Resultaten onderzoek slimme diensten en zorg mevrouw drs. K. du Long mevrouw drs. M. Smulders

Resultaten onderzoek slimme diensten en zorg 2009-2011

mevrouw drs. K. du Long mevrouw drs. M. Smulders

het PON, kennis in uitvoering

maart 2012

Colofon

Het PON heeft dit onderzoek verricht in opdracht van Provincie Noord-Brabant

Auteurs Karin du Long en Mirjam Smulders PON-publicatienummer 12-03 ISBN 978-90-5049-515-8 Datum 1 maart 2012

© 2012 het PON, kennis in uitvoering. Het auteursrecht van deze publicatie berust bij het PON. Gehele of gedeeltelijke overname van teksten is toegestaan, mits daarbij de bron wordt vermeld. Vermenigvuldiging en publicatie in een andere vorm dan dit rapport is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van het PON. Hoewel deze publicatie met de grootst mogelijke zorg is samengesteld, kan het PON geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten.

Meer informatie: www.hetpon.nl

Inhoudsopgave Samenvatting

5

1

Aanleiding

11

2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

Opzet en werkwijze Doelstelling metingen programma Slimme Zorg Vraagstelling metingen programma Slimme Zorg Onderzoek onder potentiële eindgebruikers Onderzoek onder mantelzorgers Onderzoek onder professionals

13 13 13 13 14 15

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6

Resultaten Brabantpanel Houding ten opzichte van technologie in het algemeen Bekendheid met slimme diensten en zorg Ervaring met slimme diensten en zorg Houding ten opzichte van technologie in de zorg Reden inzet technische hulpmiddelen in de zorg Overige opmerkingen

17 17 18 22 27 28 31

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

Resultaten Mantelzorgers Houding ten opzichte van technologie in het algemeen Bekendheid met slimme diensten en zorg Ervaring met slimme diensten en zorg 39 Houding ten opzichte van technologie in de zorg Reden inzet technische hulpmiddelen in de zorg Overige opmerkingen

33 33 34

5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6

Resultaten Professionals Houding ten opzichte van technologie in het algemeen Bekendheid met slimme diensten en zorg Ervaring met slimme diensten en zorg Houding ten opzichte van technologie in de zorg Reden inzet technische hulpmiddelen in de zorg Overige opmerkingen

47 47 48 49 51 52 55

6 6.1 6.2 6.3 6.4

Conclusies Houding ten opzichte van technologie algemeen Bekendheid met slimme toepassingen en diensten Ervaring met slimme toepassingen Houding ten opzichte van slimme zorg en diensten

57 57 57 58 59

40 43 45

Bijlagen Bijlage A Achtergrondkenmerken onderzoeksgroepen Bijlage B Extra tabellen Brabantpanel Bijlage C Extra tabellen Mantelzorgers Bijlage D Omschrijving projecten Bijlage E Vragenlijsten

61 63 67 69 71 73

Samenvatting Programma Slimme Zorg In 2008 startte de provincie Noord-Brabant het programma Slimme Zorg. Het programma had als doel om de toepassing van ICT-diensten op het gebied van zorg, gemak en comfort in huis te stimuleren. Als kans voor ouderen en chronisch zieken om zelfstandig thuis te blijven wonen en mee te doen aan de samenleving. Omdat zij dat graag willen én omdat het noodzakelijk is gelet op de toenemende druk op de zorg. In 16 samenwerkingsprojecten verspreid over Brabant worden de slimme ICT-oplossingen nu toegepast, met financiële steun van de provincie. Partners uit het bedrijfsleven, zorgen welzijnsorganisaties, woningcorporaties, gebruikersgroepen, overheden en onderwijs- en kennisinstellingen werken hierin samen. Uitgangspunt hierbij is dat het uitwisselen van kennis en ervaring bijdraagt aan het succes van de projecten. Bovendien is kennisuitwisseling onmisbaar voor het breed verspreiden van succesvolle toepassingen op het gebied van zelfstandig wonen met gemak door heel Brabant. Daarnaast ondersteunt de provincie verschillende actieve belangenorganisaties bij de voorlichting aan hun achterban, zoals ouderenbonden, BRIZ en Provinciale Vrouwenraad. Die voorlichting is nodig om ouderen en chronisch zieken bewust te maken van het feit dat de zorg verandert en dat ICT hen hierbij kansen biedt. Dit provinciale programma is een stap in de transitie van de gezondheidszorg in Nederland. De stijgende vraag naar zorg, de stijgende kosten en de afnemende beroepsbevolking nopen tot structurele veranderingen in de zorg. Slimme zorg en diensten vormen een belangrijke bijdrage in het benutten van de eigen kracht bij de 1 zorg voor burgers. Inmiddels is het onderdeel van het staand beleid van VWS.

Metingen Het slimme zorg programma heeft een looptijd van vier jaar. Eén van de barrières die brede invoering van slimme zorg toepassingen in de weg staan, is het feit dat burgers en professionals zich er te weinig bewust van zijn dat de verzorgingsstaat voorbij is en de gezondheidszorg aan het veranderen is. Tevens zijn mensen onvoldoende op de hoogte van de mogelijkheden die slimme zorg voor hen kan bieden. Om meer zicht te krijgen op deze barrières in Brabant heeft de provincie tijdens het Slimme Zorg programma de bewustwording over slimme toepassingen voor wonen en zorg laten onderzoeken.

1

Ministerie van VWS, Vertrouwen in de zorg: de beleidsdoelstellingen van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), MEVA/AEB-3048722, Den Haag 2011Welzijn en Sport

Samenvatting

5

Naast de slimme zorg projecten, kennisdeling en bewustwordingsactiviteiten van belangenorganisaties, is aan de hand van deze onderzoeken meer zicht verkregen op de bewustwording van een aantal groepen die deel uitmaken van een breder Brabants publiek. Om op deze vraag antwoord te kunnen geven, is er aan het begin van het project, in 2009, een nulmeting uitgevoerd die de kennis en houding van deze drie groepen over de mogelijkheden van ICT-toepassingen in de zorg in kaart heeft gebracht. In de tussenmeting die in 2010 is uitgevoerd, zijn alleen de Brabantse burgers (via het Brabantpanel) ondervraagd. Van de resultaten hiervan is een aparte rapportage 2 verschenen. In het najaar van 2011 heeft een eindmeting plaatsgevonden waarbij, net als in 2009, de drie onderzoeksgroepen bevraagd zijn. Het PON heeft deze onderzoeken uitgevoerd in opdracht van de provincie Noord-Brabant.

Werkwijze onderzoek onder potentiële eindgebruikers Om de kennis en houding van de potentiële eindgebruikers, oftewel de Brabantse burgers in beeld te brengen hebben we het PON-Brabantpanel ingezet. Het Brabantpanel is een groep Brabanders van 16 jaar en ouder die zo’n zes keer per jaar via internet een vragenlijst krijgt voorgelegd. Leden van het Brabantpanel kunnen hun mening geven over belangrijke actuele sociale en maatschappelijke onderwerpen in Brabant. Het onderzoek onder de leden van het Brabantpanel is uitgevoerd in 2009, 2010 en 2011. In februari 2009 hebben de toen 1.532 leden van het Brabantpanel een uitnodiging ontvangen voor deelname aan het onderzoek. 816 panelleden (53%) hebben in 2009 de vragenlijst ingevuld. Het onderzoek in 2011 is uitgevoerd in de maanden september-oktober. In totaal hebben 2.352 panelleden een uitnodiging ontvangen en hebben 1.184 mensen (50%) de vragenlijst ingevuld.

Werkwijze onderzoek onder mantelzorgers Om de kennis en houding van mantelzorgers ten opzichte van technische toepassingen op het gebied van wonen en zorg te achterhalen, hebben we mantelzorgers bij de meting in 2009 een schriftelijke vragenlijst voorgelegd. We hebben hiervoor medewerking gevraagd aan diverse steunpunten mantelzorg verspreid over alle regio’s in Brabant. We hebben de steunpunten gevraagd om voor ons de vragenlijst aan de bij hen bekende mantelzorgers te versturen. Het veldwerk vond plaats eind april/begin mei 2009. Uit de respons in 2009 bleek dat we vooral de meer ‘traditionele’ mantelzorgers bereikt hadden, mantelzorgers van 55 jaar en ouder die bekend zijn en in beeld zijn bij steunpunten mantelzorg. We weten echter dat er in Brabant ook veel jongere mantelzorgers zijn, die niet via kanalen als steunpunten mantelzorg bereikt worden.

2

Long, K. du en M. Smulders, Tussenmeting Slimme Zorg, Resultaten tussenmeting Brabantpanel 2010, PON, Tilburg, 2010. De rapportage is ook te downloaden via http://slimmezorg.pleio.nl.

6 Resultaten onderzoek slimme diensten en zorg

Voor de meting in 2011 hebben we er daarom voor gekozen om respondenten niet alleen via de steunpunten mantelzorg proberen te bereiken maar om ook via bijvoorbeeld Brabantpanel, vrouwennetwerken, de Brabantse Raad voor Informele Zorg (BRIZ), het Netwerk Familiezorg et cetera. Hoewel de respons op het onderzoek in 2011 lager is dan die in 2009, denken we met de respondenten van 2011 wel een beeld te kunnen schetsen van de mening en houding van de ‘moderne’ mantel3 zorger en dus niet, zoals in 2009, alleen van de ‘traditionele’ mantelzorger. Het onderzoek in 2011 is alleen via een online vragenlijst uitgezet. In 2009 hebben 571 mantelzorgers de schriftelijke vragenlijst die we toen verzonden hebben, ingevuld. In 2011 hebben 322 mantelzorgers aan het onderzoek dat via een online vragenlijst is uitgezet, meegewerkt.

Werkwijze onderzoek onder professionals In 2009 hebben we ten eerste P&O-medewerkers van diverse zorginstellingen een e-mail gestuurd waarin we hen aandacht vroegen voor het onderzoek en hun medewerking vroegen om de uitnodiging voor deelname aan het online onderzoek binnen hun organisatie onder de collega’s te verspreiden. Ten tweede hebben we professionals benaderd via het e-panel van Zorgbelang Brabant. Zorgbelang Brabant beheert een internetpanel bestaande uit diverse bij de zorg betrokken mensen (cliënten, professionals, mantelzorgers en andere belangstellenden) en heeft enkel de zorgprofessionals uit dit panel de vragenlijst voorgelegd. Tot slot hebben we ook de antwoorden van respondenten uit het Brabantpanel die werkzaam zijn in de zorg, samengevoegd met de antwoorden van hiervoor genoemde twee groepen. Zo hebben we dus geprobeerd zoveel als mogelijk professionals in de respons op te nemen. In 2011 hebben we diverse kanalen zoals NU’91, Ros-Robuust, Transvorm en de projectleiders Slimme Zorg-projecten benaderd met de vraag een oproep voor het onderzoek op hun website of in hun (digitale) nieuwsbrief bestemd voor zorgprofessionals te plaatsen. Verder hebben we evenals in 2009 professionals uit het e-panel van Zorgbelang Brabant benaderd voor deelname aan het onderzoek en hebben we de antwoorden van respondenten uit het Brabantpanel die werkzaam zijn in de zorg, samengevoegd met de antwoorden van hiervoor genoemde twee groepen. In 2009 hebben in totaal 370 professionals de vragenlijst ingevuld. Aan de eindmeting in 2011 hebben in totaal 162 professionals meegewerkt. Vanwege de grootte van de responsgroep dienen de resultaten van professionals zoals beschreven in deze rapportage als indicatief beschouwd te worden.

3

In bijlage A is een overzicht opgenomen van de achtergrondkenmerken van de ‘traditionele’ mantelzorgers (meting 2009) en de ‘moderne” mantelzorgers (meting 2011).

Samenvatting

7

Conclusies Hieronder beschrijven we de belangrijkste conclusies uit de deelonderzoeken. We beantwoordden daarbij de deelvragen van het onderzoek: 1 2 3 4

Hoe staat men tegenover technologische toepassingen in het algemeen? In hoeverre zijn mensen op de hoogte van de technische toepassingen in wonen, zorg en welzijn? Met welke technische toepassingen voor slimme zorg en diensten heeft men ervaring? Zijn deze ervaringen positief of negatief? Hoe staat men tegenover deze slimme zorg en diensten?

1 Houding ten opzichte van technologie algemeen In de huishoudens van de respondenten is in het algemeen veel technologie aanwezig. Computers en mobiele telefoons komen het meest voor. Zowel de panelleden, mantelzorgers als professionals gebruiken deze toepassingen vooral voor communicatie, entertainment en ontspanning. Als het gaat om computergebruik dan kunnen we concluderen dat alle onderzochte groepen de computer regelmatig gebruiken voor bijvoorbeeld e-mailverkeer, Skypen en surfen op het internet. Voor alle drie de onderzoeksgroepen geldt dat een meerderheid positief staat tegenover technische toepassingen. Een ruime meerderheid bij beide groepen geeft aan makkelijk met nieuwe snufjes om te kunnen gaan, sneller en makkelijker te kunnen werken door technologie en vindt het fijn dat je steeds meer dingen via de computer kan regelen.

2 Bekendheid met slimme toepassingen en diensten De bekendheid van slimme toepassingen en diensten is vooral erg afhankelijk van het type toepassing. Met name toepassingen op het gebied van contact, veiligheid en toegankelijkheid zijn bij een merendeel van de respondenten bekend. De bekendheid van dit soort toepassingen is bij alle onderzoeksgroepen groot. Vrijwel iedereen is bekend met live videocontact om met familie of vrijwilligers contact te hebben en ook het sms-alert geniet bij alle drie de groepen grote bekendheid. Professionals zijn iets meer dan de andere groepen op de hoogte van het contact via de live videoverbinding tussen hulp/zorgverleners en cliënt. Websites waarop mensen informatie over hun buurt of wijk kunnen zetten en hierop onderling contact over kunnen onderhouden en websites waarop je terecht kunt voor informatie, advies en het aanvragen van zorg en hulp zijn ook bij een ruime meerderheid van de respondenten bekend. De echt op zorg gerichte toepassingen genieten minder bekendheid dan de andere toepassingen alhoewel de groep die hiermee bekend is niet klein is: voor zowel Brabantpanel als mantelzorgers geldt dat zo’n 40-50% bekend is met de toepassingen voor 24-uurs beschikbaarheid van zorg. Professionals zijn meer bekend met deze toepassingen dan de andere respondenten. Tot slot hebben we nog een twee toepassingen die onder ontspanning vallen voorgelegd aan respondenten.


Met de webcams waarmee je vanuit huis een straatbeeld ergens kan volgen (bijvoorbeeld via tv) is binnen alle onderzoeksgroepen een meerderheid bekend. Met de online spellen aangeboden door een zorg- of welzijnsinstelling is een op de drie Brabantpanelleden en een op de drie mantelzorgers bekend. Professionals zijn hier iets meer bekend mee: 40% is hiervan een beetje of goed op de hoogte. We kunnen dus concluderen dat er een aanzienlijke groep respondenten is die enigszins of goed op de hoogte is van een aantal genoemde slimme toepassingen. Professionals zijn iets meer dan de andere groepen op de hoogte van de meer op zorg gericht toepassingen. Verder zien we geen opmerkelijke verschillen tussen de onderzoeksgroepen. Tot slot concluderen we dat de bekendheid met slimme diensten in de loop de jaren is toegenomen. We zien bij alle onderzoeksgroepen dat meer mensen dan voorheen een beetje tot goed op de hoogte zijn van de verschillende genoemde voorbeelden.

3 Ervaring met slimme toepassingen Hoewel behoorlijk wat panelleden, mantelzorgers en professionals van een aantal slimme toepassingen een beetje of goed op de hoogte zijn, is de daadwerkelijke ervaring die zij hiermee hebben, dus echt het feitelijk gebruik van een toepassing, voor een aantal toepassingen nog laag. Dit geldt bijvoorbeeld voor de wekservice, de sensortechnologie en de beveiligde internetpagina voor het doorgeven van je gezondheidssituatie. In de ervaring met toepassingen zien we verschillen tussen groepen. Kijken we naar Brabantpanel dan is sms-alert de toepassing waar de meeste mensen (46%) ervaring mee hebben, met de live videoverbinding voor contact met familie heeft 44% ervaring en het digitaal prikbord om gezamenlijk activiteiten te ondernemen (bijvoorbeeld Facebook) komt op de derde plaats, hiermee heeft 35% ervaring. Sms-alert staat ook bij mantelzorgers bovenaan als toepassing waar de meesten (40%) ervaring mee hebben. Op de tweede plaats komt bij mantelzorgers de website waarop mensen terecht kunnen voor informatie, advies en het aanvragen van zorg en hulp, 39% heeft hier ervaring mee. Ook met de live videoverbinding voor contact met familie hebben, evenals de Brabantpanelleden, veel mantelzorgers ervaring, 38% heeft hier wel eens gebruik van gemaakt. Bij de professionals zien we een geheel ander beeld dan bij de mantelzorgers en Brabantpanelleden. De website waarop mensen terecht kunnen voor informatie, advies en het aanvragen van zorg en hulp is de meest gebruikte toepassing, 48% heeft hier ervaring mee. 41% heeft ervaring met deurbeveiliging met cameratoezicht en ook hier komt sms-alert in de lijst van meest gebruikte toepassingen voor, 34% heeft hier ervaring mee. We kunnen concluderen dat het vooral de toepassingen op het gebied van contact en toegankelijkheid waar respondenten ervaring mee hebben. De ervaring die respondenten hiermee is overwegend positief. Kijken we naar verandering door de jaren heen dan zien we een stijging van het aantal mensen dat ervaring heeft met slimme diensten en zorg. We zien dit terug bij zowel Brabantpanelleden, mantelzorgers als professionals.

Samenvatting

9

Bij Brabantpanel zien we een toename van mensen die gebruik maken van de videoverbinding om contact te hebben met familieleden, sms-alert, gps-systemen om mensen te volgen en op te sporen, cameratoezicht/bewegingsmelders waarmee hulpverleners op afstand een cliënt in de gaten kunnen houden en de website waarop mensen terecht kunnen voor informatie, advies en het aanvragen van zorg of hulp. Bij mantelzorgers hebben we een onderscheid gemaakt naar de traditionele en de moderne mantelzorger. We zien dat de moderne mantelzorger meer ervaring hebben met diverse toepassingen dan de traditionele mantelzorger. Dat geldt voor alle toepassingen. Tot slot concluderen we dat ook meer professionals ervaring hebben met toepassingen in 2011 dan in 2009. Een significante stijging van het aantal professionals dat ervaring met een toepassing heeft zien we bij de videoverbinding voor contact met familie, de wekservice via een videoverbinding met de hulpverlener, sms-alert en de gps-systemen voor het volgen en opsporen van dwalende mensen via de computer of de mobiele telefoon.

4 Houding ten opzichte van slimme zorg en diensten We kunnen over alle drie de onderzoeksgroepen concluderen dat zij positief staan tegenover technische toepassingen in de zorg. Bij alle groepen ziet ruim 80% het nut in van technische toepassingen in de zorg. Een ruime meerderheid ziet het als vooruitgang en denkt dat mensen erdoor langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Ook denken de meeste respondenten binnen alle drie groepen dat je door technische toepassingen makkelijker voor iemand kan zorgen en dat iemand die zorg nodig heeft door slimme diensten beter kan meedoen in de samenleving. Bij alle groepen zijn de meningen verdeeld over de vraag of de privacy van een patiënt in gevaar komt door technische toepassingen in de zorg. We horen bij alle groepen terug dat technische toepassingen, slimme diensten voor wonen en zorg op vele punten positief zijn maar dat het op geen enkele wijze het persoonlijke contact tussen mensen onderling of tussen mensen en zorgverleners dient te vervangen. Het dient aan aanvulling hierop te zijn en niet een vervanging. Bij de vorige meting hebben we hetzelfde geconcludeerd als op basis van de meting van 2011. Respondenten uit alle onderzoeksgroepen stonden ook toen positief tegenover technische toepassingen mits het niet als vervanging van contact dient. Opvallend is dat leden van het Brabantpanel in slimme zorg meer mogelijkheden zien om de mantelzorg te ontlasten, dan de mantelzorgers zelf.


1 Aanleiding Programma Slimme Zorg In 2008 startte de provincie Noord-Brabant het programma Slimme Zorg. Het programma had als doel om de toepassing van ICT-diensten op het gebied van zorg, gemak en comfort in huis te stimuleren. Als kans voor ouderen en chronisch zieken om zelfstandig thuis te blijven wonen en mee te doen aan de samenleving. Omdat zij dat graag willen én omdat het noodzakelijk is gelet op de toenemende druk op de zorg. In 16 samenwerkingsprojecten verspreid over Brabant worden de slimme ICT-oplossingen nu toegepast, met financiële steun van de provincie. Partners uit het bedrijfsleven, zorgen welzijnsorganisaties, woningcorporaties, gebruikersgroepen, overheden en onderwijs- en kennisinstellingen werken hierin samen. Uitgangspunt hierbij is dat het uitwisselen van kennis en ervaring bijdraagt aan het succes van de projecten. Bovendien is kennisuitwisseling onmisbaar voor het breed verspreiden van succesvolle toepassingen op het gebied van zelfstandig wonen met gemak door heel Brabant. Daarnaast ondersteunt de provincie verschillende actieve belangenorganisaties bij de voorlichting aan hun achterban, zoals ouderenbonden, BRIZ en Provinciale Vrouwenraad. Die voorlichting is nodig om ouderen en chronisch zieken bewust te maken van het feit dat de zorg verandert en dat ICT hen hierbij kansen biedt. Dit provinciale programma is een stap in de transitie van de gezondheidszorg in Nederland. De stijgende vraag naar zorg, de stijgende kosten en de afnemende beroepsbevolking nopen tot structurele veranderingen in de zorg. Slimme zorg en diensten vormen een belangrijke bijdrage in het benutten van de eigen kracht bij de 4 zorg voor burgers. Inmiddels is het onderdeel van het staand beleid van VWS.

Metingen Om op deze vraag antwoord te kunnen geven, is er aan het begin van het project, in 2009, een nulmeting uitgevoerd die de kennis en houding van deze drie groepen over de mogelijkheden van ICT-toepassingen in de zorg in kaart heeft gebracht. In de tussenmeting die in 2010 is uitgevoerd, zijn alleen de Brabantse burgers (via het Brabantpanel) ondervraagd. Van de resultaten hiervan is een aparte rapportage 5 verschenen . In het najaar van 2011 heeft een eindmeting plaatsgevonden waarbij, net als in 2009, de drie onderzoeksgroepen bevraagd zijn. Het PON heeft deze onderzoeken uitgevoerd in opdracht van de provincie Noord-Brabant. 4 5

Ministerie van VWS, Vertrouwen in de zorg: de beleidsdoelstellingen van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), MEVA/AEB-3048722, Den Haag 2011. Long, K. du en M. Smulders, Tussenmeting Slimme Zorg, Resultaten tussenmeting Brabantpanel 2010, PON, Tilburg, 2010. De rapportage is ook te downloaden via http://slimmezorg.pleio.nl.

1

Aanleiding

11

Leeswijzer In dit rapport leest u de resultaten van de drie onderzoeken die zijn uitgevoerd voor de eindmeting in 2011. Daar waar mogelijk hebben we de resultaten vergeleken met die van het eerste onderzoek. In hoofdstuk 2 bespreken we de opzet en werkwijze van de verschillende deelonderzoeken. In hoofdstuk 3 komen de resultaten uit het Brabantpanel aan bod. In hoofdstuk 4 beschrijven we de resultaten van het onderzoek onder mantelzorgers. In hoofdstuk 5 staan de resultaten van het onderzoek onder professionals beschreven. De belangrijkste conclusies van het onderzoek leest u in hoofdstuk 6.


2 Opzet en werkwijze 2.1 Doelstelling metingen programma Slimme Zorg Doel van de metingen is het in kaart brengen van de kennis over en houding van Brabantse burgers (tevens ook (potentiële) eindgebruikers), mantelzorgers en zorgprofessionals ten aanzien van slimme toepassingen op het gebied van wonen en zorg.

2.2 Vraagstelling metingen programma Slimme Zorg De inhoud van de onderzoeksvragen is door de jaren heen vrijwel gelijk gehouden in verband met vergelijkbaarheid door de jaren heen. Wel zijn in de tussentijd enkele vragen geschrapt of nieuwe vragen toegevoegd over bijvoorbeeld bekendheid met het project van de provincie. Centrale vraag van de onderzoeken is: Wat is de kennis en houding van Brabanders ten aanzien van slimme diensten en zorg? De volgende deelvragen staan in de onderzoeken centraal: 1 Hoe staat men tegenover technologische toepassingen in het algemeen? 2 In hoeverre zijn mensen op de hoogte van de technische toepassingen in wonen en zorg? 3 Met welke technische toepassingen voor slimme zorg en diensten heeft men ervaring? Zijn deze ervaringen positief of negatief? 4 Hoe staat men tegenover deze slimme zorg en diensten?

2.3 Onderzoek onder potentiële eindgebruikers Werkwijze Om de kennis en houding van de potentiële eindgebruikers, oftewel de Brabantse burgers in beeld te brengen hebben we het PON-Brabantpanel ingezet. Het Brabantpanel is een groep Brabanders van 16 jaar en ouder die zo’n zes keer per jaar via internet een vragenlijst krijgt voorgelegd. Leden van het Brabantpanel kunnen hun mening geven over belangrijke actuele sociale en maatschappelijke onderwerpen in Brabant. Het onderzoek onder de leden van het Brabantpanel is uitgevoerd in 2009, 2010 en 2011.

2

Opzet en werkwijze

13

6

Van de resultaten van de meting in 2010 is een aparte tussenrapportage gemaakt waarin de resultaten van 2010 zijn vergeleken met die van 2009. In het rapport dat nu voor u ligt hebben we voor de overzichtelijkheid alleen de gegevens van 2009 en 2011 opgenomen.

Respons In februari 2009 hebben de toen 1.532 leden van het Brabantpanel een uitnodiging ontvangen voor deelname aan het onderzoek. 816 panelleden (53%) hebben in 2009 de vragenlijst ingevuld. Het onderzoek in 2011 is uitgevoerd in de maanden september-oktober. In totaal hebben 2.352 panelleden een uitnodiging ontvangen en hebben 1.184 mensen (50%) de vragenlijst ingevuld. De resultaten van het panel zijn gewogen naar de combinatie leeftijd, geslacht en regio waardoor de resultaten voor deze achtergrondkenmerken representatief zijn voor de Brabantse bevolking.

2.4 Onderzoek onder mantelzorgers Werkwijze Om de kennis en houding van mantelzorgers ten opzichte van technische toepassingen op het gebied van wonen en zorg te achterhalen, hebben we mantelzorgers bij de meting in 2009 een schriftelijke vragenlijst voorgelegd. We hebben hiervoor medewerking gevraagd aan diverse steunpunten mantelzorg verspreid over alle regio’s in Brabant. We hebben de steunpunten gevraagd om voor ons de vragenlijst aan de bij hen bekende mantelzorgers te versturen. Het veldwerk vond plaats eind april/begin mei 2009. Uit de respons in 2009 bleek dat we vooral de meer ‘traditionele’ mantelzorgers bereikt hadden, mantelzorgers van 55 jaar en ouder die bekend zijn en in beeld zijn bij steunpunten mantelzorg. We weten echter dat er in Brabant ook veel jongere mantelzorgers zijn, die niet via kanalen als steunpunten mantelzorg bereikt worden. Voor de meting in 2011 hebben we er daarom voor gekozen om respondenten niet alleen via de steunpunten mantelzorg proberen te bereiken maar om ook via bijvoorbeeld Brabantpanel, vrouwennetwerken, de Brabantse Raad voor Informele Zorg (BRIZ), het Netwerk Familiezorg et cetera. Hoewel de respons op het onderzoek in 2011 lager is dan die in 2009, denken we met de respondenten van 2011 wel een beeld te kunnen schetsen van de mening en houding van de ‘moderne’ mantel7 zorger en dus niet, zoals in 2009, alleen van de ‘traditionele’ mantelzorger . Het onderzoek in 2011 is alleen via een online vragenlijst uitgezet.

6 7

Long, K. du en M. Smulders, Tussenmeting Slimme Zorg, Resultaten tussenmeting Brabantpanel 2010, PON, Tilburg, 2010. De rapportage is ook te downloaden via http://slimmezorg.pleio.nl/. In bijlage A is een overzicht opgenomen van de achtergrondkenmerken van de ‘traditionele’ mantelzorgers (meting 2009) en de ‘moderne” mantelzorgers (meting 2011).


Het is met het oog op de toekomst ook belangrijk om ook de jongere mantelzorger in beeld te hebben, zij zijn immers degenen die in de toekomst het merendeel van de mantelzorg voor hun rekening zullen nemen. In deze rapportage hebben we, ondanks het verschil in samenstelling van de groepen, de gegevens van de ‘traditionele’ mantelzorgers (meting 2009) naast die van de ‘moderne’ mantelzorgers (meting 2011) gezet. In de tabelkoppen verwijst [traditioneel] dus naar de gegevens uit de meting van 2009 en [modern] naar die van de meting in 2011. Overigens is deze indeling naar traditionele en moderne mantelzorger geen nieuwe: de BRIZ schrijft hier in haar visieboek ’BRIZzz vooruit, Visie op mantelzorg’ (2011) in een passage over innovatief mantelzorgondersteuningsaanbod het volgende over: De BRIZ waarschuwt wel voor de verschillen tussen de ‘traditionele’ mantelzorger en de ‘moderne’ mantelzorger. De traditionele mantelzorger kan minder goed meekomen in de snelle ontwikkelingen in onze samenleving en heeft minder draaglast. De moderne mantelzorger weet wat hij wil, beschikt over financiële middelen en is in staat de regie op te pakken. Het onderscheid dat de BRIZ maakt is ook deels herkenbaar in de groepen mantelzorgers die wij voor dit onderzoek in 2009 en 2011 bevraagd hebben. Op basis van de verschillen in antwoorden die gegeven zijn, maken we in dit rapport eenzelfde soort onderscheid naar traditionele en moderne mantelzorger.

Respons In 2009 hebben 571 mantelzorgers de schriftelijke vragenlijst die we toen verzonden hebben, ingevuld. In 2011 hebben 322 mantelzorgers aan het onderzoek dat via een online vragenlijst is uitgezet, meegewerkt.

2.5 Onderzoek onder professionals Werkwijze In 2009 hebben we ten eerste P&O-medewerkers van diverse zorginstellingen een e-mail gestuurd waarin we hen aandacht vroegen voor het onderzoek en hun medewerking vroegen om de uitnodiging voor deelname aan het online onderzoek binnen hun organisatie onder de collega’s te verspreiden. Ten tweede hebben we professionals benaderd via het e-panel van Zorgbelang Brabant. Zorgbelang Brabant beheert een internetpanel bestaande uit diverse bij de zorg betrokken mensen (cliënten, professionals, mantelzorgers en andere belangstellenden) en heeft enkel de zorgprofessionals uit dit panel de vragenlijst voorgelegd. Tot slot hebben we ook de antwoorden van respondenten uit het Brabantpanel die werkzaam zijn in de zorg, samengevoegd met de antwoorden van hiervoor genoemde twee groepen. Zo hebben we dus geprobeerd zoveel als mogelijk professionals in de respons op te nemen. In 2011 hebben we diverse kanalen zoals NU’91, Ros-Robuust, Transvorm en de projectleiders Slimme Zorg-projecten benaderd met de vraag een oproep voor het onderzoek op hun website of in hun (digitale) nieuwsbrief bestemd voor zorgprofessionals te plaatsen.

2

Opzet en werkwijze

15

Verder hebben we evenals in 2009 professionals uit het e-panel van Zorgbelang Brabant benaderd voor deelname aan het onderzoek en hebben we de antwoorden van respondenten uit het Brabantpanel die werkzaam zijn in de zorg, samengevoegd met de antwoorden van hiervoor genoemde twee groepen.

Respons In 2009 hebben in totaal 370 professionals de vragenlijst ingevuld. Aan de eindmeting in 2011 hebben in totaal 162 professionals meegewerkt. Vanwege de grootte van de responsgroep dienen de resultaten van professionals zoals beschreven in deze rapportage als indicatief beschouwd te worden.


3 Resultaten Brabantpanel In dit hoofdstuk beschrijven we de resultaten van de drie metingen (2009, 2010 en 2011) die gehouden zijn onder de leden van het Brabantpanel. Allereerst hebben we vragen gesteld over de houding van mensen ten opzichte van technologie in het algemeen. Vervolgens zijn we meer specifiek ingegaan op slimme toepassingen op het gebied van wonen en leven. Het merendeel van de vragen is door de jaren heen onveranderd gebleven om zo een goede vergelijking door de tijd te kunnen maken. In de meting van 2010 en 2011 zijn wel enkele voorbeelden van slimme toepassingen toegevoegd die op dat moment actueel waren en bij de nulmeting in 2009 nog niet in beeld waren. Die meting is namelijk uitgevoerd voorafgaande aan de uitvoering van het project waardoor pas later meer duidelijkheid is ontstaan over de concrete uitvoeringsprojecten. Lag in het begin de scope van het project en het onderzoek vooral op zorg, later is deze meer verschoven richting diensten op het brede terrein van wonen, zorg en welzijn. Verbreding naar deze terreinen bleek ook noodzakelijk om uitrol op grotere schaal mogelijk te maken.

3.1 Houding ten opzichte van technologie in het algemeen De houding ten opzichte van technologie is een belangrijk gegeven voor de toekomstige implementatie van technologische hulpmiddelen op het terrein van wonen en zorg. Door de respondenten enkele stellingen voor te leggen hebben we gepoogd om in kaart te krijgen hoe de leden van het Brabantpanel hierover denken. De resultaten leest u in onderstaande tabel. Tabel 1 Houding ten opzichte van technologie in het algemeen? - % (2009 N=816 / 2011 N=1.184)

Stelling

(Geheel) mee eens

(Geheel) mee oneens

Weet ik niet

2009

2011

2009

2011

2009

2011

a

Van mij mag het wel wat minder met alle technologische ontwikkelingen

30

35

66

61

5

4

b

Technologie is duur

49

55

39

32

12

13

c

Ik kan makkelijk omgaan met nieuwe technische snufjes

70

70

25

26

5

4

d

Met technische toepassingen kan ik sneller werken

82

80

11

12

7

8

e

Met technische toepassingen kan ik gemakkelijker werken

83

79

12

14

6

7

f

Ik sta positief tegenover technologische snufjes

88

85

7

9

5

5

g

Ik vind het fijn dat steeds meer zaken via de computer geregeld kunnen worden

89

89

10

9

2

1

h

Ik ben niet bang voor technologie*

93

91

4

7

3

2

*

Deze vraag is in de vragenlijst in andere richting geformuleerd als [Ik ben bang van technologie]

3

Resultaten Brabantpanel

17

Over het algemeen laat tabel 1 een positieve houding zien ten opzichte van technologische toepassingen. Dit is zowel in 2009 als in 2011 het geval. 70% van de respondenten kan makkelijk omgaan met nieuwe snufjes, 85% staat positief tegenover technologische snufjes en 89% vindt het fijn dat er steeds meer zaken via de computer geregeld kan worden. We moeten bij het interpreteren van deze resultaten natuurlijk wel bedenken dat de leden van het Brabantpanel allemaal over een computer beschikken met toegang tot internet en vragenlijsten via internet invullen. Zij hebben dus in ieder geval al ruime ervaring met een computer en met internet. Wat verder nog opvalt in de tabel is dat het aantal mensen dat van mening is dat het wel wat minder mag met alle technologische ontwikkelingen is toegenomen (35% in 2011, 30% in 2009). Ook zijn meer mensen in 2011 van mening dat technologie duur is. Wellicht zijn mensen zich in de loop de tijd meer bewust geworden van mogelijk kosten die technische toepassingen met zich mee kunnen brengen.

3.2 Bekendheid met slimme diensten en zorg Met welke slimme toepassingen voor wonen en zorg is men bekend? Respondenten konden bij deze vraag kiezen uit enkele voorbeelden die aansluiten bij het programma Slimme Zorg van de provincie. Bij de metingen in 2009 en 2010 hebben we de voorbeelden ingedeeld in vier categorieën, in 2011 hebben we daar nog een vijfde categorie (ontspanning) aan toegevoegd. De categorieën zijn: 1 Contact: toepassingen die contacten tussen mensen (in verschillende hoedanigheden) vergemakkelijken. 2 Veiligheid: diverse toepassingen op het gebied van veiligheid. 3 Toegankelijkheid: toepassingen gericht op het snel en makkelijk bereikbaar te maken van informatie over wijk, buurt, zorg of hulp. 4 Beschikbaarheid van 24-uurs zorg: toepassingen die het mogelijk maken dat professionals op ieder gewenst moment over informatie beschikken over de gezondheidstoestand van cliënten. 5 Ontspanning: toepassingen gericht op ontspanning en vermaak In de tabel op de volgende pagina zijn de resultaten opgenomen van de vraag naar bekendheid met deze toepassingen. Hiermee bedoelen we niet dat mensen deze toepassingen gebruiken maar dat ze er ooit van gehoord hebben.


Tabel 2 Bekendheid met slimme toepassingen - % (2009 N=816 / 2011 N=1.136)

Toepassing

Niet van op de hoogte

Beetje van op de hoogte

Goed van op de hoogte

Dat weet ik niet

2009

2011

2009

2011

2009

2011

2009

2011

a Contact via live videoverbinding via TV, computer of beeldtelefoon (zodat je elkaar kunt horen en zien) met familieleden en/of vrijwilligers(zoals bijv. Skype)

28

7

50

43

20

50

1

1

b Contact via live videoverbinding via TV, computer of beeldtelefoon (zodat je elkaar kan horen en zien) met hulp/zorgverleners van zorgcentrale

47

33

41

47

10

18

1

2

-

20

-

37

-

41

-

3

d Wekservice via een videoverbinding met hulpverlener

61

48

28

36

8

12

3

4

e SMS-alert of e-mail-alert om hulp in te roepen bij burgers voor politieberichten

7

5

38

31

53

63

2

1

GPS-systemen voor het volgen en opsporen van dwalende mensen via de computer en/of mobiele telefoon

32

17

46

46

21

35

2

2

g Deurbeveiliging met cameratoezicht*

8

9

39

37

41

54

2

0

h Cameratoezicht en/of bewegingsmelders waarmee hulpverleners op afstand een cliënt in de gaten kunnen houden

36

22

46

45

17

32

1

2

Contact

c Digitaal prikbord om gezamenlijk activiteiten te ondernemen** Veiligheid

f

*

Vergelijking tussen 2010 (ipv 2009) en 2011.

** Deze voorbeelden van toepassingen zijn toegevoegd aan de vragenlijst van 2011.

3


19

(vervolg) Tabel 2 Bekendheid met slimme toepassingen - % (2009 N=816 / 2011=1.136)

Toepassing




Dat weet ik niet

2009

2011

2009

2011

2009

2011

2009

2011

Online marktplaats voor het aanbieden of aanvragen van burenhulp*

70

55

21

31

4

11

5

3

Mogelijkheid om thuis via computer of TV kerkdiensten of bijeenkomsten in het gemeenschapshuis te kunnen volgen*

35

32

42

44

18

21

4

2

k Website waarop mensen informatie over hun buurt of wijk (zoals verenigingsactiviteiten) kunnen zetten en contact hierover kunnen houden met elkaar via de website

39

29

40

46

19

23

3

2

32

21

42

48

23

30

3

2

m Online spreekuur van huisartsen en wijkverpleegkundigen

57

51

31

35

7

10

5

3

n Sensortechnologie waarmee hulpverleners op afstand lichaamswaarden kunnen bijhouden van bijvoorbeeld hartpatiënten of diabetici

42

42

46

41

9

13

2

3

o Beveiligde internetpagina waarop mensen via een vragenlijst hun gezondheidssituatie kunnen doorgeven zodat hulpverleners vroegtijdig eventuele ziektes kunnen signaleren

63

54

29

32

6

10

2

4

p Webcams die je vanuit huis kan bekijken om het straatbeeld ergens te volgen**

-

27

-

35

-

35

-

3

q Online spellen aangeboden door een zorg- of welzijnsinstelling**

-

66

-

20

-

9

-

5

Toegankelijkheid i

j

l

Website waarop mensen terecht kunnen voor informatie, advies en het aanvragen van zorg en hulp

Beschikbaarheid 24-uurs zorg

Ontspanning

*

Vergelijking tussen 2010 (ipv 2009) en 2011.

** Deze voorbeelden van toepassingen zijn toegevoegd aan de vragenlijst van 2011.


Als we kijken naar de toepassingen op het gebied van contact en veiligheid en de resultaten van 2011 vergelijken met die van 2009, dan kunnen we het volgende concluderen: In 2011 zijn er meer mensen goed op de hoogte van ‘Contact via live videoverbinding via TV, computer of beeldtelefoon met hulp/zorgverleners van zorgcentrale’ dan in 2011; 18% is hiervan in 2011 goed op de hoogte, in 2009 was dit nog 10%. In 2011 zijn er meer mensen een beetje tot goed op de hoogte van de wekservice via een videoverbinding met de hulpverlener dan in 2009: 48% is hiervan in 2011 een beetje tot goed op de hoogte in tegenstelling tot 36% in 2009. In 2011 zijn meer mensen dan in 2009 goed op de hoogte van sms-alert: Bijna twee derde (63%) is hiervan goed op de hoogte. Kijken we naar toepassingen op het gebied van toegankelijkheid en beschikbaarheid 24-uurs zorg dan kunnen we het volgende concluderen: Meer mensen dan in 2009 op de hoogte zijn van de website waarop mensen informatie over hun buurt of wijk (zoals verenigingsactiviteiten) kunnen zetten en contact hierover via die website met elkaar contact kunnen. Ook zijn iets meer mensen goed op de hoogte van sensortechnologie dan in 2009 (13% in 2011 tegenover 9% in 2009) en zijn iets meer mensen goed op de hoogte van de beveiligde internetpagina waarop mensen hun gezondheidssituatie kunnen doorgeven.

Nieuw toegevoegde toepassingen 2010 en 2011 In 2010 zijn nog vier extra toepassingen aan de vragenlijst toegevoegd en in 2011 nog drie. In de tabel staan deze gemarkeerd met een astriks (*). Uit de tabel blijkt dat er significant meer mensen in 2011 op de hoogte zijn van deurbeveiliging met cameratoezicht dan een jaar daarvoor (de gegevens worden vergeleken met die van de meting van 2010). Ook zijn meer mensen in 2011 een beetje tot goed op de hoogte van de online marktplaats voor het aanbieden of aanvragen van burenhulp en van de mogelijkheid van een online spreekuur van de huisarts of wijkverpleegkundige dan in 2009. Verder zien we geen significante verschillen met 2010. Drie op de vier mensen zijn een beetje tot goed op de hoogte van een digitaal prikbord om gezamenlijk activiteiten te ondernemen. Een op de drie mensen is bekend met webcams waarmee je vanuit je huis het straatbeeld ergens kan volgen. Een op de drie is hiervan zelfs goed op de hoogte. Met online spellen aangeboden door zorg- of welzijnsinstellingen zijn de meeste mensen (66%) niet bekend, een op de vijf mensen kent dit enigszin, een op de tien kent deze toepassing goed.

3


21

We hebben respondenten vervolgens gevraagd op welke wijze zij bekend geraakt zijn met de genoemde slimme toepassingen. In onderstaand figuur leest u de resultaten op deze vraag. Deze vraag is alleen gesteld in het onderzoek van 2011. De meeste mensen (60%) hebben informatie hierover op internet gelezen. Gezien het feit dat we met de eerstgenoemde toepassing ook Skype bedoelden, een toepassing die enkel met een internetverbinding te gebruiken is en waarvan informatie met name via internet verspreid wordt, is het logisch dat internet als bron hier bovenaan staat. Iets minder dan de helft van de mensen heeft in de krant iets gelezen over slimme toepassingen of hierover iets op tv gezien. Figuur 1 Wijze waarop mensen bekend zijn geraakt met slimme toepassing(en) - % (2011 N=1.114)

via internet

60

via de krant

45

via tv

44

via een zorgen welzijnsinstelling

17

via een professional uit de zorg

12

via de gemeente

10

via een belangenorganisatie

9

via reclame(folders)

7

via mijn werk

6

via een woningcorporatie

4

via familie of vrienden

3

andere wijze*

3 0

10

20

30

40

50

60

3.3 Ervaring met slimme diensten en zorg De ervaringen die een gebruiker opdoet met een bepaalde toepassing, zullen van invloed zijn op de toekomstige bereidwilligheid om hier (meer) gebruik van te maken. Daarom hebben we de respondenten gevraagd of zij al ervaring hebben met een aantal slimme toepassingen. Aan hen die hier ervaring mee hebben, hebben we ook gevraagd of deze ervaring positief of negatief was. In tabel 3 is weergegeven hoeveel respondenten ervaring hebben met slimme toepassingen.


70

Tabel 3 Percentage mensen dat ervaring heeft met slimme toepassingen - % (2009 N=796 / 2011 N-1.033)

Toepassing

2009

2011

22

44

Contact a

Contact via live videoverbinding met familieleden en/of vrijwilligers (zoals bijvoorbeeld Skype)

b

Contact via live videoverbinding met hulp/zorgverleners van zorgcentrale

4

6

c

Digitaal prikbord om gezamenlijk activiteiten te ondernemen*

-

35

2

3

38

46

5

8

-

30

6

11

-

8

-

16

24

24

20

24

-

6

6

8

4

6

Veiligheid d

Wekservice via een videoverbinding met een hulpverlener

e

SMS-alert of e-mailalert om oplettende hulp in te roepen bij burgers voor politieberichten

f


g

Deurbeveiliging met cameratoezicht*

h

Cameratoezicht en/of bewegingsmelders waarmee hulpverleners op afstand een cliënt in de gaten kunnen houden

Toegankelijkheid i


j

Mogelijkheid om vanuit huis via computer of TV bijvoorbeeld kerkdiensten of bijeenkomsten in gemeenschapshuis te kunnen volgen*

k

Website waarop mensen informatie over hun buurt of wijk kunnen zetten en contact hierover kunnen houden met elkaar via de website

l


Beschikbaarheid 24-uurs zorg m Online spreekuur van huisartsen en wijkverpleegkundigen* n

Sensortechnologie waarmee hulpverleners op afstand lichaamswaarden kunnen bijhouden van bijvoorbeeld hartpatiënten of diabetici

o

Beveiligde internetpagina waarop mensen via een vragenlijst hun gezondheidssituatie kunnen doorgeven

Ontspanning p

Webcams die je vanuit huis kan bekijken om het straatbeeld ergens te volgen*

-

24

q

Online spellen aangeboden door een zorg- of welzijnsinstelling*

-

4

*

Deze voorbeelden van toepassingen zijn toegevoegd aan de vragenlijst van 2011.

Uit de tabel kunnen we concluderen dat sms-alert de meest gebruikte slimme toepassing is: bijna één op de twee mensen (46%) heeft hier ervaring mee. We zien ook dat het aantal mensen dat hiermee ervaring heeft is toegenomen sinds 2009. Dat is ook het geval bij het contact via een live videoverbinding met familieleden of vrijwilligers, GPS-systemen, cameratoezicht/bewegingmelders en de website waarop mensen terecht kunnen voor informatie, advies en het aanvragen van zorg en hulp.

3


23

Met de in 2011 nieuw toegevoegde toepassingen hebben de meeste mensen over het algemeen nog weinig ervaring. Met het digitaal prikbord heeft een op de drie mensen ervaring, 30% heeft ervaring met deurbeveiliging met cameratoezicht. Een kwart van de respondenten heeft ervaring met de website waarop mensen informatie over hun buurt of wijk kunnen zetten en contact hierover kunnen houden met elkaar. Ook heeft een kwart van de mensen ervaring met webcams die je vanuit huis kan bekijken om het straatbeeld ergens te volgen.

In bijlage B hebben we een tabel opgenomen waarin staat weergegeven of mensen die ervaring met een toepassing hebben deze kennen vanwege eigen gebruik of vanwege een familielid of naaste die van de toepassing gebruik maakt. De tabel in de bijlage laat zien dat er twee toepassingen zijn waar zo’n een op de drie mensen zelf ervaring mee heeft: het contact via de videoverbinding (bijvoorbeeld Skype) met vrienden en familie en het SMS-alert. De andere toepassingen kent men vooral omdat deze bij familieleden aanwezig zijn. De mensen die ervaring hebben met een van de genoemde slimme toepassingen hebben we gevraagd of deze ervaring positief of negatief was. In tabel 4 leest u de resultaten op deze vraag. Uit de tabel blijkt, evenals in 2009, dat de meeste mensen overwegend positieve ervaringen hebben met deze toepassingen. Hierin zijn geen grote veranderingen ten opzichte van 2009 opgetreden. Bij cameratoezicht zien we wel dat de groep die hierover geen mening heeft groter is geworden.


Tabel 4 Positieve of negatieve ervaring met slimme toepassingen

Aantal mensen met ervaring

Toepassing

Overwegend positieve ervaring

Overwegend negatieve ervaring

Dat weet ik niet (meer)

2011

2009

2011

2009

2011

2009

2011

abs

%

%

%

%

%

%

454

90

93

1

3

9

4

57

75

73

11

4

14

23

364

-

85

-

3

-

12

29

74

61

11

3

15

36

476

90

89

2

1

8

10

80

78

80

3

0

19

20

314

92

88

0

1

8

11

111

67

63

16

5

17

32

83

72

71

4

3

24

26

169

76

80

3

0

21

20

246

78

74

3

2

19

24

248

76

78

6

2

18

20

67

66

68

11

8

23

24

81

67

66

2

2

31

32

58

66

68

10

4

24

28

250

-

80

-

2

-

18

42

-

63

-

3

-

32

Contact a


b


c

Digitaal prikbord om gezamenlijk activiteiten te ondernemen**

Veiligheid d


e


f


g


h


Toegankelijkheid i


j


k


l




o


Ontspanning p

Webcams die je vanuit huis kan bekijken om het straatbeeld ergens te volgen**

q

Online spellen aangeboden door een zorg- of welzijnsinstelling**

** Vergelijking tussen 2010 (in plaats van 2009) en 2011. *

Deze voorbeelden van toepassingen zijn toegevoegd aan de vragenlijst van 2011.

3


25

Waarom hebben sommige mensen overwegend positieve ervaringen terwijl andere overwegend negatieve ervaringen hebben?

Hieronder een greep uit de antwoorden van mensen die overwegend positieve ervaringen met slimme toepassingen hebben: Al deze mogelijkheden maken het mogelijk dat mensen niet alleen langer zelfstandig kunnen blijven wonen,maar verrijkt ook omdat ze contact houden met de buitenwereld. Mijn echtgenoot geeft zijn bloedwaarden via internet door aan de trombosedienst , dat scheelt weet elke week een gang naar de priklocatie, comfortabel en makkelijk thuis. Via de computer met webcam heb ik contact gehad met mijn familie aan de andere kant van de wereld. Dat was heel fijn, zien en horen tegelijk en dan zover weg. Als je aan huis of bed gebonden bent lijkt me dat een geweldig idee. Via Skype heb ik twee keer per dag contact met mijn schoonmoeder (91) en vader (85. We hebben beiden geleerd om met hun computer te skypen. Ze onderhouden hiermee ook het contact met hun kleinkinderen en andere familieleden.

Tot slot een overzicht van antwoorden gegeven door mensen die overwegend negatieve ervaringen met slimme toepassingen hebben gehad: Bij het online spreekuur krijg ik vaak geen antwoord terug en moet ik alsnog bellen. De bewegingssensor is niet altijd een oplossing, het geeft een continue alarm bij elke beweging en zorgt dus ook vaak voor loos alarm. Vaak is de technologie voor de zorgvrager te complex om goed te kunnen bedienen. Veel aanbieders gaan niet uit van de vraag van de cliënt maar van de eigen te verwachten zorgbehoefte in de toekomst. De website van de buurt is heel erg knullig, verschillende links doen het niet goed en er staat weinig recente informatie op. Niet iets om vaker te bezoeken.


3.4 Houding ten opzichte van technologie in de zorg Hoe kijken de respondenten aan tegen de inzet van technologie in de zorg? Ziet men het nut in van technische ondersteuning in de zorg of roept het eerder scepsis op? Om de houding te peilen ten opzichte van techniek in de zorg hebben we enkele stellingen over dit onderwerp voorgelegd aan de respondenten. In onderstaande tabel staan de resultaten. Tabel 5 Stellingen over zorg en technische hulpmiddelen - % (2009 N=803 / 2011 N=1.121)

Stelling a) Ik zie het nut in van technologische toepassingen in de zorg b) Technologie in de zorg is een vooruitgang

(Geheel)

(Geheel)

mee eens

mee oneens

Weet ik niet

2009

2011

2009

2011

2009

2011

87

84

8

10

5

6

82

80

6

9

12

11

82

83

8

8

10

9

81

79

9

10

10

11

70

72

13

13

17

15

51

56

21

20

28

24

42

42

44

43

14

15

39

39

49

51

12

10

32

34

52

49

16

17

28

29

60

59

12

12

23

25

55

53

22

22

c) Door technologie in de zorg kunnen mensen langer zelfstandig thuis blijven wonen d) Door technologische hulpmiddelen wordt het makkelijker om samen voor iemand te zorgen e) Door technologie in de zorg kunnen zorgbehoevenden beter meedoen in de samenleving f)

Technische hulpmiddelen in de zorg zijn duur

g) Door meer technologie in de zorg komt de privacy van cliënten in gevaar h) Door technologie is er geen tijd meer voor echte zorg i)

Door technische hulpmiddelen neemt het contact tussen cliënt en zorgprofessional toe

j)

Technische hulpmiddelen in de zorg worden alleen ingezet vanwege bezuinigingen

k) Technische hulpmiddelen in de zorg worden vooral ingezet om winst te maken

Het blijkt dat een ruime meerderheid van de respondenten van het Brabantpanel het nut inzien van technologie in de zorg (84%) en het tevens ziet als een vooruitgang (80%). Daarnaast denkt een ruime meerderheid dat door technologie in de zorg mensen langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen (83%) en dat het makkelijker wordt om samen voor iemand te kunnen zorgen (79%).

3


27

Ook denken bijna drie op de vier mensen dat zorgbehoevenden door technologie in de zorg beter kunnen meedoen in de samenleving. Dit alles komt overeen met de resultaten van 2009. De meningen zijn meer verdeeld als het gaat om de kosten van technische hulpmiddelen. 56% is het eens met de stelling dat deze duur zijn. 42% van de mensen denkt dat de privacy van mensen door meer technologie in het gedrang komt, 43% denkt echter dat dit niet het geval hoeft te zijn. 39% denkt dat er door technologie geen tijd meer is om echte zorg te verlenen, de helft ziet dat echter niet gebeuren. Bijna de helft van de mensen (49%) is niet van mening dat het contact tussen cliënt en zorgverlener toeneemt door inzet van technische hulpmiddelen, 39% denkt van niet. Tot slot denkt 60% niet dat technische hulpmiddelen alleen ingezet worden vanwege bezuinigingen en is een meerderheid van 53% het ook niet eens met de stelling dat technische toepassingen vooral ingezet worden om winst te maken.

3.5 Reden inzet technische hulpmiddelen in de zorg Waarom worden er steeds meer technologische toepassingen in de zorg gebruikt? We hebben de panelleden de vraag voorgelegd wat de achterliggende redenen kan zijn van de toenemende mate van technologie in de zorg. In onderstaand figuur staan de resultaten weergegeven. Er waren bij deze vraag meerdere antwoorden mogelijk. Figuur 2 Reden inzet technologie in de zorg (2009 N=794 / 2011 N= 1.016)

62

Mensen langer zelfstandig laten wonen

73

52 55

Mantelzorgers ontlasten en ondersteunen

51

Vanwege kostenbesparing in de zorg

50

Meer technologie in de maatschappij als geheel Vanwege arbeidstekorten in de zorg

43

Mensen kunnen (blijven) deelnemen aan maatschappij

43 41

Leidt tot een groter gevoel van veiligheid

57 57

49 50

2011 2009

50

41 44

Zodat er minder mensen nodig zijn in de zorg 36

Door technologie verbetert de kwaliteit van leven

43

29 32

Leidt tot meer contact met mensen 21 22

Vanuit commercieel oogpunt, om winst te maken 2

Andere reden 0

7 20


40

60

80

100

In de figuur 3 zien we een soortgelijk beeld als in 2009: mensen denken dat technische hulpmiddelen voornamelijk in de zorg ingezet worden zodat mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Opvallend is dat 2009 meer mensen dit antwoord gaven dan in 2011. Verder zien we geen opvallende verschillen met 2009. Het ontlasten van de mantelzorgers, kostenbesparingen in de maatschappij en de algehele toename van technologie worden ook door veel mensen als reden genoemd voor inzet van technologie in de zorg. Tot slot vroegen we respondenten of zij de toename van technische toepassingen in de zorg een positieve of juist een negatieve ontwikkeling vinden. Uit onderstaand figuur blijkt dat de helft van mensen hier gemengde gevoelens over heeft en zowel denkt dat dit zowel positieve als negatieve gevolgen kan hebben. 42% vindt het vooral een positieve zaak, 5% vindt het geen goede zaak en 3% heeft hierover geen mening. Figuur 3 Toename technische toepassingen in de zorg: positief of negatief? (2011 N=1.016)

5% 3%

42%

positieve ontwikkeling zowel positief als negatief negatieve ontwikkeling geen mening

50%

3


29

Enkele antwoorden gegeven door mensen die het vooral een positieve ontwikkeling vinden: De techniek zorgt dat men langer thuis kan blijven en helpt extra bij de huidge hulp die wordt geboden. Deze snufjes kunnen, wanneer goed en veilig gebruikt, voor iedereen allerlei extra's opleveren! Het vergroot je mogelijkheden vooral op communicatief gebied. Door de kleinere gezinnen, het meer gespreid wonen is de zorg binnen families niet meer te leveren en zijn derden nodig om zorg te verlenen. Zonder technologie is dit niet te realiseren omdat de vraag - door allerlei factoren - sneller toeneemt dan het aanbod. Bovendien dreigt er een structureel tekort in het aanbod. Door technologie als aanvulling op zorg in te zetten, is er meer tijd voor de persoon in kwestie. Bovendien zijn er binnenkort te weinig arbeidskrachten in de zorg en is het onmisbaar en kosten worden bespaard. De inzet van technologie maakt mogelijk dat geschoolde (wijk)verpleegkundigen weer toekomen aan het uitoefenen van hun vak in plaats van bezig zijn met regeldingen of controle rondes. Verder zie ik dat de inzet van alle mensen die rondom een patiënt werken, vrijwillig en professioneel, beter loopt en de vrijwilligers het langer uithouden omdat er gericht beroep op hen gedaan wordt, als er digitaal afstemming is.

Enkele antwoorden gegeven door mensen die het zowel een positieve als negatieve ontwikkeling vinden: Aan de ene kant is het een verbetering omdat je op die manier mensen kunt monitoren, wat een veilig gevoel geeft. Ook kunnen mensen via Skype, Hyves en dergelijke contact houden met meer mensen. Negatief vind ik het gevaar dat veel technologie opgedrongen wordt, zonder dat duidelijk is of de beveiliging van de privacy afdoende geregeld is. En daarnaast kunnen veel ouderen niet met de technologie omgaan. Als veel contacten via technologische mogelijkheden lopen, kunnen mensen nog minder geneigd zijn om anderen te ontmoeten. Verder kan er door technische snufjes beter in de gaten gehouden worden of er een ernstige teruggang (levensbedreigende situatie)in de gezondheidstoestand is. De persoonlijke aandacht voor de mens wordt echter steeds minder door de bezuinigingen. De meeste ouderen kunnen er echt nog niet mee omgaan, maar het gaat steeds beter worden. De generatie die nu 60-70 jaar is, is al meer bekend met de PC, dus de echte ouderen van de toekomst kunnen wel beter omgaan met technologie. Het biedt de mogelijkheid langer is het eigen huis te blijven, er kan gemakkelijker contact met anderen onderhouden worden, hulp inroepen wordt gemakkelijker. Het mag er echter niet toe leiden dat er geen zorgverleners (en ook familie,vrienden) in de thuissituatie komen. Technologie kan niet alle eenzaamheid oplossen. Het kan positief zijn, maar vaak komt de techniek niet er bij, maar in plaats van het menselijk contact. Aanvullend is techniek prima, maar het kan en mag nooit een vervanging zijn.


Enkele antwoorden gegeven door mensen die het vooral een negatieve ontwikkeling vinden: Er gaat niets boven intermenselijk contact. elk ander (technologisch) contact is slechts surrogaat en waarschijnlijk bedoeld om met minder mensen zogenaamd even goede zorg te kunnen geven. Er zijn nog veel mensen (bijvoorbeeld mijn schoonouders) die geen internet hebben en ook niet willen, waardoor ze bepaalde dingen juist niet zelfstandig kunnen doen. Het normale omgaan met elkaar gaat verloren. Menselijk contact het allerbelangrijkste is, dat kunnen computers en machines nooit vervangen. De zorg gaat over mensen, die vaak ouder en/of hulpbehoevend zijn. Die moet je niet lastigvallen met technologische "snufjes", die ze niet begrijpen en die uitermate klantonvriendelijk zijn! Als beschaafde samenleving behoor je wat over te hebben voor ouderen en patiënten.

3.6 Overige opmerkingen Aan het einde van de vragenlijst konden de respondenten hun opmerkingen kwijt. Evenals bij de metingen in 2009 en 2010 geven veel respondenten aan dat technische toepassingen in de zorg niet ten koste moeten gaan van het menselijke aspect van de zorg. Het moet geen vervanger zijn voor de handen aan het bed maar een aanvulling of ondersteuning hiervoor.

Een greep uit de opmerkingen: De behoefte aan zorg zal toenemen,en kan ondersteund worden door technologie. De technologie mag de mens in de zorg niet verdringen. Ik heb mijn bedenkingen over de beveiliging van de online gegevens. Dit voorbeelden gebruikt in dit onderzoek geven aan dat er erg veel in ontwikkeling is, dat is erg positief. Worden de ervaringen ook gebundeld om van elkaar te leren en zo tot enige standaardisatie te komen met het beste van alle technieken?. Ik werk wel met een computer maar voel er niets voor alles wat met gezondheidszorg te maken heeft, via een computer te doen. Technologie als ondersteuning en aanvulling is prima, het kan nooit de zo broodnodige persoonlijke contacten vervangen. Verder vind ik dat er door overheid en instellingen nog veel te lichtzinnig gedacht wordt over privacy, veiligheid en technische storingen. Aan opsomming van voorbeelden te zien gebeurt er al het een en ander. Er is bij mij niet veel, behalve algemene informatie, bekend. Misschien moet de informatie toegankelijker worden voor een breed publiek.

3


31

De ontwikkeling van meer technische toepassingen in de zorg vind ik overwegend positief omdat mantelzorgers hierdoor ontlast kunnen worden en de beleving van veiligheid groter wordt, maar het mag natuurlijk nooit ten koste gaan van persoonlijk contact. Zelfstandigheid is een groot goed voor mensen. Aangezien de zorg/persoonlijke aandacht op dit moment (zal alleen nog maar meer worden) afneemt kan technologie ondersteunen. Maar nooit helemaal in de plaats komen!


4 Resultaten Mantelzorgers In dit hoofdstuk beschrijven we de resultaten van het onderzoek onder mantelzorgers. In totaal hebben 322 mantelzorgers, verspreid over Noord-Brabant, aan het onderzoek meegewerkt. Achtergrondkenmerken van deze groep respondenten vindt u in bijlage A.

Traditionele versus moderne mantelzorger In deze rapportage hebben we de gegevens van de ‘traditionele’ mantelzorgers (meting 2009) naast die van de ‘moderne’ mantelzorgers (meting 2011) gezet. In de tabelkoppen verwijst [traditioneel] dus naar de gegevens uit de meting van 2009 en [modern] naar die van de meting in 2011 (zie ook § 2.4).

4.1 Houding ten opzichte van technologie in het algemeen Uit de resultaten nulmeting die gehouden is in 2009 hebben we kunnen concluderen dat bij veel van de mantelzorgers al aardig wat technologie in huis aanwezig is. Deze technische apparaten richten zich echter met name op entertainment en ontspanning (denk aan televisie, mobiele telefoon, computer, digitale camera). Verder hebben we geconcludeerd dat het computergebruik onder mantelzorgers ook hoog is en dat zij ook bekend zijn met de meest voorkomende toepassingen als e-mailen en surfen op internet. De vraag naar aanwezigheid van technische apparaten in huis of toepassingen computer hebben we niet herhaald in de eindmeting van 2011. In 2011 vroegen we allereerst naar de houding van mantelzorgers ten opzichte van technologie in het algemeen. We hebben dit gedaan door hen enkele stellingen voor te leggen. In tabel 6 leest u de resultaten. Uit de tabel maken we op dat de mantelzorgers overwegend positief antwoorden op de stellingen. Positief is dat maar liefst 85% aangeeft niet bang te zijn voor technologie, Ruim 80% staat zelfs positief tegenover technische snufjes en vindt het fijn dat je steeds meer dingen met de computer kan regelen. Bijna drie kwart is het eens met de stelling ‘Met technische toepassingen kan ik sneller werken’. Ook blijkt uit de figuur dat twee derde gemakkelijk met technische toepassingen om kan gaan. De helft van de respondenten denkt dat technologie duur is. Opvallend is dat zo’n 40% van de mantelzorgers de technische ontwikkelingen wel wat snel vindt gaan.

5

Resultaten Mantelzorgers

33

Vergelijking traditioneel - moderne mantelzorger Als we de resultaten van de moderne mantelzorgers vergelijken met die van de traditionele mantelzorgers zien we grote verschillen. Waar de traditionele mantelzorger meer moeite heeft met het omgaan met technische snufjes, is de moderne mantelzorger hier veel handiger mee. Drie op de vier moderne mantelzorgers geven aan sneller en makkelijker te kunnen werken met technische toepassingen. Bij de traditionele mantelzorgers geldt dat voor respectievelijk 39% en 43%, een stuk minder dus in vergelijking met moderne mantelzorgers. Ook de mening van moderne mantelzorgers over technische toepassingen is positiever dan bij traditionele mantelzorgers: 82% versus 68%. Kortom: de moderne mantelzorger staat positiever ten opzichte van technologie in het algemeen dan de traditionele mantelzorger. Tabel 6 Houding ten opzichte van technologie in het algemeen - % (traditioneel N=519 / modern n=319)

Stelling

(Geheel) mee eens

(Geheel) mee oneens

Weet ik niet

traditioneel

modern

traditioneel

modern

traditioneel

modern


58

40

32

54

10

6

b

Technologie is duur

52

52

20

28

28

20

c


41

67

46

27

13

6


39

71

37

16

24

13


43

72

33

17

24

11

f


68

82

21

13

11

5

g


53

84

37

14

10

2


69

85

19

10

12

5

a

d e

h

* Deze vraag is in de vragenlijst in andere richting geformuleerd als [Ik ben bang van technologie]

4.2 Bekendheid met slimme diensten en zorg In hoeverre zijn mantelzorgers bekend met slimme diensten en zorg? We hebben hiervoor verschillende toepassingen uit vijf categorieën voorgelegd aan mantelzorgers. Bij de meting in 2009 hebben we vier categorieën onderscheiden, in 2011 hebben we daar nog een vijfde categorie (ontspanning) aan toegevoegd. De categorieën zijn: 1 Contact: toepassingen die contacten tussen mensen (in verschillende hoedanigheden) vergemakkelijken. 2 Veiligheid: diverse toepassingen op het gebied van veiligheid. 3 Toegankelijkheid: toepassingen gericht op het snel en makkelijk bereikbaar te maken van informatie over wijk, buurt, zorg of hulp.


4

5

Beschikbaarheid van 24-uurs zorg: toepassingen die het mogelijk maken dat professionals op ieder gewenst moment over informatie beschikken over de gezondheidstoestand van cliënten. Ontspanning: toepassingen gericht op ontspanning en vermaak

In tabel 7 leest u in hoeverre mantelzorgers bekend zijn met deze slimme toepassingen. Hieronder de belangrijkste resultaten voor moderne mantelzorgers (meting 2011) per categorie.

Contact Kijken we naar de contacttoepassingen dan zien we dat een meerderheid van de mantelzorgers hiervan op de hoogte is. Met contact via een live videoverbinding met familieleden of vrienden (bijvoorbeeld via Skype) is 88% op de hoogte, ruim 40% is hier zelfs goed van op de hoogte. Ook is een ruime meerderheid (69%) op de hoogte van contact via een live videoverbinding met zorgverleners.

Veiligheid Ook zijn veel mantelzorgers op de hoogte van toepassingen op het gebied van veiligheid. Zowel van sms-alert, GPS-systemen en cameratoezicht of bewegingsmelders zijn veel mantelzorgers op de hoogte.

Toegankelijkheid De derde categorie is die van de toepassingen die informatie snel en makkelijk toegankelijk maken. De buurt- of wijkwebsite is bij bijna twee op de drie mantelzorgers (63%) bekend, websites voor informatie en advies over zorg en hulp zijn bekender, 81% is hiervan op de hoogte.

Beschikbaarheid 24-uurs zorg Mantelzorgers zijn over het algemeen minder op de hoogte van deze toepassingen. Hoerwel ruim de helft (57%) van de mantelzorgers op de hoogte is van sensortechnologie is toch ook 40% onbekend met deze toepassing. Ook is 53% onbekend met de beveiligde website waarop een hulpverlener de gezondheidssituatie van een cliënt kan monitoren, 42% is hiervan wel op de hoogte.

Nieuw toegevoegde toepassingen 2011 Twee op de drie mantelzorgers is op de hoogte van het digitaal prikbord om gezamenlijk activiteiten te ondernemen. Een kwart is hiervan goed op de hoogte, 40% kent het een beetje. Vrijwel alle mantelzorgers zijn op de hoogte van deurbeveiliging met cameratoezicht, 11% is hiervan niet op de hoogte. Dat is anders voor de online marktplaats voor het aanbieden of aanvragen van burenhulp. Hiervan is iets meer dan de helft niet op de hoogte, 41% is hiervan wel op de hoogte.

5


35

65% is op de hoogte van de mogelijkheid om thuis via de computer of TV een kerkdienst of bijeenkomst in het gemeenschapshuis te kunnen volgen. De helft van de mantelzorgers is niet op de hoogte van de mogelijkheid van een online spreekuur van de huisarts of wijkverpleegkundige. Een op de drie is hiervan een beetje op de hoogte en 11% is hiervan goed op de hoogte. 60% is bekend met webcams waarmee je vanuit je huis het straatbeeld ergens kan volgen. Minder bekend zijn mantelzorgers met online spellen aangeboden door zorg- of welzijnsinstellingen, twee op de drie mantelzorgers kennen dit niet, ruim een kwart (28%) is hiervan wel op de hoogte.

Vergelijking traditioneel - moderne mantelzorger Moderne mantelzorgers zijn van alle genoemde voorbeelden van slimme toepassingen beter op de hoogte dan traditionele mantelzorgers. Dit kan natuurlijk ook te maken hebben met het feit dat een aantal toepassingen in 2011 over het algemeen meer bekend zijn en toegepast worden dan in 2009 (denk bijvoorbeeld aan Skype, SMS-alert of GPS-systemen).


Tabel 7 Bekendheid met slimme toepassingen - %

Toepassing




Dat weet ik niet

traditioneel

modern

traditioneel

modern

traditioneel

modern

traditioneel

modern

46

11

37

46

9

42

8

1

53

29

34

50

5

19

8

2

-

31

-

41

-

25

-

3

d Wekservice via een videoverbinding met hulpverlener

58

41

26

39

5

16

11

4

e SMS-alert of e-mail-alert om hulp in te roepen bij burgers voor politieberichten

34

11

38

36

20

52

8

1

48

20

35

46

8

32

10

2

-

11

-

38

-

51

-

-

38

23

43

47

12

29

7

1

-

53

-

32

-

9

-

6

-

30

-

44

-

21

-

5

47

34

32

42

10

21

11

3

38

18

35

48

19

33

8

1

Contact a Contact via live videoverbinding via TV, computer of beeldtelefoon (zodat je elkaar kunt horen en zien) met familieleden en/of vrijwilligers(zoals bijv. Skype) b Contact via live videoverbinding via TV, computer of beeldtelefoon (zodat je elkaar kan horen en zien) met hulp/zorgverleners van zorgcentrale c Digitaal prikbord om gezamenlijk activiteiten te ondernemen* Veiligheid

f


g Deurbeveiliging met cameratoezicht* h Cameratoezicht en/of bewegingsmelders waarmee hulpverleners op afstand een cliënt in de gaten kunnen houden Toegankelijkheid i Online marktplaats voor het aanbieden of aanvragen van burenhulp* j

Mogelijkheid om thuis via computer of TV kerkdiensten of bijeenkomsten in het gemeenschapshuis te kunnen volgen*

k Website waarop mensen informatie over hun buurt of wijk (zoals verenigingsactiviteiten) kunnen zetten en contact hierover kunnen houden met elkaar via de website l


Beschikbaarheid 24-uurs zorg m Online spreekuur van huisartsen en wijkverpleegkundigen*

-

51

-

33

-

11

-

5


55

40

31

43

5

14

9

3


63

53

21

32

3

10

13

5

35

-

36

-

24

-

5

65

-

20

-

8

-

7

Ontspanning p Webcams die je vanuit huis kan bekijken om het straatbeeld ergens te volgen*

-

q Online spellen aangeboden door een zorg- of welzijnsinstelling*

-

* Deze voorbeelden van toepassingen zijn toegevoegd aan de vragenlijst van 2011.

5


37

We wilden ook graag weten hoe de mantelzorgers bekend zijn geraakt met slimme toepassingen voor wonen en zorg. In onderstaand figuur leest u de resultaten. Een aantal antwoordcategorieën was in 2009 nog niet opgenomen in de vragenlijst en in 2011 wel, vandaar dat hiervoor alleen gegevens van 2011 beschikbaar zijn. Figuur 4 Wijze waarop mensen bekend zijn geraakt met slimme toepassing(en) (2009 N=571 / 2011 N=307)

internet

55

7

krant

25

tv

25

via een zorg- of welzijnsinstelling

25

48 46

19 18

belangenorganisaties via een professional uit de zorg

15 13 9

via de gemeente reclame(folders)

7

anders

3

via een woningcorporatie

3 0

9

12

10

20 2011

30

40

50

60

2009

Uit de figuur blijkt dat zo’n 55% van de mantelzorgers via internet bekend is geworden met slimme toepassingen. Iets minder dan de helft heeft hierover iets in de krant gelezen of er iets over op tv gezien. Dat veel mensen internet aangeven als informatiebron is deels te verklaren vanuit het feit dat veel mensen bekend zijn met Skype, een toepassing die enkel via een internetverbinding te gebruiken is en waarover informatie voornamelijk op internet te vinden is.

Vergelijking traditioneel - moderne mantelzorger We zien grote verschillen in de manier waarop traditionele en moderne mantelzorgers informatie over slimme toepassingen tot zich hebben genomen. De traditionele mantelzorger heeft vooral informatie over slimme toepassingen gelezen of gezien in de krant of op tv. De moderne mantelzorger heeft vooral op internet hierover informatie gelezen.


5.3 Ervaring met slimme diensten en zorg We hebben mantelzorgers gevraagd met welke slimme toepassingen zij al ervaring hebben. Dat wil zeggen dat ze de toepassing dus niet alleen kennen maar ook daadwerkelijk zelf gebruiken of dat een van hun familieleden of naasten dit gebruikt. Het was bij deze vraag mogelijk om meer dan één antwoord aan te kruisen. Tabel 8 Ervaring met slimme toepassingen - %

Toepassing

Traditioneel

Modern

N=539

N=297

10

38

Contact a


b


5

10

c


-

25

4

5

13

40

5

8

-

11

9

15

-

2

-

7

13

25

28

39

-

4

7

11

4

8

Veiligheid d


e


f


g


h


Toegankelijkheid i


j


k


l




o


Ontspanning p


-

23

q


-

6

* Deze voorbeelden van toepassingen zijn toegevoegd aan de vragenlijst van 2011.

5


39

Uit de tabel blijkt dat sms-alert (40%), de website waarop mensen terecht kunnen voor informatie, advies en het aanvragen van zorg en hulp (39%) en het contact via live videoverbinding met familieleden en/of vrijwilligers (38%) de toepassingen zijn waar de meeste mantelzorgers ervaring mee hebben.

Vergelijking traditioneel - moderne mantelzorger Verder kunnen we uit de tabel opmaken dat de moderne mantelzorgers meer ervaring met slimme toepassingen hebben dan traditionele mantelzorgers. Dat geldt voor alle genoemde voorbeelden. We hebben de mantelzorgers vervolgens ook de vraag voorgelegd of de ervaring die zij hebben met slimme toepassingen positief of negatief was. Uit de gegeven antwoorden blijkt dat de meeste mantelzorgers die ervaring hebben met deze toepassingen hierover overwegend positief over zijn. Sommige mantelzorgers hebben hun antwoord nader toegelicht. Hieronder twee daarvan: Technologische hulpmiddelen zijn niet meer dan dat: hulpmiddelen, doekjes voor het bloeden. Het grote probleem van mensen die mantelzorg nodig hebben, is dat ze zich zo eenzaam voelen, en dat wordt soms nog erger als er geen fysiek contact is maar alleen contact via bijvoorbeeld telefoon of skype. Voor de mantelzorger echter zijn deze hulpmiddelen hier en daar een zegen: ze voorkomen dat zorgbehoevenden dag en nacht een beroep op je moeten doen. In feite moeten ze zo worden ingezet, dat ze niet in plaats komen van de fysieke aandacht, maar de zorgbehoevende kunnen steunen in de tijdspannes die hij/zij moet overbruggen tussen de momenten van fysiek contact met de zorgverlener of mantelzorger in. Contact via een videoverbinding vergemakkelijkt de communicatie doordat het veelal simpel ergens is te vinden en veel tijd bespaart (geen reistijd voor bijvoorbeeld zorgverlener). Dat je elkaar, behalve horen, ook kunt zien, vind ik een enorme verbetering, ook sociaal gezien (huiskamereffect).

4.4 Houding ten opzichte van technologie in de zorg Hoe denken mantelzorgers over het toepassen van techniek en technologie in de zorg? Om antwoord te krijgen op deze vraag hebben we mantelzorgers dezelfde stellingen voorgelegd als die we ook aan de leden van het Brabantpanel hebben voorgelegd. In figuur 5 leest u de resultaten. Vier op de vijf mantelzorgers zijn het eens met de stelling dat door technologie in de zorg mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Ook ziet een overgrote meerderheid van 81% het nut in van technologische toepassingen in de zorg. Drie op de vier mantelzorgers geeft aan dat ze door techniek makkelijker samen voor iemand kunnen zorgen en vinden technische hulpmiddelen in de zorg een vooruitgang.


Twee op de drie mantelzorgers denken dat mensen die zorg nodig hebben beter kunnen participeren in de samenleving vanwege technische toepassingen in de zorg. 58% van de mantelzorgers denkt door technische toepassingen sneller contact te kunnen leggen met een zorgprofessional. Ook denkt bijna 60% dat technische hulpmiddelen duur zijn. Hoewel het overgrote deel van de mantelzorgers positief staat tegenover technische toepassingen in de zorg is toch ook bijna de helft ook bang dat de privacy van cliënten hierdoor in het gevaar komt. Of het contact met professionals beter zal worden door inzet van technologie, ook daarover zijn de meningen meer verdeeld. 45% denkt van wel, 29% denkt van niet en een kwart weet nog niet of dat zal gebeuren. Ook verdeeld zijn de meningen over de stelling dat door inzet van technologie tijd voor ‘echte’ zorg zal verdwijnen is voor: 42% is het hiermee eens, 49% is het hiermee oneens. Verdeeldheid ook over de vraag of technologie het makkelijker zal maken om mantelzorg te verlenen. Technische hulpmiddelen zullen, aldus 49% van de mantelzorgers, niet leiden tot toename in het contact tussen cliënt en zorgverlener. Een op de drie denkt dat dat juist wel het geval zal zijn. Tot slot denkt een op de drie mantelzorgers dat technologie in de zorg vooral ingezet worden van vanwege bezuinigingen en om winst te maken. De grootste groep denkt echter dat dat niet de voornaamste reden is voor inzet van meer technologie in de zorg. Welke reden mensen dan wel hiervoor aangeven, lezen we in de volgende paragraaf.

Vergelijking traditioneel -moderne mantelzorger In bijlage C hebben we een tabel opgenomen waarin ook de resultaten van de traditionele mantelzorgers zijn opgenomen van deze vraag. Uit de tabel blijkt dat moderne mantelzorgers op veel stellingen positiever reageren dan traditionele mantelzorgers. De traditionele mantelzorgers lijken minder uitgesproken en positief te staan ten opzichte van technische toepassingen dan de moderne mantelzorgers.

5


41

Figuur 5 Stellingen over zorg en technische hulpmiddelen (2011 N=308)

Door technologie in de zorg kunnen mensen langer zelfstandig thuis blijven wonen

81%

10%

Ik zie het nut in van technologische toepassingen in de zorg

81%

10% 9%

Door technologische hulpmiddelen wordt het makkelijker om samen voor iemand te zorgen

77%

Technologie in de zorg is een vooruitgang

75%

Door technologie in de zorg kunnen zorgbehoevenden beter meedoen in de samenleving

58%


58%

Door meer technologie in de zorg komt de privacy van cliënten in gevaar

42%

Technologie zou het voor mij makkelijker maken om mantelzorg te verlenen

40%


20%

(Geheel) mee oneens


15%

29%

26%

49%

31%

9%

29%

53%

10%

49%

31%

0%

23%

36%

35%

Technische hulpmiddelen in de zorg worden vooral ingezet om winst te maken

24%

19%

37%


15%

19%

45%

Door technologie is er geen tijd meer voor echte zorg

13%

17%

49%

Door technologie in de zorg heb ik beter contact met professionals

11%

11%

68%

Door technologische toepassingen kan ik sneller contact leggen met professionals

(Geheel) mee eens

12%

9%

16%

48% 40%

60%

Weet ik niet

21% 80%

100%

4.5 Reden inzet technische hulpmiddelen in de zorg We hebben mantelzorgers gevraagd waarom zij denken dat technische hulpmiddelen in de zorg worden ingezet. In onderstaand figuur leest u de resultaten. Een korte toelichting op de top 5 van meestgenoemde redenen: Twee op de drie mantelzorgers denkt dat technologie in de zorg wordt ingezet om mensen langer zelfstandig te laten wonen. Iets meer dan de helft denkt dat het vooral om kostenbesparingen te doen is, dat het ingezet wordt om overal meer technologie voorkomt of vanwege arbeidstekorten in de zorg. 48% van de mantelzorgers denkt dat het ingezet wordt om henzelf te ondersteunen en ontlasten. Figuur 6 Reden inzet technologie in de zorg (N=293)


62%


55%

Meer technologie in de maatschappij als geheel

52%

Vanwege arbeidstekorten in de zorg

52%


48%

Zodat er minder mensen nodig zijn in de zorg

47%


43%

Mensen kunnen (blijven) deelnemen aan …

43%

Door technologie verbetert de kwaliteit van leven

35%

Leidt tot meer contacten met andere mensen

30%

Vanuit commercieel oogpunt, om winst te maken

26%

Anders

3%

Dat weet ik niet

3%

0%

20%

40%

60%

80%

Tot slot hebben we de mantelzorgers gevraagd of zij de inzet van technologie in de zorg positief of juist negatief vinden. In onderstaand figuur leest u de resulaten. Een op de drie mantelzorgers staat positief tegenover technische toepassingen in de zorg, de grootste groep heeft hierover toch nog twijfels en ziet zowel positieve als negatieve gevolgen. 5% heeft hierover geen mening en 4% ziet alleen een negatieve ontwikkeling.

5


43

100%

Figuur 7 Toename technologische snufjes in de zorg: positief of negatief? (N=293)

4%

5%

34% positieve ontwikkeling zowel positief als negatief negatieve ontwikkeling geen mening 57%

Enkele antwoorden gegeven door mantelzorgers die het vooral een positieve ontwikkeling vinden: Ik vind het een positieve ontwikkeling voor de veiligheid van de cliënten en ontlasting van de mantelzorgers. De drempel is lager voor de cliënt om hulp of informatie te vragen. Het is toch geweldig als het de zelfredzaamheid verbeterd en de zorgvrager veel vaker en langduriger contact heeft met de buitenwereld! Mantelzorgers wonen niet altijd vlakbij de hulpvrager. Voor de mantelzorgers is het ook belangrijk dat ze met een rustig gevoel thuis zijn. Met behulp van bijvoorbeeld contact op afstand via een videoverbinding of een alarmeringssysteem hoeven ze dan niet voor elk detail naar de hulpvrager toe of zich ongerust te maken om niets.

Enkele antwoorden gegeven door mantelzorgers die het zowel een positieve als negatieve ontwikkeling vinden: Bij jongeren met een beperking die mantelzorg nodig hebben, is de technologie relatief makkelijk in te burgeren. Bij ouderen geeft dat denk ik vaak problemen omdat deze mensen het niet meer kunnen bevatten of leren. Enerzijds biedt het de hulpbehoevenden meer mogelijkheden (voor zover zij daar aan kunnen deelnemen en de techniek snappen), anderzijds is er minder contact tussen zorgverlener en patiënt. Het intermenselijk contact wordt er minder door en dat is wat die veelal eenzame mensen het hardst nodig hebben. Aan de andere kant is het soms onmogelijk vooral dementerenden 24 uur per dag in de gaten te houden en dan kan de techniek soms wel uitkomst bieden.


Enkele antwoorden gegeven door mantelzorgers die het vooral een negatieve ontwikkeling vinden: De mensen aan wie ik mantelzorg verleen zijn alleenstaand en van hoge leeftijd. Ze hebben beiden hun verzorgende partner verloren en hebben vooral behoefte aan menselijk contact. Door ze regelmatig te bezoeken en met ze te praten bereik ik meer dan alleen handelingen te verrichten, die kunnen ze vaak zelf wel je moet ze alleen aansporen. Mijn voorkeur gaat echt uit naar persoonlijke zorg, dat geeft een band tussen hulpverlener en hulpvrager, een band die je echt niet krijgt met techniek. Minder persoonlijk contact leidt tot meer vereenzaming, technisch mag er veel mogelijk zijn maar daardoor verdwijnt intermenselijk contact. Je hebt met een kwetsbare groep mensen te maken, niet met robots!

4.6 Overige opmerkingen Net als de leden van Brabantpanel geven mantelzorgers ook de opmerkingen dat de menselijke maat in de zorg met de introductie van slimme toepassingen niet verloren moet gaan.

Een greep uit de overige opmerkingen die mantelzorgers gemaakt hebben: Echte zorg en hulp geven betekent, betrokkenheid tonen, persoonlijk contact maken, naar de ander luisteren, aansluiten bij de hulpvraag en samen doelen stellen. Daar kan geen enkele techniek tegen op. Daarbij zie ik dat steeds meer mensen in onze maatschappij, door al die techniek eerder afhaken en het menselijk contact missen, zich niet begrepen voelen en eenzaam worden. Het is goed dit te onderzoeken de volgende generatie is hiermee gebaat. De huidige mantelzorgers kunnen nog weinig hiermee, hebben te weinig kennis er van of hebben helemaal nog geen pc. Ik vind het verhelderend te vernemen dat er zoveel innovatieve middelen zijn. Hoe kom je daar achter? Dit had ik eerder moeten weten! Ik ben ergens wel angstig dat als technologie in de zorg straks gemeengoed wordt de persoonlijke aandacht hierdoor af neemt. Een kleine verbetering via technische middelen vind ik goed. Het was bijvoorbeeld gemakkelijk dat ik een rollator en een rolstoel voor mijn moeder kon aanvragen via internet. Verder zie ik dat zij het meeste baat heeft bij liefdevolle menselijk zorg en daar zie ik teveel techniek niets aan toevoegen.

5


45


5 Resultaten Professionals In dit hoofdstuk bespreken we de resultaten van de diverse onderzoeken onder professionals. Ten eerste hebben we hen via diverse kanalen zoals NU’91, RosRobuust, Transvorm en de projectleiders Slimme Zorg-projecten. benaderd met de vraag een oproep voor het onderzoek op hun website of in hun (digitale) nieuwsbrief bestemd voor zorgprofessionals te plaatsen. Verder hebben we evenals in 2009 professionals uit het e-panel van Zorgbelang Brabant benaderd voor deelname aan het onderzoek en hebben we de antwoorden van respondenten uit het Brabantpanel die werkzaam zijn in de zorg, samengevoegd met de antwoorden van hiervoor genoemde twee groepen. In totaal hebben 162 professionals in Noord-Brabant de internetvragenlijst ingevuld. Hun antwoorden beschrijven we in dit hoofdstuk. We vergelijken deze cijfers met de uitkomsten van het onderzoek in 2009. Daar waar zich significante verschillen voordoen tussen de jaren 2009 en 2011, vermelden we dat in de tekst. Omdat de groep respondenten, ondanks veel inspanningen om hen te bereiken, niet heel groot is dienen de resultaten beschreven in dit hoofdstuk met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd te worden, ze geven een indicatie van de mening van de zorgprofessional.

5.1 Houding ten opzichte van technologie in het algemeen Om de houding en bekendheid ten opzichte van technologische toepassingen in het algemeen onder professionals te peilen, zijn enkele stellingen voorgelegd aan de respondenten. In tabel 9 leest u de resultaten. . Tabel 9 Houding ten opzichte van technologie in het algemeen - % (2009 N=340 / 2011 N=162)

(Geheel) mee eens

Stelling

(Geheel) mee oneens

Weet ik niet

2009

2011

2009

2011

2009

2011

a


87

93

8

6

5

1

b


89

93

8

6

3

1

c


86

88

10

8

4

4

d

Met technische toepassingen kan ik gemakkelijker werken Met technische toepassingen kan ik sneller werken Ik kan makkelijk omgaan met nieuwe technische snufjes

79

86

14

8

7

6

79

82

12

11

9

7

71

80

27

18

3

1

e f g

Technologie is duur

55

58

29

34

16

7

h


33

35

57

61

10

4

5

Resultaten Professionals

47

De meerderheid van de respondenten heeft een positieve houden tegenover technologie in het algemeen. Meer respondenten kunnen met technische toepassingen omgaan en minder respondenten zijn bang voor technologie.

5.2 Bekendheid met slimme diensten en zorg Met welke slimme toepassingen zijn professionals bekend? Onderstaande tabel geeft de resultaten weer van alle respondenten weer. Tabel 10 Bekendheid met slimme toepassingen - % (2009 N=330 / 2011 N=159)


Toepassing

Contact a Contact via live videoverbinding via TV, computer of beeldtelefoon (zodat je elkaar kunt horen en zien) met familieleden en/of vrijwilligers (zoals bijvoorbeeld Skype) b Contact via live videoverbinding via TV, computer of beeldtelefoon (zodat je elkaar kan horen en zien) met hulp/zorgverleners van zorgcentrale c




Dat weet ik niet

2009

2011

2009

2011

2009

2011

2009

2011

21

7

52

43

22

51

5

0

33

20

46

50

16

29

6

1

-

17

-

39

-

43

-

2

Veiligheid d


46

32

35

46

14

18

5

4

e

SMS-alert of e-mail-alert om hulp in te roepen bij burgers voor politieberichten

7

2

39

25

52

73

3

0

f


23

10

49

48

25

40

4

2

g


-

6

-

40

-

54

-

1

h


19

11

48

39

30

49

4

1

-

45

-

36

-

15

-

4

-

19

-

46

-

33

-

3

35

32

39

37

21

28

5

3

14

15

47

41

37

42

3

1

Toegankelijkheid i


j

Mogelijkheid om thuis via computer of TV kerkdiensten of bijeenkomsten in het gemeenschapshuis te kunnen volgen Website waarop mensen informatie over hun buurt of wijk (zoals verenigingsactiviteiten) kunnen zetten en contact hierover kunnen houden met elkaar via de website Website waarop mensen terecht kunnen voor informatie, advies en het aanvragen van zorg en hulp

k

l

Beschikbaarheid 24-uurs zorg m Online spreekuur van huisartsen en wijkverpleegkundigen*

-

38

-

44

-

15

-

3

n


38

35

42

41

15

21

5

3

o

Beveiligde internetpagina waarop mensen via een vragenlijst hun gezondheidssituatie kunnen doorgeven zodat hulpverleners vroegtijdig eventuele ziektes kunnen signaleren

43

38

37

43

14

17

6

2

Ontspanning p

Webcams die je vanuit huis kan bekijken om het straatbeeld ergens te volgen

-

24

-

37

-

37

-

2

q

Online spellen aangeboden door een zorg- of welzijnsinstelling

-

56

-

26

-

13

-

5


Zagen we dat in 2009 nog weel respondenten niet op de hoogte waren van veel slimme toepassingen, in 2011 zien we op met name toepassingen op het gebied van contact en veiligheid een vooruitgang: meer respondenten zijn enigszins of goed op de hoogte van deze toepassingen dan in 2009.

5.3 Ervaring met slimme diensten en zorg We vroegen professionals met welke technologische toepassingen zij in hun werk te maken hebben. Bij deze vraag was het mogelijk om meerdere antwoorden aan te kruisen. Deze vraag is niet gesteld aan de professionals die de vragenlijst via het Brabantpanel hebben ingevuld. Tabel 11 Ervaringen techniek op het werk (2009 N=281 / 2011 N=46)

Toepassing

2009

2011

-

28

Internet en e-mail

83

89

Tekstverwerken, planning, spreadsheets

64

77

Patiëntregistratie systemen, dossiers

53

60

Diagnostische apparatuur (bijvoorbeeld Scan/meetapparatuur)

5

9

Therapeutische apparatuur (bijvoorbeeld laser, bestralingsapparatuur)

0

2

Anders*

17

13

Monitoren en feedback, e-coaching Computer

Overige

* Genoemd zijn onder andere medische apparatuur zoals een couveuse of spuitenpomp, deurbelbeveiliging, uitluisterapparatuur en registratie van gegevens via de mobiele telefoon.

Uit de tabel blijkt ruim een kwart van de respondenten gebruik maakt van technische toepassingen om te kunnen monitoren en feedback te kunnen geven aan cliënten en van e-coaching In 2009 hebben we deze categorie niet aan respondenten voorgelegd. Verder blijkt dat vrijwel alle respondenten (89%) in hun werk gebruik maken van internet en e-mail. Zo’n driekwart maakt gebruik van de computer om tekst te verwerken of om planningen of iets dergelijks in te voeren. Slechts een enkele respondent gebruikt diagnostische of therapeutische apparatuur (9%). Ook vroegen we de respondenten met welke slimme toepassingen zij ervaring hebben. In onderstaande tabel leest u de resultaten. Het is positief dat de ervaring die respondenten hebben met slimme toepassingen in de loop der tijd is toegenomen. Dit geldt met name voor toepassingen op het gebied van contact en veiligheid.

5


49

Tabel 12 Ervaringen slimme toepassingen (2009 N=214 / 2011 N=44)

2009

2011

8

25 

Contact a


b


6

9

c

Digitaal prikbord om gezamenlijk activiteiten te ondernemen (bijvoorbeeld via

-

30

facebook, twitter, websites etc) Veiligheid d


2

14 

e

SMS-alert of e-mail-alert om hulp in te roepen bij burgers voor politieberichten

16

34 

f

GPS-systemen voor het volgen en opsporen van dwalende mensen via de

2

14 

-

41

20

32

computer en/of mobiele telefoon g

Deurbeveiliging met cameratoezicht

h


Toegankelijkheid i

Online marktplaats voor het aanbieden of aanvragen van burenhulp

-

0

j

Mogelijkheid om thuis via computer of TV kerkdiensten of bijeenkomsten in het

-

27

17

23

44

48

m Online spreekuur van huisartsen en wijkverpleegkundigen

0

14

n

5

7

4

7

gemeenschapshuis te kunnen volgen k


l


Beschikbaarheid 24-uurs zorg


o


Ontspanning p

Webcams die je vanuit huis kan bekijken om het straatbeeld ergens te volgen

-

16

q


-

2


5.4 Houding ten opzichte van technologie in de zorg Hoe staan professionals tegenover technische toepassingen in de zorg? We hebben hen hierover een aantal stellingen voorgelegd. De resultaten leest u in onderstaande tabel. Tabel 13 Stellingen over zorg en technische hulpmiddelen - % (2009 N=311 / 2011 N=161)

(Geheel) Stelling

a

mee eens


b


c


d


e


f


g


h


i

Door technische hulpmiddelen neemt het contact toe tussen cliënt en zorgprofessional

j


k

(Geheel)


Dat weet

mee oneens

ik niet

2009

2011

2009

2011

2009

2011

81

85

8

11

11

4

77

83

8

10

15

7

76

83

10

11

13

6

74

84

14

10

12

6

60

69

18

16

23

15

69

65

16

24

15

11

45

50

41

39

14

11

38

35

50

60

12

6

27

34

57

54

16

12

22

33

61

62

18

5

18

31

54

51

28

18

Uit de tabel blijkt een positieve houding van respondenten ten aanzien van technische toepassingen in de zorg. Bij veel stellingen zien we eenzelfde beeld als in 2009. Een grote meerderheid ziet het nut in van technische toepassingen in de zorg, vinden het een vooruitgang, vinden het daardoor makkelijk om voor iemand te zorgen en zijn van mening dat daardoor mensen langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. Twee op de drie respondenten denken dat technische hulpmiddelen in de zorg duur zijn. Verder denkt een op de drie respondenten dat zorgbehoevenden door technologie beter kunnen meedoen in de samenleving. Meer verdeeld zijn de respondenten over privacy: de helft denk dat door meer technologie de privacy ban mensen in het gevaar komt, 40% denkt dat niet en 10% heeft hierover geen mening.

5


51

Dat er door de komst van techniek in de zorg geen tijd meer is voor echte zorg wordt door een meerderheid van 60% bestreden. Iets meer dan de helft van de respondenten is niet van mening dat door techniek het contact tussen cliënt en professional toeneemt. Meer mensen dan in 2009 denken dat techniek in de zorg wordt ingezet vanuit oogpunt van bezuinigingen (2009 18% en 2011 31%). Tot slot hebben we nog een viertal stellingen opgenomen die niet aan leden van Brabantpanel en mantelzorgers zijn gesteld. De resultaten hiervan leest u in onderstaande tabel. Hierbij zien we een positieve verandering in houding ten opzichte van 2009. Waren er toen nog redelijk wat respondenten die hierover geen mening hadden, in 2011 zijn respondenten meer uitgesproken en meer positief over de gevolgen van techniek voor hun werk. In 2011 hebben we nog een stelling aan de vragenlijst toegevoegd: ‘Ik ben bang dat ik door technisch falen een foute beslissing neem’. Twee op de drie respondenten is niet bang om door technisch falen onjuiste beslissingen te nemen, bij een kwart van de respondenten leeft die angst wel. Tabel 14 Stellingen over zorg en technische hulpmiddelen

Stelling

a

Technologie zou het voor mij makkelijker maken om zorg te verlenen

b

Ik denk dat ik door technologische toepassingen sneller contact kan leggen met cliënten

c

Technologische toepassingen maken het makkelijker om de voortgang van mijn werk te volgen

d

Ik denk dat ik door technologische toepassingen sneller contact kan leggen met andere professionals

e

Ik ben bang dat ik door technisch falen een foute beslissing neem

(Geheel)

(Geheel)

Dat weet

mee eens

mee oneens

ik niet

2009

2011

2009

2011

2009

2011

39

45

29

32

32

23

39

64

37

29

24

7

63

93

19

7

18

0

74

85

12

10

15

5

-

26

-

59

-

15

5.5 Reden inzet technische hulpmiddelen in de zorg We hebben ook aan professionals gevraagd waarom zij denken dat er in toenemende mate technologie in de zorg wordt ingezet. Bij deze vraag was het voor de respondenten mogelijk om meer dan één antwoord aan te kruisen. De resultaten leest u in figuur 8. We zien een gelijke trend in antwoorden als in 2009. Zo’n twee op de drie respondenten denkt dat er in toenemende mate technologie in de zorg ingezet wordt zodat mensen langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen.


Daarnaast denkt bijna 60% dat techniek in de zorg wordt ingezet om mantelzorgers te ontlasten en te ondersteunen. Ook denkt iets meer dan de helft dat technologie ingezet wordt uit oogpunt van kostenbesparingen. In de figuur zien we drie verschillen met de meting in 2009: in 2009 dachten meer mensen dan nu dat er meer techniek in de zorg kwam om er sowieso in de hele maatschappij meer technologie voorkomt. Verder zagen in 2009 meer mensen dan in 2011 verbetering van kwaliteit van leven als reden voor toename van techniek in de zorg. Tot slot dacht in 2009 een op de drie respondenten dat er meer techniek in de zorg werd ingezet omdat dit tot meer contact zou leiden. Kennelijk is men hier in 2011 sceptischer over, ‘slechts’ een op de vier geeft dat aan als reden voor toename van technische toepassingen in de zorg. Figuur 8 Reden toenemende mate van technologie in de zorg (2009 N=301 / 2011 N=159)


64


54


53 55

Meer technologie in de maatschappij als geheel *

52


50

Vanwege arbeidstekorten in de zorg

43

Mensen kunnen (blijven) deelnemen aan maatschappij

58

65 55

45

2011

44

Zodat er minder mensen nodig zijn in de zorg

69

2009

52

43 42

Vanuit commercieel oogpunt, om winst te maken

27

Door technologie verbetert de kwaliteit van leven *

30

28 23

Leidt tot meer contact * 3

Andere reden

-

40 36

6

25

50

75

* Significante verandering 2009 ten opzichte van 2011.

5


53

Tot slot vroegen we aan professionals of zij de toename van technologische snufjes in de zorg een positieve of negatieve ontwikkeling vinden. Uit onderstaande figuur kunnen we concluderen dat in 2011 zowel de groep respondenten die positief is over toename van technische toepassingen in de zorg als de groep die hierover negatief is, is toegenomen. Minder mensen dan in 2009 hebben hierover een dubbele opvatting. Figuur 9 Toename technische toepassingen in de zorg: positief of negatief? (2009 N=212 / 2011 N=158)

2011

36

2009

32

0%

25% positief

47

16

56

5

50%

zowel positief als negatief

1

7

75% negatief

dat weet ik niet

De respondenten konden hun antwoorden toelichten. Een greep uit de antwoorden van respondenten die de toename van technologie een overwegend positieve ontwikkeling vinden: Ik ben werkzaam als HBO-verpleegkundige. Ooit werkten we nog zonder tilliften, met alle negatieve gevolgen voor medewerkers en cliënten van dien. Nu kunnen mensen met technische ontwikkelingen veiliger werken, met behoud van (rest)functies van patiënten. Ook de zorgvuldigheid is toegenomen, denk aan medicatie en het goed monitoren van het gebruik en de effecten bijvoorbeeld bij hartziekten of diabetes. Alarmfuncties zijn sterk verbeterd, de responsetijd is veel sneller als iemand alleen woont en bijvoorbeeld valt. Ook domotica maakt veilig en goed zelfstandig wonen langer mogelijk. Dan moet alles wel goed ingeregeld zijn en optimaal werken in de hele keten. Daar ontbreekt het wel eens aan. Ook de privacy is een groot punt van zorg. Het is mogelijk misbruik te maken en dat gaat nog makkelijker als de systemen steeds vaker worden toegepast en men minder zorgvuldig is/wordt. Anders kunnen we de zorgvraag niet beantwoorden in de nabije toekomst. Positief omdat mensen langer thuis kunnen blijven wonen maar het menselijke aspect en contact mag hierdoor niet uit het oog worden verloren.


100%

Een greep uit de antwoorden van respondenten die de toename van technologie zowel een positieve als negatieve ontwikkeling vinden: Je moet met je tijd mee gaan en het brengt zeker meer mogelijkheden, maar ik vind ook dat juist door meer technologie in de zorg de directe zorg aan de cliënt juist onpersoonlijker kan worden. De voordelen zijn volgens mij duidelijk: ontlasting mantelzorgers, langer zelfstandig kunnen blijven, mogelijk meer eigen regie, kostenbesparend et cetera. Het grote nadeel: vergroting van de eenzaamheid en mogelijk het missen van signalen dat er 'iets' niet goed gaat. Digitale contacten, of dat nu de hulpverlening is of de sociale contacten, kunnen de intermenselijke contacten niet vervangen. Doordat dossiervorming en dergelijke nu vooral via de computer gaan, zijn er ook regelmatig problemen met informatieopslag en verwerking wanneer er iets fout gaat met de computer. Daarbij kunnen computers vastlopen, kapot gaan of zijn er problemen met de server of belastbaarheid. Positief is bijvoorbeeld een piepersysteem, waarbij melding van het hele terrein bij een team terecht komt en zo beter gereageerd kan worden op agressie in de zorg, wat de veiligheid van zowel medewerkers als cliënten te goede komt.

Een greep uit de antwoorden van respondenten die de toename van technologie een overwegend negatieve ontwikkeling vinden: Het wordt met technische dingen in de zorg wel veel onpersoonlijker allemaal, echte aandacht en betrokkenheid met mensen die zorg nodig hebben wordt wel minder. Maar dit komt denk ik ook door bezuinigingen in de zorg. Ik vrees verarming van face-to-face contacten.

5.6 Overige opmerkingen Bij de laatste mogelijkheid tot het geven van op- of aanmerkingen zijn weinig antwoorden gegeven. Een greep uit de opmerkingen: Ik mis een vraag over de paniek die toeslaat bij ouderen als de ICT of de elektriciteit uitvalt. Als er dan niemand lijfelijk aanwezig is, is de paniek en een gevoel van onveiligheid onbeschrijfelijk groot. Dit moet absoluut meegenomen worden als men het heeft over de technische snufjes in de zorg. Aan dit gedeelte wordt weinig tot geen aandacht besteed. Techniek is een goede aanvulling is op de verleende zorg , het biedt extra mogelijkheden bied om goede zorg te verlenen en extra contactmogelijkheden. De druk op de thuiszorgmedewerkers neemt sterk toe nu de mensen steeds ouder worden en kinderen vaak ver weg wonen. De beroepsbevolking neemt drastisch af en de zorgmensen worden slecht betaald. Mensen zo lang mogelijk in hun eigen woonomgeving laten wonen heeft veel voordelen, maar legt wel een grotere druk op de zorg. Blijkbaar wordt er niet breed gecommuniceerd over de diverse projecten. Vanuit mijn achtergrond weet ik wat mogelijk is, maar daar blijft het dan ook bij.

5


55


6 Conclusies In dit hoofdstuk komen de belangrijkste conclusies uit de deelonderzoeken aan bod. Waar mogelijk geven we relevante verschillen of overeenkomsten aan. De centrale vraag naar de bekendheid met en de houding ten opzichte van slimme diensten in zorg en leven beantwoorden we in dit hoofdstuk. We gaan in op de deelvragen van het onderzoek: 1 2 3 4

Hoe staat men tegenover technologische toepassingen in het algemeen? In hoeverre zijn mensen op de hoogte van de technische toepassingen in wonen en zorg? Met welke technische toepassingen voor slimme zorg en diensten heeft men ervaring? Zijn deze ervaringen positief of negatief? Hoe staat men tegenover deze slimme zorg en diensten?

6.1 Houding ten opzichte van technologie algemeen In de huishoudens van de respondenten is in het algemeen veel technologie aanwezig. Computers en mobiele telefoons komen het meest voor. Zowel de panelleden, mantelzorgers als professionals gebruiken deze toepassingen vooral voor communicatie, entertainment en ontspanning. Als het gaat om computergebruik dan kunnen we concluderen dat alle onderzochte groepen de computer regelmatig gebruiken voor bijvoorbeeld e-mailverkeer, Skypen en surfen op het internet. Voor alle drie de onderzoeksgroepen geldt dat een meerderheid positief staat tegenover technische toepassingen. Een ruime meerderheid bij beide groepen geeft aan makkelijk met nieuwe snufjes om te kunnen gaan, sneller en makkelijker te kunnen werken door technologie en vindt het fijn dat je steeds meer dingen via de computer kan regelen.

6.2 Bekendheid met slimme toepassingen en diensten De bekendheid van slimme toepassingen en diensten is vooral erg afhankelijk van het type toepassing. Met name toepassingen op het gebied van contact, veiligheid en toegankelijkheid zijn bij een merendeel van de respondenten bekend. De bekendheid van dit soort toepassingen is bij alle onderzoeksgroepen groot. Vrijwel iedereen is bekend met live videocontact om met familie of vrijwilligers contact te hebben en ook het sms-alert geniet bij alle drie de groepen grote bekendheid. Professionals zijn iets meer dan de andere groepen op de hoogte van het contact via de live videoverbinding tussen hulp/zorgverleners en cliënt.

6

Conclusies

57

Websites waarop mensen informatie over hun buurt of wijk kunnen zetten en hierop onderling contact over kunnen onderhouden en websites waarop je terecht kunt voor informatie, advies en het aanvragen van zorg en hulp zijn ook bij een ruime meerderheid van de respondenten bekend. De echt op zorg gerichte toepassingen genieten minder bekendheid dan de andere toepassingen alhoewel de groep die hiermee bekend is niet klein is: voor zowel Brabantpanel als mantelzorgers geldt dat zo’n 40-50% bekend is met de toepassingen voor 24-uurs beschikbaarheid van zorg. Professionals zijn meer bekend met deze toepassingen dan de andere respondenten. Tot slot hebben we nog een twee toepassingen die onder ontspanning vallen voorgelegd aan respondenten. Met de webcams waarmee je vanuit huis een straatbeeld ergens kan volgen (bijvoorbeeld via tv) is binnen alle onderzoeksgroepen een meerderheid bekend. Met de online spellen aangeboden door een zorg- of welzijnsinstelling is een op de drie Brabantpanelleden en een op de drie mantelzorgers bekend. Professionals zijn hier iets meer bekend mee: 40% is hiervan een beetje of goed op de hoogte. We kunnen dus concluderen dat er een aanzienlijke groep respondenten is die enigszins of goed op de hoogte is van een aantal genoemde slimme toepassingen. Professionals zijn iets meer dan de andere groepen op de hoogte van de meer op zorg gericht toepassingen. Verder zien we geen opmerkelijke verschillen tussen de onderzoeksgroepen. Tot slot concluderen we dat de bekendheid met slimme diensten in de loop de jaren is toegenomen. We zien bij alle onderzoeksgroepen dat meer mensen dan voorheen een beetje tot goed op de hoogte zijn van de verschillende genoemde voorbeelden.

6.3 Ervaring met slimme toepassingen Hoewel behoorlijk wat panelleden, mantelzorgers en professionals van een aantal slimme toepassingen een beetje of goed op de hoogte zijn, is de daadwerkelijke ervaring die zij hiermee hebben, dus echt het feitelijk gebruik van een toepassing, voor een aantal toepassingen nog laag. Dit geldt bijvoorbeeld voor de wekservice, de sensortechnologie en de beveiligde internetpagina voor het doorgeven van je gezondheidssituatie. In de ervaring met toepassingen zien we verschillen tussen groepen. Kijken we naar Brabantpanel dan is sms-alert de toepassing waar de meeste mensen (46%) ervaring mee hebben, met de live videoverbinding voor contact met familie heeft 44% ervaring en het digitaal prikbord om gezamenlijk activiteiten te ondernemen (bijvoorbeeld facebook) komt op de derde plaats, hiermee heeft 35% ervaring. Sms-alert staat ook bij mantelzorgers bovenaan als toepassing waar de meesten (40%) ervaring mee hebben. Op de tweede plaats komt bij mantelzorgers de website waarop mensen terecht kunnen voor informatie, advies en het aanvragen van zorg en hulp, 39% heeft hier ervaring mee. Ook met de live videoverbinding voor contact met familie hebben, evenals de Brabantpanelleden, veel mantelzorgers ervaring, 38% heeft hier wel eens gebruik van gemaakt.


Bij de professionals zien we een geheel ander beeld dan bij de mantelzorgers en Brabantpanelleden. De website waarop mensen terecht kunnen voor informatie, advies en het aanvragen van zorg en hulp is de meest gebruikte toepassing, 48% heeft hier ervaring mee. 41% heeft ervaring met deurbeveiliging met cameratoezicht en ook hier komt sms-alert in de lijst van meest gebruikte toepassingen voor, 34% heeft hier ervaring mee. We kunnen concluderen dat het vooral de toepassingen op het gebied van contact en toegankelijkheid waar respondenten ervaring mee hebben. De ervaring die respondenten hiermee is overwegend positief. Kijken we naar verandering door de jaren heen dan zien we een stijging van het aantal mensen dat ervaring heeft met slimme diensten en zorg. We zien dit terug bij zowel Brabantpanelleden, mantelzorgers als professionals. Bij Brabantpanel zien we een toename van mensen die gebruik maken van de videoverbinding om contact te hebben met familieleden, sms-alert, GPS-systemen om mensen te volgen en op te sporen, cameratoezicht/bewegingsmelders waarmee hulpverleners op afstand een cliënt in de gaten kunnen houden en de website waarop mensen terecht kunnen voor informatie, advies en het aanvragen van zorg of hulp. Bij mantelzorgers hebben we een onderscheid gemaakt naar de traditionele en de moderne mantelzorger. We zien dat de moderne mantelzorger meer ervaring hebben met diverse toepassingen dan de traditionele mantelzorger. Dat geldt voor alle toepassingen. Tot slot concluderen we dat ook meer professionals ervaring hebben met toepassingen in 2011 dan in 2009. Een significante stijging van het aantal professionals dat ervaring met een toepassing heeft zien we bij de videoverbinding voor contact met familie, de wekservice via een videoverbinding met de hulpverlener, sms-alert en de gps-systemen voor het volgen en opsporen van dwalende mensen via de computer of de mobiele telefoon.

6.4 Houding ten opzichte van slimme zorg en diensten We kunnen over alle drie de onderzoeksgroepen concluderen dat zij positief staan tegenover technische toepassingen in de zorg. Bij alle groepen ziet ruim 80% het nut in van technische toepassingen in de zorg. Een ruime meerderheid ziet het als vooruitgang en denkt dat mensen erdoor langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Ook denken de meeste respondenten binnen alle drie groepen dat je door technische toepassingen makkelijker voor iemand kan zorgen en dat iemand die zorg nodig heeft door slimme diensten beter kan meedoen in de samenleving. Bij alle groepen zijn de meningen verdeeld over de vraag of de privacy van een patiënt in gevaar komt door technische toepassingen in de zorg. We horen bij alle groepen terug dat technische toepassingen, slimme diensten voor wonen en zorg op vele punten positief zijn maar dat het op geen enkele wijze het persoonlijke contact tussen mensen onderling of tussen mensen en zorgverleners dient te vervangen. Het dient aan aanvulling hierop te zijn en niet een vervanging.

6

Conclusies

59

Bij de vorige meting hebben we hetzelfde geconcludeerd als op basis van de meting van 2011. Respondenten uit alle onderzoeksgroepen stonden ook toen positief tegenover technische toepassingen mits het niet als vervanging van contact dient. Opvallend is dat leden van het Brabantpanel in slimme zorg meer mogelijkheden zien om de mantelzorg te ontlasten, dan de mantelzorgers zelf.


Bijlagen

Bijlagen

61


Bijlage A Achtergrondkenmerken onderzoeksgroepen Tabel 1 Brabantpanel samenstelling respondenten meting 2009 en 2011 - %

Leeftijdgroep

2009

2011

N=816

N=1.184

16-29 jaar

14,5

15,9

30-39 jaar

20,4

15,5

40-49 jaar

20,3

20,3

50-64 jaar

27,3

27,5

65+

17,4

20,8

Man

50,3

48,2

Vrouw

49,7

51,8

Midden-Brabant

19,4

18,9

Noordoost-Brabant

26,6

26,7

Zuidoost-Brabant

27,8

29,5

West-Brabant

26,2

25,0

Geslacht

Regio

Tabel 2 Mantelzorgers samenstelling respondenten meting 2009 en 2011 - %

Leeftijdgroep

Traditionele

Moderne

mantelzorger (2009)

mantelzorger (2011)

N=543

N=322

16-29 jaar

0,4

15,3

30-39 jaar

0,6

20,2

40-49 jaar

7,9

23,7

50-64 jaar

40,0

29,3

65+

51,2

11,5

Man

26,3

32,6

Vrouw

73,7

67,4

Midden-Brabant

10,1

15,9

Noordoost-Brabant

28,2

20,8

Zuidoost-Brabant

47,6

50,9

West-Brabant

14,2

12,4

Geslacht

Regio

Bijlage A Achtergrondkenmerken onderzoeksgroepen

63


Tabel 3 Professionals samenstelling respondenten meting 2009 en 2011 - %

Leeftijdgroep

2009

2011

N=370

N=162

16-29 jaar

14,6

8,2

30-39 jaar

27,2

10,1

40-49 jaar

39,9

29,7

50-64 jaar

54,0

48,7

5,6

3,2

Man

67,6

54,4

Vrouw

32,4

45,6

Midden-Brabant

31,1

32,3

Noordoost-Brabant

22,2

16,1

Zuidoost-Brabant

20,0

40,1

West-Brabant

24,4

22,6

Buiten Brabant

2,2

6,5

65+ Geslacht

Regio werkzaam

Bijlage A Achtergrondkenmerken onderzoeksgroepen

65


Bijlage B Extra tabellen Brabantpanel Tabel 1 Ervaring met slimme toepassingen naar gebruiker - % (2009 N=796 / 2011 N= 1033)

Toepassing

Ja, voor mijzelf

Ja, familieleden/

Nee

Dat weet ik niet

naasten 2009

2011

2009

2011

2009

2011

2009

2011

16

29

8

22

75

55

3

1

1

2

3

4

94

93

3

2

-

26

-

17

-

63

-

2

0

0

2

3

96

96

2

1

26

31

14

19

59

53

3

1

1

2

4

6

93

90

3

2

4

9

13

23

80

68

3

1

0

1

6

10

91

88

3

2

1

4

3

5

92

90

5

2

2

3

12

14

81

81

5

2

15

13

10

13

72

74

4

2

9

9

12

17

76

74

4

2

2

2

5

4

90

91

4

3

0

1

5

7

90

90

4

2

1

2

3

4

92

92

4

3

Contact a


b


c


Veiligheid d


e


f


g


h


Toegankelijkheid i

Online marktplaats voor het aanbieden of aanvragen van burenhulp

j

Mogelijkheid om vanuit huis via computer of TV bijvoorbeeld kerkdiensten of bijeenkomsten in gemeenschapshuis te kunnen volgen

k


l


Beschikbaarheid 24-uurs-zorg m Online spreekuur van huisartsen en wijkverpleegkundigen n


o


Ontspanning p


q


Bijlage B Extra tabellen Brabantpanel

16

12

74

2

1

3

93

3

67


Bijlage C Extra tabellen Mantelzorgers Tabel 1: Stellingen over zorg en technische hulpmiddelen – mantelzorgers (2009 N= 532 / 2011 N=308)

(Geheel) mee eens

a


b


c


d


e


f

(Geheel) mee oneens

Weet ik niet

traditioneel

modern

traditioneel

modern

traditioneel

modern

66

81

12

10

22

9

58

81

16

10

26

9

62

77

13

12

25

11

56

75

17

11

27

13

59

68

12

17

29

15

44

58

18

19

38

24

55

58

9

19

36

23

44

49

27

36

29

15

25

45

27

29

48

26

54

42

24

49

23

9

28

40

33

31

39

29

39

37

33

53

28

10

41

35

33

49

26

16

23

31

34

48

43

21

Ik denk dat ik door technologische toepassingen sneller contact kan leggen met professionals

g


h


i

Door technologie in de zorg heb ik beter contact met professionals

j


k

Technologie zou het voor mij makkelijker maken om mantelzorg te verlenen

l


m


n


Bijlage C Extra tabellen Mantelzorgers

69


Bijlage D Omschrijving projecten Projectbeschrijving

Regio

3e Generatie domotica Zorg op afstand in Tilburg - Test van 15 alarmeringssystemen, waardoor ook mensen met somatische problemen langer thuis kunnen blijven wonen.

Midden-Brabant

2

Surplus: BrabantConnect - BrabantConnect voorziet ouderen en chronisch zieken van digitale diensten.

West-Brabant

3

Brainport Health Innovation: diensten op afstand - 2.000 huishoudens in Eindhoven krijgen een menukaart met ICT-diensten aangeboden.

Zuidoost-Brabant

4

Brainport Health Innovation: vroegsignalering dementie - In het project vroegsignalering dementie zoekt men ICT-middelen die helpen bij een vroege diagnose van dementie.

Zuidoost-Brabant

5

Dubbelslag in Helmond - Via een open systeem krijgen bewoners vanuit hun huis toegang tot allerlei woon-, welzijns- en zorgdiensten.

Zuidoost-Brabant

6

Gezond Thuis in Breda - Een ‘social community’ bevordert contact, zorg en welzijn van 250 senioren en chronisch zieken.

West-Brabant

7

Huis & Erf in Schijndel: Deken Baekershof - In 55 appartementen in Schijndel ondersteunen domotica en beeldschermcommunicatie de bewoners.

Noordoost-Brabant

8

Land van Horne: vroegsignalering dementie en ICT - Om signalen vanuit de sociale kring van dementerenden al vroeg in kaart te brengen, zet men technologie in.

Zuidoost-Brabant

9

Levensloopbestendige wijken in 's-Hertogenbosch - In 2011 kunnen de bewoners van twee levensloopbestendige wijken in 's-Hertogenbosch gebruikmaken van ICThulpmiddelen

10

LiveVideoZorg in Nuenen en Eersel - Onderzoek naar de haalbaarheid van zorgconsultatie via de computer.

Zuidoost-Brabant

11

OnsNet Son en Breugel, Schijndel, Sint Oedenrode of Best: zorg en diensten op afstand - Realisatie van een gemeenschap van ca. 200 leden, die voor elkaar zorgen.

Noordoost-Brabant en Zuidoost-Brabant

12

Regio Eindhoven en de Kempen: zorgcirkels - Zorgcirkels verbeteren de nachtzorg, zodat u veilig thuis kunt blijven wonen.

Zuidoost-Brabant

13

Telezorg: zorg en comfortdiensten als nutsvoorziening - 3000 woningen worden voorzien van domotica en ondersteunende communicatie-hulpmiddelen.

West-Brabant

14

WoonService aanpak Eindhoven Living Lab eHealth - Wijkbijeenkomsten geven bewoners informatie over de mogelijkheden die ICT-toepassingen bieden voor zorg en veiligheid.

Zuidoost-Brabant

15

7 x 24 uur zorg- & welzijnscentrale in Tilburg - Onder andere een beeldspraakverbinding brengt zorg en welzijnsdiensten 7 x 24 uur binnen handbereik.

Midden-Brabant

16

ZuidZorg: opschalen woonservice gemeenten - Aanvullende welzijnsdiensten op afstand, passend bij de wens van bewoners zonder zorgbehoefte.

Zuidoost-Brabant

1

Bijlage D Omschrijving projecten

71


Bijlage E Vragenlijsten


73

Vragenlijst Brabantpanel - online

Vragenlijst Brabantpanel (online)

Welkom bij deze vragenlijst. Dit is een vervolg op het onderzoek dat eerder in 2010 en 2009 al is uitgevoerd en waarvoor u wellicht al eerder bent uitgenodigd en aan meegewerkt hebt. Ook nu vragen we weer om uw mening, ook al hebt u een deel van de vragen vorig jaar al ingevuld.

1

In hoeverre bent u het eens of oneens met onderstaande stellingen? geheel mee eens

mee eens

mee oneens

geheel mee oneens

dat weet ik niet

  

  

  

  

  

a


b


c

Ik ben bang voor technologie

d

Ik vind het fijn dat steeds meer zaken via de computer geregeld kunnen worden (zoals internetbankieren)











e

Technologie is duur











f

Van mij mag het wel wat minder snel met alle technologische ontwikkelingen

g


h


  

  

  

  

  

2

Kunt u van onderstaande ‘slimme toepassingen’ aangeven in hoeverre u hiervan op de hoogte bent?

Contact a Contact via live videoverbinding/beeldcontact via TV, computer of beeldtelefoon (zodat je elkaar kan horen en zien) met familieleden, kennissen en/of vrijwilligers (zoals bijvoorbeeld Skype) b

c

Contact via live videoverbinding/beeldcontact via TV, computer of beeldtelefoon (zodat je elkaar kan horen en zien) met hulp/zorgverleners van zorgcentrale Digitaal prikbord om gezamenlijk activiteiten te ondernemen (kan zo breed mogelijk opgevat worden, bijvoorbeeld via facebook, twitter, websites et cetera)


niet van op de hoogte

beetje van op de hoogte

goed van op de hoogte

dat weet ik niet


























Veiligheid d Wekservice via een videoverbinding met een hulpverlener e SMS-alert of e-mail-alert om oplettende hulp in te roepen bij burgers voor politieberichten



















































































































f

GPS-systemen voor het volgen en opsporen van dwalende mensen via de computer en/of mobiele telefoon g Deurbeveiliging met cameratoezicht h Cameratoezicht en/of bewegingsmelders waarmee hulpverleners op afstand een cliënt in de gaten kunnen houden Toegankelijkheid i Online marktplaats voor het aanbieden of aanvragen van burenhulp j Mogelijkheid om thuis via computer of TV kerkdiensten of bijeenkomsten in het gemeenschapshuis te kunnen volgen k Website waarop mensen informatie over hun buurt of wijk (zoals verenigingsactiviteiten) kunnen zetten en contact hierover kunnen houden met elkaar via de website l


Beschikbaarheid 24-uurs-zorg m Online spreekuur van huisartsen en wijkverpleegkundigen

Ontspanning p Webcams die je vanuit huis kan bekijken om het straatbeeld ergens te volgen q Online spellen aangeboden door een zorg- of welzijnsinstelling


75


3

Op welke manier bent u bekend geraakt met deze slimme toepassing(en)? U mag meer dan 1 antwoord aankruisen.

           4

via krant via tv via internet via een reclame(folders) via een belangenorganisatie via een professional uit de zorg via een zorg− of welzijnsinstelling via een woningcorporatie via de gemeente anders, namelijk weet ik niet

In hoeverre bent u het eens of oneens met onderstaande stellingen over zorg en technische hulpmiddelen? geheel mee eens

mee eens

mee oneens

geheel mee oneens

dat weet ik niet

a












b












c Technische hulpmiddelen in de zorg worden alleen ingezet vanwege bezuinigingen











d












e Door meer technologie in de zorg komt de privacy van cliënten in gevaar











f











g Technologie in de zorg is een vooruitgang











h Technische hulpmiddelen in de zorg zijn duur











i












j

Ik zie het nut niet in van technologische toepassingen in de zorg











k

Door technologie in de zorg kunnen hulpbehoevenden beter meedoen in de samenleving














5

Hebt u ervaring met onderstaande toepassingen? Zo ja, is deze toepassing bij uzelf aanwezig en/of bij een van uw familieleden of naasten? Ja, voor mijzelf

Contact a Contact via live videoverbinding/beeldcontact via TV, computer of beeldtelefoon (zodat je elkaar kan horen en zien) met familieleden, kennissen en/of vrijwilligers (zoals bijvoorbeeld Skype) b Contact via live videoverbinding/beeldcontact via TV, computer of beeldtelefoon (zodat je elkaar kan horen en zien) met hulp/zorgverleners van zorgcentrale c Digitaal prikbord om gezamenlijk activiteiten te ondernemen (kan zo breed mogelijk opgevat worden, bijvoorbeeld via facebook, twitter, websites et cetera) Veiligheid d Wekservice via een videoverbinding met een hulpverlener e SMS-alert of e-mail-alert om oplettende hulp in te roepen bij burgers voor politieberichten f GPS-systemen voor het volgen en opsporen van dwalende mensen via de computer en/of mobiele telefoon g Deurbeveiliging met cameratoezicht h Cameratoezicht en/of bewegingsmelders waarmee hulpverleners op afstand een cliënt in de gaten kunnen houden Toegankelijkheid i Online marktplaats voor het aanbieden of aanvragen van burenhulp j Mogelijkheid om thuis via computer of TV kerkdiensten of bijeenkomsten in het gemeenschapshuis te kunnen volgen k Website waarop mensen informatie over hun buurt of wijk (zoals verenigingsactiviteiten) kunnen zetten en contact hierover kunnen houden met elkaar via de website l Website waarop mensen terecht kunnen voor informatie, advies en het aanvragen van zorg en hulp Beschikbaarheid 24-uurs-zorg m Online spreekuur van huisartsen en wijkverpleegkundigen n Sensortechnologie waarmee hulpverleners op afstand lichaamswaarden kunnen bijhouden van bijvoorbeeld hartpatiënten of diabetici o Beveiligde internetpagina waarop mensen via een vragenlijst hun gezondheidssituatie kunnen doorgeven zodat hulpverleners vroegtijdig eventuele ziektes kunnen signaleren Ontspanning p Webcams die je vanuit huis kan bekijken om het straatbeeld ergens te volgen q Online spellen aangeboden door een zorg- of welzijnsinstelling


Ja, bij een van mijn familieleden of naasten

Nee

Dat weet ik niet

























 

 

 

 

  

  

  

  

























































 

 

 

 

77


6

Is/zijn uw ervaring(en) hiermee overwegend positief of overwegend negatief? Kunt u uw antwoord toelichten?

7

Waarom denkt u dat er in toenemende mate technologie in de zorg wordt ingezet? U kunt meer dan 1 antwoord geven.

             8

Vindt u de toename van technologische snufjes in de zorg een positieve of juist negatieve ontwikkeling?

    9

Door technologie verbetert de kwaliteit van leven Doordat inzet van technologie kan leiden tot meer contact met andere mensen Vanwege arbeidstekorten in de zorg Omdat technologie kan stimuleren dat mensen kunnen deelnemen aan de maatschappij Doordat inzet van technologie kan leiden tot een groter gevoel van veiligheid Zodat er minder mensen nodig zijn in de zorg Omdat in de hele maatschappij steeds meer technologie komt Omdat met technologie mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen Omdat door inzet van technologie de mantelzorgers ontlast en ondersteund kunnen worden Vanwege kostenbesparing in de zorg Vanuit commercieel oogpunt, om winst te maken Anders, namelijk Dat weet ik niet

Ik vind dit vooral een positieve ontwikkeling Ik vind dat zowel een positieve als negatieve ontwikkeling Ik vind dit vooral een negatieve ontwikkeling Dat weet ik niet, ik heb daar geen mening over > Ga verder met vraag 16

Kunt u uw antwoord toelichten? (deze vraag is niet verplicht)



10 In de afgelopen 2 jaar zijn er in Noord-Brabant diverse projecten binnen het programma Slimme Zorg uitgevoerd of opgestart. In hoeverre bent u bekend met onderstaande projecten? niet eerder van gehoord

wel van gehoord maar niet mee bekend

beetje mee bekend

goed mee bekend



















Brainport Health Innovation: diensten op afstand - 2.000 huishoudens in Eindhoven krijgen een menukaart met ICT-diensten aangeboden.






















































Levensloopbestendige wijken in 's-Hertogenbosch - In 2011 kunnen de bewoners van twee levensloopbestendige wijken in 'sHertogenbosch gebruikmaken van ICT-hulpmiddelen




































Telezorg: zorg en comfortdiensten als nutsvoorziening - 3000 woningen worden voorzien van domotica en ondersteunende communicatie-hulpmiddelen.









WoonService aanpak Eindhoven Living Lab eHealth Wijkbijeenkomsten geven bewoners informatie over de mogelijkheden die ICT-toepassingen bieden voor zorg en veiligheid.




























79


11 Maakt u zelf gebruik van een van deze projecten of kent u iemand in uw omgeving die hiervan gebruik maakt? Zo ja, om welk project(en) gaat dat?

12 Heeft u, buiten dit onderzoek, in de afgelopen 2 jaar iets gehoord van het Slimme Zorg-project van de provincie Noord−Brabant? Zo ja, op welke manier was dat? U kunt meer dan 1 antwoord geven.

           

nee, ik heb daar niet eerder iets van gehoord ja, via krant ja, via tv ja, via internet ja, via reclame(folders) ja, via belangenorganisaties ja, via een professional uit de zorg ja, via een zorg− of welzijnsinstelling ja, via een woningcorporatie ja, via de gemeente anders, namelijk weet ik niet

13 Wat voor ‘rol’ hebt u zelf? U kunt meer dan 1 antwoord geven.

    

Ik ben mantelzorger (ik zorg voor een van mijn familieleden of naasten) Ik ben vrijwilliger in de zorg Ik ben werkzaam in de zorg Ik ontvang regelmatig zorg van professionals of mantelzorger Geen van bovenstaande is op mij van toepassing

14 Heeft u tot slot nog opmerkingen over deze vragenlijst of over het Brabantpanel? Deze kunt u hieronder noteren. Hartelijk dank voor het invullen van deze vragenlijst. U kunt nu

uw antwoorden vastleggen door op [Verstuur] te klikken of terugbladeren


Vragenlijst Mantelzorgers - online

Vragenlijst Mantelzorgers (online)

Welkom bij deze vragenlijst. We stellen u allereerst een aantal algemene vragen over uw werk in de zorg. Vervolgens gaan we in op Slimme Zorg. We leggen u daarna een aantal stellingen voor en sluiten af met enkele achtergrondvragen. Het invullen van de vragenlijst zal ongeveer 10 minuten in beslag nemen. Alvast hartelijk dank voor uw medewerking!

1

In hoeverre bent u het eens of oneens met onderstaande stellingen?

geheel mee eens

mee eens

mee oneens

geheel mee oneens

dat weet ik niet

a












b












c












d












e

Technologie is duur











f












g












h












Om de zorg in Brabant ook in de toekomst toegankelijk, menselijk en betaalbaar te houden, zijn slimme oplossingen nodig. De provincie ziet ICT in de zorg bij mensen thuis als een van de kansrijke oplossingen. Hierdoor kunnen met name ouderen en chronisch zieken langer thuis blijven wonen en mee blijven doen aan de samenleving. Verder kunnen slimme oplossingen in de zorg, Slimme Zorg genaamd, ook bijdragen aan het ontlasten van de mantelzorgers. De provincie stimuleert de komende jaren de invoering hiervan in de zorg. De volgende vragen gaan over deze Slimme Zorg-toepassingen.


81


2

Kunt u van onderstaande ‘slimme toepassingen’ aangeven in hoeverre u hiervan op de hoogte?

Contact a Contact via live videoverbinding/beeldcontact via TV, computer of beeldtelefoon (zodat je elkaar kan horen en zien) met familieleden, kennissen en/of vrijwilligers (zoals bijvoorbeeld Skype) b Contact via live videoverbinding/beeldcontact via TV, computer of beeldtelefoon (zodat je elkaar kan horen en zien) met hulp/zorgverleners van zorgcentrale c

Digitaal prikbord om gezamenlijk activiteiten te ondernemen (kan zo breed mogelijk opgevat worden, bijvoorbeeld via facebook, twitter, websites et cetera)

Veiligheid d Wekservice via een videoverbinding met een hulpverlener




dat weet ik niet

































e

SMS-alert of e-mail-alert om oplettende hulp in te roepen bij burgers voor politieberichten









f










g










































































h

Cameratoezicht en/of bewegingsmelders waarmee hulpverleners op afstand een cliënt in de gaten kunnen houden Toegankelijkheid i Online marktplaats voor het aanbieden of aanvragen van burenhulp j

k

l

Mogelijkheid om thuis via computer of TV kerkdiensten of bijeenkomsten in het gemeenschapshuis te kunnen volgen Website waarop mensen informatie over hun buurt of wijk (zoals verenigingsactiviteiten) kunnen zetten en contact hierover kunnen houden met elkaar via de website Website waarop mensen terecht kunnen voor informatie, advies en het aanvragen van zorg en hulp

Beschikbaarheid 24-uurs-zorg m Online spreekuur van huisartsen en wijkverpleegkundigen n Sensortechnologie waarmee hulpverleners op afstand lichaamswaarden kunnen bijhouden van bijvoorbeeld hartpatiënten of diabetici o


82

Resultaten onderzoek slimme diensten en zorg


Ontspanning p) Webcams die je vanuit huis kan bekijken om het straatbeeld ergens te volgen q)


















Vraag 3 alleen invullen als u van een van de ‘slimme toepassingen’ op de hoogte bent.

3

Op welke manier bent u bekend geraakt met deze ‘slimme toepassing(en)’? U mag meer dan 1 antwoord aankruisen.

          

krant tv internet reclame(folders) belangenorganisaties via een professional uit de zorg via een zorg- of welzijnsinstelling via een woningcorporatie via de gemeente anders, namelijk weet ik niet

Houdt u bij het beantwoorden van de onderstaande stellingen, de voorbeelden uit vraag 2 in gedachten.

4

Kunt u aangeven in hoeverre u het eens bent met onderstaande stellingen? geheel mee eens

mee eens

mee oneens

geheel mee oneens

dat weet ik niet

a












b












c Technische hulpmiddelen in de zorg worden alleen ingezet vanwege bezuinigingen











d












e Door meer technologie in de zorg komt de privacy van cliënten in gevaar











f
























83


geheel mee eens

mee eens

mee oneens

geheel mee oneens

dat weet ik niet

h Technische hulpmiddelen in de zorg zijn duur











i












j

Ik zie het nut niet in van technologische toepassingen in de zorg











k












5

Met welke toepassingen hebt u zelf (nu of in het verleden) ervaring? wel ervaring mee



Veiligheid d Wekservice via een videoverbinding met een hulpverlener e

SMS-alert of e-mail-alert om oplettende hulp in te roepen bij burgers voor politieberichten

f


g Deurbeveiliging met cameratoezicht h Cameratoezicht en/of bewegingsmelders waarmee hulpverleners op afstand een cliënt in de gaten kunnen houden Toegankelijkheid i Online marktplaats voor het aanbieden of aanvragen van burenhulp

geen ervaring mee

dat weet ik niet



















 

 

 

  

  

  

 

 

 

j

Mogelijkheid om thuis via computer of TV kerkdiensten of bijeenkomsten in het gemeenschapshuis te kunnen volgen

k

Website waarop mensen informatie over hun buurt of wijk (zoals verenigingsactiviteiten) kunnen zetten en contact hierover kunnen houden met elkaar via de website







l








84



wel ervaring mee

Beschikbaarheid 24-uurs-zorg m Online spreekuur van huisartsen en wijkverpleegkundigen n

Sensortechnologie waarmee hulpverleners op afstand lichaamswaarden kunnen bijhouden van bijvoorbeeld hartpatiënten of diabetici Beveiligde internetpagina waarop mensen via een vragenlijst hun gezondheidssituatie kunnen doorgeven zodat hulpverleners vroegtijdig eventuele ziektes kunnen signaleren

o


geen ervaring mee

dat weet ik niet



















 

 

 

6

Is/zijn uw ervaring(en) hiermee overwegend positief of overwegend negatief? Kunt u uw antwoord toelichten?

7

Waarom denkt u dat er in toenemende mate technologie in de zorg wordt ingezet? U mag meer dan 1 antwoord aankruisen.

            

Door technologie verbetert de kwaliteit van leven Omdat in de hele maatschappij steeds meer technologie komt Doordat inzet van technologie kan leiden tot meer contact met andere mensen Vanwege kostenbesparing in de zorg Vanuit commercieel oogpunt, om winst te maken Omdat met technologie mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen Omdat technologie kan stimuleren dat mensen kunnen deelnemen aan de maatschappij Vanwege arbeidstekorten in de zorg Omdat door inzet van technologie de mantelzorgers ontlast en ondersteund kunnen worden Doordat inzet technologie kan leiden tot een groter gevoel van veiligheid Zodat er minder mensen nodig zijn in de zorg Anders, namelijk Dat weet ik niet


85


8

Vindt u de toename van technologische snufjes in de zorg een positieve of juist negatieve ontwikkeling?

    9

Ik vind dit vooral een positieve ontwikkeling Ik vind dat zowel een positieve als negatieve ontwikkeling Ik vind dit vooral een negatieve ontwikkeling Dat weet ik niet, ik heb daar geen mening over

Kunt u uw antwoord toelichten? Indien u bij de vorige vraag heeft aangegeven geen mening te hebben, hoeft u deze vraag niet te beantwoorden.



beetje mee bekend

goed mee bekend



















Brainport Health Innovation: diensten op afstand - 2.000 huishoudens in Eindhoven krijgen een menukaart met ICTdiensten aangeboden.






















































Levensloopbestendige wijken in 's-Hertogenbosch - In 2011 kunnen de bewoners van twee levensloopbestendige wijken in 's-Hertogenbosch gebruikmaken van ICT-hulpmiddelen


















86



11 (vervolg) In de afgelopen 2 jaar zijn er in Noord-Brabant diverse projecten binnen het programma Slimme Zorg uitgevoerd of opgestart. In hoeverre bent u bekend met onderstaande projecten? niet eerder van gehoord


beetje mee bekend

goed mee bekend



















Telezorg: zorg en comfortdiensten als nutsvoorziening 3000 woningen worden voorzien van domotica en ondersteunende communicatie-hulpmiddelen.




































12 Kent u iemand in uw omgeving die als cliënt gebruik gemaakt heeft van een van deze projecten? Zo ja, om welk project(en) gaat dat?

13 Heeft u, buiten dit onderzoek, in de afgelopen 2 jaar iets gehoord van het Slimme Zorg-project van de provincie Noord-Brabant? Zo ja, op welke manier was dat? U mag meer dan 1 antwoord aankruisen.

     

nee, ik heb daar niet eerder iets van gehoord ja, via krant ja, via tv ja, via internet ja, via reclame(folders) ja, via belangenorganisaties


     

ja, via een professional uit de zorg ja, via een zorg- of welzijnsinstelling ja, via een woningcorporatie ja, via de gemeente anders, namelijk weet ik niet

87


Achtergrondgegevens Tot slot stellen we u nog drie achtergrondvragen. Uw gegevens worden anoniem verwerkt, antwoorden zijn dus niet te herleiden tot individuele personen. We gebruiken deze gegevens om te kijken of er bijvoorbeeld verschillen in de resultaten per regio of leeftijdsgroep bestaan.

14 Bent u man of vrouw?

 

man vrouw

15 In welk jaar bent u geboren?

16 Wat zijn de 4 cijfers van uw postcode?

17 Hebt u tot slot nog vragen of opmerkingen over dit onderzoek? Deze kunt u hieronder kwijt.

88


Vragenlijst Professionals - online

Vragenlijst Professionals

n de zorg 1 In welke organisatie of sector bent u werkzaam? U kunt meer dan 1 antwoord aankruisen.

          

2

Ziekenhuis Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) Jeugdzorg Gehandicaptenzorg Verpleging en verzorging Thuiszorg Welzijn en maatschappelijke dienstverlening Kinderopvang Woningcorporatie Gemeente Anders, namelijk

In welke functie bent u werkzaam? Uw werk in de zorg

3

Hoe lang bent u werkzaam in deze sector? (vul het aantal jaren in, afgerond op hele jaren) jaar

werk in de zorg

4

Met welke technologische toepassingen heeft u in uw werk te maken? U kunt meer dan 1 antwoord aankruisen.

      

Monitoren en feedback, e-coaching Computer: tekstverwerken, planning, spreadsheets Computer: internet en e−mail Computer: patiënt−registratie systemen, dossiers Diagnostische apparatuur (bv. scan, meetapparatuur) Therapeutische apparatuur (bv. laser, bestralingsapparatuur) Anders, namelijk


89


5

In hoeverre bent u het eens of oneens met onderstaande stellingen?

geheel mee eens

mee eens

mee oneens

geheel mee oneens

dat weet ik niet

a












b












c












d












e

Technologie is duur











f












g












h












Om de zorg in Brabant ook in de toekomst toegankelijk, menselijk en betaalbaar te houden, zijn slimme oplossingen nodig. De provincie ziet ICT in de zorg bij mensen thuis als een van de kansrijke oplossingen. Hierdoor kunnen met name ouderen en chronisch zieken langer thuis blijven wonen en mee blijven doen aan de samenleving. Verder kunnen slimme oplossingen in de zorg, Slimme Zorg genaamd, ook bijdragen aan het ontlasten van de mantelzorgers. De provincie stimuleert de komende jaren de invoering hiervan in de zorg. De volgende vragen gaan over deze Slimme Zorg-toepassingen.

6

Kunt u van onderstaande ‘Slimme toepassingen’ aangeven in hoeverre u hiermee bekend bent?



90




dat weet ik niet



























Veiligheid d Wekservice via een videoverbinding met een hulpverlener e SMS-alert of e-mail-alert om oplettende hulp in te roepen bij burgers voor politieberichten f

g

GPS-systemen voor het volgen en opsporen van dwalende mensen via de computer en/of mobiele telefoon Deurbeveiliging met cameratoezicht

h Cameratoezicht en/of bewegingsmelders waarmee hulpverleners op afstand een cliënt in de gaten kunnen houden Toegankelijkheid i Online marktplaats voor het aanbieden of aanvragen van burenhulp j Mogelijkheid om thuis via computer of TV kerkdiensten of bijeenkomsten in het gemeenschapshuis te kunnen volgen k Website waarop mensen informatie over hun buurt of wijk (zoals verenigingsactiviteiten) kunnen zetten en contact hierover kunnen houden met elkaar via de website l






dat weet ik niet

















































































n










o




























91


Houdt u bij het beantwoorden van de onderstaande stellingen, de voorbeelden uit vraag 6 in gedachten.

7

Kunt u aangeven in hoeverre u het eens of oneens bent met onderstaande stellingen? geheel mee eens

mee eens

mee oneens

geheel mee oneens

dat weet ik niet

a












b












c












d Door meer technologie in de zorg komt de privacy van cliënten in gevaar











e






















h Ik ben bang dat ik door technisch falen een foute beslissing neem











i












j












k Ik zie het nut niet in van technologische toepassingen in de zorg











l























m Technologie zou het voor mij makkelijker maken om zorg te verlenen

92



8

Met welke toepassingen hebt u zelf ervaring in uw werk?

wel ervaring mee

Contact a Contact via live videoverbinding/beeldcontact via TV, computer of beeldtelefoon (zodat je elkaar kan horen en zien) met familieleden, kennissen en/of vrijwilligers (zoals bijvoorbeeld Skype) b

c

Contact via live videoverbinding/beeldcontact via TV, computer of beeldtelefoon (zodat je elkaar kan horen en zien) met hulp/zorgverleners van zorgcentrale Digitaal prikbord om gezamenlijk activiteiten te ondernemen (kan zo breed mogelijk opgevat worden, bijvoorbeeld via facebook, twitter, websites et cetera)

Veiligheid d Wekservice via een videoverbinding met een hulpverlener e f g

SMS-alert of e-mail-alert om oplettende hulp in te roepen bij burgers voor politieberichten GPS-systemen voor het volgen en opsporen van dwalende mensen via de computer en/of mobiele telefoon Deurbeveiliging met cameratoezicht

h

Cameratoezicht en/of bewegingsmelders waarmee hulpverleners op afstand een cliënt in de gaten kunnen houden Toegankelijkheid i Online marktplaats voor het aanbieden of aanvragen van burenhulp

geen ervaring mee

dat weet ik niet



















 

 

 

  

  

  

 

 

 

j

Mogelijkheid om thuis via computer of TV kerkdiensten of bijeenkomsten in het gemeenschapshuis te kunnen volgen

k

Website waarop mensen informatie over hun buurt of wijk (zoals verenigingsactiviteiten) kunnen zetten en contact hierover kunnen houden met elkaar via de website







l















n








o








 

 

 



93


9

Is/zijn uw ervaring(en) hiermee overwegend positief of overwegend negatief? Kunt u uw antwoord toelichten? Geef hierbij aan om welke toepassing het gaat.

10 Waarom denkt u dat er in toenemende mate technologie in de zorg wordt ingezet? U mag meer dan 1 antwoord aankruisen.

            

Doordat inzet van technologie kan leiden tot een groter gevoel van veiligheid Omdat in de hele maatschappij steeds meer technologie komt Vanuit commercieel oogpunt, om winst te maken Doordat inzet van technologie kan leiden tot meer contact met andere mensen Omdat technologie kan stimuleren dat mensen kunnen deelnemen aan de maatschappij Zodat er minder mensen nodig zijn in de zorg Vanwege kostenbesparing in de zorg Omdat met technologie mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen Omdat door inzet van technologie de mantelzorgers ontlast en ondersteund kunnen worden Door technologie verbetert de kwaliteit van leven Vanwege arbeidstekorten in de zorg Anders, namelijk Dat weet ik niet

11 Vindt u de toename van technologische snufjes in de zorg een positieve of juist negatieve ontwikkeling?

   

Ik vind dit vooral een positieve ontwikkeling Ik vind dat zowel een positieve als negatieve ontwikkeling Ik vind dit vooral een negatieve ontwikkeling Dat weet ik niet, ik heb daar geen mening over

12 Kunt u uw antwoord toelichten? Deze vraag is niet verplicht.

A

94





beetje mee bekend

goed mee bekend



















Brainport Health Innovation: diensten op afstand - 2.000 huishoudens in Eindhoven krijgen een menukaart met ICTdiensten aangeboden.






















































Levensloopbestendige wijken in 's-Hertogenbosch - In 2011 kunnen de bewoners van twee levensloopbestendige wijken in 's-Hertogenbosch gebruikmaken van ICT-hulpmiddelen



















95


14 (vervolg) In de afgelopen 2 jaar zijn er in Noord-Brabant diverse projecten binnen het programma Slimme Zorg uitgevoerd of opgestart. In hoeverre bent u bekend met onderstaande projecten? niet eerder van gehoord


beetje mee bekend

goed mee bekend



















Telezorg: zorg en comfortdiensten als nutsvoorziening 3000 woningen worden voorzien van domotica en ondersteunende communicatie-hulpmiddelen.




































15 Kent u iemand in uw omgeving die als cliënt gebruik gemaakt heeft van een van deze projecten? Zo ja, om welk project(en) gaat dat?

16 Heeft u, buiten dit onderzoek, in de afgelopen 2 jaar iets gehoord van het Slimme Zorg-project van de provincie Noord-Brabant? Zo ja, op welke manier was dat? U mag meer dan 1 antwoord aankruisen.

     

nee, ik heb daar niet eerder iets van gehoord ja, via krant ja, via tv ja, via internet ja, via reclame(folders) ja, via belangenorganisaties

96

     

ja, via een professional uit de zorg ja, via een zorg- of welzijnsinstelling ja, via een woningcorporatie ja, via de gemeente anders, namelijk weet ik niet



ken deze gegevens om te kijken of er in de gegeven antwoorden verschillen zijn tussen bijvoorbeeld leeftijdsgroepen 17 Wat zijn de 4 cijfers van de postcode van uw werklocatie?

18 Wat is uw leeftijd?

19 Wat is uw geslacht?

 

Vrouw Man

20 Hebt u tot slot nog vragen of opmerkingen over dit onderzoek? Deze kunt u hieronder kwijt.


97

Resultaten onderzoek slimme diensten en zorg mevrouw drs. K. du Long mevrouw drs. M. Smulders

Recommend Documents