juiste bolletje (soms zijn meerdere antwoorden mogelijk).

Waar zitten de jaarringen van de boom? O in de bladeren O in de schors O in de stam Welke boom heeft een stam van hout? O naaldboom O loofboom O palmboom Waarom laten loofbomen in de herfst hun blaadjes vallen? O omdat ze te zwaar worden O om ervoor te zorgen dat de boom in de winter geen vocht verliest Is de schors en het kernhout van de boom dood? O ja O neen

Wat hebben mensen te danken aan bomen? O meubels O zuurstof O medicijnen O papier O daken O verwarming O fruit O pompoensoep O schaduw O chocolade Welke boom heeft geen jaarringen? O palmboom O loofboom uit het Frankrijk O naaldboom uit Engeland O loofboom uit Congo Hoe ziet het blad van de es eruit? O enkelvoudig O samengesteld Welke boom hoort thuis in een bos van bij ons? O de eik O de paardenkastanje O de beuk O de plataan Is het waar dat een boom ongeveer evenveel wortels als takken heeft? O ja

§ 02 / 260 09 70

O neen

02 260 09 47

| [email protected]


Nationale Plantentuin van België Domein van Bouchout, Nieuwelaan 38

Recommend Documents