IT. t *3i Advies niet-ambtelijke adviescommissie WOB.
Onderwijsraad Aan d e s t a a t s s e c r e t a r i s v a n o n d e r w i j s en w e t e n s c h a p p e n , mevrouw d r s . N . J . G i n j a a r - M a a s , Europaweg 4, 2 7 2 7 SK Z o e t e r m e e r .
Ons kenmerk OR 2 B / 1 4 7 6 vdW/AK
Uw kenmerk 's-Gravenhage, VO/BVE/BO/M/II-810971 d . d . 16 m a a r t 1 9 8 9
S
Onderwerp Raamleerplan dgo-sector.
Nassaulaan 6 2514JS 's-Gravenhage Tel. 070-63 79 55
O. &
- 6 APR. \
S.-programma's
In antwoord op uw v e r z o e k om advies van 16 maart j l . a a n g a a n d e het "Raamplan o r i ë n t e r e n d e p r o g r a m m a ' s sector d i e n s t v e r l e n i n g en gezondheidszorg" (hierna te n o e m e n : het r a a m p l a n ) b e r i c h t de Afdeling secundair onderwijs ) b e r o e p s o n d e r w i j s) van de O n d e r w i j s r a a d u als v o l g t . Zij tekent d a a r b i j aan voor haar finale a d v i s e r i n g het i n s p e c t i e - a d v i e s node te h e b b e n g e m i s t . Op b a s i s van het advies van de A P V O - I I van a u g u s t u s 1987 " O r i ë n t e r e n en s c h a k e l e n in het m . d . g . o . , o n t w i k k e l d vanuit Intas en K m b o - O . & S." heeft in uw o p d r a c h t een w e r k g r o e p , ingesteld op 4 m e i 1 9 8 8 , een e e r s t e concept van een r a a m p l a n o r i ë n t a t i e en s c h a k e l i n g in het m . d . g . o . o p g e s t e l d , w a a r b i j het accent op de inhoud van het o r i ë n t e r e n d e deel ligt. Het o n d e r d e e l s c h a k e l i n g is v o o r l o p i g a c h t e r w e g e g e l a t e n g e z i e n de b e p e r k t e tijd van de w e r k g r o e p en om d u b b e l werk te v o o r k o m e n (Inleiding b l z . 6 ) . In het r a a m p l a n b e s t e e d t de w e r k g r o e p wel e n i g e a a n d a c h t aan de "schakelproblematiek". Zij geeft in h o o f d s t u k 7 een "eerste a n a l y s e " d a a r v a n . In het schooljaar 1 9 8 9 / 1 9 9 0 zal de o n t w i k k e l i n g van het r a a m p l a n " s c h a k e l e n " p l a a t s v i n d e n (zie h o o f d s t u k 7 . 1 ) . Hoewel de w e r k g r o e p in eerste i n s t a n t i e - m e d e na overleg met uw d e p a r t e m e n t (zie Inleiding b l z . 6) - b e s l o o t de o r i ë n t a t i e voor de sector DGO te b e s c h r i j v e n , c o n s t a t e e r t de A f d e l i n g dat zij in het r a a m p l a n in een aantal o p z i c h t e n v e r d e r is g e g a a n en zich bij v o o r b e e l d ook heeft gericht op de m u i t i s e c t o r a l e b e r o e p e n o r i ë n t a t i e (zie de cert i f i c a a t e e n h e i d van die n a a m ) . De A f d e l i n g gaat t h a n s over (onderdelen v a n ) het r a a m p l a n .
Vermeld bij beantwoording van een brief kenmerk en datum
tot een n a d e r e
beschouwing
van
2 Het
raamplan
Met de w e r k g r o e p stemt de A f d e l i n g in met de f l e x i b i l i t e i t van het aanbod van o n d e r h a v i g e p r o g r a m m a ' s qua i n h o u d / i n r i c h t ing, duur en r o o s t e r s t r a m i e n . T e r e c h t legt de w e r k g r o e p het z w a a r t e p u n t bij de b e g e l e i d i n g en de sterk g e ï n d i v i d u a l i s e e r d e leerweg van de leer1 ing. B e h a l v e de flexibele instroom b e s c h r i j f t de w e r k g r o e p ook de f l e x i b e l e u i t s t r o o m van de d o e l g r o e p . Deze u i t s t r o o m w o r d t naar de m e n i n g van de A f d e l i n g niet a l l e e n bepaald door de a f r o n d i n g van
*-*«= n i u c i i i i y
\j j.
\j p
jvuL L c
ueLLiii j n
aan
ue
yeweua
op r e d e l i j k g r o t e schaal kan w o r d e n v o l d a a n . De indeling in eert i f i c a a t e e n h e d e n (hoofdstuk 1.2.1, u i t g e w e r k t in de h o o f d s t u k k e n 2.5.1 en 4) wordt als een opsomming van m o g e l i j k h e d e n van oriëntatie opgevat. Afhankelijk van de o r i ë n t a t i e v r a a g van de leerling w o r d e n b e p a a l d e cert i f i c a a t e e n h e d e n per l e e r l i n g o v e r g e s l a g e n . V o l g e n s de A f d e l i n g b l i j k t h i e r u i t dat de term "cert i f i c a a t e e n h e i d " in het kader van dit p r o g r a m m a t y p e ee n a n d e r e inhoud heeft dan in dat van de beroepsopleidende p r o g r a m m a ' s b i n n e n het v e r n i e u w d e m..b . o . Zij acht het g e w e n s t dit dan ook als zodanig te f o r m u l e r e n of d a a r v o o r een a n d e r e a a n d u i d i n g daarvoor te h a n t e r e n Ten aanzien de cert i f i c a a t e e n h e i d maatschappelijke c
modulen ge. zeggen dat het m i n i m u m a a n t a l lessen in l i c h a m e l i j k e o e f e n i n g en N e d e r l a n d s niet behoeft te w o r d e n g e h a a l d . A l t h a n s het v e r p l i c h t e a a n t a l lessen daarin wordt d a a r m e e nu reeds op losse schroeven g e z e t . M o e t e n d a a r t e g e n o v e r alle m o d u l e n w o r d e n d o o r l o p e n dan kan dit op g e s p a n n e n voet komen te staan met de f l e x i b e l e inrichting van o r i ë n t a t i e p r o g r a m m a ' s , gelet op de t o e s n i j d i n g op de individuele leerling. S c h o l e n die onder deze cert i f i c a a t - e e n h e i d ook a n d e r e m o d u l e n , zoals sociale / communicatieve vaardigheden, willen begrijpen moeten daartoe volgens de A f d e l i n g in de g e l e g e n h e i d worden gesteld. H o e w e l de inhoud van de m o d u l e i n f o r m a t i c a ( h o o f d s t u k 1.2.1) nog o n t w i k k e l d moet w o r d e n , is het voor de A f d e l i n g een vraag of iedere leerling deze m o d u l e moet v o l g e n . Naar a a n l e i d i n g van de indeling van de m o g e l i j k e d o e l g r o e p e n voor het o r i ë n t a t i e p r o g r a m m a (2.5.6) merkt de A f d e l i n g op dat het o n d e r s c h e i d t u s s e n de h i e r g e n o e m d e zes groepen s c h i j n b a a r d u i d e l i j k i s . In de p r a k t i j k zal immers de vraag naar het al of niet b e z i t t e n van de g e w e n s t e vooropleiding voor instroom in een gewenste i~»a£5
r i u o f
o
1 H
t u
n n o n
t.i rv v ^ o n
n a ^
a +•
H ö
r i v i ü f t V a - ^ ^ Ä T r v a a / " »
î
o
3 een a f z o n d e r l i j k o r i ë n t a t i e p r o g r a m m a voor c a t e g o r i e F v o l l e d i g overbodig. De w e r k g r o e p heeft e i n d t e r m e n voor de v e r s c h i l l e n d e o n d e r d e l e n van het o r i ë n t a t i e p r o g r a m m a in het r a a m p l a n o p g e n o m e n (hoofdstuk 4 ) . De A f d e l i n g acht het c e n t r a a l f o r m u l e r e n van e i n d t e r m e n voor de o r i ë n t e r e n d e p r o g r a m m a ' s , ook in v o o r b e e l d m a t i g e zin, een h a c h e l i j k e z a a k . Zij v e r w i j s t - als v o o r b e e l d - naar de u i t w e r k i n g van de e i n d t e r m e n "oriëntatie op de sector DGO" (paragraaf 4 . 2 ) . Van een l e e r l i n g wordt v e r w a c h t dat hij onder w o o r d e n kan brengen "welke e i s e n g e s t e l d w o r d e n aan een w e r k e r in de sector D G O " . De A f d e l i n g wijst erop dat de b e r o e p s p r o f i e l e n b i n n e n deze sector zodanig van e l k a a r kunnen v e r s c h i l l e n (vergelijk de o p l e i d i n g mode en k l e d i n g met die voor a p o t h e k e r s a s s i s t e n t e n ) dat aan een zich nog o r i ë n t e r e n d e leerling deze e i n d t e r m niet in r e d e l i j k h e i d gesteld kan w o r d e n . Ook behoeft haars inziens in deze fase niet elke l e e r l i n g het v e r s c h i l te k u n n e n a a n g e v e n t u s s e n p r o f e s s i o n e l e w e r k e r s en v r i j w i l l i g e r s e v e n m i n als de s p e c i f i e k e s i t u a t i e van de i n - s e r v i c e o p l e i d i n g . Voor een aantal te m a k e n keuzes zijn b o v e n g e n o e m d e zaken wel van b e l a n g . Zij b e h o r e n niet als a l g e m e n e e i n d t e r m e n in een r a a m p l a n te w o r d e n o p g e n o m e n . Het l a a t s t e geldt v o l g e n s de A f d e l i n g ook voor de g e f o r muleerde uitvoeringsvoorwaarden (hoofdstuk 5 ) . Zij beschrijven zaken die voor het g r o o t s t e deel s l e c h t s kunnen w o r d e n v a s t g e l e g d in een s c h o o l w e r k p l a n . In een s c h o o l w e r k p l a n zal een school niet snel o p n e m e n dat d o c e n t e n bij v o o r k e u r bevoegd d i e n e n te zijn voor twee of m e e r v a k k e n (blz. 33 b o v e n a a n ) t e r w i j l in de t o e k o m s t leraren w o r d e n opgeleid in één v a k . Te ver gaande c o n c r e t i s e r i n g e n passen niet in een landelijk vast te stellen r a a m p l a n . De l e e r l i n g maakt de keuze van een b u i t e n s c h o o l s e l e e r a c t i v i t e i t in o v e r l e g met zijn b e g e l e i d e r (hoofdstuk 5 . 5 . 5 ) . Vanuit de f u n c t i e van het b u i t e n s c h o o l s leren voor de b e r o e p s k e u z e kan het e c h t e r v o o r k o m e n dat een aantal o n d e r d e l e n van de g e w e n s t e l e e r a c t i v i t e i t aan de l e e r l i n g , hoewel hij daar niet voor k i e s t , wordt o p g e d r a g e n . De A f d e l i n g w e n s t dat deze m o g e l i j k h e i d wordt o p e n g e h o u d e n . Zij meent o v e r i g e n s dat ook o n d e r h a v i g e v o o r w a a r d e niet op r a a m p l a n n i v e a u behoort te w o r d e n v o o r g e s c h r e v e n . V e r v o l g e n s merkt de A f d e l i n g op dat het b e n o e m e n , en v e r v o l gens u i t w e r k e n , van cert i f i c a a t e e n h e d e n e v e n a l s de r e g e l i n g van de d a a r b i j b e h o r e n d e toetsing en a f s l u i t i n g slechts zinvol zijn voor zover b e p a a l d e o n d e r d e l e n van het o r i ë n t e r e n d e programma a a n l e i d i n g z o u d e n kunnen geven voor v r i j s t e l l i n g e n in de g e w e n s t e v e r v o l g o p l e i d i n g . T o e t s i n g en a f s l u i t i n g van o r i ë n t e r e n d e p r o g r a m ma's (hoofdstuk 6.1) acht zij b o v e n d i e n niet direct n o o d z a k e l i j k , daar de w a a r d e van het p r o g r a m m a ligt in het d u i d e l i j k m a k e n van keuzes ten a a n z i e n van s c h o o l l o o p b a a n of b e r o e p . De t o e p a s s i n g
van de w e t .
Uit uw a d v i e s a a n v r a g e maakt de A f d e l i n g op dat u scholen voor m . d . g . o . die dit w e n s e n in de g e l e g e n h e i d wilt stellen in het s c h o o l j a a r 1 9 8 9 - 1 9 9 0 - met t o e p a s s i n g van a r t i k e l 25 van de Wet op het v o o r t g e z e t o n d e r w i j s - "het r a a m l e e r p l a n naast of in de p l a a t s van het b e s t a a n d e I n t a s - p r o g r a m m a (zie b l z . 1) uit te p r o b e r e n " . Zij m o e t e n dan wel "binnen de kaders van dat leerplan
4 blijven". De A f d e l i n g kan zich e n e r z i j d s v o o r s t e l l e n dat u, v o o r u i t lopend op de i n w e r k i n g t r e d i n g van de S V M - w e t g e v i n g per 1 augustus 1 9 9 0 , scholen voor m . d . g . o . met een a f d e l i n g I n t a s , reeds met ingang van 1 a u g u s t u s 1989 wilt laten e x p e r i m e n t e r e n met een p r o g r a m m a voor o r i ë n t a t i e . G e d u r e n d e één jaar is het v e r l e n e n van t o e p a s s i n g aan artikel 25 der wet n o o d z a k e l i j k . D a a r n a is "oriënt a t i e en s c h a k e l i n g " een regulier m . d . g . o . - p r o g r a m m a en b e h o e v e n de scholen niet meer om t o e p a s s i n g van a r t i k e l 25 te v e r z o e k e n . De enige eis die de (concept-)SVM-wet stelt aan dergelijke p r o g r a m m a ' s is dat zij h o o g s t e n s een jaar d u r e n . A n d e r z i j d s vraagt de A f d e l i n g zich a f , of g e z i e n het t i j d s t i p van a a n b i e d i n g van het r a a m p l a n scholen per 1 a u g u s t u s a.s. op b a s i s d a a r v a n een p r o g r a m m a - a a n b o d kunnen doen dat v e r a n t w o o r d van inhoud is t e g e n o v e r hun l e e r l i n g e n . Het r a a m p l a n is b o v e n d i e n nog niet v o l l e d i g , zoals de w e r k g r o e p op v e r s c h i l l e n d e plaatsen zelf a a n g e e f t , en een l e g i t i m a t i e - en bij s t e l 1 i n g s r o n d e zal het k o m e n d e jaar w o r d e n g e h o u d e n . De scholen zullen b i n n e n de kaders van het r a a m p l a n een s c h o o l w e r k p l a n m o e t e n k u n n e n o n t w i k k e l e n dat gereed is vôôr 1 a u g u s t u s a.s. en het gehele s c h o o l j a a r 1989-1990 b e s t r i j k t . En daar w r i n g t zich naar de m e n i n g van de A f d e l i n g de s c h o e n , want het r a a m p l a n schrijft zoveel zo o m s t a n d i g voor dat het v o l g e n s haar de vraag is of scholen d a a r a a n g e h o u d e n kunnen w o r d e n ten v o l l e te v o l d o e n . Het r a a m p l a n neemt te vaak de plaats in van een s c h o o l w e r k p l a n en laat d a a r d o o r - zoals de Afdeling bij de b e s p r e k i n g van het raamplan zelf op o n d e r d e l e n reeds aangaf - de scholen onvoldoende vrij tot eigen invulling op s c h o o l n i v e a u te g e r a k e n . Nu geeft de w e r k g r o e p aan haar p r o d u c t "een v o o r b e e l d m a t i g k a r a k t e r dat per ( m u i t i - ) s e c t o r a l e school op w e r k p l a n n i v e a u nader u i t g e w e r k t kan w o r d e n " . D a a r n a a s t zal zij ook w e e r een "voorb e e l d m a t i g e u i t w e r k i n g van de in dit r a a m p l a n g e n o e m d e c e r t i f i c a a t e e n h e d e n " per a u g u s t u s 1989 laten v e r s c h i j n e n . Ook de A f d e l i n g is van m e n i n g dat het r a a m p l a n slechts als een v o o r b e e l d voor de scholen zal b e h o e v e n te d i e n e n , opdat aan de u i t g a n g s p u n t e n van artikel 25 der wet bij de t o e p a s s i n g waarvan de individuele school en haar bijzondere inrichting centraal staan volledig recht kan w o r d e n g e d a a n . O v e r i g e n s hebt u ook zelf in de d e s b e t r e f f e n d e S V M - u i t w e r k i n g s n o t i t ie van 7 d e c e m b e r 1987 (Kamerstuk 19 7 9 0 , nr. 24) r e e d s a a n g e g e v e n , dat het op te s t e l l e n raamplan "een v o o r b e e l d m a t i g e u i t w e r k i n g " van de o r i ë n t e r e n d e en s c h a k e l e n d e p r o g r a m m a ' s zal m o e t e n o m v a t t e n . C o n c l u s ie. De Afdeling komt tot de c o n c l u s i e dat scholen die met t o e p a s s i n g van artikel 25 der wet w e n s e n te e x p e r i m e n t e r e n met o r i ë n t e r e n d e p r o g r a m m a ' s in het m . d . g . o . d a a r t o e in de g e l e g e n h e i d k u n n e n w o r d e n g e s t e l d . Het r a a m p l a n kan d a a r b i j met i n a c h t n e m i n g van de door de A f d e l i n g g e m a a k t e o p m e r k i n g e n als r i c h t l i j n d i e n e n . G e z i e n de nog te p l e g e n nadere u i t w e r k i n g e n van het raamplan lijkt de A f d e l i n g e c h t e r één jaar u i t s t e l aan te b e v e l e n , daar dit de k w a l i t e i t van de uit te voeren p r o g r a m m a ' s zal v e r h o g e n , een g o e d e s c h o o l w e r k p l a n o n t w i k k e l i n g kan b e v o r d e r e n ten gunste
5 van de l e e r l i n g e n en d o c e n t e n en de invoering van de nieuwe p r o g r a m m e r i n g doet s a m e n v a l l e n met de i n s t i t u t i o n e l e fusie t u s s e n k o r t - m . b . o . O. & S. en I n t a s . De Afdeling kan - gezien het vorengaande - niet ermee i n s t e m m e n dat de v e r z o e k e n van de a f z o n d e r l i j k e s c h o l e n haar niet meer om a d v i e s w o r d e n a n g e b o d e n . Indien besloten wordt tot u i t s t e l betekent dit dat een o p l o s s i n g g e z o c h t moet w o r d e n voor de l e e r l i n g e n , die niet geslaagd zijn voor het m. a. v. o . - d i p l o m a , daar zij geen d r i e v a k k e n op Dn i v e a u h e b b e n a f g e s l o t e n (zie de w i j z i g i n g van de d e s b e t r e f f e n d e e i n d e x a m e n b e s l u i t e n , die in w e r k i n g is g e t r e d e n per 1 a u g u s t u s 1 9 8 8 ) . O n d e r hen zal er zeker een aantal zijn, dat b i n n e n de sector DGO een g o e d e o p l e i d i n g s w e g kan v i n d e n . D o o r d a t in deze sector korte o p l e i d i n g e n vrijwel o n t b r e k e n , is een o p l e i d i n g s r o u t e voor deze l e e r l i n g e n in het d . g . o . v r i j w e l o n m o g e l i j k , te meer daar een a a n t a l van hen niet zal k i e z e n voor het o v e r d o e n van het m . a . v . o . - e x a m e n . De A f d e l i n g meent dat een onthe f f i n g s r e g e 1 ing voor d e z e l e e r l i n g e n het k o m e n d e c u r s u s j a a r g e w e n s t i s , zodat zij in de vorm van n e v e n s c h a k e l i n g hun t e k o r t e n k u n n e n w e g w e r k e n .
Namens
de
Afdelano/^oornoemd,
(A. d a r ^ i t ,
f (mr.
voorzitter),
[/fa
W . J . E . van de Water, coördinerend secretaris).
