W E R K D O C U M E N T
LOOPT DE GOOI-VECHTSTREEK OVER VAN/NAAR EEN BEDRIJVENCENTRUM IN DE ZUIDELIJKE IJSSELMEERPOLDERS?
door M. J.M. Delmee T.H.H. van Vuren
september
1982-224 Bco
M I N I S T E R I E R I J K S D I E N S T
V A N V O O R
V E R K E E R D E
E N
W A T E R S T A A T
I J S S E L M E E R P O L D E R S
S M E D I N G H U I S - L E L Y S T A D
LOOPT DE GOOI-VECHTSTREEK OVER VAN/NAAR EEN BEDRIJVENCENTRUM IN DE ZUIDELIJKE IJSSELMEERPOLDERS? De interesse van bedrijven in de GooiVechtstreek in de licht-industrigle- en ambachtelijke sector voor vestiging in het bedrijvencentrum Markant of een nieuw te stichten bedrijvencentrum in de Zuidelijke IJsselmeerpolders en voor de voorzieningen die in het bedrijvencentrum worden aangeboden
Blz.
INHOUD Voorwoord Inleiding HET BEDRIJVENCENTRUM: EEN THEORETISCHE INLEIDING Het b e g r i p bedrijvencentrum De achtergronden van de aandacht voor bedrijvencentra Waardering en e r v a r i n g van b e d r i j v e n c e n t r a Conclusie DE FLEVOPOLDERS Ligging i n g r o t e r geheel Het bedrijvencentrum Markant Conclusie HET GOO1 EN DE VEMTSTREEK Inleiding Het Gooi en de Vechtstreek: een kenschets van de regio Conclusie RESULTATEN VAN DE GOOI-VECHTSTREEKENQUETE EN DE Z.1J.P.- ENQUETE Inleiding De r e s u l t a t e n De bedrijfskenmerken De v e s t i g i n g s r e d e n De in- en verkoop en andere z a k e l i j k e r e l a t i e s De waardering van de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders De houding ten o p z i c h t e van een b e d r i j v e r t e n t r u m De b e l a n g s t e l l i n g voor de v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum en voor gebruikmaking van de gemeens c h a p p e l i j k e voorzieningen De gemeenschappelijke voorzieningen De v e s t i g i n g Uitkomsten onderzoek i n de Z.1J.P. n a a r de mogelijkheden van h e t bedrijvencentrum Markant Inleiding Resultaten van h e t R.1J.P.-N.M.B.-onderzoek Conclusie BELEIDSAANBEVELINGEN SAMENVATTING EN CONCLUSIES LITERATUURLIJST Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage
I . I n d u s t r i e v e r o r d e n i n g uitgeoefend i n h e t Gooi 2. I n t r o d u c t i e b r i e f 3. Enqugte bedrijvencentrum i n de G o o i - ~ e c h t s t r e e k 4. EnquEte bedrijvencentrum i n de Z u i d e l i j k e I J s s e l meerpolders
VOORWOORD
Deze s t u d i e i s h e t v e r s l a g van een onderzoek uitgevoerd i n opdracht van de R i j k s d i e n s t voor de IJsselmeerpolders e n de Nederlandse Middenstands Bank door twee s t u d e n t e n P l a n o l o k i e i n h e t k a d e r van een d o c t o r a a l hoofdb i j v a k S o c i a l e Geografie van de S t e d e l i j k - I n d u s t r i g l e landen aan de R i j k s u n i v e r s i t e i t t e Utrecht. Op deze p l a a t s w i l l e n we i e d e r e e n bedanken d i e ons geholpen h e e f t b i j de totstandkoming van d i t onderzoek. Daarbij denken we i n de e e r s t e p l a a t s aan onze b e g e l e i d e r s d r s . M.H. Stijnenbosch van de vakgroep S.G.S. en d r s . L.H.J. Verhoef van de R.1J.P. Ook de t y p i s t e s van de K.1J.P. mogen h i e r n i e t onvermeld b l i j v e n evenals a1 diegenen d i e ons b i j g e s t a a n hebben b i j h e t p r a k t i s c h e g e d e e l t e van h e t onderzoek: Mevr. Hazenberg-Koops Mevr. Veenstra-Scholten Mevr. Bruinshorst-Visser Mevr. van de Wal-de W i t Jochem H o l l e s t e l l e Diederik Noordhoek Ludo P r i n s Arnoud van d e r Valk Ron Jeukens Richard Meijs Rob Pos thouwer Ten s l o t t e w i l l e n we de b e d r i j v e n d i e medewerking hebben v e r l e e n d aan d i t onderzoek nog bedanken. U t r e c h t , j u l i 1982 T i n i Delmee Ton van Vuren
INLEIDING D i t onderzoek i s a l s s t a g e uitgevoerd b i j de Hoofdafdeling S o c i a a l en
Economisch Onderzoek van de R i j k s d i e n s t voor de IJsselmeerpolders met a l s opdracht "hoe s t a a n ondernemers i n de Gooi-Vechtstreek tegenover een bedrijvencentrum i n Almere en tegenover h e t gebruik van gemeenschappel i j k e voorzieningen aangeboden i n zo'n bedrijvencentrum. Door de Rijksd i e n s t voor de IJsselmeerpolders was d i t a 1 onderzocht voor de ondernemers i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders. Het door ons t e houden onderzoek i s een vervolg en u i t b r e i d i n g van d i t onderzoek. Wij hebben z e l f , o n a f h a n k e l i j k van de R i j k s d i e n s t voor de IJsselmeerpolders de onderzoeksopzet bepaald en de r e s u l t a t e n z i j n dan ook n i e t anders dan ze geweest zouden z i j n b i j een " z e l f s t a n d i g " onderzoek. De keuze van de Gooi-Vechts t r e e k a l s onderzoeksgebied i s ingegeven door h e t f e i t d a t de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders een opvangfunctie hebben voor bevolking en werkgelegenheid u i t h e t v e r s t e d e l i j k t e gebled van de Gooi-Vechtstreek. VooraL voor b e d r i j v e n g e l d t d i t i n s t e r k e mate. De p r o b l e e m s t e l l i n g kan a l s v o l g t worden geformuleerd: Hoe s t a a n de ondernemers van b e d r i j v e n i n de Gooi-Vechtstreek tegenover e v e n t u e l e v e s t i g i n g van (een d e e l van) hun b e d r i j f i n een b e d r i j venoentrum i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders? Hebben de ondernemers animo om gebruik t e maken van de gemeenschappel i j k e voorzieningen i n h e t bedrijvencentrum Markant, met name de f i nancieel-cornmerciiile en b e d r i j f s t e c h n i s c h e adviesmogelijkheden, de c o m p u t e r f a c i l i t e i t e n en de t e s t r u i m t e ?
-
Op b a s i s van deze p r o b l e e m s t e l l i n g i s een onderzoeksopzet gemaakt. Het onderzoek werd begonnen met h e t bestuderen van l i t e r a t u u r over h e t fenomeen bedrijvencentrum en h e t e e r d e r i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders gehouden onderzoek. Vervolgens werd de t e onderzoeken p o p u l a t i e vastges t e l d . Besloten werd b e d r i j v e n gevestigd i n Bussum, Hilversum, Naarden en Weesp i n de ambachtelijke en l i c h t - i n d u s t r i s l e s e c t o r t e gaan i n t e r viewen. Bedrijven met meer dan 30 werknemers werden b u i t e n beschouwing g e l a t e n . De b e d r i j v e n l i j s t werd samengesteld u i t h e t b e d r i j v e n r e g i s t e r van h e t M i n i s t e r i e van S o c i a l e Zaken. Deze b e d r i j v e n werd een b r i e f gestuurd waarin hun medewerking werd gevraagd voor een enqucte over de houding t e n o p z i c h t e van een bedrijvencentrum. Vervolgens werd e r t e l e f o n i s c h een a f s p r a a k gemaakt met h e t hoofd van de onderneming. De enquetes werden afgenomen door ervaren enqugteurs. Zo werden i n t o t a a l 61 ondernemers ondervraagd. De gegevens van de anquzte z i j n door ons op h e t Academisch Computer Centrum t e Utrecht verwerkt en g e i n t e r p r e t e e r d . De r e s u l t a t e n van de enqucte z i j n t e vinden i n h e t voor u liggende v e r s l a g . I n de e e r s t e hoofdstukken wordt aandacht besteed aan h e t b e g r i p b e d r i j vencentrum, de s i t u a t i e i n de Gooi-Vechtstreek en de opvangfunctie van de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders voor b e d r i j v e n en mensen u i t d a t gebied. I n hoofdstuk 4 z u l l e n de r e s u l t a t e n van de enquste warden besproken en z a l aandacht worden b e s t e e d aan h e t e e r d e r v e r r i c h t t e onderzoek. Tot s l o t volgen een a a n t a l beleidsaanbevelingen t e n aanzien van h e t bedrijvencentrum. Conclusies en samenvatting t r e f t u aan na h e t l a a t s t e hoofdstuk.
1 . HET BEDRIJVENCENTRUM: EEN THEORETISCHE INLEIDING
1.1.
Het b e g r i p bedrijvencentrum
I n deze paragraaf z a l worden aangegeven wat wordt v e r s t a a n onder een bedrijvencentrum en z a l een onderscheid worden gemaakt t u s s e n de meest voorkomende typen b e d r i j v e n c e n t r a en z a l t e n s l o t t e worden behandeld op welk s o o r t b e d r i j v e n c e n t r a deze s t u d i e z i c h r i c h t . Een bedrijvencentrum kan worden g e d e f i n i e e r d a l s een verzameling van een a a n t a l b e d r i j f s r u i m t e n , d i e door een b e h e e r s i n s t a n t i e aan meerdere z e l f s t a n d i g e ondernemingen wordt aangeboden, eventueel aangevuld met bepaalde gemeenschappelijke.faci1iteiten (Raad voor h e t midden en k l e i n b e d r i j f , 1982, p. 3): H i e r b i j kan men denken aan ondernemingen met t e r t i a i r e of s e c u n d a i r e a c t i v i t e i t e n . Bedrijvencentra m e t , t e r t i a i r e a c t i v i t e i t e n ( k a n t o r e n f l a t s , w i n k e l c e n t r a ) z i j n algemeen b e k e n d , m a a r d e b e d r ~ j v e n c e n t r a w a a r i n s e c u n d a i r e a c t i v i t e i t e n kunnen worden ontplooid z i j n s i n d s een a a n t a l j a r e n i n de b e l a n g s t e l l i n g komen t e s t a a n . Het z i j n bedrijvencent r a waarin aan k l e i n e ondernemingen, d i e ambachtelijke of l i c h t indust r i g l e werkzaamheden u i t v o e r e n , een a a n t a l gemeenschappelijke voorzieningen worden aangeboden. Men kan een v i e r t a l b e d r i j v e n c e n t r a onderscheiden: I bedrijvencentrum voor stads'vernieuwingsbedrijven I n de oude wiiken van s t e d e n bevinden z i c h v e e l k l e i n e b e d r i -j f j- e s d i e daar gebruik maken van de l a g e p r i j z e n voor b e d r i j f s r u i m t e s . Veel van deze b e d r i j f j e s z u l l e n moeten v e r d w i j n e n . a l s deze wijken gesaneerd worden. Een o p l o s s i n g voor deze b e d r i j v e n i s h e t s t i c h t e n van een b e d r i j vencentrum om zodoende b e d r i j f s r u i m t e aan t e kunnen bieden tegen een redelijke prijs.
-
2 bedrijvencentrum voor s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n Voor een s t a r t e n d e ondernemer zou een bedrijvencentrum z e e r g e s c h i k t kunnen z i j n . H i j kan zo p r o f i t e r e n van een l a g e r e huur dan i n z e l f s t a n d i g e , n i e u w e b e d r i j f s r u i m t e . Daarnaast i s h e t mogelijk om een groep s t a r t e n d e of innoverende ondernemers i n een bedrijvencentrum t e begel e i d e n i n de m o e i l i j k e begin'fase van h e t ondernemerschap. 3 bedrijvencentrum voor MEMO b e d r i j v e n Mens en m i l i e u v r i e n d e l i j k e ondernemingen (MEMO b e d r i j v e n ) handelen vaak met een z e l f d e ondernemingsfilosofie. Kenmerken h i e r v a n z i j n : s t r e v e n n a a r .menswaardige verhoudingen binnen en b u i t e n de onderneming, m i l i e u v r i e n d e l i j k e en k l e i n s c h a l i g e produktiewijze, geen s t r e v e n n a a r winstmaximalisatie. D i t z i j n motieven van s o c i o l o g i s c h e aard d i e h e t voor de ondernemers a a n t r e k k e l i j k maken om samen i n een bedrijvencentrum t e gaan produceren.
4 bedrijvencentrum voor groothandelsbedrijven Voor groothandelsbedrijven kan v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum vanwege de marketing van produkten a a n t r e k k e l i j k z i j n . Zo kan men mogelijk e r w i j z e een g r o t e r e aantrekkingskracht u i t o e f e n e n op d e markt. Andere voordelen kunnen z i j n : een goede bereikbaarheid en r e p r e s e n t a t i v i t e i t van gebouw en omgeving. I n h e t vervolg van deze s t u d i e z u l l e n w i j ons beperken t o t de bedrijvenc e n t r a voor s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n , omdat deze s t u d i e i s ger i c h t dp h e t bedrijvencentrum Markant t e Almere, welke bestemd i s voor s t a r t e n d e en innoverende ondernemers i n de ambachtelijke- en l i c h t - i n dustrigle sector.
1.2. De achtergronden v a n . d e aandacht voor b e d r i j v e n c e n t r a De reden van de r e c e n t e aandacht voor b e d r i j v e n c e n t r a hangt samen met h e t toegenomen besef van de problemen, maar ook van de mogelijkheden van k l e i n e b e d r i j v e n . Voor k l e i n e b e d r i j v e n i s h e t m o e i l i j k om g e s c h i k t e en b e t a a l b a r e b e d r i j f s r u i m t e t e vinden. Bovendien worden b e d r i j v e n d i e enige vorm van o v e r l a s t veroorzaken n i e t t o e g e l a t e n i n gebieden met een woonbestemming.. Een bedrijvencentrum b u i t e n de woongebieden kan zo een o p l o s s i n g vormen voor s t a r t e n d e , k l e i n e b e d r i j v e n . Naast deze o p l o s s i n g op planologisch gebied kan h e t bedrijvencentrum ook een o p l o s s i n g vormen op economisch gebied. S t a r t e n d e ondernemers ondervinden v e e l moei>ijkheden op financieel-commercieel en technisch-economisch gebied i n de aanloopfase. T o o r een d e e l z i j n deze problemen t e w i j t e n aan gebrek aan kennis en e r v a r i n g . Deze'aanloopmoeilijkheden l e i d e n e r t o e d a t v e e l b e d r i j v e n de s t a r t f a s e n i e t overleven (55% van de s t a r t e n d e ! b e d r i j v e n s t o p t binnen 6 j a a r ) ( R i j k s d i e n s t voor de IJsselmeerpolders en ande're, 1981). Deze economische problemen s t a a n tegenover de economische wenselijkheid van nieuwe b e d r i j v e n . De start'ende en innoverende b e d r i j v e n nemen 66% van de nieuwe werkgelegenheid voor hun r e k e n i n g i n de V.S. zo b l e e k u i t onderzoek van Birch (Raad voor h e t Midden- en k l e i n b , e d r i j f , 1982, p. 9). I n deze t i j d van economische r e c e s s i e i s i e d e r e werkgelegenheidstoename b i j z o n d e r wenselijk. Bovendien kunnen deze k l e i n e f l e x i b e l e ondernemingen gemakkelijker i n n o v a t i e s toepassen en zo niveauverhogend werken. Een bedrijvencentrum zou een b i j z o n d e r g e s c h i k t e p l a a t s z i j n om: s t a r t e n d e en innoverende ondememers b i j t e s t a a n i n de m o e i l i j k e e e r s t e f a s e van h e t ondernemerschap. D i t i s t e verwezenlijken door.een a a n t a l gemeenschapp e l i j k e voorzieningen i n h e t bedrijvencentrum t e p l a a t s e n z o a l s b i j voorbeeld een a d v i e s d i e n s t f i n a n c i e e l c o m e r c i e e l en technisch-economisch gebied en een a a n t a l a d m i n i s t r a t i e v e voorzieningen. '
op
De r e c e n t e aandacht voor b e d r i j v e n c e n t r a voor s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n i n de ambachtelijke- en l i c h t - i n d u s t r i g l e s e c t o r h e e f t t o t gev o l g d a t de ervaringen nog z e e r beperkt z i j n . . I n de volgende paragraaf z u l l e n we de ervaringen t o t nu t o e weergeven, alsmede i n g a a n , o p mogel i j k e voor- en nadelen van een bedrijvencentrum. Een a a n t a l b u i t e n l a n d s e praktijkvoorbeelden z i j n t e r v e r d u i d e l i j k i n g ' toegevoegd. 1.3. Waardering en e r v a r i n g van b e d r i j v e n c e n t r a Ten e i n d e de voor- en nadelen van een bedrijvencentrum na t e gaan, putt e n we u i t een t w e e t a l bronnen. D i t z i j n een i n 1980 gehouden onderioek I, h e t p r o e f t u i n p r o j e c t " , een onderzoek t e n behoeve van een bedrijvencentrum afgestemd op de behoeften van s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n door de Nederlandse Middenstandsbank en de R i j k s d i e n s t voor de I J s s e l meerpolders en een onderzoek n a a r de r e l a t i e t u s s e n westigingspunt en toevoer van b e d r i j v e n i n de Z u i d e l i j k e I J s s e l m e e r p o l d e r s , t e n behoeve v a n . h e t p r o j e c t Markant, begin 1982. I n b e i d e onderzoeken b e t r e f t h e t e c h t e r de " t e verwachten" voor- en nadelen. Onderzoek n a a r de "ervaren" voor- en nadelen h e e f t i n Nederland nog n i e t p l a a t s kunnen vinden, omdat voor b e d r i j v e n c e n t r a voor s t a r t e n d e en innoverende ondernemers i n de ambachteli j ke- en l i c h t - i n d u s t r i z l e s e c t o r t o t nu t o e enkel plannen b e s t a a n of i n aanbouw z i j n (Markant). Een e v a l u a t i e i s d u s n o g n i e t t e geven. I n Engeland i s h e t fenomeen bedrijvencentrum e c h t e r a1 ouder, zodat daar we1 onderzoek n a a r de ervaren voor- en nadelen i s gedaan. Beperken we ons a l l e r e e r s t t o t de verwachtte voor- en nadelen, dan onts t a a t h e t volgende beeld.
Voordelen:
-
Lagere ( h u i s v e s t i n g s ) k o s t e n . Samenwerkingsmogelijkheden i n h e t pand. Begeleidingsmogelijkheden ( a d m i n i s t r a t i e f - , commercieelen f i n a n c i e e l management). Aanwezige voorzieningen. Nadelen: Beperkte v r i j h e i d . Beperkte u i t b r e i d i n g s c a p a c i t e i t . O v e r l a s t en problemen van anderen (0.a. concurrentiegevaar) Dat de voordelen zwaarder wegen dan de nadelen b l i j k t u i t h e t f e i t d a t de ondervraagden h e t bedrijvencentrum a l s p o s i t i e f ervaren voor de jonge ondernemer. Een enkeling p l a a t s t e e c h t e r de kanttekening d a t een b e d r i j vencentrum c o n c u r r e n t i e v e r v a l s i n g kan betekenen t e n o p z i c h t e van ondernemers d i e een d e r g e l i j k e kans n i e t geboden kregen.
.
U i t h e t p r ~ e f t u i n ~ r o j e cb lt e e k d a t de nhderlandse ondernemer individual i s t i s c h i s i n g e s t e l d . Men s t e l d e s l e c h t s een b e p e r k t a a n t a l gemeenschapp e l i j k e voorzieningen op p r i j s , t e w e t e n : v i t r i n e s i n de h a l , r e c e p t i e , k a n t i n e , schoonmaak en EHBC-post. Kijken we vervolgens n a a r de e r v a r i n gen b i j e n g e l s e b e d r i j v e n c e n t r a . Voor zover bekend t r e f t men h i e r a l s enig europees land voorbeelden van p r o j e c t e n aan voor s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n . Een ouder bedrijvencentrum i s h e t CONE-project i n Milton Keynes (1975). Het doe1 van d i t p r o j e c t was h e t bieden van produktieruimte aan u i t v i n d e r s . De huurders werkten nog a l s werknemers e l d e r s , zodat z e vaak a l l e e n i n de avonduren aanwezig waren. Dat l e i d d e t o t onderbenutting van de t e l e f o n i s t e / t y p i s t e (op kantooruren aanwezig) en de vergaderruimte. De b e g e l e i d i n g van de ondernemers en de represent a t i v i t e i t van h e t gebouw waren gering. Het tweede bedrijvencentrum i s h e t Small Bussiness Centre, eveneens i n Milton Keynes (1979). De waardering van d i t p r o j e c t i s p o s i t i e v e r , mede doordat men van de e r v a r i n g e n van h e t CONE-project h e e f t g e l e e r d . H i e r z i j n dezelfde c e n t r a l e voorzieningen, maar kan men voor managementadviezen t e r e c h t b i j een n a b i j gelegen o p l e i d i n g voor managers. Men j u i c h t h i e r v e e l gemeenschappelijke voorzieningen d i r e c t b i j de o p l e v e r i n g t o e ( l a t e r komt h e t e r n i e t meer van), maar de duurdere t e c h n i s c h e u i t r u s t i n g w i l men n i e t gemeenschappelijk. Evenals h e t CONE-project b i e d t h e t Small Bussiness Centre ruimte voor I 1 ondernemers. Ten s l o t t e b e l i c h t e n we de Westminster I n d u s t r i a l E s t a t e London Borough of Greenwich. D i t i s een hoogbouwbedrijvencentrum i n een v e r l a t e n f abriekscomplex. De oor' s p r o n k e l i j k e opzet van h e t bedrijvencentrum (het helpen van s t a r t e n d e b e d r i j v e n ) i s weg. De oorzaak h i e r v a n i s de'managementvorm. De b e g e l e i d e r i s een gemeente-ambtenaar, t e r w i j l h e t p r o j e c t een p a r t i c u l i e r e onderneming is. Momenteel v i n d t e r c o m m e r c i ~ l everhuur p l a a t s , s t a r t e n d e b e d r i j v e n met een gering oppervlaktebeslag z i j n n i e t meer aanwezig. De ervaringen b i j deze e n g e l s e p r o j e c t e n hebben g e l e e r d d a t een g r o t e r e omvang van h e t bedrijvencentrum i s gewenst (25 2 30 eenheden), zodat de c e n t r a l e voorzieningen b e t e r f u n c t i o n e r e n . Daarnaast moet de b e g e l e i d i n g plaatsvinden op v r i j w i l l i g e b a s i s , n i e t t e v e r van de ondernemer a f , i 4 c maar ook weer n i e r t e dwingend en a l s h e t kan t e r p l a a t s e aanwezig.
1.4. Conclusie Recent i s e r een toenemende b e l a n g s t e l l i n g voor b e d r i j v e n c e n t r a waar t e nemen. We onderscheiden b e d r i j v e n c e n t r a voor stadsvernieuwingsbedrijven, voor s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n , voor MEMO-bedrijven en voor groothandelsbedrijven. I n deze s t u d i e beperken we ons t o t h e t bedrijvencentrum voor s t a r t e n d e en innoverende ondernemers. Het e e r s t e voorbeeld i n Nederland i s Markant i n Almere, een bedrijvencentrum voor s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n i n de l i c h t - i n d u s t r i g l e - en ambachtelijke sec-
0 . De aandacht r i c h t zich op s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n omdat z e voor '66% van de nieuwe werkgelegenheid zorgen, maar v e e l moeilijkheden kennen i n de b e g i n f a s e , waardoor meer dan de h e l f t binnen 6 j a a r s t o p t . Een bedrijvencentrum met gemeenschappelijke voorzieningen kan een o p l o s s i n g z i j n voor deze hoge " z u i g e l i n g e n s t e r f t e " , alsmede voor h e t m o e i l i j k kunnen vinden van b e t a a l b a r e b e d r i j f s r u i m t e .
I n Nederland h e e f t men nog geen e r v a r i n g kunnen opdoen met bedrijvencent r a voor s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n . U i t onderzoek i s we1 gebleken d a t d e ' n e d e r l a n d s e ondernemers i n d i v i d u a l i s t i s c h z i j n i n g e s t e l d , ze s t e l l e n s l e c h t s een beperkt a a n t a l gemeenschappelijke voorzieningen op p r i j s , ue'ervaringen i n e n g e l s e c e n t r a l e r e n d a t een bedrijvencentrum minimaal 25 b e d r i j v e n moet b e v a t t e n , zodat de draagkracht voor de cent r a l e voorzieningen voldoende i s . Daarnaast moeten de begeleidingsmogel i j k h e d e n voor dei jonge b e d r i j v e n i n de d i r e c t e n a b i j h e i d z i j n , waarvan men op v r i j w i l l i g e b a s i s gebruik kan maken.
2. DE FLEVOPOLDERS 2.1. Ligging i n een g r o t e r geheel De tweede n o t a r u i m t e l i j k e ordening (1966) b e t r o k de Flevopolders b i j h e t n a t i o n a a l b e l e i d inzake de verstedelijkingsproblematiek i n h e t west e n van h e t land. Ook de p o l d e r s zouden g r o t e a a n t a l l e n mensen u i t de Randstad Holland moeten opnemen. De d o e l s t e l l i n g e n van de tweede n o t a r u i m t e l i j k e ordening werden v e r t a a l d i n s t r u c t u u r n o t a ' s en s t r e e k p l a n nen. Deze plannen ondersteunden de opvangfunctie van h e t IJsselmeergebied. I n de v e r s t e d e l i j k i n g s n o t a (1973) werd binnen de noordvleugel van de Randstad i n v e r g e l i j k i n g met hetgeen i n de j a r e n z e s t i g werd voorges t a a n h e t accent meer gelegd op een u i t b r e i d i n g van h e t stadsgewest Amsterdam n a a r h e t oosten c.q. noord-oosten, en we1 door toevoeging van Almere aan de noordvleugel en de g r o e i van Lelystad t o t ca. 100.000 inwoners
.
zuidelijk flevoland
Figuur 2.1. Ligging en i n d e l i n g Flevoland
Wat b e t r e f t de bevolkingsdruk i n de noordvleugel werd i n een a a n t a l noordhollandse streekplannen de aanwezigheid van groeikernen i n Flevoland p o s t i e f beoordeeld. Ook i n Utrecht-oost en de Veluwe werd h e t ruimt e l i j k b e l e i d gekenmerkt door een s n e l afnemende marge voor v e r d e r e bev o l k i n g s g r o e i , wat de mogelijkheden i n Flevoland v e r s t e r k t e (SPIERINGS en VERHOEF, 1980, p. 11-41). Resumerend kunnen we s t e l l e n d a t de Rands t a d n a a r b e t oosten z a l worden o p g e r e k t , conform h e t b e l e i d t e n aanz i e n van h e t groene h a r t en gezien h e t f e i t d a t i n g r o t e delen van U t r e c h t , Gelderland en Noord-Holland t e n noorden van h e t Noordzeekanaal de r u i m t e l i j k e marges voor s t e d e l i j k e u i t b r e i d i n g e n beperkt z i j n . Deze r u i m t e l i j k e ontwikkeling l e i d t i n de komende decennia i n Flevoland t o t nieuwe p o t e n t i s l e g r o e i i n zowel demografisch a l s i n economisch o p z i c h t . De opvangfunctie van de Flevopolders voor de noordvleugel van de Rands t a d komt onder andere t o t u i t i n g i n de migratie- en forensenstromen. Van de 113 t u s s e n 1977 en 1980 n a a r Almere v e r p l a a t s t e b e d r i j v e n kwamen e r 43 u i t h e t Gooi en de Vechtstreek, t e r w i j l ook a l l e o v e r i g e v e r p l a a t s t e b e d r i j v e n u i t de noordvleugel van de Randstad kwamen (R.1J.P.-STATISTIEK, 1976-1980). D e opvangfunctie b l i j k t ook u i t de inkomende pend e l van Almere. Haar l o c a t i e t e n o p z i c h t e van g r o t e delen van de noordv l e u g e l van de Randstad l e i d t e r t o e d a t de werknemers n i e t d i r e c t behoeven mee t e verhuizen a l s hun b e d r i j f naar Almere wordt v e r p l a a t s t . Hiermee h a n g t 3 e (vermoedelijk t i j d e l i j k e ) s t e r k e inkomende pendel samen. I n 1980 bedroeg de inkomende pendel van b u i t e n de Flevopolders 55% van h e t t o t a a l a a n t a l b e z e t t e a r b e i d s p l a a t s e n i n h e t gebied Z u i d e l i j k Flevoland (R.1J.P.-STATISTIEK, 1980). Absoluut betekende d i t dat d a g e l i j k s 2238 mensen Z u i d e l i j k Flevoland binnen kwamen om t e werken. Voor Flevoland a l s geheel l i g t d i t percentage l a g e r ( z i e ook f i g u u r 2 . 2 ) , wat de b i j z o n d e r e l i g g i n g en f u n c t i e van Almere nog eens bevestigd. Dat de Z u i d e l i j k e Flevopolders en Almere i n h e t b i j z o n d e r a l s opvang fungeren voor de n o o r d e l i j k e Randstadvleugel b l i j k t ook u i t de herkomstc i j f e r s van permanente v e s t i g i n g e n 1 ) i n gebied Lelystad: van de gemig r e e r d e b e d r i j v e n kwamen de meeste uit.Noord-Holland (ongeveer 50% tuss e n 1974 en 1979). Voor gebied Z u i d e l i j k Flevoland is d i t c i j f e r nog d u i d e l i j k e r . Van de t u s s e n I977 en 1979 gemigreerde b e d r i j v e n kwamen 50 van de 92 u i t Noord-Holland (R.1J.P.-STATISTIEK, 1980).
-
m
0 V I .
u m a u
gg '". .rl
;
U i t h e t voorgaande mag de o v e r l o o p f u n c t i e van vooral Almere d u i d e l i j k b l i j k e n . D i t was dan ook een motief h e t onderzoek n a a r de i n t e r e s s e i n een bedrijvencentrum i n de Flevopolders, t e v e r r i c h t e n i n h e t Gooi en de Vechtstreek.
Na een g l o b a l e weergave i n hoofdstuk 1 wat een bedrijvencentrum i s , wat h e t doe1 ervan i s en wat de voor- en nadelen z i j n z a l i n de nu volgende paragraaf worden ingegaan op h e t i n deze s t u d i e c e n t r a a l s t a a n d e b e d r i j vencentrum Markant i n Almere. 2.2.
Het bedrijvencentrum Markant
Het bedrijvencentrum Markant i s een samenwerkingsverband t u s s e n de Ned e r l a n d s e fliddenstands F i n a n c i e r i n g s Mij voor B e d r i j f s o b j e c t e n N.V. (M.B.O.), de Nederlandse Middenstands Bank en de R i j k s d i e n s t IJsselmeerpolders. Deze samenwerking houdt i n concreto i n : de u i t g i f t e van grond en a s s i s t e n t i e b i j de v e s t i g i n g van b e d r i j v e n en h u i s v e s t i n g van werknemers i n Almere (R.1J.P.-inbreng); de bouw en f i n a n c i e r i n g van een bedrijvencentrum i n Almere-Stad (M.B.0.-inbreng) ; de f i n a n c i e r i n g , b e g e l e i d i n g , a d v i s e r i n g , d i e n s t v e r l e n i n g , enz. van s t a r t e n d e b e d r i j v e n (N.M.B. inbreng). Het doe1 van h e t bedrijvencentrum Markant i s door h e t r u i m t e l i j k conc e n t r e r e n van een a a n t a l innoverende en s t a r t e n d e b e d r i j v e n i n 6611 verzamelgebouw, b e t e r , adekwater en goedkoper hulp t e bieden op zowel f i n a n c i e e l , commercieel, t e c h n i s c h , a d m i n i s t r a t i e f a l s huisvestingsgebied. Door a l d u s een d e e l van h e t t e lopen r i s i c o t e verminderen zou aan derg e l i j k e b e d r i j v e n een g r o t e r e overlevingskans geboden kunnen worden ( z i e ook hoofdstuk I ) .
-
I n h e t centrum z i j n een a a n t a l gemeenschappelijke voorzieningen, waarvan gebruik kan worden gemaakt, zoals: telefonistes/receptionistes, een cop i e e r a p p a r a a t , een t e l e x , een k a n t i n e en gemeenschappelijke vergaderruimtes (deze voorzieningen z u l l e n ook worden aangeboden aan b e d r i j v e n b u i t e n Markant). B e l a n g r i j k e r dan deze min of meer aanvullende voorzieningen i s e c h t e r de aanwezigheid van een projectmanager a l s c o s r d i n a t o r a d v i s e u r voor de jonge b e d r i j v e n en een contactpersoon van h e t Toegepast Natuur- en Wetenschappelijk Onderzoek(T.N.0.) voor b e d r i j f s t e c h n i s c h e problemen (komt i n september 1982). De b e d r i j f s b e g e l e i d i n g geschiedt n a a s t de project-manager en T.N.O. ook door h e t C.I.M.K. (Centraal I n s t i t u u t voor h e t Midden- en K l e i n b e d r i j f ) en door de R i j k s n i j v e r h e i d s d i e n s t . Bedrijven d i e z i c h i n Markant vestigenwordendoor deze i n s t a n t i e s b i j voorrang behandeld. E r z i j n c o m p u t e r f a c i l i t e i t e n aanwezig i n de vorm (voor van een t e r m i n a l d i e i s aangesloten op de computer van de N.M.B. onder andere de b e d r i j f s a d m i n i s t r a t i e ) en op de computer van T.N.O. (voor b e d r i j f s k e n n i s ) . Een produktontwikkelingsruimte/ t e s t r u i m t e i s e r nog n i e t , we1 i s e r een bedrijfsinformatiecentrum, waarin a l l e informat i e i s t e v e r k r i j g e n over "een eigen b e d r i j f " , van h e t Koninklijk Nederlands Ondernemers Verbond (K.N.O.V.). De huur i s ondanks de gemeenschappelijke voorzieningen, van g e l i j k n i veau a l s de huur van b e d r i j f s r u i m t e b u i t e n Markant (90 gulden per v i e r k a n t e meter, e x c l . B.T.W. en s e r v i c e k o s t e n z o a l s schoonmaak, onderhoud gebouw en b u i t e n v e r l i c h t i n g ) . E x t r a gebruik van de gemeenschappelijke voorzieningen, boven een v a s t a a n t a l uren per maand, wordt i n rekening gebracht. Na 3 5 5 j a a r (de a b s o l u t e norm i s n i e t bekend) moeten de b e d r i j v e n de min of meer beschermde omgeving v e r l a t e n om z i c h z e l f s t a n d i g t e v e s t i gen. Hun p l a a t s kan dan door andere s t a r t e n d e b e d r i j v e n worden ingenomen.
I n p r i n c i p e r i c h t Markant z i c h op k l e i n e b e d r i j v e n behorend t o t de l i c h t e i n d u s t r i e of a m b a c h t e l i j k e s e c t o r 2 ) . Markant b e s t a a t u i t d r i e gebouwen ( z i e f i g u u r 2 . 3 ) , waarin ongeveer 30 b e d r i j v e n onderdak kunnen vinden. De s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n v e s t i g e n z i c h i n de gebouwen A, B en C. Wanneer de b e d r i j v e n u i t hun ruimte groeien of v e r p l i c h t worden h e t bedrijvencentrum t e v e r l a t e n wordt ruimte aangeboden i n de d i r e c t e omgeving, z o a l s (het nog t e bouwen) gebouw D op h e t t e r r e i n van h e t Markant complex. De i n laagbouw u i t g e v o e r d e b e d r ~ j f s o p p e r v l a k t e b e d r a a g t 4425 v i e r k a n t e meter op een tot a a l p e r c e e l van 10440 v i e r k a n t e meter. De ruimte per b e d r i j f v a r i e e r t van 50 t o t 250 v i e r k a n t e meter, w a a r b i j i e d e r b e d r i j f a a n s l u i t i n g h e e f t op w a t e r , e l e k t r i c i t e i t s - en t e l e f o o n l e i d i n g e n . Verder b e s c h i k t i e d e r b e d r i j f over eigen verwarming en s a n i t a i r .
........... .........i standaardpand
1.
Figuur 2 . 3 . Schets van h e t bedrijvencentrum Markant i n Almere De opzet en aanvang van Markant z i e t e r p o s i t i e f u i t , nochthans b l e e k u i t de e n g e l s e ervaringen d a t h e t doe1 en r e s u l t a a t i n de loop d e r jaren v e r v i e l en afnam. Van b e l a n g is daarom, d a t i n de n a b i j e toekonst een goede c o g r d i n a t i e en t o e z i c h t op de naleving van.de d o e l s t e l l i n g e n aanwezig is. Voorts s t e l l e n we ons een a a n t a l vragen: c r e g e r t men of houdt men i n een bedrijvencentrum niet-levensvatbare b e d r i j v m i n s t a n d i n een t e beschermde omgeving? Een andere vraag i s wat men doet met bed r i j v e n d i e na 3 B 5 j a a r nog n i e t op eigen benen kunnen s t a a n , maar volgens de nnrmen h e t bedrijvencentrum moeten v e r l a t e n . Ten s l o t t e r i j s t
de vraag op welke gronden, behalve de ber,oepsgroep, s e l e c t i e p l a a t s v i n d t . Wie l a a t men we1 p r o f i t e r e n en wie n i e t b i j t e g r o t e animo? De e r v a r i n gen d i e men i n Markant opdoet z u l l e n g e b r u i k t kunnen worden om op deze vragen een antwoord t e geven, zodat z e van n u t z i j n voor nieuw t e s t i c h t e n bedrijvencentra. 2.3.
~onclusie
De Randstad wordt en z a l i n toenemende mate n a a r h e t noord-oosten worden opgerekt, omdat men h e t groene h a r t open w i l houden en de ruimtel i j k e marges voor s t e d e l i j k e u i t b r e i d i n g e n t e n noorden van h e t Noordzeekanaal beperkt z i j n . D i t betekent een opvangfunctie van de Flevopold e r s , wat onder andere b l i j k t u i t de m i g r a t i e - en forensenstromen. Vooral Zuid Flevoland, en daarbinnen Almere, i s h e t r i c h t g e b i e d van de m i g r a t i e en h e t forensisme u i t de n o o r d e l i j k e Randstadvleugel. Deze o v e r l o o p f u n c t i e was een b e l a n g r i j k motief h e t onderzoek naar de belangs t e l l i n g voor een bedrijvencentrum i n de Flevopolders, t e v e r r i c h t e n i n h e t Gooi en de Vechtstreek.
Id j u n i 1982 i s Markant i n Almere geopend voor de e e r s t e b e d r i j v e n , verwacht wordt d a t i n oktober 1982 a l l e ruimte i s verhuurd. Een a a n t a l (+ 30) s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n kunnen h i e r i n geb r u i k gaan maken van een a a n t a l gemeenschappelijke voorzieningen, z o a l s een projectmanager voor commercieel-financieel advies en een contactpersoon van T.N.O. voor b e d r i j f s t e c h n i s c h a d v i e s . De huur b e d r a a g t , i n c l . h e t gebruik van deze voorzieningen t o t een bepaald niveau, 90 gulden per v i e r k a n t e meter. De k l e i n e b e d r i j v e n i n de l i c h t e i n d u s t r i e of ambacht e l i j k e s e c t o r moeten z i c h na 3 B 5 j a a r z e l f s t a n d i g v e s t i g e n . Het i s nog de vraag of deze b e d r i j v e n n a d i e t i j d z e l f s t a n d i g genoeg z i j n om op eigen benen t e s t a a n . Markant, a l s e e r s t e i n z'n s o o r t z a l op deze vraag h e t antwoord moeten geven.
Noten b i j hoofdstuk 2:
i s onderscheid gemaakt t u s s e n permanente en n i e t permanente v e s t i g i n g e n van b e d r i j v e n . D i t om de bed r i j v e n t e onderscheiden d i e omwille van de i n r i c h t i n g van de p o l d e r aanwezig z i j n .
1 ) I n de s t a t i s t i e k e n van de Z.1J.P.
2 ) Het b e t r e f t h i e r de volgende, aan de Standaard B e d r i j f s i n d e l i n g van h e t C.B.S. ontleende, groepen: (k1ein)metaalprodukten i n d u s t r i e , mac h i n e - i n d u s t r i e , e l e c t r o t e c h n i s c h e i n d u s t r i e , micro-industrie, t r a n s portmiddelenindustrie, instrumenten en o p t i s c h e i n d u s t r i e , o v e r i g e i n d u s t r i e , g r a f i s c h e i n d u s t r i e , hout- en meubelindustrie, l e d e w a r e n , b o u w i n s t a l l a t i e b e d r i j v e n (inpandig) en r e p a r a t i e b e d r i j v e n (inpandig en niet-consumentverzorgend).
3. HET G O O 1 EN DE VECHTSTREEK
3.1.
Inleiding
Het bedrijvencentrum Markant i s n i e t a l l e e n van belang voor b e d r i j v e n u i t de polders z e l f , maar ook voor b e d r i j v e n u i t h e t "oude land". Zo zou h e t bedrijvencentrum Markant ook a a n t r e k k e l i j k kunnen z i j n voor bed r i j v e n u i t h e t Gooi en de Vechtstreek. D i t onderzoek r i c h t z i c h daarom met name op h e t k r i j g e n van i n z i c h t d a a r i n , door b e d r i j v e n i n Bussum, Hilversum, Naarden en Weesp t e vragen n a a r hun b e l a n g s t e l l i n g voor h e t v e s t i g e n i n een bedrijvencentrum i n Almere of h e t gebruik w i l l e n maken van de voorzieningen, welke i n h e t bedrijvencentrum aanwezig z i j n . De uitkomsten van h e t onderzoek op h e t "oude land" z u l l e n i n h e t volgende hoofdstuk worden b e l i c h t , maar nu z a l e e r s t een b e s c h r i j v i n g volgen van de s i t u a t i e i n h e t Gooi en de Vechtstreek, waarin d e genoemde v i e r gemeenten liggen. 3.2.
Het Gooi en de Vechtstreek: een kenschets van de r e g i o
De b o s r i j k e omgeving maakte h e t aooi a 1 aan h e t eind van de v o r i g e eeuw t o t een a a n t r e k k e l i j k woongebied, waar z i c h v e e l i n Amsterdam werkende forensen vestigden. Het groen h e e f t tevens de neiging om de s t e r k e vers t e d e l i j k i n g van h e t gebied t e v e r h u l l e n ; de Gooi- en Vechtstreek vormt momenteel QQnvan de d i c h t s t b e v o l k t e d e l e n van Nederland. Vooral h e t Gooi, met z i j n b e v o l k i n g s c o n c e n t r a t i e s Hilversum, Naarden-Bussum, Laren-Blaricum en Huizen, i s z e e r d i c h t bebouwd. B i j de o p s t e l l i n g van h e t s t r e e k p l a n h e t Gooi en de Vechtstreek, d a t i n 1965 werd v a s t g e s t e l d en i n 1972 h e r z i e n , was h e t uitgangspunt d a t v e r d e r e v e r s t e d e l i j k i n g nog s l e c h t s op b e p e r k t e s c h a a l diende t e gebeuren.
........
Figuur 3.1.
zuidelijke ijsselmeerpolders
Schets van de Gooi- en Vechtstreek
Ook de ruimtelijke uitbreiding van de werkgelegenheid probeerde men in te perken. De uitbreidingsmogelijkheden voor industriEle bedrijven worden geregeld in de in 1961 ingestelde Industrieverordening (zie bijlage 1). Sinds 1961 is men verplicht vergunningen aan te vragen om in het Gooi te starten met industrisle activiteiten. In het Gooi en de Vechtstreek liep de werkgelegenheid in de industrle terug. In 1963 waren er 24 duizend mensen werkzaam en maakte de industrie nog ruim Gnderde van alle werkgelegenhe~din de regio uit. In 1979 werkten er nog ruim 17 duizend mensen in de industrie (zie tabel 3.1). Deze teruggang vond vooral in de zeventiger jaren plaats. Gedurende de periode 1963-1975 liep het aantal arbeidsplaatsen met gemiddeld 450 per jaar terug. Na 1973 bedroeg de jaarlijkse gemiddelde daling van de industrisle werkgelegenheid zo'n 800 arbeidsplaatsen. Het zijn vooral de oudere, meer traditionele bedrijfsklassen geweest die werkgelegenheid verloren: de voedings- en genotmiddelenindustrie, de textielindustrie, de kledingindustrie, de hout- en meubelindustrie en de m e t a a l p r o d u k t e n i n d u s t r i e . Allemaal bedrijfsklassen waarin ook nationaal de werkgelegenheid terugliep. Tabel 3.1. Ontwikkeling industrisle werkgelegenheid (incl. zelfstandigen) in het C.O.R.0.P.-gebied Gooi en Vechtstreek, in de periode 1973-1979 cate~orie
1973
I975
1977
I979
20.569 .--. -- - 17.691
17.176
Voedings- en genotmiddelen Textielindustrie Kledingindustrie Leder- en schoenenindustrie Hout- en meubelindustrie Papierindustrie Grafische ind., uitgeverijen Aardolie industrie Chemie, garen- en vezelind. Rubber- en kunststofverw. ind. Bouwmat., aardewerk en glas Basis metaalindustrie Metaalproduktenindustrie
Machine industrie Electrotechnische industrie Transportmiddelenindustrie
Instrumenten- en optische ind. Overiee industrie Totaal
--
Openbare nutsbedrijven Bouwinstallatiebedriiven
+ is onbekend
322 4.946
322 5.491
300 5.242
298 4.642
bron: C.B.S., E.T.D. en K. v. K.
Desondanks is na 1965 het ruimtegebruik toch nog verder toegenomen. Ruimte is momenteel zowel voor wonen als bedrijvigheid schaars in het Gooi. Aan bedrijfsterreinen was in I978 nog maar 5 ha beschikbaar, terwijl de gemiddelde jaarlijkse terreinuitgifte in de voorgaande drie
j a r e n zo'n 8 ha bedroeg. Ook voor wonen i s n i e t v e e l ruimte meer bes c h i k b a a r , de l a a t s t e twee g r o t e bollwlocaties l i g g e n i n Huizen en Weesp. De Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders bieden mogelijkheden voor d i t t e k o r t aan ruimte. Met name h e t d i c h t b i j g e l e g e n Almere b i e d t de nodige u i t b r e i dingsmogelijkheden, d i e een expansie van s t e d e l i j k e f u n c t i e s mogelijk maken, zonder h e t a a n t r e k k e l i j k e woon- en werkmilieu van de Gooi en Vechtstreek aan t e t a s t e n ( P r o v i n c i e Noord-Holland, 1979, p. 55-66). Gezien de toenemende verweving van Almere en de Gooi- en Vechtstreek z i j n voldoende verbindingen t u s s e n de gebieden van z e e r g r o o t belang. De Gooiboog van de Almerelijn moet voor de t r e i n v e r b i n d i n g zorgen l a n g s de westkant. Aan de oostkant moet de S t i c h t s e b r u g zorgen voor een s n e l l e verbinding per a u t o en bus t u s s e n de v e r s t e d e l i j k t e gebieden van h e t Gooi en Almere. Men mag dus verwachten d a t een a a n t a l ondernemers met u i t b r e i d i n g s - of innovatieplannen b e r e i d z i j n om h e t b e d r i j f of een ged e e l t e van h e t b e d r i j f t e v e r p l a a t s e n n a a r een bedrijvencentrum i n A l mere gezien de m o e i l i j k e s i t u a t i e i n h e t Gooi. Gezien het g r o t e potent i g l e a a n t a l b e d r i j v e n mag men tevens v e w a c h t e n d a t een r e d e l i j k aant a l ondernemers gebruik z a l w i l l e n maken van de gemeenschappelijke voorzieningen (met name h e t f i n a n c i e e l - c m e r c i e e l en b e d r i j f s t e c h n i s c h adv i e s ) , aangeboden i n Markant o f een s o o r t g e l i j k bedrijvencentrum tegen een r e d e l i j k e vergoeding. Om deze g l o b a l e v o o r o n d e r s t e l l i n g e n t e t o e t s e n is een enquste gehouden. 3.3.
Conclusie
I n h e t derde hoofdstuk i s aandacht b e s t e e d aan de s i t u a t i e i n h e t Gooi en de Vechtstreek. Ondanks de teruggang van de i n d u s t r i g l e werkgelegenh e i d i n d i t gebied s i n d s 1963, i n met name de t r a d i t i o n e l e b e d r i j f s takken, nam h e t ruimtegebruik toch nog v e r d e r t o e . Zodoende i s voor de i n d u s t r i e , m a r ook voor h e t wonen n i e t v e e l ruimte meer beschikbaar. Vanwege deze b e p e r k t e uitbreidingsmogelijkheden voor de i n d u s t r i e i n h e t b o s r i j k e maar s t e r k v e r s t e d e l i j k t e Gooi- en Vechtstreekgebied en de o v e r l o o p f u n c t i e van de p o l d e r s , i s Markant en/of een nieuw t e s t i c h t e n bedrijvencentrum i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders ook a a n t r e k k e l i j k , voor b e d r i j v e n u i t h e t Gooi- en de Vechtstreek. Indien e r goede verbindingen met de polder komen mag men tevens v e w a c h t e n d a t een r e d e l i j k a a n t a l ondernemers gebruik z a l w i l l e n maken van de gemeenschappelijke voorzieningen (met name h e t c o m e r c i e e l - f i n a n c i e e l - en b e d r i j f s t e c h n i s c h a d v i e s ) aangeboden i n Markant of een nieuw, s o o r t g e l i j k , bedrijvencentrum i n de p o l d e r s .
4. KESULTATEN VAN DE GOOI- EN VECHTSTREEKENQUETE EN DE Z.1J.P.-ENQUETE 4. I . I n l e i d i n g De enquZte i s gehouden onder een s p e c i f i e k e groep, r e e d s bestaande bed r i j v e n i n de p l a a t s e n Weesp, Naarden, Bussum en Hilversum. Het b e t r o f b e d r i j v e n i n de l i c h t - i n d u s t r i G l e en ambachtelijke s e c t o r ( z i e noot 2 van hoofdstuk 2 ) . Binnen deze groep kwamen voor ons onderzoek a l l e e n b e d r i j v e n i n aanmerking met minder dan 31 werknemers, omdat b e d r i j v e n met meer dan 30 werknemers n i e t i n een bedrijvencentrum passen en i n de meeste gevallen de voorzieningen, welke een bedrijvencentrum kan lever e n , z e l f i n h u i s hebben of zouden kunnen hebben.
-
Gegeven de genoemde c r i t e r i a kwamen volgens de b e d r i j v e n l i j s t van h e t m i n i s t e r i e van s o c i a l e zaken 113 b e d r i j v e n voor onderzoek i n aanmerking. Deze l i j s t d a t e e r t u i t 1980, zodat a l l e e n r e c e n t g e s t a r t e b e d r i j v e n buit e n h e t onderzoek z i j n gebleven. Deze 113 b e d r i j v e n kregen een introduct i e b r i e f toegestuurd, alsmede een a a n t a l f o l d e r s over Markant ( z i e b i j l a g e 2 ) . Daarna werden z i j t e l e f o n i s c h benaderd om een afsprakk t e maken voor h e t houden van de enquzte ( z i e b i j l a g e 3). U i t deze t e l e f o n i s c h e gesprekken b l e e k d a t 16 b e d r i j v e n t e n o n r e c h t e waren aangeschreven. Z i j behoorden n i e t t o t de door ons g e s e l e c t e e r d e groep, hadden meer dan 30 werknemers i n d i e n s t of waren inmiddels f a i l l i e t . U i t e i n d e l i j k bleven 97 b e d r i j v e n o v e r , d i e i n aanmerking kwamen voor ons onderzoek. E r z i j n 61 enquctes afgenomen, waarvan 5 i n Naarden, 20 i n Weesp,,II i n Bussum en 25 i n Hilversum. D i t b e t e k e n t een respons van 62,9%. 36 bed r i j v e n verleenden geen medewerking aan h e t onderzoek. Redenen h i e r v o o r genoemd waren onder andere: t e druk, h e t r e e d s aan v e e l anqustes hebben meegewerkt (vooral Weesp b l e e k door i n s t e l l i n g e n u i t Amsterdam " p l a t geEnquGteerd1') en daar de z i n n i e t meer van i n z i e n , h e t n i e t i n t e r e s s a n t vinden van h e t onderzoek voor hun b e d r i j f en h e t n i e t kunnen b e r e i k e n van de d i r e c t e u r van h e t b e d r i j f of iemand d i e goed op de hoogte i s met de b e d r i j fsvoering.
I n t a b e l 4.1. i s de respons onderscheiden n a a r p l a a t s . Opvalt de l a g e respons i n Bussum en i n mindere mate ook i n Weesp. Voor de l a a t s t genoemde p l a a t s i s i n h e t voorgaande reeds een oorzaak genoemd. Tabel 4.1. Respons naar gemeente respons plaats
.
Bussum Hilversum Naarden Weesp Totaal
populatie
abs.
%
22 35 7 33
II 25 5 20
50,0% 71,4% 71,4% 60,0%
61
62,9%
7 --.. 9-
I n de nu volgende paragraaf z u l l e n de r e s u l t a t e n van h e t onderzoek worden besproken. Daarna wordt meer diepgaand ingegaan op h e t e i g e n l i j k e doe1 van de enqucte, de b e l a n g s t e l l i n g van b e d r i j v e n voor v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum en voor gebruikmaking van de gemeenschappelijke voorzieningen d a a r i n . In de l a a t s t e paragraaf van d i t v i e r d e hoofdstuk komt een v e r g e l i j k b a a r onderzoek aan d c o r d e , gehouden onder b e d r i j v e n i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders
.~
4.2. De r e s u l t a t e n I n deze paragraaf w i l l e n we de door ons onderzochte p o p u l a t i e typeren aan de hand van de enquste-uitkomsten. H i e r b i j k i j k e n we achtereenvolgens n a a r de bedrijfskenmerken, de v e s t i g i n g s r e d e n , de in- en verkoop, de waardering van de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders en n a a r de houding t e n o p z i c h t e van een bedrijvencentrum. 4.2.1.
De bedrijfskenmerken ------------------
De gegnquEteerde b e d r i j v e n waren voor h e t o v e r g r o t e d e e l produktiebed r i j v e n (46), d i e h o o f d z a k e l i j k eindprodukten produceerden. U i t de bed r i j f s i n d e l i n g b l i j k t ( z i e t a b e l 4.2) een s t e r k e overheersing van de g r a f i s c h e - en m e t a a l p r o d u k t e n i n d u s t r i e . Tabel 4.2. De h o o f d a c t i v i t e i t van de onderzochte b e d r i j v e n bedrijfsklasse
aantal
voeding en genotsmiddelenindustrie textielindustrie hout- en meubelindustrie grafische industrie chemische-, garen- en v e z e l i n d u s t r i e r u b b e r en k u n s t s t o f i n d u s t r i e bouwmat., aardewerk en g l a s i n d u s t r i e metaalproduktenindustrie machine i n d u s t r i e electrotechnische industrie transportmiddelenindustrie instrumenten- en o p t i s c h e i n d u s t r i e o v e r i g e indu t r i e H groothandel kleinhandel
3 1 5 12 3 1 19 3 3 1 2 3 4 1
totaal
61
1
' b i j deze b e d r i j v e n i s de handel de industrieel-ambachtelijke a c t i v i t e i t gaan overheersen Ruim de h e l f t van de b e d r i j v e n had minder dan 1 1 werknemers i n d i e n s t , waarvan e r i n de k l a s s e "6-10 werknemers" 20 zaten ( z i e t a b e l 4 . 3 ) . Tabel 4.3. Het a a n t a l werknemers ( i n c l u s i e f b e d r i j f s h o o f d ) p e r b e d r i j f aantal werknemers
totaal
aantal bedrijven abs.
-61
%
100,0%
totaal aantal werknemers
734
Het g r o o t s t e deel van de b e d r i j v e n (63,9%) was reeds voor 1960 opge-
r i c h t , t e r w i j l s l e c h t s 19,7% na 1970 was begonnen. D i t l e v e r t een bet r e k k e l i j k oud bedrijvenbestand.
4.2.2.
De vestigjhgz_r_e_dclh
Van de 61 b e d r i j v e n bleken e r 4 3 66n of meer andere v e s t i g i n g s p l a a t s e n gehad t e hebben dan waar z e nu waren gevestigd. Deze hoge m o b i l i t e i t '. komt ook t o t u i t i n g i n de duur van v e s t i g i n g op de h u i d i g e p l a a t s . Ruim de h e l f t is minder dan 13 j a a r op de h u i d i g e p l a a t s gevestigd. De voornaamste reden van v e s t i g i n g i n de b e t r e f f e n d e p l a a t s b l e e k de "bouwmogelij kheidlves t igingsmogelij kheidlaanwezige ruimte" t e z i jn. Ook de redenen " c e n t r a l e l i g g i n g " en "woonde e r a l " werden v e e l genoemd. I n de v e r s c h i l l e n d e p l a a t s e n werden ook t y p i s c h e l o k a l e redenen van vest i g i n g genoemd. I n Hilversum s p e e l d e de r e l a t i e met de radio- en t e l e v i s i e w e r e l d een r o l , t e w i j l i n Weesp de r e l a t i e met Amsterdam d u i d e l i j k n a a r voren kwam. S p e c i f i e k e redenen i n Weesp waren: v e r p l i c h t v e r t r e k u i t Amsterdam, een l a g e h u u r p r i j s i n Weesp t e n opzichte van b s t e r d a m en de n a b i j e l i g g i n g van Amsterdam ( z i e t a b e l 4 . 4 ) . Redenen d i e n i e t werden genoemd waren onder andere de medewerking van de overheid (war onder andere gezien de i n d u s t r i e v e r o r d e n i n g n i e t verwonderlijk i s ) en de beschikbaarheid van nieuw personeel. Tabel 4.4. Voornaamste redenen van v e s t i g i n g i n Hilversum, Naarden, Bussum en Weesp maal genoemd Hilversum Bouwmogelijkheid/Vestigingsmogelijkheid/Ruimte Centrale ligging Woonde e r a 1 Zakenrelaties Hilversum r a d i o en t . v . s t a d Naarden Bouwmogelijkheid/Vestigingsmogelijkheid/~uimte ~ o o n d e - e rH 1 Zakenrelaties Bussum Bouwmogelijkheid/Vestigingsmogelijkheid/Ruimte Centrale ligging Woonde e r a 1 Zakenrelat i e s Personele redenen Weesp ~gelijkheid/~esti~in~smo~elijkheid/~uimte Centrale ligging/Bereikbaarheid Woonde e r a1 Lage h u u r p r i j s t . 0 . v . Amsterdam Moest weg u i t Amsterdam en Weesp was d i c h t b i j
4.2.3.
II
6 4 1 3
De in- en verkoop-_ez-g~dere z a k e l i j k e r e l a t i e s
De ondernemingen betrokken hun goederen meestal van b u i t e n de GooiVechtstreek (78,7%). De l e v e r a n t i e s waren ovelwegend h a l f f a b r i c a t e n , welke men z e l f verwerkte t o t eindprodukten. Ook i s nader ingegaan op de h a n d e l s r e l a t i e s van de ondervraagde b e d r i j v e n met b e d r i j v e n u i t de Zuid e l i j k e IJsselmeerpolders. De meeste ondernemingen hadden geen i n t e n -
s i e v e banden met b e d r i j v e n u i t de p o l d e r s . Zo kochten z e l f s 83,6% van de b e d r i j v e n en verkochten 55.7% van de b e d r i j v e n n i e t s i n h e t gebied van de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders. Men leverde h e t g r o o t s t e g e d e e l t e van de goederen aan de r e s t van Nederland ( e x c l u s i e f Gooi en Vechtstreek en de Z.1J.P. ) . De b e d r i j v e n z i j n dus overwegend stuwend van aard. T a b e 1 4 . 5 . L o c a t i e van de voornaamste l e v e r a n c i e r en afnemer leverancier
afnemer
vestigingsplaats Gooi-Vechtstreek Z.1J.P: r e s t Nederland
3 7 2 46
9 7 2
43
totaal
58'
61
I d r i e b e d r i j v e n hebben geen voornaamste l e v e r a n c i e r
Naast deze in- en v e r k o o p r e l a t i e s z i j n ook de r e l a t i e s onderzocht t e n aanzien van h e t gebruik van voorzieningen en h e t l a t e n u i t b e s t e d e n van werkzaamheden. U i t de enqucte b l e e k d a t de meeste b e d r i j v e n voor hun bank, accountant, t r a n s p o r t , drukwerk en onderhoudswerkzaamheden r e l a t i e s i n de eigen v e s t i g i n g s p l a a t s hadden. Echter voor h e t u i t b e s t e d e n van gedeelten vanlihet produktieproces en h e t gebruik maken van computers e r v i c e speelde de n a b i j h e i d van de contacten een minder g r o t e r o l en hadden de meeste b e d r i j v e n r e l a t i e s b u i t e n h e t Gooi en de Vechtstreek ( r e s p e c t i e v e l i j k 50,0% en 58,9X). Het a a n t a l b e d r i j v e n dat gebruik maakt e van voorzieningen en/of u i t b e s t e d i n g e n i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders was z e e r laag. S l e c h t s 4 b e d r i j v e n maakten gebruik van voorzieningen aangeboden i n de polders (drukwerk, computerservice, t r a n s p o r t , kantoorbehoefte en verpakking). 4.2.4.
-----------De waardering --------------van de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders
E r van uitgaande dat de waardering van h e t "nieuwe land" samenhangt met de animo h e t b e d r i j f a l d a a r t e v e s t i g e n , z i j n i n de enqucte een a a n t a l vragen hieromtrent opgenomen.
Bijna a l l e respondenten z i j n BBn of meer k e e r i n de Z u i d e l i j k e I J s s e l meerpolders geweest, t e r w i j l de h e l f t e r regelmatig komt en 2 e r z e l f s wonen. De polders kwamen e r i n hun waardering n i e t s l e c h t a £ . Van de geznqueteerden had meer dan de h e l f t een p o s i t i e v e indruk ( z i e t a b e l 4.6).
26 Tabel 4.6. Algemene indruk van de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders positief H e e r l i j k , ruimte, r u s t Afgelegen en k a a l Niet i n t e r e s s a n t Goed t o t zeer goed Zou e r nooit w i l l e n wonen Slecht t e bereiken S l e c h t wegennet Slecht ingericht Ongezellig Snel doorgaande wegen Filevorming a l s j e i n de p o l d e r werkt Zou e r b e s t w i l l e n wonen Ondernenend klimaat Nog i n ontwikkeling Had b e t e r I J s s e l m e e r kunnen b l i j v e n Bereikbaarheid wordt b e t e r Tot a a l
negatief
8
10 1 22
7 3 3 2 1
1 1
2 1 3
I 3
40
29
Eigenschappen van Almere d i e over h e t algemeen d u i d e l i j k aanwezig waren. b e t r o f f e n de g u n s t i g e v e s t i g i n g s f a c i l i t e i t e n , een gunstig ondernemersklimaat en h e t dynamische k a r a k t e r . Men vond Almere d u i d e l i j k n i e t onderontwikkeld. U i t een v e r g e l i j k tussen h e t a a n t a l keren d a t men i n de p o l d e r s i s geweest en de waardering van Almere b l e e k d a t mensen d i e meer i n de pol-. d e r s z i j n geweest, Almere i e t s b e t e r waardeerden. Als v e s t i g i n g s p l a a t s voor hun b e d r i j f waardeerden 26 repondenten de Zuid e l i j k e IJsselmeerpolders goed t o t z e e r goed en 35 matig t o t s l e c h t . Gevraagd n a a r e v e n t u e l e voor- en nadelen voor de v e s t i g i n g van een d e e l van hun b e d r i j f of een nieuw b e d r i j f i n de polder, kwam een ruim s c a l a a a n v o o r - en nadelen n a a r voren. B e l a n g r i j k e voordelen waren de ruimte voor v e s t i g i n g en u i t b r e i d i n g en de s u b s i d i e s . A l s b e l a n g r i j k s t e nadel e n noemde men de mindere b e r e i k b a a r h e i d voor werknemers en de a f s t a n d t e n o p z i c h t e van de afnemers ( z i e t a b e l 4.7).
Tabel 4 . 7 . De v o o r en nadelen van de v e s t i g i n g i n de Z u i d e l i j k e I J s s e l meerpolders maal genoemd Voordelen Lage grondprijs/huisvestingskosten S n e l l e procedure Subsidies (W.I.K. + R.O.T.) Ruimte voor v e s t i g i n g en u i t b r e i d i n g Nieuwe b e d r i j v e n d i c h t b i j e e n Nieuwe b e d r i j f s i n r i c h t i n g Ondernemersklimaat Nieuwe b e d r i j v e n , dus p o t e n t i g l e k l a n t e n Centrale ligging Goede verhindingenlbereikbaarheid Omzetstij ging Goede woonvoorzieningen Weg u i t Gooi met z ' n vandalisme
5 2
II 17 1 2 4 2 3
5 2 2 I
Nadelen Minder b e r e i k b a a r voor werknemers (zeker met h e t openbaar vervoer) ~fstand/transportkosten/tev e r van 0.a. de afnemers Werknemers w i l l e n n i e t verhuizen Hoge kosten (van nieuwbouw) Auto i s de enige t r a n s p o r t m o g e l i j k h e i d S u b s i d i e gaat op aan h e i p a l e n . ' Niet c e n t r a a l fielegen S l e c h t personeel t e k r i j g e n S l e c h t e wegenlverbindingen Ambtenarij van de R. 1J.P. Verbreken van oude z a k e n r e l a t i e s en h e t vinden van nieuwe afnemers --.-.---
10
30 6 2 2
I 3 3 I I 5
De f e i t e n waarop h e t oordeel omtrent de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders i s gebaseerd bleken meestal afkomstig van de nieuwsmedia, bezoeken en gesprekken met r e l a t i e s . 4.2.5.
....................
De houding-----t e n o p z i c h t e van een bedrijvencentrum ------------------
Na een k o r t e u i t e e n z e t t i n e van h e t bedrijvencentrum Markant, werd de respondent gevraagd n a a r de voordelen d i e men zag voor de b e d r i j v e n d i e e r ruimte hebben gehuurd en de nadelen van h e t gezamelijk gehuisv e s t z i j n . U i t deze vraag v i e 1 op t e maken d a t de kennis van h e t fenomeSn bedrijvencentrum b i j de respondent n i e t groot was. E r werd 76 k e e r een voordeel genoemd en 46 k e e r een nadeel. Als voordeel zag men duidel i j k de l a g e r e k o s t e n , z o a l s i n t a b e l 4 . 8 b l i j k t .
Tabel 4 . 8 . De genoemde voor- en nadelen van een bedrijvencentrum, z o a l s Markant i n Almere maal genoemd Voordelen l a g e r e kosten begeleiding stimulans aanwezige voorzieningen vergroting afzet samenwerking e. a .
30 16 2 13 3 12
Nadelen beperkte v r i j h e i d hogere kosten nadeel z e l f s t a n d i g h e i d concurrentiegevaar geen uitbreidingsmogelijkheid hulp n i e t goed diversen
7 4 7 9
5 1 13
Gesteld dat men voor de b e s l i s s i n g s t o n d een d e e l van het b e d r i j f of een nieuw b e d r i j f i n Zuid-Flevoland t e v e s t i g e n en de mogelijkheid had om i n een bedrijvencentrum ruimte t e huren, zouden 26 respondenten i n p r i n c i p e ruimte huren en 14 i n p r i n c i p e n i e t . Daarnaast zouden nog eens 10 respondenten ruimte w i l l e n huren, maar hun b e d r i j f p a s t n i e t i n een bedrijvencentrum. Ten s l o t t e waren e r nog 10 respondenten d i e i n princ i p e geen ruimte zouden huren i n een bedrijvencentrum, t e r w i j l tevens hun b e d r i j f e r n i e t i n p a s t . S p e c i f i e k e t o e l i c h t i n g e n b i j h e t i n princ i p e we1 ruimte huren waren onder andere h e t afhangen van welke b e d r i j ven e r nog meer i n komen, van de branche, van de f a c i l i t e i t e n en van de w i l van h e t personeel ( z i e t a b e l 4.9).
Tabel 4.9.
T o e l i c h t i n g b i j h e t i n p r i n c i p e we1 of n i e t huren van ruimte i n een bedrijvencentrum i n Zuid-Flevoland maal genoemd
T o e l i c h t i n g b i j i n p r i n c i p e wel: l i e v e r n i e t i n Almere hangt a f van wat e r v e r d e r voor b e d r i j v e n inkomen hangt a f van j e branche h e e f t a 1 een t i j d deze gedachte zou a l l e e n gaan a l s h e t moet i k w i l wel, m a r h e t p e r s o n e e l n i e t vanwege de verwachte voordelen hangt a f van de f a c i l i t e i t e n m i t s e i g e n v r i j h e i d b l i j f t gewaarborgd i s economisch g u n s t i g e r l o c a t i e zonder t o e l i c h t i n g
Toelichting b i j i n principe n i e t : 3 3 1
I 1 1
6 1
. t e afgelegen e r geen g e l i j kgestemde b e d r i j v e n inzitten vanwege c o n c u r r e n t i e w i l n i e t meer u i t b r e i d e n t e hoge v e r h u i s k o s t e n , de oude vest i g i n g is goedkoper w i l a l l e e n kopen vanwege de n e g a t i e v e woonomgeving
3 I 1
I
2 2 1
1
1
7
T o e l i c h t i n g b i j i n p r i n c i p e wel, maar bed r i j f past niet: vanwege milieubepalingen vanwege k o s t e n b e s p a r i n g door de aangeboden voorzieningen vanwege g e l u i d s o v e r l a s t vanwege de benodigde v l o e r o p p e r v l a k t e hebben aangepast gebouw nodig, o .a. zuurbes t e n d i g zonder t o e l i c h t i n g
maal genoemd
b e d r i j v e n moeten z e l f s t a n d i g l e r e n z i j n w i l e i g e n baas z i j n zonder t o e l i c h t i n g
I 1
I
T o e l i c h t i n g b i j i n p - i n c i p e n i e t , en bed r i j f past n i e t : 1
geen baas i n e i g e n h u i s w i l a l l e e n kopen
3 3
geen k o s t e n maken a l s h e t n i e t nodig i s brandgevaar zonder t o e l i c h t i n g
1
1
I 2 I
4
I 2
Voorts werd gevraagd welke branches of s e c t o r e n men i n een bedrijvencentrum w i l d e , g e l e t op de b e h o e f t e van h e t eigen b e d r i j f . Dat l e v e r d e over h e t algemeen branches op d i e h e t e i g e n b e d r i j f raken. Het hangt dus af van de h o o f d a c t i v i t e i t van de onderneming. H e t z e l f d e g e l d t voor de beh o e f t e a l s h e t gaat om l e v e r a n t i e s v a n u i t de e i g e n onderneming. De antwoorden z i j n samen t e v a t t e n i n de opmerking van een respondent: " a l l e s wat o r d e r s o p l e v e r t moet i n een bedrijvencentrum". B i j n a de h e l f t van de ondervraagde ondernemers was i n enige mate of i n g r o t e mate g e i n t e r e s s e e r d i n de voorzieningen aangeboden i n h e t b e d r i j vencentrum Markant t e Almere. De b e l a n g s t e l l i n g voor de v e r s c h i l l e n d e voorzieningen l i e p n i e t e r g u i t e e n ( z i e t a b e l 4.10). Tabel 4.10.
I n t e r e s s e f a c i l i t e i t e n aangeboden i n bedrijvencentrum Markant
faciliteiten
computerfaciliteiten testruimte com. f i n . advies bedr. techn. a d v i e s
geen interesse
enige interesse
32 37 25 34
15 11 25 15
grote interesse 14 13 11 12
totaal
61 61 61 61
Op de vraag of de ondernemers denken dat een bedrijvencentrum i n Zuid e l i j k Flevoland voor hen een uitkomst kan bieden op k o r t e t e r m i j n voor v e r z e l f s t a n d i g i n g van b e d r i j f s o n d e r d e l e n of h e t s t a r t e n van een nieuwe a c t i v i t e i t antwoordden 9 ondernemers p o s i t i e f en 14 ondernemers m i s schien. De 38 overLlijvende ondernemers antwoordden d a t v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum i n Z u i d e l i j k Flevoland voor hen n i e t i n t e r e s s a n t was. De l a a t s t e vraag van de enquste had t o t doe1 h e t meten van de b e r e i d h e i d om jonge s t a r t e n d e ondernemers, d i e zich v e s t i g e n i n een bedrijvencentrum, t e begeleiden en t e adviseren. B i j n a a l l e ondernemers (80,3%) war e n h i e r t o e we1 b e r e i d a l s h e t maar n i e t t e v e e l t i j d zou gaan kosten. Als men met deze voorwaarde van de ondernemers rekening houdt l i j k t h e t ons,gezien de b e l a n g s t e l l i n g , m o g e l i j k om "ervaren" ondernemers i n t e schakelen b i j de a d v i s e r i n g van s t a r t e n d e ondernemers. Na deze a n a l y s e van de e n q u c t e r e s u l t a t e n z u l l e n we i n de volgende paragraaf ingaan op de b e d r i j v e n d i e gebruik w i l l e n maken van de voorzieningen van Markant of een eventueel nieuw t e s t i c h t e n bedrijvencentrum i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders. I n h e t tweede d e e l van d i e paragraaf wordt gepoogd de ondernemers t e typeren d i e z i c h p o s i t i e f u i t s p r a ken voor de v e s t i g i n g van hun b e d r i j f of een nieuw b e d r i j f i n een bedrijvencentrum i n de polders.
4.3.1.
---
--------voorzieningen De gemeenschappgiijke --
-------------
I n t a b e l 4.10 s t a a t d a t 29 b e d r i j v e n enige t o t g r o t e i n t e r e s s e hadden voor c o m p u t e r f a c i l i t e i t e n , 24 voor t e s t r u i m t e , 36 voor commercieel-fin a n c i e e l advies en 27 voor b e d r i j f s t e c h n i s c h a d v i e s . Voor zover mogel i j k z u l l e n we deze groep i n h e t o n d e r s t a a n d e - t y p e r e n . Wat b e t r e f t h e t b e d r i j f s t e c h n i s c h advies v a l t op d a t e r r e l a t i e f g r o t e i n t e r e s s e b e s t a a t i n de hout- en meubelindustrie (4 van de 5 b e d r i j v e n hebben i n t e r e s s e ) . Voor h e t c o m e r c i e e l - f i n a n c i e e l advies hebben de
.
hout- en meubelindustrie, de chemische-, garen- en v e z e l i n d u s t r i e en de e l e c t r o t e c h n i s c h e i n d u s t r i e r e l a t i e f g r o t e b e l a n g s t e l l i n g . A l l e bed r i j v e n i n deze groepen hebben enige t o t g r o t e b e l a n g s t e l l i n g ( t o t a a l 1 1 b e d r i j v e n ) . Opvallend i s de r e l a t i e f g e r i n g e i n t e r e s s e i n de graf i s c h e i n d u s t r i e en b i j de groothandelsbedrijven. Voor de g r a f i s c h e i n d u s t r i e z a l de plaatsgebondenheid zeker een r o l spelen. I n t a b e l 4.11 z i j n de v i e r voorzieningen samengevoegd en i s de i n t e r e s s e daarvoor a f g e z e t tegen h e t a a n t a l werknemers. I n deze t a b e l s t a a t d a t de k l e i n e r e b e d r i j v e n (minder dan 1 1 werknemers) meer i n t e r e s s e hebben voor de voorzieningen dan de g r o t e r e b e d r i j v e n (meer dan 10 werknemers). Van de b e d r i j v e n met 1 t o t 5 werknemers en 6 t o t 10 werknemers hadden r e s p e c t i e v e l i j k 4 9 , 2 % en 80.4% enige t o t g r o t e i n t e r e s s e , t e r w i j l van de b e d r i j v e n 1 1 t o t 20 werknemers en 21 t o t 30 werknemers r e s p e c t i e v e l i j k 4 2 , 2 % e n 2 8 , 2 % enige t o t g r o t e i n t e r e s s e hadden. H e t z e l f d e duidel i j k e b e e l d o n t s t a a t ook wanneer we a l l e e n n a a r de groep k i j k e n d i e g r o t e i n t e r e s s e h e e f t . De aangeboden f a c i l i t e i t e n z i j n dus a a n t r e k k e l i j k voor k l e i n e b e d r i j v e n , omdat ze v e e l f a c i l i t e i t e n n i e t z e l f kunnen internaliseren. Tabel 4.11.
I De i n t e r e s s e voor de (samengevoegde) v o o r z i e n i n g e n . n a a r h e t a a n t a l werknemers
computerfaciliteiten testruimte corn. f i n . advies bedr. techn. advies geen i n t e r e s s e enige i n t e r e s s e
a a n t a l werknemers
1-5
1-6
11-20
2 1-30
totaal
19 14,8% 18 27,2% 22,0%
34 26,6% 24 36,4% 22 44,0%
48 37,5% 12 18,2% 12 24.0%
27 21,1% 12 18,2% 5 10.0%
128 lOO,O% 66 100,0% 50 100.0%
48 19.7%
80 32,8%
72 29,5%
44 18.0%
244 100,0%
grote interesse totaal
11
de t a b e l i s een samenvoeging van de i n t e r e s s e d i e men had voor de v i e r a f z o n d e r l i j k e voorzieningen, zodat e r 4 x 61 = 244 cases i n voorkomen
.
!
B i j de c o m p u t e r f a c i l i t e i t e n v a l t h e t op d a t 5 4 , 6 % van de b e d r i j v e n met 21-30 werknemers enige t o t g r o t e i n t e r e s s e had, t e r w i j l d e i n t e r e s s e onder de k l e i n s t e b e d r i j v e n s l e c h t s 4 1 , 7 % bedroeg. Vooral de k l e i n e b e d r i j v e n (minder dan I 1 werknemers) hadden r e l a t i e f v e e l i n t e r e s s e voor h e t commercieel-financieel advies (ruim 80% had enige t o t g r o t e i n t e r e s s e ) . Het aandeel met g r o t e i n t e r e s s e was e c h t e r beduidend k l e i n e r . I n de k l a s s e 1-5 werknemers en 6-10 werknemers r e s p e c t i e v e l i j k 1 6 , 7 en 3 0 , 0 % , d a t is r e s p e c t i e v e l i j k 2 van de 12 en 6 van de 20 b e d r i j v e n . De i n t e r e s s e voor h e t b e d r i j f s t e c h n i s c h a d v i e s kwam r e d e l i j k overeen met h e t t o t a a l b e e l d i n t a b e l 4.11.
U i t t a b e f 4.12. b l i j k t d a t de j o n g s t e b e d r i j v e n ( g e s t i c h t na 1977) r e l a t i e £ meer i n t e r e s s e voor de voorzieningen hebben dan de oudere b e d r i j v e n . Van de b e d r i j v e n d i e na 1977 z i j n g e s t i c h t hebben e r 75% enige t o t g r o t e i n t e r e s s e i n de voorzieningen. Opvalt d a t van de groep b e d r i j v e n d i e t u s s e n 1971 en 1977 z i j n opgericht e r geen enkele g r o t e i n t e r e s s e h e e f t . A l l e b e d r i j v e n (!00%) d i e na 1977 z i j n opgericht hebben i n t e r e s s e i n c o m e r c i e e l - f i n a n c i e e l a d v i e s . Vooral b i j h e t e e r s t e begin kan men dus b e s t a d v i e s en ondersteuning gebruiken.
Tabel 4.12.
De i n t e r e s s e voor de (samengevoegde) voorzieningen stichtingsjaar
computerfaciliteiten testruimte com. f i n . a d v i e s bedr. techn. advies
1
naar
.
.
stichtingsjaar
1978-02
1971-77
1961-70
voor 1961
totaal
7 5,5%
15 11,7%
19 l4,8%
87 68,0%
128 100,0%
enige i n t e r e s s e
13 19,7%
5 7,6%
10 15,2%
38 57,5%
66 100,0%
grote interesse
8 16,0%
0 O,O%
11
- 22,0%
31 62,0%
50 100,0%
totaal
28 11,5%
20 8 , 2~%
40 16,4% .-.-. ~
156 63,9%
244 lOO,O%
geen i n t e r e s s e
~
.
~
I z i e noot 1 i n t a b e l 4.11
Voor h e t commercieel-financieel a d v i e s en h e t b e d r i j f s t e c h n i s c h advies en i n mindere mate voor d e ' p r o d u k t o n t w i k k e l i n g s r u i m t e g e l d t , dat de int e r e s s e r e l a t i e f toeneemt naarmate men meer i n de polders komt. Voor h e t b e d r i j f s t e c h n i s c h advies i s d i t i n t a b e l 4.13. weergegeven. De bekendheid met h e t gebied beynvloed dus de voorkeur. Voor de i n t e r e s s e voor c o m p u t e r f a c i l i t e i t e n i s h e t verband met de kennis van de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders afwezig. Tabel 4.13. Het Gerband t u s s e n de i n t e r e s s e voor b e d r i j f s t e c h n i s c h ad. de. kennis van de. Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders v i e s en kennis Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders bedrijfstechn. advies
nooit gewees t
weinig gewees t
vaak geweest
regelmatig geweest -
geen i n t e r e s s e
3 8,8%
18 52,9%
8 23,6%
5 14,7%
0 O,O%
enige i n t e r e s s e
0 0,OZ
5 33,3%
4 26,8%
5 33,3%
1 15 6 , 6 % 100,0%
grote interesse
0 O,O%
3 25,0%
3 25,0%
5 41,7%
8,3%
3 4,9%
26 42,6%
15 24,6%
15 24,6%
2 61 3 , 3 % 100,0%
totaal
woont er
I
totaal
34 100,0%
12 100,0%
De door ons onderzochte b e l a n g s t e l l i n g voor een bedrijvencentrum i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders b i j de daarvoor i n aanmerking konende bed r i j v e n g e v e s t i g d i n Bussum, Hilversum, Naarden en Weesp was r e d e l i j k . Negen b e d r i j v e n antwoordden p o s i t i e f op de vraag of v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum i n de polders op k o r t e t e r m i j n t o t de mogelijkheden behoorde. E r z a l nu nader worden ingegaan op de b e l a n g r i j k s t e kenmerken van deze
s p e c i f i e k e groep b e d r i j v e n en op de ( r e l e v a n t e ) v e r s c h i l l e n met de t o t a l e p o p u l a t i e , i n d i e n deze aanwezig z i j n . Omdat h e t k l e i n e a b s o l u t e a a n t a l l e n b e t r e f t d i e n t men de c i j f e r s v o o r z i c h t i g t e i n t e r p r e t e r e n . B i j de h o o f d a c t i v i t e i t van de b e d r i j v e n v a l t h e t hoge aandeel op met g r o t e i n t e r e s s e i n de s e c t o r e n hout- en meubelindustrie, machine-indust r i e en de e l e c t r o t e c h n i s c h e i n d u s t r i e ( z i e t a b e l 4.14). Opvalt d a t de ruim vertegenwoordigde b e d r i j f s t a k k e n ( g r a f i s c h e - en metaalproduktenind u s t r i e ) overwegend weinig voor de v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum voelen. Het l a g e aandeel van de g r a f i s c h e i n d u s t r i e i s t e w i j t e n aan een s t e r k e plaatsgebondenheid van deze b e d r i j f s t a k . Tabel 4.14. De houding t e n o p z i c h t e van v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum i n de Z u i d e l i j k e I J s s e l n e e r p o l d e r s naar h o o f d a c t i v i t e i t van de b e d r i j v e n
.. bedrijirklasse
v e s t i a i n i : i n bedr. cenrrum ja
nee vcet
nier
misschien
toraal
veet niet
v o c d i n g s - en genoln. ind.
0 0,011
2 5.32
, 7.1%
2 22.2%
2.67.
0 0,OZ
3 4,9%
rexiiel ind.
0 0.0%
I 2.62
0 0,011
2 22,2%
I 2.6:
0 0.0%
3 4,911
hout- en neube1 ind.
2 22,2%
2' 5,3%
I 7.12
ll,l%
0 0,OZ
0 0,UZ
1.61
grafische ind.
I ll.lZ
7 18.41
4 28,7%
I
I 7.1%
2 3.32
2 5,3%
I 7, 1 2
o,oz
3 7.3~
0 0,OZ
3 4.91
0 0.02
3 7.9:
1
4
7.1%
6,62
0 0,OZ
I 2.62
0 0.02
I I ,6%
chem. garen en verelind.
0 0.0%
rubber- eti kunstsc. i n d .
0.02
I 2,hZ
0 0.3%
b o w m a r . anidew. g l a s i n d .
0 0,OZ
I 2.62
0 0,011
metaalprodukten i n d .
I 11.1%
12 31,7X
31.82
0
-
machine i n d .
I
I
1.62
5 29.61
-
9 100,o:
I
38 100.02 --
14 100,0%
I
6I 100,02
Het a a n t a l werkzame personen b i j de b e d r i j v e n s p e e l d e een b e l a n g r i j k e r o l b i j de b e s l i s s i n g . Het z i j n ,de b e d r i j v e n met minder dan 1 1 a r b e i d s krachten i n d i e n s t d i e een oververtegenwoordiging t e z i e n geven van mog e l i j k e v e s t i g e r s i n een bedrijvencentrum. D i t beeld wordt b e v e s t i g d door de c a t e g o r i e misschien/weet (nog) n i e t ( z i e t a b e l 4 . 1 5 ) . Redenen h i e r v o o r z i j n onder andere d a t k l e i n e r e b e d r i j v e n minder l a s t hebben
met personeel b i j een v e r h u i z i n g en d a t de gedane i n v e s t e r i n g e n meestal , k l e i n e r z i j n dan b i j d e s r o t e r e b e d r i j v e n . Tabel 4 . 1 5 . De b e l a n g s t e l l i n g voor een bedrijvencentrum i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders n a a r a a n t a l werknemers a a n t a l werknemers belangstelling bedrijvencentrum
1-5
6-10
11-20
21-30
ja
4 44,5%
3 33,3%
I 11,1%
I 11,1%
9 11100,0%
misschien weet (nog) n i e t
3 21,4%
6 42,9%
5 35,7%
0 O,O%
14 100,0%
nee
5 13,2%
II 28,9%
12 31,6%
I0 26,3%
38 100,0%
totaal
12 19,7%
20 32,8%
18 29,5%
II
18,0%
61 100,OZ
totaal
U i t de enqugte-analyse b l e e k d a t de waarden voor de v a r i a b e l e n ouderdom van h e t b e d r i j f en de t i j d d i e h e t b e d r i j f g e v e s t i g d i s op de h u i d i g e p l a a t s u i t e e n l i e p e n . Zowel de waarden van de mogelijke v e s t i g e r s i n een bedrijvencentrum a l s van de t o t a l e p o p u l a t i e gaven geen eenduidig beeld t e z i e n , zodat e r h i e r u i t m o e i l i j k i e t s t e concluderen v a l t .
De in- en v e r k o o p r e l a t i e s van de groep d i e p o s i t i e f stond tegenover vest i g i n g i n een bedrijvencentrurn i n de polders weken n i e t e r g a f van de in-.en v e r k o o p r e l a t i e s van de t o t a l e . p o p u l a t i e wat l o c a t i e b e t r e f t . Zowe1 de b e l a n g r i j k s t e l e v e r a n c i e r a l s de b e l a n g r i j k s t e afnemer was overwegend b u i t e n h e t Gooi g e v e s t i g d (en n i e t i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerp o l d e r s ) . De b e r e i k t e omzet van de " p o s i t i e v e " b e d r i j v e n i n de v e s t i - ' g i n g s p l a a t s was l a a g (6 b e d r i j v e n minder dan 1 0 % ) . De omzet i n de r e s t van Nederland was daarentegen r e l a t i e f hoog (6 b e d r i j v e n meer dan 75%). De i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders b e r e i k t e omzet speelde een minder b e l a n g r i j k e r o l dan door ons verwacht b i j de houding t e n o p z i c h t e van een bedrijvencentrum. V i e r van de 9 " p o s i t i e v e " b e d r i j v e n leverden namelijk helemaal n i e t s aan afnemers i n h e t poldergebied. De ondernemers d i e p o s i t i e f stonden tegenover de v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum i n de p o l d e r s , waardeerden de polders overwegend gunstig a l s v e s t i g i n g s p l a a t s voor b e d r i j v e n (uitgezonderd 2 ondernemers d i e de polders a l s ongunstig beoordeelden maar e r toch n a a r t o e wilden). Ze hadden r e l a t i e f een b e t e r e kennis van de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders dan de t o t a l e groep ondernemers.
4.4. Uitkomsten onderzoek i n de Z.1J.P. b e d r i jvencentrum Markant 4.4.1.
n a a r de mogelijkheden van h e t
-I -n -l e-i-d--ing
Het v e r r i c h t e onderzoek maakt d e e l u i t van een R.1J.P.-project, waarb i j de mogelijkheden van een bedrijvencentrum i n Almere worden bekeken. I n h e t kader van d a t p r o j e c t was door de R.1J.P. i n samenwerking met de N.M.B. a 1 e n i g onderzoek v e r r i c h t dat nu behandeld z a l gaan worden (de enquzte i s opgenomen i n b i j l a g e 4 ) . Het e e r d e r v e r r i c h t e onderzoek i s i n g r o t e l i j n e n v e r g e l i j k b a a r met deze s t u d i e maar e r z i j n ook b e l a n g r i j k e v e r s c h i l l e n . Zo i s e r i n h e t
R.1J.P.-N.B.M.onderzoek geen onderscheid gemaakt n a a r de h o o f d a c t i v i t e i t van de b e d r i j v e n . Men h e e f t a l l e b e d r i j v e n ondervraagd op b e d r i j f s t e r r e i nen i n Almere en L e l y s t a d . Hierdoor o n t s t a a n g r o t e v e r s c h i l l e n i n de onderzocht p o p u l a t i e s . Met name de i n ons onderzoek b u i t e n beschouwing g e l a t e n groothandel was i n h e t onderzoek i n de Z.1J.P. s t e r k vertegenwoordigd (52.2% van h e t t o t a a l a a n t a l b e d r i j v e n ) . Daarnaast i s e r een vers c h i l i n h e t a a n t a l werknemers d a t b i i de b e d r i i v e n i n d i e n s t was. I n ons onderzoek z i j n b e d r i j v e n met meer dan 30 werknemers b u i t e n beschouwine g e l a t e n i n t e g e n s t e l l i n g t o t h e t R.1J.P.-N.Ef.B.-onderzoek. A l s gevolg van deze v e r s c h i l l e n i s een v e r g e l i j k i n g van de b e i d e onderzoeken m o e i l i j k t e maken zodat v o l s t a a n z a l worden met h e t weergeven van de b e l a n g r i j k s t e r e s u l t a t e n van h e t R.1J.P.-N.B.M.-onderzoek. 4.4.2.
R e s u l t a t e n van h e t R.1J.P.-N.B.M.-onderzoek
D i r e c t v a l t op d a t 87 van de 138 b e d r i j v e n n i e t t o t de p r o d u k t i e s e c t o r behoren. Van d e 5 1 i n d u s t r i z l e b e d r i j v e n b e h o r e n e r I 1 t o t d e g r a E i s c h e i n r l u s t r i e . Tabel 4.16. H o o f d a c t i v i t e i t van de b e d r i j v e n i n h e t Z.1J.P.-onderzoek hoofdactiviteit
aantal
voidings- en genotm. ind. t e x t i e l ind. l e d e r en schoenen ind. hout en meubel ind. graf i s c h e ind. chemische ind. rubber en k u n s t s t o f ind. bouwm. aardewerk en g l a s ind. metaalprod. ind. machine ind. e l e c t r o t e c h n i s c h e ind. transportmiddelen ind. instrumenten en o p t i s c h e ind.
1 2 1
5 11 5 1 2 6 3
4 2 1
hoofdactiviteit overige ind. bouwnijverheid bouwinstallatiebedrijven groothandel reparatie bedrijven wegvervoer luchtvaart h u l p b e d r i j f van vervoer zakelijke dienstverlening med. en v e t e r i n a i r e d i e n s t e n soc. c u l t . i n s t e l l i n g e n ov. maatschappelijke d i e n s t e n ov. d i e n s t verlenende diensten totaal
,
aantal 2 1 4 72 1 1 1 I' 7 1 1 1
1 138
Zoals i n h e t voorgaande reeds vermeld beperkte h e t onderzoek z i c h n i e t t o t b e d r i j v e n met 30 of minder werknemers. Desondanks h e e f t maar 25,7% >? van de b e d r i j v e n meer dan 25 werknemers. Het accent l i g t dan ook op d e middelgrote (10-25 werknemers) en k l e i n e b e d r i j v e n d i e resp. 35,6% en 36,9% van h e t a a n t a l b e d r i j v e n beslaan ( z i e t a b e l 4.17). Tabel 4.17. Aantal b e d r i j v e n n a a r g r o o t t e k l a s s e , Z.1J.P.-onderzoek aantal bedrijven a a n t a l werknemers 1 2-5 6-9 10-25 26-50 51 en meer
totaal
e ,
3 24 24 49 21 17 138
2,1% 17,4% 17,4% 35,6% 15,2% 12,3%
100,OZ
In de enquste is slechts naar de belangstelling voor twee faciliteiten aangeboden in Markan& gevraagd, die ook in het Gooi-Vechtstreek onderzoek werden gevraagd. Dat waren de ontwikkelingsruimte/testruimte (in de ~ooi-Vechtstreekenqustete vergelijken met de produktontwikkelingsruimte) en de begeleiding en adviesmogelijkheden (in de Gooi-Vechtstreekenquzte onderverdeeld naar commercieel-financieel advies en bedrijfstechnisch advies). De belangstelling voor deze voorzieningen bleek klein, zeker in vergelijking met de Gooi-VechtstreekenquGte (zie tabel 4.10). De animo voor begeleiding en advies was relatief groter dan voor de testruimte (zie tabel 4 . 1 8 ) . Tabel 4.18. Belangstelling voor voorzieningen aangeboden in Markant, Z.1J.P.-onderzoek
-- .-. .-.
geen interesse
voorzieningen testruimte begeleiding en advies
--- .
enige interesse
--- .--
grote interesse
totaal
1.20 88,2%
10 7,4%
6 4,4%
136 100,0%
92 67,6%
32 23,5%
12 8,8%
136 100,0%
In tabel 4.19 is de interesse voor de voorzieningen testruimte en advies samengevoegd en afgezet tegen de bedrijfssectoren produktie, handel en dienstverlening. Hierin blijkt dat de categorie met grote interesse voor de voorzieningen is oververtegenwoordigd in de handel en dienstverlening en is ondervertegenwoordigd in de produktie. Wanneer we de voorzieningen testruimte en advies apart bekijken dan blijkt dat de categorie met grote interesse voor beide voorzieningen is oververtegenwoordigd in de handel en alleen voor het advies is oververtegenwoordigd in de dienstverlening. Tabel 4.19. Belangstelling voor de (samengevoegde) voorzieningen' testruimte en advies aangeboden in Markant, naar hoofdactiviteit van de bedrijven, Z.1J.P.-onderzoek belanestelline geen interesse enige interesse
~roduktie
handel
dienstverlenine
totaal
54 25,5%
118 55,6%
40 18,9%
2 12 100,0%
12 28,6%
26 61,9%
4 9,5%
42 100,0%
68 25,0%
156 57,4%
48 17,6%
272 100,0%
grote interesse totaal
-
I de tabel is een samenvoeging van de interesse die de bedrijven hadden voor de twee afzonderlijke voorzieningen, zodat 2 x 136 = 272 cases
voorkomen in de tabel Ook de belangstelling voor vestiging in een bedrijvencentrum (Markant) was in de polder relatief niet groot. Slechts 1 1 van de 138 wilden zich in het bedrijvencentrum vestigen en 41 ondernemers beantwoordden deze vraag met weet niet en misschien. De overige 84 voelden niets voor vestiging in het bedrijvencentrum Markant. Dit kleine aantal positieve reac-
t i e s h a n g t w a a r s c h i j n l i j k samen met h e t f e i t d a t de i n de polder gevest i g d e b e d r i j v e n daar nog n i e t l a n g gevestigd kunnen z i j n en men nog n i e t aan u i t b r e i d i n g en/of v e r h u i z i n g t o e is. Daarnaast z i j n e r i n de Zuidel i j k e IJsselmeerpolders nog voldoende andere uitbreidingsmogelijkheden. I n t a b e l 4.20 i s de b e l a n g s t e l l i n g voor h e t bedrijvencentrum van de bed r i j v e n n a a r h o o f d a c t i v i t e i t af t e lezen. Zoals reeds vermeld was h e t a a n t a l b e d r i j v e n met b e l a n g s t e l l i n g k l e i n . A l s gevolg van d i t k l e i n e aant a l g e i n t e r e s s e e r d e n en de g r o t e d i v e r s i t e i t aan b e d r i j v e n , voor wat de h o o f d a c t i v i t e i t b e t r e f t , t r e d e n e r g r o t e v e r s c h i l l e n op i n de v e r s c h i l lende b e d r i j f s s e c t o r e n . Van d e l l b e d r i j v e n met b e l a n g s t e l l i n g voor Mark a n t z i j n e r 7 d i e een g r o o t h a n d e l s f u n c t i e hebben. Deze groothandelsbed r i j v e n behoren e i g e n l i j k n i e t t o t de doelgroep d i e de R.I.J.P. en de N.M.B. zich voor ogen hadden voor v e s t i g i n g i n bedrijvencentrum Markant ( z i e noot 2 van hoofdstuk 2 ) . Tabel 4.20.
I n t e r e s s e van b e d r i j v e n voor v e s t i g i n g i n Markant, n a a r h o o f d a c t i v i t e i t , Z.1J.P.-onderzoek b e l a n g s t e l l i n g Markant
hbofdactiviteit voedings- en genotm. ind. t e x t i e l ind. l e d e r en schoenen ind. hout en meubel ind. graf i s c h e ind. chemische ind. rubber en k u n s t s t o f i n d . bouwm. aardewerk en g l a s ind. metaalprod. ind. machine ind. e l e c t r o t e c h n i s c h e ind. transportmiddelen ind. instrumenten en o p t i s c h e ind. o v e r i g e ind. bouwnijverheid bouwinstallatiebedrijven groothandel reparatiebedrijven wegvervoer luchtvaart h u l p b e d r i j f van vervoer zakelijke dienstverlening med. en v e t e r i n a i r e d i e n s t e n soc. c u l t . i n s t e l l i n g e n ov. maatschappelijke d i e n s t e n OV. dienstverlenende d i e n s t e n totaal 4.5.
ja
misschien en weet n i e t
nee
1
2
I 1 I
3 1
I I
1 2 1 1 1
4 7 4
I 1 3 I 3 I I
2
3
7
22
1 1 42
1 I I 1 1
6 I 1
I
11
41
84
Conclusie
I n d i t hoofdstuk z i j n we ingegaan op de i n Bussum, Hilversum, Naarden en Weesp gehouden enquste. Deze enqu^ete had t o t doe1 t e k i j k e n hoe ondernemers i n deze p l a a t s e n s t a a n tegenover eventuele v e s t i g i n g i n een
'
bedrijvencentrum i n Almere en h e t gebruik maken van voorzieningen aangeboden i n zo'n bedrijvencentrum.
E r z i j n 61 ondernemers van b e d r i j v e n met minder dan 31 werknemers ondervraagd i n de ambachtelijke e n l i c h t - i n d u s t r i z l e s e c t o r . Het waren m.n. stuwende bedrijven. Men kocht e n verkocht de grondstoffen en eindprodukt e n i n h e e l Nederland. De in- en verkoop r e l a t i e s van de meeste b e d r i j ven met h e t gebied van de Z.1J.P. waren g e r i n g . De ondernemers waardeerden de Z.1J.P. v r i j goed. De meeste nadelen d i e men noemde z u l l e n verholpen z i j n a l s de p o l d e r i n een v e r d e r stadium van ontwikkeling i s gekomen. B i j n a de h e l f t van de ondervraagden vond de p o l d e r een g e s c h i k t e v e s t i g i n g s p l a a t s voor hun b e d r i j f . De i n t e r e s s e i n v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum ongeacht de l o c a t i e was g r o t e r dan voor v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum i n Almere: Negen b e d r i j v e n antwoordden d a t voor hun b e d r i j f op k o r t e t e r m l j n vest i g i n g i n een bedrijvencentrum i n Almere van (een d e e l van) h e t b e d r i j f t o t de mogelijkheden behoorde. D i t waren voornamelijk b e d r i j v e n met mind e r dan 10 werknemers. Deze " p o s i t i e v e " b e d r i j v e n waardeerden h e t ondernemersklimaat i n de p o l d e r s a l s goed en hadden t.0.v. de t o t a l e groep b e d r i j v e n een b e t e r e kennis van de Z.1J.P. Ongeveer de h e l f t van de ondernemers had b e l a n g s t e l l i n g voor de i n Mark a n t aangeboden voorzieningen. De g r o o t s t e b e l a n g s t e l l i n g was voor h e t c o m e r c i e e l - f i n a n c i e e l advies. Maar ook voor de andere voorzieningen, t e weten de c o m p u t e r f a c i l i t e i t e n , t e s t r u i m t e en b e d r i j f s t e c h n i s c h a d v i e s , was de animo a a n z i e n l i j k . De k l e i n e b e d r i j v e n (minder dan 11 werknemers) hadden een g r o t e r e belangs t e l l i n g dan de g r o t e r e b e d r i j v e n . Deze g r o t e r e b e l a n g s t e l l i n g i s h e t gevolg van h e t f e i t d a t de draagkracht van k l e i n e b e d r i j v e n onvoldoende i s om deze voorzieningen t e i n t e r n a l i s e r e n . De c o m p u t e r f a c i l i t e i t e n vormden een uitzondering. Het waren d e g r o t e r e b e d r i j v e n (meer dan 10 werknemers) d i e r e l a t i e f een g r o t e r e i n t e r e s s e hadden. Daarnaast b l e e k u i t de enquzte d a t de j o n g s t e b e d r i j v e n ( g e s t i c h t n a 1977) h e t meest g e i n t e r e s s e e r d waren i n de voorzieningen. D i t b e v e s t i g t de gedachte d a t h e t j u i s t de beginnende ondernemers z i j n d i e hulp kunnen gebruiken. I n h e t tweede d e e l van h e t hoofdstuk is aandacht besteed aan e e r d e r v e r r i c h t onderzoek n a a r de mogelijkheden van een bedrijvencentrum i n Almere. D i t onderzoek was g e r i c h t op a l l e b e d r i j v e n gevestigd op b e d r i j f s t e r r e i nen i n de Z.1J.P. D i t onderzoek omvatte zowel i n d u s t r i s l e b e d r i j v e n a l s b e d r i j v e n u i t de handel en d i e n s t e n s e c t o r . Met name de groothandel was s t e r k vertegenwoordigd i n d i t onderzoek (52,2%). De ondervraagde b e d r i j ven waren over h e t algemeen n i e t g r o o t (72,5% had minder dan 25 werknemers). De b e l a n g s t e l l i n g van de onderzochte b e d r i j v e n voor h e t gebruik maken van voorzieningen i n bedrijvencentrum Markant was n i e t e r g g r o o t . De g r o o t s t e b e l a n g s t e l l i n g ging u i t n a a r de begeleiding en advies mogel i j k h e d e n . Het waren met name de s e c t o r e n handel en d i e n s t v e r l e n i n g d i e g e i n t e r e s s e e r d waren i n de voorzieningen en i n mindere mate de s e c t o r produktie. Elf b e d r i j v e n waren we1 g e i n t e r e s s e e r d i n v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum i n Almere. Hiervan waren e r e c h t e r 7 met een groothand e l s f u n c t i e , een s e c t o r d i e e i g e n l i j k n i e t t o t de doelgroep van h e t bedrijvencentrum Markant behoort. De g e r i n g e animo voor Markant i s waars c h i j n l i j k h e t gevolg van h e t f e i t d a t z e pas g e s t a r t z i j n en e r voor de b e d r i j v e n w a a r s c h i j n l i j k vaak nog uitbreidingsmogelijkheden z i j n op de vestigingsplaats.
5. BELEIDSAANBEVELINGEN De r e s u l t a t e n van h e t onderzoek d i e i n h e t voorgaande z i j n u i t e e n g e z e t l e i d e n t o t een a a n t a l beleidsaanbevelingen. Deze aanbevelingen kunnen we e c h t e r a l l e e n doen op grond van de door ons onderzochte p o p u l a t i e en de gekozen onderzoeksopzet. Voor de gekozen onderzoeksopzet g e l d t d a t de enquzte v o l l e d i g v r i j b l i j v e n d is geweest. Bedrijven d i e nu i n p r i n c i p e b e r e i d waren zich i n de p o l d e r t e v e s t i g e n zouden zich b i j een d w i n g e n d e r o n d e r z o e k m i n d e r p o s i t i e f u i t k u n n e n spreken. De g e k o z e n p o p ~ l a t is i~ voor h e t doen van beleidsaanbevelingen eveneens van belang, en beperkend. Het onderzoek i s g e r i c h t op een bepaalde doelgroep i n bepaalde p l a a t s e n . De onderzochte b e d r i j v e n bestonden r e e d s , zodat n i e t s gezegd kan worden over een andere doelgroep van een bedrijvencentrum, de s t a r t e r s . Praktis'kh was h e t n i e t mogelijk b e d r i j v e n d i e n a 1980 z i j n o p g e r i c h t i n h e t onderzoek mee t e nemen. Ten s l o t t e i s h e t onderzoek beperkt t o t b e d r i j ven met minder dan 31 werknemers, omdat g r o t e r e b e d r i j v e n n i e t i n de toegemeten ruimte van een bedrijvencentrum z u l l e n passen. E r i s zodoende n i e t gekeken n a a r h e t v e r z e l f s t a n d i g e n van een d e e l van h e t produktieproces van b e d r i j v e n met meer dan 30 werknemers. W a a r s c h i j n l i j k z a l een bedrijvencentrum voor d e z e b e d r i j v e n e c h t e r minder i n t e r e s s a n t z i j n .
.
Op b a s i s van de o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n doen w i j de volgende beleidsaanbevelingen: , I . Breid h e t wervingsgebied voor een bedrijvencentrum i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders u i t t o t minimaal de randgebieden. U i t h e t onderzoek kwamen.9 p o t e n t i g l e v e s t i g e r s i n een bedrijvencentrum n a a r voren. Dat houdt i n d a t ook b u i t e n de polders animo bes t a a t . De a b s o l u t e b e l a n g s t e l l i n g i n Naarden, Bussum, Hilversum en Weesp i s z e l f s g r o t e r onder de l i c h t - i n d u s t r i g l e an ambachtelijke bed r i j v e n dan i n de p o l d e r s . U i t h e t onderzoek b l e e k d a t de a f s t a n d t e n o p z i c h t e van de polders de i n t e r e s s e voor v e s t i g i n g n i e t beinvloedde, zodat h e t mogelijk i s d a t ook b e d r i j v e n b u i t e n de randgebieden i n t e r e s s e hebben voor een b e d r i j vencentrum i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders. 2 . Men moet zich b i j de a c q u i s i t i e voor v e s t i g e r s i n h e t bedrijvencentrum r i c h t e n op de k l e i n e r e b e d r i j v e n ( t o t 10 werknemers). U i t de Gooi-VechtstreekenquZte bleek d a t de i n t e r e s s e onder k l e i n e r e b e d r i j v e n r e l a t i e f g r o t e r was dan onder g r o t e r e b e d r i j v e n . 3. Maak de hoogwaardiger voorzieningen (commercieel-financieel a d v i e s , t e s t r u i m t e , c o m p u t e r f a c i l i t e i t e n en b e d r i j f s t e c h n i s c h a d v i e s ) welke worden aangeboden i n Markant ook t o e g a n k e l i j k voor b e d r i j v e n b u i t e n h e t bedrijvencentrum e n b u i t e n de Z.1J.P. Vooral r e c e n t g e s t a r t e bed r i j v e n hebben daaraan behoefte. De animo i n beide onderzoeken (polder- en Gooi-Vechtstreek) voor de gendemde voorzieningen bleek r e d e l i j k . I n de Gooi en Vechtstreek had ongeveer de h e l f t van de b e d r i j v e n b e l a n g s t e l l i n g , maar i n de p o l d e r was de b e l a n g s t e l l i n g minder. 4 . De onderzochte b e d r i j v e n i n ' w e e s p , Naarden, Bussum en Hilversum vormen op zich geen voldoende g a r a n t i e voor de bouw van nog een b e d r i j vencentrum i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders. ~ a a de t bouw van een nieuw bedrijvencentrum afhangen van de ontwikkel i n g e n i n Markant, de p o t e n t i e s van b e s t a a n d e - b e d r i j v e n i n nog n i e t onderzochte gebieden en de p o t e n t i e s van s t a r t e n d e ondernemers. B i j de overweging van de bouw van een nieuw bedrijvencentrum d i e n t n a a r de genoemde p o t e n t i e s nader onderzoek gedaan t e worden.
SAFENVATTING EN CONCLUSIES Recent i s e r een toenemende b e l a n g s t e l l i n g voor b e d r i j v e n c e n t r a waarin secundaire a c t i v i t e i t e n worden ontplooid. We onderscheiden bedrijvenc e n t r a voor stadsvernieuwingsbedrijven, voor s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n , voor MEMO-bedrijven en voor groothandelsbedrijven. I n deze s t u d i e beperken we ons t o t h e t bedrijvencentrum voor s t a r t e n d e en innoverende ondernemers. Het e e r s t e voorbeeld i n Nederland i s Markant i n Almere, een bedrijvencentrum voor s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n i n de l i c h t - i n d u s t r i g l e - en a m b a c h t e l i j k e s e c t o r . De aandacht r i c h t z i c h op s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n omdat z e voor 66% van de nieuwe werkgelegenheid zorgen, maar v e e l moeilijkheden kennen i n de b e g i n f a s e , waardoor meer dan de h e l f t binnen 6 j a a r s t o p t . Een bedrijvencentrum met gemeenschappelijke voorzieningen kan een o p l o s s i n g z i j n voor deze hoge " z u i g e l i n g e n s t e r f t e " , alsmede voor h e t m o e i l i j k kunnen vinden van betaalbare bedrijfsruimte. I n Nederland h e e f t men nog geen e r v a r i n g kunnen opdoen met bedrijvencent r a voor s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n . U i t onderzoek i s we1 gebleken d a t de nederlandse ondernemers i n d i v i d u a l i s t < s c h z i j n i n g e s t e l d , ze s t e l l e n s l e c h t s een beperkt a a n t a l gemeenschappelijke voorzieningen op p r i j s . Daarnaast moeten de begeleidingsmogelijkheden voor de jonge bed r i j v e n i n de d i r e c t e n a b i j h e i d z i j n , waarvan men op v r i j w i l l i g e b a s i s gebruik kan maken. De Randstad wordt en z a l i n toenemende mate n a a r h e t noord-oosten worden opgerekt, omdat men h e t groene h a r t open w i l houden en de r u i m t e l i j k e marges voor s t e d e l i j k e u i t b r e i d i n g e n t e n noorden van h e t Noordzeekanaal beperkt z i j n . D i t b e t e k e n t een opvangfunctie van de Flevopolders, wat onder andere b l i j k t u i t de m i g r a t i e - en forensenstromen. Vooral ZuidFlevoland, e n daarbinnen Almere, i s h e t r i c h t g e b i e d van de m i g r a t i e en h e t forensisme. Deze o v e r l o o p f u n c t i e was een b e l a n g r i j k motief h e t onderzoek n a a r de b e l a n g s t e l l i n g voor een bedrijvencentrum i n de Flevopolders, t e v e r r i c h t e n i n h e t Gooi en de Vechtstreek. I n september 1982 wordt Markant i n Almere geopend voor de e e r s t e b e d r i j ven. Een a a n t a l (+ 30) s t a r t e n d e en innoverende b e d r i j v e n kunnen h i e r i n gebruik gaan make; van een a a n t a l gemeenschappelijke voorzieningen, een projectmanager voor commercieel-financieel advies en een contactpersoon van T.N.O. voor b e d r i j f s t e c h n i s c h advies. De huur bedraagt, i n c l . h e t gebruik van deze voorzieningen t o t een bepaald niveau, 90 gulden p e r v i e r k a n t e meter. De k l e i n e b e d r i j v e n .in de l i c h t e - i n d u s t r i e of ambacht e l i j k e s e c t o r moeten z i c h na 3 5 5 i a a r z e l f s t a n d i g v e s t i g e n . Het i s nog de vraag of deze b e d r i j v e n na d i e t i j d z e l f s t a n d i g genoeg z i j n om op e i g e n benen t e s t a a n . Markant, a l s e e r s t e , i n z ' n s o o r t z a l op deze vraag h e t antwoord moeten geven. Ondanks de teruggang van de i n d u s t r i g l e werkgelegenheid i n h e t Gooi en de Vechtstreek s i n d s 1963,. i n met name de t r a d i t i o n e l e b e d r i j f s t a k k e n , nam h e t ruimtegebruik toch nog v e r d e r t o e . Zodoende i s v o o r de i n d u s t r i e , maar ook voor h e t wonen n i e t v e e l ruimte meer beschikbaar. Vanwege,deze beperkte uitbreidingsmogelijkheden voor d e i n d u s t r i e i n h e t b o s r i j k e maar s t e r k v e r s t e d e l i j k t e Gooi- en Vechtstreekgebied en de overloopfunct i e van de p o l d e r s , i s Markant en/of een nieuw t e s t i c h t e n bedrijvencent r u m i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders ook a a n t r e k k e l i j k voor b e d r i j v e n u i t h e t Gooi en de Vechtstreek. I n d i e n e r goede verbindingen met de pold e r komen mag men tevens verwachten d a t een r e d e l i j k a a n t a l ondernemers gebruik z a l w i l l e n maken van de gemeenschappelijke voorzieningen (met name h e t commercieel-financieel- en b e d r i j f s t e c h n i s c h a d v i e s ) aangeboden
'
.
i n Markant of een nieuw, s o o r t g e l i j k , bedrijvencentrum i n de p o l d e r s . Daarom hebben w i j i n Bussum, Hilversum, Naarden en Weesp een enquEte gehouden om deze b e l a n g s t e l l i n g i n de w e r k e l i j k h e i d t e t o e t s e n . Deze enq u s t e had t o t doe1 t e k i j k e n hoe ondernemers i n deze p l a a t s e n s t a a n t e genover e v e n t u e l e v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum i n Almere en h e t geb r u i k maken van voorzieningen aangeboden i n zo'n bedrijvencentrum. E r z i j n 61 ondernemers van b e d r i j v e n met minder dan 31 werknemers ondervraagd i n de ambachtelijke en l i c h t - i n d u s t r i s l e s e c t o r . De ondernemers waardeerden de Z.1J.P. v r i j goed. De meeste nadelen d i e men noemde z u l l e n verholpen z i j n a l s de p o l d e r i n een v e r d e r ' s t a d i u m van ontwikkeling i s gekomen. B i j n a de h e l f t van de ondervraagden vond de pold e r een g e s c h i k t e v e s t i g i n g s p l a a t s voor hun b e d r i j f .
De i n t e r e s s e i n v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum ongeacht de l o c a t i e was g r o t e r dan voor v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum i n Almere. Negen b e d r i j v e n antwoordden d a t voor hun b e d r i j f op k o r t e t e r m i j n v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum i n Almere van (een d e e l van) h e t b e d r i j f t o t d e mogelijkheden behoorde. D i t waren voornamelijk b e d r i j v e n met minder dan 10 werknemers. Deze " p o s i t i e v e " b e d r i j v e n waardeerden h e t ondernemerspolders a l s goed en hadden t.0.v. de t o t a l e groep b e d r i j klimaat i n ven een b e t e r e kennis van de Z.I.J.P. Gngeveer de h e l f t van de ondernemers had b e l a n g s t e l l i n g voor de i n Mark a n t aangeboden voorzieningen. De g r o o t s t e b e l a n g s t e l l i n g was e r voor h e t commercieel-financieel advies. Maar ook voor de andere voorzieningen, t e weten de c o m p u t e r f a c i l i t e i t e n , t e s t r u i m t e en b e d r i j f s t e c h n i s c h a d v i e s , was de animo a a n z i e n l i j k . De k l e i n e b e d r i j v e n (minder dan 1 1 werknemers) hadden e e n g r o t e r e b e l a n g s t e l l i n g dan de g r o t e r e b e d r i j v e n . Deze g r o t e r e b e l a n g s t e l l i n g i s h e t gevolg van h e t f e i t d a t de draagkracht van k l e i n e b e d r i j v e n onvoldoende i s om deze voorzieningen t e i n t e r n a l i s e r e n . De c o m p u t e r f a c i l i t e i t e n vormden een uitzondering. Het waren de g r o t e r e b e d r i j v e n (meer dan 10 werknemers) d i e r e l a t i e f een g r o t e r e i n t e r e s s e hadden. Daarnaast b l e e k u i t de enqucte d a t de j o n g s t e b e d r i j v e n ( g e s t i c h t na 1977) h e t meest g e i n t e r e s s e e r d waren i n de voorzieningen. D i t b e v e s t i g t de gedachte d a t h e t j u i s t de beginnende ondernemers z i j n d i e h u l p kunnen gebruiken. Een s o o r t g e l i j k onderzoek i s gehouden onder a l l e b e d r i j v e n g e v e s t i g d op b e d r i j f s t e r r e i n e n i n de Z.I.J.P. D i t onderzoek omvatte zowel i n d u s t r i s l e b e d r i j v e n a l s b e d r i j v e n u i t de handel en d i e n s t e n s e c t o r . Met name de groothandel was s t e r k vertegenwoordigd i n d i t onderzoek (52,2%). De ondervraagde b e d r i j v e n waren over h e t algemeen n i e t g r o o t (72,5% had minder dan 25 werknemers). De b e l a n g s t e l l i n g van de onderzochte b e d r i j v e n voor h e t gebruik maken van voorzieningen i n bedrijvencentrum Markant was, i n v e r g e l i j k i n g met de b e l a n g s t e l l i n g i n de Gooi-Vechtstreek, n i e t e r g groot. De g r o o t s t e b e l a n g s t e l l i n g ging u i t n a a r de begeleiding en advies mogelijkheden. Het waren met name de s e c t o r e n handel en d i e n s t v e r l e n i n g d i e g e i n t e r e s s e e r d waren i n de voorzieningen en i n mindere mate de s e c t o r produktie. Elf b e d r i j v e n waren we1 g e i n t e r e s s e e r d i n v e s t i g i n g i n een bedrijvencentrum i n Almere. Hiervan waren e r e c h t e r 7 met een g r o o t h a n d e l s f u n c t i e , een s e c t o r d i e e i g e n l i j k n i e t t o t de doelgroep van h e t bedrijvencentrum behoort. Deze g e r i n g e animo voor Markant i s w a a r s c h i j n l i j k h e t gevolg van h e t f e i t d a t ze pas g e s t a r t z i j n en e r voor de b e d r i j v e n w a a r s c h i j n l i j k vaak nog uitbreidingsmogelijkheden z i j n op de v e s t i g i n g s p l a a t s .
*
Op grond van de r e s u l t a t e n van h e t onderzoek werden de volgende b e l e i d s aanbevelingen gedaan: 1 . Breid h e t wervingsgebied voor een bedrijvencentrum i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders u i t t o t minimaal de randgebieden. 2. Men moet z i c h b i j de wenring van v e s t i g e r s voor h e t bedrijvencentrum r i c h t e n op de k l e i n e r e b e d r i j v e n ( t o t 10 werknemers). 3. Maak de hoogwaardiger voorzieningen welke worden aangeboden i n Markant ook t o e g a n k e l i j k voor b e d r i j v e n b u i t e n h e t bedrijvencentrum en b u i t e n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders. 4. De onderzochte b e d r i j v e n i n Weesp, Naarden, Bussum en Hilversum vormen op zich geen voldoende g a r a n t i e voor de bouw van nog een b e d r i j vencentrum i n de Z u i d e l i j k e IJsselmeerpolders. Laat de bouw van een nieuw bedrijvencentrum afhangen van de ontwikkelingen i n Markant, de p o t e n t i e s van bestaande b e d r i j v e n i n nog n i e t onderzochte gebieden en de p o t e n t i e s van s t a r t e n d e ondernemers
LITERATWRLIJST Abcouwer, N.F. (1978)
Bureau voor sociaaluetenschappelijk onderzoek van de gemeente Hilversum (1978) Gemeenteraad Naarden
( 1961 )
Provincie Noord-Holland (1979)
De stuwende werkgelegenheid in het Gooi en omstreken. Flevobericht nr. 11. Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders. Structuur en perspectief van de werkgelegenheid in Gooi- en Vechtstreek. Industrieverordening, Gemeenteblad van Naarden nr. 4. Proeve van een provinciaal economisch beleidsplan.
Bedrijvencentra (Behoeften, eisen en toepassingen). Rijksdienst voor de IJsselmeerpol- Markant nr. 1 en 2. ders e.a. (1981) Werkhypothese structuurplan IJsselSpierings, M., Verhoef, L.H.J. meergebied. (1980) Rijksdienst voor de IJsselmeerpol- Statistiek van de werkgelegenheid en de beroepsbevolking van Almere, ders (1976-1980) Lelystad en Flevoland. Het proeftuinproject. Onderzoek t.b.v. Verhoef, L.H.J. (1980) een bedrijfsverzamelgebouw afgestemd op de behoeften van startende en innoverende bedrijven. Werkdocument van de ~ijksdienstvoor de IJsselmeerpolders.
Raad voor het midden- en kleinbedrijf (1982)
B U l a g e 1. I n d u s t r i e v e r o r d e n i n g u i t g e o e f e n d i n de gemeenten B l a r i c u m , Bussum, H i l v e r s u m , H u i z e n , L a r e n en Naarden.
GMEENTEBLAD VAN NAARDEN A F D E L I N G 1961 No. 4
De raad d e r gemeente Naarden; gezien h e t v o o r s t e l van burgemeester en wethouders dd. 8 augustus 1961 (gem. b l a d 1961, a f d . I, n r . 91); g e l e t op h e t bepaalde i n a r t i k e l 168 d e r gemeentewet; besluit : v a s t t e s t e l l e n de navolgende Verordening, regelende h e t gebruik van gebouwen t e n behoeve van i n d u s t r i g l e b e d r i j v e n . Artikel 1 Onder i n d u s t r i e l e b e d r i j v e n worden voor de toepassing van deze verordening v e r s t a a n i n d u s t r i g l e b e d r i j v e n , beogende voortbrenging, bewerking, verwerking, r e i n i g i n g o f bewaring van a 1 of n i e t voor de verkoop bestemde s t o f f e n , produkten, voorwerpen, goederen en a r t i k e l e n . Artikel 2 Onverminderd t e dezen beperkende bepalingen, voortvloeiende u i t andere gemeentelijke v o o r s c h r i f t e n , i s h e t verboden: a. een n i e t t e n behoeve van een i n d u s t r i e e l b e d r i j f i n gebruik z i j n d gebouw geheel of voor een d e e l i n gebruik t e nemen en daarna i n geb r u i k t e hebben t e n behoeve van een i n d u s t r i e e l b e d r i j f ; b. een t e n behoeve van een i n d u s t r i e e l b e d r i j f i n gebruik z i j n d gebouw geheel of voor een d e e l i n gebruik t e nemen en daarna i n gebruik t e hebben t e n behoeve van een a n d e r s o o r t i g i n d u s t r i e e l b e d r i j f . Artikel 3
I. Burgemeester en wethouders kunnen van h e t verbod, omschreven i n a r t i k e l 2 , voor bepaalde of onbepaalde t i j d o n t h e f f i n g v e r l e n e n en aan een zodanige o n t h e f f i n g voorwaarden verbinden. 2. Burgemeester en wethouders b e s l i s s e n op een verzoek om o n t h e f f i n g binnen twee maanden na ontvangst daarvan. Deze t e r m i j n kan door hen eenmaal met twee maanden worden verlengd. Van een zodanige v e r l e n g i n g s t e l l e n burgemeester en wethouders verzoekers s c h r i f t e l i j k i n kennis. 3 . Alvorens een b e s l i s s i n g op een verzoek om o n t h e f f i n g t e nemen s t e l l e n burgemeester en wethouders de h e r van Koophandel en Fabrieken voor Gooiland i n de gelegenheid daaromtrent van advies t e dienen binnen een door hen t e bepalen t e r m i j n en vragen z i j t e d i e r zake h e t o o r d e e l van de c o m i s s i e voor h e t i n a r t i k e l 7 bedoeld p e r i o d i e k b e s t u u r l i j k o v e r l e g . No. 4
Afd. 3 Artikel 4
1 . Tegen weigering van de gevraagde o n t h e f f i n g , alsmede t e g e n opgelegde voorwaarden, s t a a t voor verzoekersbinnen v i e r weken n a ontvangst
van de b e s l i s s i n g vawburgemeester en wethouders beroep open op de raad. Tegen h e t n i e t t i j d i g nemen van een b e s l i s s i n g door burgemeester en wethouders s t a a t voor verzoekers beroep open op de raad. Tegen h e t n i e t t i j dig nemen van een b e s l i s s i n g door burgemeester en wethouders beroep open op de raad binnen v i e r weken n a h e t v e r s t r i j k e n van de t e r m i j n waarbinnen burgemeester en wethouders hadden moeten b e s l i s s e n . 2 . De raad neemt binnen twee(1maanden n a ontvangst van h e t beroeps c h r i f t een b e s l i s s i n g . Deze t e r m i j n kan door de raad eenmaal met twee maanden worden verlengd. Van een zodanige v e r l e n g i n g s t e l l e n burgemeest e r en wethouders verzoekers s c h r i f t e l i j k i n kennis. Artikel 5 O v e r t r e d i n g v a n h e t b e p a a l d e i n a r t i k e l 2 w o r d t g e s t r a f t met h e c h t e n i s van t e n hoogste twee maanden of geldboete van t e n hoogste driehonderd gulden.
Artikel 6 Met h e t t o e z i c h t op de naleving van deze verordening z i j n , behalve de b i j a r t i k e l 141 v a n h e t wetboek van s t r a f v o r d e r i n g aangewezen personen, b e l a s t de ambtenaren van h e t .gemeentelijk b o u r en woningtoezicht. Artikel 7 Burgemeester en wethouders bevorderen b i j de toepassing van deze verordening een g e l i j k g e r i c h t b e l e i d t e n aanzien van h e t gebruik van gebouwen t e n behoeve van i n d u s t r i z l e b e d r i j v e n i n h e t Gooi. T e r b e r e i k i n g van d i t doe1 wordt g e s t r e e f d n a a r p e r i o d i e k b e s t u u r l i j k o v e r l e g i n een commissie, bestaande u i t d a a r t o e u i t bun midden aangewezen leden van de c o l l e g e s van burgemeester en wethouders van de gemeenten Blaricum, Bussum, Hilversum, Huizen, Laren en Naarden. Artikel 8 1. Het verbod, omschreven i n a r t i k e l 2, onder a , i s n i e t van toepass i n g op de i n d u s t r i z l e b e d r i j v e n , op de datum van inwerkingtreding van deze verordening - voor zoveel nodig met verguuning of o n t h e f f i n g van h e t bevoegde orgaan d i e r gemeenten uitgeoefend i n de gemeenten Blaricum, Bussum, Hilversum, Huizen, Laren en Naarden, voor zoveel aangaat u i t b r e i d i n g van d i e b e d r i j v e n i n bestaande of op t e r i c h t e n gebouwen op t e r r e i n e n , waarover deze b e d r i j v e n op bedoelde datum de beschikking hadden. 2 . Het verbod, omschreven i n a r t i k e l 2, onder b, i s n i e t van toepassing op de i n d u s t r i z l e b e d r i j v e n , op de datum van inwerkingtreding van deze verordening voor zoveel nodig met vergunning of o n t h e f f i n g van uitgeoefend i n de gemeenten B l a r i h e t bevoegde orgaan d i e r gemeenten cum, Bussum, Hilversum, Huizen, Laren en Naarden.
-
-
-
Artikel 9 Deze verordening t r e e d t i n werking op de a c h t s t e dag na d i e n van h a a r afkondiging. Z i j kan worden aangehaald onder denaam"1ndustrieverordening".
Afd. 3
Aldus v a s t g e s t e l d door de raad der gemeente Naarden i n z i j n openbare vergadering van 14 augustus 1961. N.J.C.
CRAMER, v o o r z i t t e r J. CALIS, s e c r e t a r i s
Deze verordening i s afgekondigd waar h e t behoort op 12 september 1961.
BUlage 2 . I n t r o d u c t i e b r i e f .
Rijksuniversiteit Utrecht Geografisch instituut
D ~ ~ , 2, 1~
m e i 1982
Uw kenmerk Ons kanmerk Onderwerp
-
-
"
o n d e r z o e k b e d r d v e n c e n t rum
G e a c h t e heer/mevrouw, v l e l l i c h t h e e f t u v i a d ~ n: i e u w s m e d i a o f o p a n d e r e w d z e v e r n o m e n , d a t i n APmere-Stad m e d i o d i t j a a r e e n c e n t r u m v o o r s t a r t e n d e e n i n n o v e r e n d e ondernemingen z a l worden gcopend.
----
-
Tn d i t c e n t r u m , d a t b e k e n d s t a a t o n d e r d e naam " O n d e r n e m e r s centrum tdarkant" , z a l g e t r a c h t worden aan e e n d e r t i g t a l o n d e r nemers hulp t e bieden i n een k r i t i e k e f a s e van d e bedrgfsv o e r i n g . Het p r s j e c t r i c h t z i c h m e t name o p : ( k 1 e i n ) m e t a a l p r o d u c t e n i n d i ~ s rt i e , m a c h i n e - i n d u s t r i e , e l e c t r o t e c h n i s c h e indust rie, micro-industrie, t rans~jortmiddelenindustrie, instrumenten- en optische i n d u s t r i e , grafische i n d u s t r i e , hout- e n m e u b e l i n d u s t r i e , lederwaren, bouwinstallatiebedrijven, r e p a r a t i e b e d r ~ v e n ,z a k e l i j k e d i e n s t v e r l e n i n g e n o v e r i g e industrie. De g e b o d e n h u l p z a l o n d e r a n d e r e b e s t a a n u i t r e l a t i e f g o e d k o p e h u i s v e s t i n g , gemeenschappelgke dienstverl-ening e n v o o r z i e n i n g e n , c o m p u t e r f a c i l i t e i t e n , t e c h n i s c h e ontwikkelingsfaciliteiten e n h e t v e r s t r e k k e n van adviezen. De i n t e r e s s e o n d e r d e d o e l g r o e p v o o r v e s t i g i n g i n d i t c e n t r u m , d a t .een gezameluk i n i t i a t i e f i s van d e N e d e r l a n d s e Middens t a n d s b a n k ( N .M .B .), d e N e d e r l a n d s e M i d d e n s t a n d s F i n a n c i e r i n g s m i j v o o r B e d r d f s o b j e c t e n (M.B.O.) e n de Rijksdienst v o o r d e Y s s e l m e e r p o l d c r s ( R .Y .P.) , b l g k t i n e e r s t e i n s t a n t i e v r g g r o o t v o o r u i t g e b r e i d e i n f o r m a t i e o v e r d i t p r o j e c t verwijs i k g r a a g naar de ingesloten folders.
.
Het z a l e e n b e l e n g r i j k e s t e u n v o o r h e t c e n t r u m zijn i n d i e n o o k d e
b e d r g v e n i n d e o m g e v i n g z i c h d i r e c t bij h e t p r o j e c t b e t r o k k e n v o e l e n . Door d e R u k s u n i v e r s i t e i t U t r e c h t worden t h a n s d e mogelgkheden d a a r t o e o n d e r z o c h t .
H e t o n d e r z o e k i s g e r i c h t o p b e d r u v e n g e v e s t i g d t e Bussum. N a a r d e n e n Weesp. Nagegaan z a l w o r d e n h o e b e d r 9 v e n i n d e z e s t e d e n s t a a n tegenover een e v e n t u e l e v e s t i g i n g v a n ( e e n o n d e r d e e l v a n ) h e t b e d r g f i n e e n b e d r g v e n c e n t rum v e r g e l g k b a a r met " M a r k a n t " . e o v e n d i e n z a l worden o n d e r z o c h t o f e r b e h o e f t e i s de g e b o d e n g e m e e n s c h a p p e l u k e d i e n s t e n e n v o o r z i e n i n g e n i n " P l a r k a n t " oolc a a n b e d r g v e n b u i t e n h e t c e n t r u m t e r b e s c h i k k i n g t e s t e l l e n . v o o r a l w o r d t h i e r b u g e d a c h t aan a d v i e s v e r l e n i n g , c o m p u t e r f a c i l i t e i t e n en technische ontwikkelingshulp. G a a r n e v e r z o e k i k uw m e d e w e r k i n g a a n d i t o n d e r z o e k t e geven. I n d e komende d a g e n z u l t u t e l e f o n i s c h w o r d e n b e n a d e r a om t e v e r n e m e n o f u a a n h e t o n d e r z o e k w i l t meedoen en, z o j a , e e n a f s p r a a k t e maken v o o r de e n q u & t e , d i e o n g e v e e r e e n k w a r t i e r z a l d u r e n . De a n t w o o r d e n z u l l e n s t r i k t v e r t r o u w e l U l c w o r d e n b e h a n d e l d e n v a n z e l f s p r e k e n d n i e t aan d e r d e n t e r b e s c h i k k i n g worden g e s t e l d o f v o o r a n d e r e d o e l e i n d e n worden g e b r u i k t . V o o r n a d e r e i n f o r m a t i e o v e r d i t o n d e r z o e k lcunt u z i c h wenden t o t d e h e e r T.H.H. v a n V u r e n ( 0 1 8 3 8 - 1 7 6 9 ) o f de h e e r M .J .M. Delmee ( 0 3 0 - 7 3 0 7 9 0 ) . U i t e r a o r d z 1 1 1 t u descjewenst na a f l o o p v a n h e t onderzoelc e e n s a m e n v a t t j n g v a n de r e s u l t a t e n o n t v a n g e n . Bg v o o r b a a t danlc i k u v a o r uw m e d e w e r k i n g .
Hoogachtend,
d r s . M.H.
Stgnenbosch
B i j l a g e 3 . De e n q u e t e gehouden o n d e r l i c h t - i n d u s t r i g l e
en
ambachtelUlte bedrgven i n N a a r d e n , Bussum, weesp en H i l v e r s u m .
vragenschema "in;eresse
van Gooise en v e c h t s t r e e k s e onderne-
m e r s v o o r e e n n i e u w i b e d r i j v e n c e n t r u m i n de Z u i d e l g k e y s s e l meerpolders en v o o r ; d e v o o r z i e n i n g e n van het bestaande b e d r i j v e n c e n t rum
ark ant
."
...
Enqu@tenummer: Bedrijf:..
i n Almere
.................................
Adres:....................................
G e s p r o k e n met:............................ Funktie:.................................. EnqOeteur:..........
......................
Datum:....................................
Deze e n q u e t e h e e f t t o t d o e 1 e n i g i n z i c h t t e v e r k r i j g e n i n d e h o u d i n g v a n d e r e s p o n d e n t , a l s o n d e r n e m e r met e e n b e p a a l d t y p e b e d r i j f , t e n a a n z i e n van een bedrijvencentrum. Tevens w o r d t d i e n s i n t e r e s s e nagegaan v o o r de v a s t i g i n g v a n e e n d e e l v a n zun/haar b e d r i j f o f een n i e u w b e d r i j f i n een bedrijvenc e n t r u m i n de Z u i d e l u k e Y s s e l m e e r p o l d e r s .
B e d r i j f skenmerken
...................;..
1.
\Yat i s de h o o f d a c t i v i t e i t v a n uw b e d r i j f ?
2.
~ o wt e l k e s e c t o r e n b r a n c h e b e h o o r t uw b e d r i j f ? productie -1d o o r g a a n met v r a a g 3+
3.
handel
-2-
d o o r g a a n met v r a a g 4+
dienstverlening
-3-
d o o r g a a n met v r a a g 4-
a.
zijn d a t g r o n d s t o f f e n , h a l f f a b r i c a t e n o f e i n d p r o d u c t e n ? h a l f f a b r i c a t e n -2-
g r o n d s t o f f e n -1-
e i n d p r o d u c t e n -3-
b. Hoe z i j n uw b e l a n g r i j k s t e a f n e m e r s t e t y p e r e n ? Zijn d a t p r o d u c t i e b e d r g v e n , d i e n s t v e r l e n e n d e b e d r u v e n , de g r o o t h a n d e l , detailhandel, particulieren of instellingen?
4.
p r o d u c t i e b e d r i j v e n -1-
groothandel
detailhandel
-3-
d i e n s t v e r l e n e n d e b e d r i j v e n -4-
particulieren
-5-
instellinyen
H o e v e e l m e d e w e r k e r s t e l t uw b e d r i j f
,
-2-
-6-
inclusief uzelf?
Aantal:..... 5.
Hoe o u d i s uw b e d r g f ? Stichtingsjaar:.......
Locati e 6.
H o e l a n g i s uw b e d r i j f o p d e z e p l a a t s g e v e s t i g d ?
..........
.jaar
7.
I s d i t h e t e e r s t e pand w a a r i n uw b e d r i j f i s g e v e s t i g d o f was u hiervoor e l d e r s gevestigd? elders
8.
-1-
e e r s t e pand
-2-
Wat i s d e v o o r n a a m s t e r e d e n o f z i j n de v o o r n a a m s t e r e d e n e n v a n v e s t i g i n g i n deze p l a a t s ?
............................................................. ............................................................. .............................................................
9.
I k z a l u e e n a a n t a l r e d e n e n opnoemen d i e v a n t o e p a s s i n g k u n n e n z i j n g e w e e s t om de h u i d i g e p l a a t s v o o r uw b e d r i j f t e k i e z e n . W i l t u m i j s t e e d s antwoorden o f e l k e reden een z e e r b e l a n g r u k e r o l s p e e l d e , gewoon b e l a n g r i j k was, v a n m i n d e r b e l a n g was o f geen r o l s p e e l d e . Z e e r belangrgk a.
De g r o n d p r i j s p e r m
2
Gewoon belangrijk
Minder belangrijk
-2-
-3-
Speelde geen r o l
b . Overname v a n b e s t a a n d bedrijf c.
De a f s t a n d t o t uw o u d e vestigingsplaats .
d.
De r u i m t e om t e bouwen
e . De b e s c h i k b a a r h e i d v a n d i e n s t e n i n d e orngeving
f . Een w o o n v o o r z i e n i n g voor uzelf g.
Huisvestingsmogelijkheden v o o r bestaand personeel
h. Beschikbaarheid van nieuw personeel i. Mogelijk nieuwe afnem e r s i n de b u u r t t e vinden
j . Oe a f s t a n d t o t b e s t a a n de a f n e m e r s
k.
Reschikbaarheid nieuwe t o e l e v e r a n c i e r s i n de buurt
1. De a f s t a n d t o t b e s t a a n de t o e l e v e r a n c i e r s m.
D e m e d e w e r k i n g v a n de
overheid
I n - en verkooo 10. H e e f t u BBn o f meer v a s t e t o e l e v e r a n c i e r s v a n g r o n d s t o f f e n , producten o f basisdiensten?
+
Ja
-1-
d o o r g a a n n a a r v r a a g 11
Nee
-2-
doorgaan n a a r vraag l l c *
11. a.
w a a r z i t t e n n p d i t m o m ~ n turv h e l a n q r i j k s t e t o e l e v e r a n c j e r s , b e z j e n naar h e t volume d a t u afn-emt?
-
B i n n e n de v e s t i g i n g s p l a a t s v a n uw b e d r i j f
-1
B u i t e n de v e s t i g i n g ' s p l a a t s , maar b i n n e n h e t G o o i / Vechtstreek
-2-
B u i t e n het Gooi/Vechtstreek
-3-
b. Wat v o o r g o e d e r e n neemt u a f v a n uw b e l a n g r g k s t e t o e l e v e r a n c i e r s ? Zijn d a t g r o n d s t o f f e n o f h a l f f a b r i c a t e n t e n behoeve van v e r d e r e p r o d u c t i e o f zijn h e t e i n d p r o d u c t e n v o o r handelsdoeleinden? -1- g r o n d s t o f f e n ,
c.
t e weten
-2-
halffabricaten,
-3-
eindproducten,
.............................. .......................... ............................ .......................... .............................
t e weten t e weten
Hoe hoog s c h a t u h e t p e r c e n t a g e v a n t o e l e v e r i n g u i t d e Zuidelgke Ysselmeerpolders?
....... %
1 2 . Nu o v e r de p r o d u c t e n d i e uw b e d r i j f v e r l a t e n o f de d i e n s t e n d i e u l e v e r t . Waar z i j n op d i t moment de v o o r n a a m s t e a f n e m e r s v a n uw b e d r i j f g e v e s t i g d ? I n de p l a a t s v a n v e s t i g i n g B u i t e n de v e s t i g i n g s p f a a t s , binnen het Gooi/Vechtstreek
-1maar
B u i t e n het Gooi/Vechtstreek
-2-3-
13. I s h e t m o g e l i j k om a a n t e g e v e n o f t e s c h a t t e n h o e v e e l p r o c e n t v a n uw omzet w o r d t b e h a a l d b i n n e n de v e s t i g i n g s p l a a t s . h o e v e e l p r o c e n t b u i t e n de v e s t i g i n g s p l a a t s maar b i n n e n h e t G o o i / V e c h t s t r e e k , h o e v e e l p r o c e n t b i n n e n de Z u i d e l i j k e Y s s e l m e e r p o l d e r s e n h o e v e e l p r o c e n t b u i t e n h e t G o o i / V e c h t s t r e e k e n de Z u i d e l i j k e Ysselmeerpolders?
..... %
..... % ..... % ..... %
b i n n e n de v e s t i g i n g s p l a a t s b u i t e n de v e s t i g i n g s p l a a t s ,
binnen het Gooi/Vechtstreek
b i n n e n de Z u i d e l i j k e Y s s e l m e e r p o l d e r s b u i t e n h e t Gooi/Vechtstreek polders
e n de Z u i d e l i j k e Y s s e l m e e r -
14. ~ k z a l u nu een a a n t a l a c t i v i t e i t e n opnoemen d i e ondernemingen
moeten l a t e n v e r r i c h t e n v o o r de b e d r i j f s v o e r i n g o f i n s t e l l i n g e n d i e zij n o d i g hebben. Z o u d t u dan w i l l e n zeggen waar de b e d r u v e n o f i n s t e l l i n g e n waarop u een beroep d o e t zbn g e v e s t i g d ? B i n n e n uw v e s t i g i n g s p l a a t s , b u i t e n uw v e s t i g i n g s p l a a t s , maar we1 i n h e t ~ o o i / v e c h t s t r e e k , b i n n e n de Z u i d e l g k e Y s s e l m e e r p o l d e r s , b u i t e n h e t G o o i / V e c h t s t r e e k en de Z u i d e l u k e Y s s e l m e e r p o l d e r s o f n i e t van toepassing. ENQUETEUR : I n d i e n meerdere t o e l e v e r a n c i e r s p e r c a t e g o r i e ,
v r a a g dan n a a r de voornaamste. Binnen vestigingsplaats
- de bank - boekhouder de a c c o u n t a n t o f - een transportbedrgf d a t r g d t i n uw opdracht
- een g a r a g e b e d r u f - onderhoudswerkzaamheden aan h e t b e d r i j f s pand
- computerservice - kk aannttoooorrbi en hv oe enfttaerni s en - verpakkingsmaterialen - drukwerk - dh eeet l bper owdeur kcitni egpe rno vc aens d i e u i t b e s t e e d worden
- oa vc et irvi gi tee bi teel ann dg ri el j k he i e r n i e t zgn v e r m e l d
B u i t e n vestiginysplaats binnen Gooi V e c h t s t reek
Binnen Z.Ysse1meerpolders
B u i t e n NVT Gooi/ Vechts t r e e k en polders
Waardering z u i d e l g k e Y s s e l m e e r p o l d e r s VJij w i l l e n u nu e n i g e v r a g e n s t e l l e n o v e r de Z u i d e l i j k e Ysselmeer-
p o l d e r s . ~ e gta a t ons daarbu met name om de i n d r u k d i e u h e e f t v a n h e t l e v e n i n de p o l d e r .
I
15. a. Hoe goed k e n t u de Z u i d e l u k e Y s s e l m e e r p o l d e r s ?
-
-
-
ben e r nog n o o i t geweest
-1-
ben e r 661-1 k e e r o f een p a a r k e e r geweest
- 2-
ben e r v r i j vaak geweest
-3-
kom e r r e g e l m a t i g
-4-
b. Wat i s uw algemene i n d r u k van de Z u i d e l u k e Y s s e l m e e r p o l d e r s ?
.............................................................
16. I n h o e v e r r e zgn v o l g e n s u de v o l g e n d e eigenschappen o f kenmerken op Almere van t o e p a s s i n g ? U k u n t k i e z e n u i t j a d u i d e l u k , e n i g s z i n s en i n t e g e n d e e l . j a duidelgk ~tt r e k t i e f
-1-
Eentonig
-1
G u n s t i g ondernemersklimaat
-1-
-
Dynamisch Grootstedelgk Interessant
-
Onderon t w i k k e l d
-1
Gunstige v e s t i g i n g s faciliteiten
-1-
Goede b e r e i k b a a r h e i d
-1-
enigszins
i n tegendeel
-6-
,17. a.
Hoe w a a r d e e r t u de Z u i d e l i j k e Y s s e l m e e r p o l d e r s a l s v e s t i g i n g s p l a a t s v o o r uw b e d r i j f ? z e e r goed
goed
-1-
-2-
matig
slecht
-3-
-4-
b . I
voordelen:............................................
Nadelen:
............................................ ............................................ ............................................ ............................................ ............................................
18. Op b a s i s v a n w e l k e f e i t e n i s uw o o r d e a l o m t r e n t d e Z u i d e l g k e Y s s e l m e e r p o l d e r s g e b a s e e r d ? ( n o e m t u s.v.p. de t w e e b e l a n g r g k s t e redenen)
- d o o r r a d i o , .v., l t r a n t - door schoolkennis - door vaktijdschriften t
-
d o o r bezoeken
- heb e r -
familieleden o f vrienaen
-5-
d o o r g e s p r e k k e n met r e l a t i e s
-6-
door a d v e r t e n t i e s van reclameburenus
-7-
andere reden,
t e weten:.............
Bedrgvencent rum I n Almere w o r d t op d i t moment een bedrgvencentrum n e e r y e z e t . D i t k a n worden omschreven a l s een gebouw w a a r i n meerdere bedrgven g e v e s t i g d zgn. zij hebben gezamelgk de b e s c h i k k i n g o v e r een a a n t a l v o o r z i e n i n gen, z o a l s een t e l e f o o n c e n t r a l e , t e l e x , v e r g a d e r r u i m t e , f o t o c o p i e e r a p p a r a a t , o n d e r z o e k s r u i m t e e n d e r g e l g k e . Ook i s permanent een deskundige aanwezig v o o r a d v i s e r i n g op h e t g e b i e d van de b e d r g f s v o e r i n g . H i e r d o o r i s een b e p e r k i n g mogelgk v a n de o v e r l l e a d k o s t e n d i e e l k b e d r g f a n d e r s a f z o n d e r l g k zou hebben. 19. wat i s uw mening o v e r z o ' n bedruvencentrum, z o a l s M e r k a n t i n Almere?
a. A l l e r e e r s t , welke v o o r d e l e n z i e t u v o o r de bedrgven d i e e r r u i m t e gehuurd hebben?
b. w e l k e n a d e l e n z i e t u aan h e t gezamelyk g e h u i s v e s t z j n i n z o ' n bedrgvencentrum?
20.
S t e l d a t u v o o r de b e s l i s s i n g s t o n d een d e e l van uw b e d r g f o f een n i e u w b e d r i j f i n Z u i d - F l e v o l a n d t e v e s t i y e n en op d a t moment de mogelijltheid had om i n een bedrbvencentrum r u i m t e t e huren. z o u d t u d a t dan s e r i e u s overv~egen?!Vat zou de u i t k o m s t van uw overweging zgn? -1-
zou i n p r i n c i p e i n een bedruvencentrum r u i m t e h u r e n
-2-
Zou i n p r i n c i p e n i e t i n een bedrgvencentrum r u i m t e huren
-3-
B e d r g f p a s t n i e t i n z o ' n gebouw, maar zou i n p r i n c i p e i n een bedrgvencentrum r u i m t e w i l l e n h u r e n
-4-
B e d r u f p a s t n i e t i n z o ' n gebouw en zou i n p r i n c i p e i n een bedrgvencentrum geen r u i m t e w i l l e n h u r e n
21. A l s u zou kunnen b e p a l e n welke branches o f s e c t o r e n i n een bedrijvencentrum r u i m t e kunnen h u r e n , welke zouden dan uw v o o r k e u r hebben, g e l e t op de b e h o e f t e v a n uw e i g e n b e d r g f ?
............................................................. .............................................................
22.
En n u omgelteerd. w e l k e ' b e d r g v e n z o u d t u bij v o o r k e u r i n e e n b e d r i j v e n c e n t r u m g e h u i s v e s t z i e n a l s h e t g a a t om l e v e r a n t i e s v a n u i t uw e i g e n o n d e r n e m i n g ?
............................................................
23. H e t i s d e n k b a a r d a t de f a c i l i t e i t e n d i e de h u u r d e r s v a n M a r k a n t t o t h u n b e s c h i k k i n g hebben o o k d o o r uw b e d r i j f g e b r u i k t k u n n e n w o r d e n t e g e n e e n r e d e l i j k e h u u r p r g s . Z o u d t u v a n de v o l g e n d e mogelgkheden w i l l e n aangeven i n h o e v e r r e d a a r v o o r bg u i n p r i n c i p e i n t e r e s s e b e s t a a t ? U k u n t a n t w o o r d e n m e t : geen i n t e r e s s e , e n i g e i n t e r e s s e o f g r o t e i n t e r e s s e . Geen Enige interesse interesse
- Computerfaciliteiten
-
en r u i m t e v o o r s p e u r w e r k t e n behoeve v a n p r o d u c t o n t w i k k e l i n g , e e n zogenaamde t e s t r u i m t e v o o r . nieuwe producten
- Ca do vmi me se r c i e e l - f i n a n c i e e l -
B e d r i j f s - t e c h n i s c h e beg e l e i d i n g e n a d v i e s met b e t r e k k i n g t o t de b e d r g f s voering
-1-
-2-
-1-
-2-
Grote interesse -3-
-3-
-1-
-2-
-3-
-1-
-2-
-3-
24. Een e v e n t u e e l n i e u w t e s t i c h t e n b e d r g v e n c e n t r u m i n Z u i d e l g k F l e v o l a n d i s n i e t a l l e e n bedoeld v o o r ondernemers, d i e t h a n s v o o r de e e r s t e k e e r met e e n b e d r g f b e g i n n e n , maar o o k v o o r o n d e r n e m e r s , d i e e e n n i e u w e a c t i v i t e i t c:aan s t a r t e n e n d a a r v o o r e e n n i e u w z e l f s t a n d i g b e d r g f hehben o p g e r i c h t . D e n k t u d a t e e n n i e u w b e d r g v e n c e n t r u m n u o f i n de nabije t o e komst ( b i n n e n 2 j a a r ) v o o r v e r z e l f s t a n d i a i n g v a n b e d r i j f s o n d e r d e l e n o f v o o r n i e u w e procl*.rcten e n d i e n s t e n ook v o o r uw o n d e r neming i n t e r e s s a n t zou kunnen z g n ? ja
-1-
neen
-2-
misschien
-3-
weet ( n o g ) n i e t
-4-
25. Men h o o r t we1 zeggen, d a t de p r a k t g k de b e s t e l e e r m e e s t e r i s . Daarom z o u h e t v o o r b e g i n n e n d e o n d e r n e n i e r s e r g n u t t i g k u n n e n z g n a l s de b e g e l e i d i n g d o o r de manager v a n M a r k a n t a a n g e v u l d k a n w o r d e n met a d v i e z e n v a n o n d e r n e m e r s , z o a l s u . w a n n e e r h i e r v o o r e e n b e r o e p op u gedaan zou w o r d e n , b e n t u dan i n p r i n c i p e b e r e i d om v o o r j o n g e , b e g i n n e n d e o n d e r n e m e r s a l s e e n s o o r t k l a n k b o r d t e fun9eren. a d v i e z e n t e geven en d e r g e l i j k e ?
I n p r i n c i p e we1
-1-
I n principe niet
-2-
Weet h e t nog n i e t
-3-
2 6 . Zijn e r n a a r a a n l e i d i n g v a n d i t g e s p r e k no? v r a g e n , o p m e r k i n g e n ,
s u g g e s t i e s en dergelijke, d i e voor ons of voor u van belang z o u d e n kunnen zbn?
............................................................... ............................................................... ............................................................... ...............................................................
HARTELYK DANK VOOR D I T GESPREK EN bfi.'Y ZULLEN U I N D I E N GEWENST OP DE HOOGTE HOCIDEN VAN OE RESULTATEN VAN O I T ONDERZOEK.
Bulage 4 . De enquete gehouden onder a l l e bedruven op bed r u f s t e r r e i n e n i n Almere en L e l y s t a d .
VRAGENSCHEMA "RELATIE TUSSEN VESTIGINGSPUNT EN TOEVOER~AFZETVAN BEDRIJVEN
IN DE ZUIDELIJKE IJSSELMEERPOLDERS T.B.V.
Enqcetenummer:
HET PROJECT MARKANT
...
......................................... Adres: .......................................... Gesproken met. ................................... Funktie:.. ....................................... Enqueteur:. ...................................... Datum. ........................................... Bedrijf:
Bedrijfskenmerken 1.
a'. Tot welke sector en branche behoort uw bedrijf? b.
2.
Codes: productie
-1-
handel
.......................
-2-
dienstverlening
-3-
Wat is de hoofdactiviteit; welke goederen produceert of verhandelt u of diensten levert u?
.......................................................... Indien producten: .........................................................
3.
a.
Zijn dat grondstoffen, halffabricaten of eindproducten? grondstoffen -i-
b.
'naiffabrls&:er.
einaproducten -3-
-2.-
Hoe zijn uw belangrijkste afnemers te typeren? Zijn dat productiebedrijven, dienstverlenende bedrijven, de groothandel, detailhandel, particulieren of instel lingen? groothandel
productiebedrijven -1-
-2-
detailhandel
-3-
dienstverlenende bedrijven -4-
particulieren
-5-
instellingen
-6-
4. Hoeveel medewerkers telt uw bedrijf, inclusief uzelf? 1
-1-
10-25 -4-
2-5
6-9
-2-
26-50 -5-
51 en meer
-3-6-
Locatie 5.
Is dit het eerste pand waarin uw bedrijf is gevestigd of was u hiervoor elders gevestigd? elders -1a.
-2-
doorgaan naar vraag 6-
Was die vorige vestiging in het nieuwe of oude land? oude land -1-1
b.
eerste pand
nieuwe land -2-
Hoeveel kilometer was dat van het huidige vestigingspunt? 0-3 km -121-50 km -4-
4-10 km 51 km of meer
-2-5-
11-20 km -3-
6.
Ik zal u een aantal redenen opnoemen die van toepassing kunnen zijn geweest om de huidige plek voor uw bedrijf te kiezen. Wilt u mij steeds antwoorden of elke reden een zeer belangrijke rol speelde, gewoon belangrijk was, van minder belang was of geen rol speelde. Zeer belangrijk
Gewoon belangrijk
Hinder belangrijk
De grondprijs per m2, exclusief subsidies
-1-
-2-
-3-
-4-
b.
Subsidies, zoals de WIR
-1-
-2-
-3-
-4-
c.
De afstand tot uw oude vestigingsplaats
-1-
-2-
-3-
-.'I-
d.
De ruimte om te bouwen
-1-
-2-
-3-
-4-
e.
De beschikbaarheid van diensten in de omgeving
-1-
-2-
-3-
-4-
f.
Een woonvoorziening voor uzelf
-1-
-2-
-3-
-4-
g.
~uisvesiingsmogelijkheden voor bestaand personeel
-1-
-2-
-3-
-4-
Beschikbaarheid van nieuw personeel
-1-
-2-
-3-
-4-
Mogelijk nieuwe afnemers in de buurt te vinden
-1-
-2-
-3-
-4-
De afstand tot bestaande afnemers
-1-
-2-
-3-
-4-
Beschikbaarheid nieuwe toeleveranciers in de buurt
-1-
-2-
-3-
-4-
De afstand tot bestaande toeleveranciers
-1-
-2-
-3-
-4-
De medewerking van de overheid
- 1-
-2-
-3-
-4-
a.
h. i. j. k. 1. m.
Speelde geen rol
7. Als u a1 deze factoren gehoord hebt en uzelf hebt afgevraagd hoe belangrijk deze zijn geweest bij het kiezen van uw nieuwe vestiging, wat is dan uiteindelijk voor u doorslaggevend geweest of welke combinaties van factoren was doorslagge-
In- en verkoop 8. Heeft u &en of meer vaste toeleveranciers van grondstoffen, producten of basisdiensten?
9. a.
*
Ja
-1-
doorgaan naar vraag 9
Nee
-2-
doorgaan naar vraag 11*
Wear zitten op dit moment uw belangrijkste toeleveranciers, bezien naar het volume dat u afneemt? Binnen de vestigingsplaats van uw bedrijf
-1-
Buiten de vestigingsplaats, maar binnen Zuidelijk Flevoland -2-3-
Buiten Zuidelijk Flevoland
.
b.
Wat voor goederen neemt u af van uw belangrijkste toeleveranciers? Zijn dat grondstoffen of halffabricaten ten behoeve van verdere productie of zijn het eindproducten voor handelsdoeleinden? -1-
grondstoffen, te weten:
-2-
halffabricaten, te weten:
-3;
eindproducten, te weten:
I I
10.
a.
i
Heeft er een belangrijke verschuiving plaatsgevonden in de keus van uw toeleveranciers, met andere woorden, had u op uw vorige vestigingsplaats andere leveranciers dan nu? Nee -1-
b.
I-
doorgaan naar vraag 11 '-)
Heeft dat ten minste voor een deel als oorzaak dat u nu in deze plaats gevestigd bent? Nee
-1-
11. Ik zal u een aantal activiteiten opnoemen die ondernemingen moeten laten verrichten voor de bedrijfsvoering, of instellingen die zij nodig hebben. Zoudt u dan willen zeggen waar de bedrijven of instellingen waarop u een beroep doet zijn gevestigd? inne en uw vestigingsplaats, buiten uw vestigingsplaats maar we1 in Zuidelijk Flevoland, of buiten de polders.
ENQUETEUR: Indien meerdere toeleveranciers per categorie, vraag dan naar de voornaamste. Binnen vesBuiten vesBuiten tigingsplaats tigingsplaats Zuidbinnen Zuid- FlevoFlevoland land
-
. -
-
N.V.T. (heeft niet)
de bank
- 1-
-2-
-3-
-4-
de accountant of boekhouder
-1-
-2-
-3-
-4-
een transportbedrijf, dat rijdt in uw opdracht
-1-
-2-
-3-
-4-
een garagebedrijf
-1-
-2-
-3-
-4-
onderhoudswerkzaamheden aan het bedrijfspand
-1-
-2-
-3-
-4-
computerservice
-1-
-2-
-3-
-4-
kantoorinventaris en kantoorbehoeften
-1-
-2-
-3-
-4-
verpakkingsmaterialen
-1-
-2-
-3-
-4-
drukwerk
-1-
-2-
-3-
-4-
deelbewerkingen van het productieproces die uitbesteed worden
-1-
-2-
-3-
-4-
ovekige belangrijke activiteiten die hier niet zijn vermeld, namelijk:
12. a.
b.
Zijn er producten of activiteiten uit de voorgaande opsonrming die u op dit moment van buiten Zuidelijk Flevoland betrekt, omdat zij niet in de poldr!r verkrijgbaar zijn, maar die u toch eigenlijk liever dichter bij huis ZOII willen kopen of laten verrichten? Nee
-1-
Ja
-2-
doorgaan naar vraag 13-
Welke zijn dat? (ENQUETEUR: Loop zonodig het lijstje van vraag 11 door)
13. Nu over ide producten die uw bedrijf verlaten of de diensten die u levert. Wanrzijn op dit moment de voornaamste afnemers van uw bedrijf gevestigd? in de plaats van vestiging
-1-
buiten de vestigingsplaats binnen Zuidelijk Flevoland
-2-
buiten Zuidelijke Flevoland -3Indien eerder elders gevestigd: 14. Heeft daarin een belangrijke wijziging plaatsgevonden, dat wil zeggen, had u o p uw vorige veetigingspunt andere afnemers dan nu, wat je minstens ten dele kunt toeschrijven aan het feit dat u nu hier gevestigd bent? We1 belangrijke verschuiving
-1-
Geen belangrijke verschuiving -2-
15. Is het mogelijk om aan te geven of te schatten hoeveel procent van uw omzct wordt behaald binnen de vestigingsplaats, hoeveel procent buiten de vestigingsplaats maar binnen Zuidelijk Flevoland en hoeveel procent buiten Zuidelijk Flevoland?
.........Z binnen de vestigingsplaats ....)....% buiten de vestigingsplaats, binnen Zuidelijke Flevoland .........X buiten Zuidelijk Flevoland
In Almere wordt op dit moment een bedrijfsverzamelgebouw neergezet. Dit kan worden omschreven als een gebouw waarin meerdere bedrijven gevestigd zijn. Zij hebben gezamenlijk de beschikking over een aantal voorzieningen, zoals een telefooncentrale, telex, vergaderruimte, fotocopieerapparaat, onderzoeksruimte en dergelijke. Ook is permanent een deskundige aanwezig voor advisering op het gebied van de bedrijfsvoering. Hierdoor is een beperking mogelijk van de overheadkosten die elk bedrijf anders afzonderlijk zou hebben. 16. Wat ia uw mening over zo'n bedrijfsverzamelgebouw, zoals Markant in Almere? a.
Allereerst, 'welke voordelen ziet u voor de bedrijven die er ruimte gehuurd hebben?
I b.
Welke nadelen ziet u aan het gezamenlijk gehuisvest zijn in zo'n bedrijfsverzamelgebouw?
-
--
17 Stel, dat u opnieuw voor de beslissing stond om uw bedrijf in Zuidelijk Frevoland te vestigen en op dat moment de mogelijkheid had om in een bedrijfsverzamelgebouw ruimte te huren. Zoudt u dat dan serieus overvegen? Wat zou de uitkomst van uw overweging zijn? -1-
Zou in principe in een bedrijfsverzamelgebouw ruimte huren
-2-
Zou in principe niet in een bedrijfsverzamelgebouw ruimte huren
Toelichting:
-
18. Als u zou kunnen bepalen welke branches o f sectoren in het bedrijfsverzamelgebouw Markant ruimte kunnen huren, welke zouden dan uw voorkeur hebben, gelet op de behoeften van uw eigen bedrijf? U mag de vraag ook anders verstaan: welke bedrijven of soorten zakelijke dienstverlening mist uw bedrijf hier in Zuidelijk Flevoland?
I
I -.
1
19. En nu omgekeerd. Welke bedrijven zoudt u bij vc~orkeur in Markant gehuisvest zien als het gaat om leveranties vanuit uw eigen ondrrneming?
I-
I
20. Het is denkbaar dat de faciliteiten die de huurders van Markant tot hun beschikking hebben ook door uw bedrijf gebruikt kunnen worden;,tegen een redelijke huurprijs. Zoudt u van de volgende mogelijkheden willen'aangeven in hoeverre daarvoor bij u in p r i n c i ~ e interesse bestaat? U kunt antwoorden met: geen interesse, enige interesse of grote interesse. Geen interesse a.
Enige interesse
Grote interesse
Representatieve vergaderruimte
-1-
-2-
-3-
Een ruimte voor speurwerk ten behoeve van productontwikkeling
-1-
-2-
-3-
Een testruimte voor nieuwe produc t e ~
-1-
d.
Showrooms
- 1-
-2-
-3-
e.
Magazijnruimte
-1-
-2-
-3-
f.
Begeleiding en advies met betrekking tot de bedrij fsvoering
-1-
-2-
b.
c.
21.
Het bedrijfsverzamelgebouw Markant is niet alleen bedoeld voor ondernemers, die thans voor de eerste keer met een bedrijf beginnen, maar ook voor ondernemers, die een nieuwe activiteit gaan starten en daarvoor een nieuw zelfstandig bedrijf hebben opgericht: Denkt U dat .Markant nu of in de nabije toekomst (binnen twee jaar)voor verzelfstandiging van bedrijfsonderdelen of voor nieuwe produkten en diensten ook voor Uw onderneming interessant zou kunnen zijn? ja
-I-
neen
-2-
misschien
-3-
weet (nog) niet
-4-
22. Men hoort we1 zeggen, dat de praktijk de beste leermeester is. Daarom zou hetvoor beginnende ondernemers erg nuttig kunnen zijn als de begeleiding door de manager van Markant .aangevuld kan worden met adviezen van ondernemers, zoals U. Wanneer hiervoor een beroep op U gedaan zou worden, bent U dan in principe bereid om voor jonge, beginnende ondernemers als een soort klankbord te fungeren, adviezen te geven en dergelijke? In principe we1
-1-
In principe niet
-2-
Weet het nog niet -323. Zijn er naar aanleiding van dit gesprek nog vragen, opmerkingen, suggesties en dergelijke, die voor ons of voor U van belang zouden kunnen zijn?
HARTELIJKE DANK VOOR DIT GESPREK EN WIJ ZULLEN U INDIEN GEWENST OP DE HOOGTE HOUDEN VAN DE RESULTATEN VAN DIT ONDERZOEK.
