Nascholing epilepsie Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION
De niet-medicamenteuze behandelmethode - epilepsiechirurgiebij kinderen Verpleegkundig specialist Janine Ophorst- van Eck 13 juni 2014
Inleiding
•
Diagnose epilepsie en dan?
•
Wat is epilepsiechirurgie?
•
Bij wie?
•
Wanneer?
•
Onderzoeken?
•
Operatie
•
Resultaten
•
Nazorg
1
In Nederland
400 nieuwe kinderen per jaar met medicamenteus onbehandelbare epilepsie
Meer dan 50 kinderen per jaar komen in aanmerking voor operatie
Diagnose Epilepsie
Medicatie
Ketogeen dieet
Epilepsiechirurgie
NVS
Wat is epilepsiechirurgie?
We spreken van epilepsiechirurgie als de neurochirurg een hersenoperatie doet met als voornaamste doel: epileptische aanvallen te stoppen of te verbeteren.
2
Indicaties voor operatie
•Epilepsie is farmacoresistent •Hoge lijdensdruk, veel aanvallen, of… •Stagnatie in ontwikkeling van kind •Lokalisatie gebonden: slechts een ‘focus’ •Focus niet in functioneel belangrijk hersengebied (?)
Hoe is epilepsiechirurgie in Nederland georganiseerd? Diagnose epilepsie
Neuroloog of kinderarts
SEIN/ Kempenhaeghe
UMC Utrecht
Dhr. A, 16 jaar •
aanvallen sinds 10e
•
5 anti-epileptica geprobeerd
•
2-3 aanvallen per week; recidiverende aanvallen met name in de nacht, met motorische onrust, met een focaal begin
•
VMBO/Theoretische leerweg; redt eindexamenklas niet
3
Dhr. A • Medicatie onvoldoende effect? JA • Focale epilepsie? UITZOEKEN • Lijdensdruk? JA?
Medicatie & epilepsie 1e middel: 50% aanvalsvrij 2e middel: 65% aanvalsvrij 3e middel: 70% aanvalsvrij 4e middel: 73% aanvalsvrij na 2 middelen geprobeerd te hebben, is de kans op aanvalsvrijheid nog maar 8%
Lijdensdruk Is persoonlijk … • aan de arts? • aan de patiënt/ouders? • • •
2-3 aanvallen per week; redt eindexamenklas niet ; Toekomst? Rijbewijs… beroepskeuze…
4
Epilepsiechirurgie ?!?
Aanmelding Landelijke werkgroep Epilepsiechirurgie (LWEC)
MRI en EEG
Wel/niet opereren
Onderzoeken: waarom? Besluit LWEC Afwijzen
operatie
Aanvullend onderzoek
In UMC Utrecht, VU medisch centrum of AZM Opnieuw besluit LWEC
Dhr. A • MRI: Geen afwijkingen • Focale epilepsie? UITZOEKEN middels aanvullend onderzoek • Lijdensdruk? Haalt eindexamenjaar niet; wil autorijbewijs halen > JA
5
Aanvullend onderzoek Epileptogene zone
Functioneel gebied
Informatie over epileptogene zone •Standaard oppervlakte EEG •EEG met Videoregistratie •FDG-PET •Magneto-encefalograaf (MEG) •SPECT (Single Photon Emission Computed Tomography) •Peroperatieve corticografie •Gridimplantatie •Diepte-elektrodes
Dhr. A Aanvullend onderzoek over epileptogene zone: -FDG- PET: toont minder activiteit rechts temporaal -SPECT : toont een hypoperfusie in de rechter temporaal kwab. -MEG: wijst dus op een lateralisatie rechts en lokalisatie temporobasaal.
6
Dhr. A • MRI: Geen afwijkingen • Focale epilepsie? JA, rechter temporaal kwab. • Lijdensdruk? JA • Informatie nodig over functionele gebieden? JA, over taal
Informatie over functionele gebieden Wilder Penfield (1891 – 1976)
Broca is het motorisch spraakcentrum.
lokalisatie motoriek
Wernicke is het taalbegrip centrum
HOMUNCULUS DIAGRAM
Informatie over functionele gebieden •fMRI (functionele MRI) •DTI (Diffusion Tensor Imaging) •SSEP (Somato Sensory Evoked Potential). •TMS (transcraniële magnetische stimulatie) •NPO (neuropsycholoigisch onderzoek) •Wada test •Gridimplantatie
7
Dhr. A Anamnese: -Rechts of linkshandig? Rechtshandig -Afasie na een aanval? NEE Aanvullend onderzoek over functionele gebieden:
fMRI: Taal Links
Samenvattend: Dhr. A •
MRI:
•
Focale epilepsie?
•
Lijdensdruk?
Geen afwijkingen JA, rechter temporaal kwab. JA
• Informatie nodig over functionele gebieden? JA, over taal> zit Links Besluit: Opereren> standaard resectie rechts
Epilepsie chirurgie Resectie: • Lobectomie • Lesionectomie
Disconnectie: • Frontale of centrale disconnectie • Functionele hemisferectomie • Corpus Callosotomie
8
Brandende vragen???
Contact:
Verpleegkundig specialist Epilepsie chirurgie
Janine Ophorst – van Eck Algemeen nummer: SEIN:
088 – 755 5555 3569
Aanwezig:
di, do en vr
9
Resultaten UMCU
•
Na 1 jaar postoperatief is 71% van de kinderen aanvalsvrij;
•
bij 18% treedt een aanzienlijke (>50%) reductie van het aantal aanvallen op; In een onderzoek verricht in 2005 daalde de kans op aanvalsvrijheid tot 73% na 10 jaar.
Zorg traject epilepsiechirurgie UMCU Hoofdbehandelaar
Hoofdbehandelaar
Diagnose Epilepsie
(kinder) neuroloog UMCU
VerpleegKundig specialist
LWEC
Aanvullend onderzoek
-PET -MEG -SPECT -Wada -…….
Besluit tot opereren Multidisciplinair
Preoperatieve onderzoek
Neurochirurg
Anamnese voorlichting
Operatie Anesthesist
begeleiding
-NPO -GVO -Fysio - ……
VS
VS
Nazorg -VS -Neurochirurg -VS -(kinder) neuroloog -VS -NPO -(kinder) neuroloog
Coördinator aanspreekpunt gehele traject
Intracraniele registratie Soms kom je er met aanvullend onderzoek nog niet alles te weten over de Epileptogene zone en/of Functioneel gebied:
•Gridimplantatie •Diepte elektroden implantatie
10
Grid-implantatie
•Alleen in het UMCU •IEMU •Twee operaties: 1. implantatie grids 2. explantatie grids, met indien mogelijk resectie
Pre-operatieve onderzoeken en opname
Pre-operatieve afspraken gemaakt door opnamebureau in opdracht van VS: •Anesthesist •Neuropsychologisch onderzoek •Fysiotherapie (bij motorische uitval) •Gezichtsveldonderzoek (dr. Porro) •Opname WKZ verpleegafdeling Dolfijn •Operatie WKZ of AZU (> 12 jaar) •1 nacht na operatie verblijf IC
Hoe lang duurt het?
•De meeste tijd zit in de onderzoeken. •De wachttijd voor een operatie meestal niet langer dan 3 maanden. •Opnameduur rondom de operatie ca 7 dgn
11
Nazorg •Verpleegkundig Specialist (VS) blijft aanspreekpunt •2 weken na ontslag telefonisch consult met VS •Hechtingen verwijderen bij huisarts •6-8 weken na ontslag controle neurochirurg + VS •2-3 maanden na ontslag gezichtsveld onderzoek •3 maanden na operatie 1ste controle (kinder)neuroloog UMCU + indien wenselijk VS •12 maanden na operatie NPO en (kinder)neuroloog UMCU + indien wenselijk VS
Leven na epilepsiechirurgie
Revalidatie thuis vaak 4-6 wkn, door: •Lichamelijk herstel •Psychisch herstel en verwerking •Vermoeidheid •Stemmingswisselingen •Leven zonder epilepsie
Landelijke werkgroep Epilepsiechirurgie LWEC en lokale bespreking LWEC 1x per maand in het UMCU •Klinische neurofysiologen SEIN/Kempenhaeghe/UMCU •(kinder)neurologen SEIN/Kempenhaeghe/UMCU •Verpleegkundige specialist UMCU •Neurochirurgen UMCU •Neuroradioloog •Neuropsycholoog WKZ/AZU •Secretaresse LWEC Lokale bespreking 1x per maand (UMCU) met lokale disciplines
12
Mevr B, 10 maanden •
aanvallen sinds 4de maand; cong media infarct rechts, status na syndroom van West
•
3 anti-epileptica zonder resultaat
•
ca 6x daags tot soms max 70 krampen pd
•
Onwikkeling staat stil
Mevr. B • Medicatie onvoldoende effect? JA • Focale epilepsie? Waarschijnlijk wel • Lijdensdruk? JA?
Mevr. B • MRI: • Focale epilepsie? Moeilijk te zien op EEG • Lijdensdruk? JA staat stil in haar ontwikkeling; gaat misschien zelfs achteruit. Besluit: Zo snel mogelijk Opereren!!!> functionele hemisferectomie
13
