Romantische Mode / Mr Darcy meets Eline vere
Kijkwijzer
voortgezet onderwijs niveau Vanaf heden t/m 22 maart 2015
hoe het werkt • • • •
Neem je mobieltje mee om foto’s te maken (zonder flits). De vragen van deze kijkwijzer zijn gegroepeerd per zaal. Op de plattegrond hieronder kun je zien waar je bent. Woorden met een ster kun je achterin opzoeken in de begrippenlijst. Op zaal mag je alleen met potlood schrijven. Een clipboard kun je lenen bij de infobalie in de hal.
plattegrond gemeentemuseum 1e verdieping
romantische mode > mr darcy meets eline vere
Welkom in de 19de eeuw Ruisende zijde, adembenemende borduursels, ruches en grote crinolines - de mode uit de 19de eeuw is werkelijk een feest voor het oog. Naast sprankelende kostuums zie je op deze modetentoonstelling kostbare accessoires*, strakke korsetten*, echte modeprenten en foto’s. Kijken naar mode betekent ook reizen door de tijd waarin de kleding is gedragen. Mode weerspiegelt immers de maatschappij en de tijdgeest*. Het leven in de 19de eeuw was in vergelijking met nu op veel vlakken harder en heviger: ‘de arme was armer, de rijke rijker, de zieke zieker, de dood gruwelijker, de natuur meedogenlozer en de gelovige geloviger’. Op deze tentoonstelling kun je je een voorstelling maken van de mensen die de kostuums uit onze collectie droegen. De scherpe kijker ziet de verschillen in hun kleding, waarmee zij zich ten opzichte van elkaar probeerden te onderscheiden.
3 4
Voorzijde: Jan Taminiau, Avondjurk, collectie ‘Nature Extends’, herfst/winter 2011, Limburgs Museum. Locatie: Teylers Museum, Foto: Koen Hauser
2
De 19de eeuw lijkt misschien wel lang geleden, maar is nog volop aanwezig in onze 21ste eeuw. Wij drinken uit een 19de eeuwse waterleiding, lopen door 19de eeuwse parken en musea, reizen over wegen en spoorlijnen uit die tijd en zijn verzekerd volgens 19de eeuwse systemen. Behoorlijk veel maatschappelijke verworvenheden komen uit de 19de eeuw. En ook de kleding die we dragen toont de invloeden van vroeger. Tal van modeontwerpers laten zich inspireren door vormen, silhouetten* of technieken uit de 19de eeuw. Uit hun ontwerpen is voor de tentoonstelling een selectie (keuze) gemaakt, die gefotografeerd is door de Fotograaf des Vaderlands, Koen Hauser.
Wanneer je denkt aan de kostuums van de 19de eeuw, zie je misschien ook de romanpersonages voor je, die ze droegen: Mr Darcy uit Pride & Prejudice van Jane Austen, of de Haagse Eline Vere, een personage van schrijver Louis Couperus. In deze tentoonstelling brengen de historische kostuums* de personages bijna tot leven. De tentoonstelling is aangevuld met enkele beroemde filmkostuums*, zoals het kostuum dat Nicole Kidman droeg in de film ‘The portrait of a lady’. 3
Zaal 48
De tijd van Pride and Prejudice
Lees! Vrijheid, gelijkheid, broederschap: de Franse Revolutie* van 1789 is aan het begin van de 19de eeuw nog maar kort geleden. De mode rond 1800 moest uitdrukking geven aan de vrijheid van alle burgers. Om deze reden was de overdadige mode van de Franse adel niet langer de maatstaf. In plaats daarvan werd de mode geïnspireerd door de klassieke oudheid*. Dat was immers óók een democratie.
Robe à la Française, 1770 – 1775
4
Jennifer Ehle en Colin Firth als Elizabeth Bennet en Mr Darcy in Pride and Prejudice (BBC 1995)
Vergelijk het modesilhouet* met een japon uit de 18de eeuw, de Robe à la Française in je kijkwijzer. Vergelijk de taille, de vorm en lengte van de mouwen en de vorm van de japonrok.
2 Kleuren & materialen De Franse Revolutie* zorgde aan het einde van de 18e eeuw voor een grote ommekeer in de mode geschiedenis. Het moest eenvoudiger, voor mannen èn voor vrouwen. Voor het eerst gebruikte men katoen voor japonnen die een dame in gezelschap droeg. Dit materiaal was voorheen alleen voor niet officiële kleding voor thuis, onderkleding of kinderkleding. De empire-japonnen waren minder overdadig dan de mode vóór de Franse Revolutie, maar toch fraai uitgevoerd. Onderbouw deze stelling met een argument.
1 Vorm & silhouet De meeste van deze japonnen komen uit Nederlandse families en zijn dus echt hier gedragen, ook al lijken ze een beetje tochtig. Ze zijn een voorbeeld van de mode aan het begin van de 19de eeuw. Kies een japon en teken het silhouet* (op de paspop). Schrijf de gegevens erbij.
Klassieke architectuur, Griekenland
Een bron van inspiratie voor de nieuwe mode was de klassieke oudheid*. Zie je overeenkomsten? Schrijf op.
5
zaal verdieping Zaal 26, 47 >1eAan tafel met Mr Darcy
Zaal 48
5 Hoewel ook de mannenkleding na de Franse Revolutie sterk is veranderd, bestond een pak in de 18 de en 19 de eeuw (zelfs nog in de 20ste eeuw) uit drie onderdelen, namelijk
Lees! Kleding in de 19de eeuw was minder een kwestie van persoonlijke smaak dan een kwestie van sociale status. Wie voor een dubbeltje geboren werd, kon wel een kwartje worden, door goed onderwijs of vaardig handelsvermogen. Voor de nieuwe rijken was kleding hèt middel om hun maatschappelijke positie te benadrukken. Eén ding is zeker – een ieder wist zijn/ haar plek in de maatschappij. En je was verplicht mee te doen aan de strenge kledingetiquette*.
Korset, 1900-05
Etiquette & status 4 Uiterst kostbare kasjmiersjaals* waren een must-have accessoire* voor rijke dames. In welgestelde kringen was het, naast juwelen en kant, een geschenk van de bruidegom aan zijn toekomstige bruid. Het geheel werd steeds zo gedragen dat de sierlijke motieven mooi uitkwamen. Hoe bijvoorbeeld?
Kasjmier-sjaal, Europa ca. 1820 – 30
6
Colin Firth als Mr Darcy in Pride and Prejudice (BBC 1995)
3 Gezondheid & hygiëne Ook al lijkt het er misschien niet op, de empire-japonnen werden met een korset* gedragen. Dat wil zeggen dat er een heleboel nieuwe korsetvormen ontstonden. De bustehouder (bh) zoals we deze nu kennen, werd pas ‘uitgevonden’ en maatschappelijk aanvaard (wat denk je?) vanaf 1830 vanaf 1872 vanaf 1914
Overdag droeg je in of over de decolletés* allerlei inzetjes en kragen om deze te bedekken. Natuurlijk liep je ook niet zo maar en zonder begeleiding op straat. Een mooie scène uit Pride and Prejudice is die, waarin de hoofdpersoon Elizabeth Bennet ’s ochtends vroeg op stap gaat om haar zieke zus te bezoeken. Dat vond men ongehoord. ‘I shall never forget her appearance this morning. She really looked almost wild.’ ’Her hair, so untidy, so blowsy.’ Wat was er aan de hand, denk je? Elizabeth Bennet was uit bezorgdheid om haar zieke zus haar hoed en handschoenen vergeten. Een dame van stand werd op straat altijd begeleid door een bediende of een lid van de familie.
Lees! In de 19de eeuw gingen de mannen uit de hogere kringen wol dragen in plaats van zijde, het liefst fijn laken*. Dat was een ingrijpende verandering. Wollen kleding werd hiervoor uitsluitend gedragen om te reizen en door arbeiders om te werken. De Franse schijver De Balsac merkte later op dat de Revolutie ook een strijd was tussen zijde en laken. Voor dames die elegant voor de dag wilden komen bleef zijde – ondanks de nieuwe japonnen van katoen - een must. Baljurk, visitejapon, zijden kousen, zijden handschoenen, zijden sjaals en vaak ook zijden schoentjes maakten het beeld volledig.
6 Kleuren & materialen Eeuwenlang bestonden slechts 4 soorten vezels om textiel van te maken, namelijk (kruis aan): tule katoen kant wol ribfluweel linnen zijde nylon 1
1
2 2
Welke foto hoort bij welk vezel? Schrijf op.
3
4
7
zaal 26, 1e verdieping Aan tafel met Mr Darcy
Zaal 47 Lees! Schrijver Emile Zola beschrijft in zijn roman Au Bonheur des Dames een arm meisje uit de provincie dat gaat werken in een chique Parijse warenhuis. Hier trekt ze voor het eerst haar zwartzijden verkoopstersjurk aan. Het verschil met haar oude wollen jurk zit niet alleen in de glans en de gladheid van de stof, maar ook in het geluid: zijde ruist. In menige 19de eeuwse roman betreden dames ruisend de kamer.
7 De nadruk lag nu op kwalitatief goede materi alen en een mooie snit. Jassen en (kuit)broeken werden in de 19 de eeuw vaak gemaakt van laken*, dat wil zeggen van fijn(e) (kruis aan) wol linnen zijde katoen Bekijk de pakken hier op zaal en schrijf 3 kenmerken op. Je kunt de pakken hiervoor ook vergelijken met het galapak in je kijkwijzer uit 1760.
Wanneer gebruik je het servet?
Mag je aardappels snijden?
Aan een kippenpoot kluiven?
1
Brood met je handen vasthouden? 2
3
Tussen het hoofdgerecht en het toetje even snel gaan plassen?
8 Vorm & silhouet In de jaren ‘10 werden de japonrokken van de vrouw iets wijder. Uiteindelijk komen er kegelvormige rokken in de jaren ’20. Ook de taille is dan gezakt ten opzichte van het begin van de eeuw. De rokranden werden vaak benadrukt. Hoe?
Mannenpak, 1760
9 Etiquette & status Het sociale leven speelde zich voor de vrouw aan het begin van de eeuw binnenshuis af. Ging je op visite, waren goede manieren een must. Weet jij hoe het hoort? Hoe zit je op een eetkamerstoel? (Leun je hierbij tegen de rugleuning aan?)
8
9
zaal 26, 1e verdieping Op bezoek bij de familie Kegge
Zaal 45 en 46 Lees! Het gildenstelsel* was eind 18de eeuw afgeschaft. Iedereen die dat wilde, kon voortaan handel drijven in modestoffen en luxe accessoires*. Of kleding maken en verkopen. Veel japonnen zijn gemaakt van katoen met een kenmerkende biedermeier*-bedrukking: met kleine bloemetjes en kriebelige tekeningen. Vanaf het eind van de jaren ’20 kon het hele proces van spinnen en bedrukken van textiel met de machine gebeuren. Ook in Nederland nam in de jaren ’30 de productie van bedrukt katoen toe. De fleurige stoffen zorgden voor een kleurrijk en romantisch modebeeld. De welgestelde adel was in de 19de eeuw niet de enige die zich naar de mode kon kleden. Ook de rijke burger nam steeds meer deel aan de internationale mode. Er kwamen meer modeprenten en tijdschriften in omloop. Ook verschenen etiquetteboeken* op de markt. Hiermee konden de ‘nieuwe rijken’ leren hoe de levensstijl van het ‘oude geld’ na te doen.
10
10 Etiquette & status Het waren kleine details waaraan je een echte dame van een nieuwe rijke kon onderscheiden. Een modieuze japon naar de laatste Franse mode had een andere status dan een ’jak en rok’ van modieuze stof. Hoe veel combinaties ‘jak en rok’ zie je hier?
11 Vorm & silhouet In de jaren ’30 was de klassieke oudheid al lang niet meer de inspiratiebron voor de mode. Kies een voorbeeld en maak een tekening van het nieuwe silhouet. Let op de taille en de vorm van de mouwen.
13 Gezondheid en hygiëne Je ziet hier een voorbeeld van een trouwjurk die vermaakt is voor een zwangere. De vrouw die hem droeg was niet van hoge stand, anders had ze haar zwangerschap beter verborgen. Welke jurk is het en wat heeft de draagster onhandig opgelost volgens de etiquette*?
Zaal 46 Het gezin werd in de Biedermeiertijd heel belangrijk gevonden en de rol van de vrouw als moeder verheerlijkt. Hoe zie jij, zo’n 200 jaar later, de rol van de vrouw binnen een gezin? Hoe zie je de rol van de vader?
Lees! Werd een dame zwanger, deed ze er alles aan om dit te verbergen. Zo lang mogelijk werd de buik met een korset in toom gehouden. Goed voor de gezondheid van moeder en kind was dat niet. Vrouwen verloren regel matig een kind door een miskraam. Als getrouwde vrouw was je vroeger regelmatig zwanger. Het voorkomen van een zwangerschap is pas van de 2e helft van de 20ste eeuw. De anticonceptiepil bijvoorbeeld is in Nederland beschikbaar sinds 1962.
In de 19de eeuw gold een dubbele moraal voor mannen en vrouwen. Een respectabele vrouw vervulde haar rol als echtgenote terwijl het was geaccepteerd dat mannen er een liefdesleven buiten de deur op na hielden. Het idee was dat wat je niet zag, deerde niet. Wat vind je van dit idee?
12 Kleuren & materialen Schrijf de onderstaande gegevens op/beschrijf. Materiaal: Versiering: Techniek versiering: ingeweven patronen opgenaaide stroken gevoerd en doorgestikt met kleine steekjes geborduurd bedrukt met patronen met de hand beschilderd
In de 18de eeuw gingen veel kinderen als volwassenen gekleed. Alleen een vooruitstrevende enkeling vond dat kinderen moesten spelen om zich te ontwikkelen. Nog in 1866 waarschuwde een vader tegen schoenen met hoge hakken voor jongens die tot blessures leidden. In welke aspecten is bij dit jongenspakje rekening gehouden met de draagbaarheid?
Modeprent, Journal des Dames des Modes Costume Parisien, 1813
11
zaal 26,om 1e verdieping De reis de wereld in 80 dagen
Zaal 41 Lees! De mensen die in de 19de eeuw leefden vonden dat alles zo snel ging – net als wij nu. Daar hadden zij natuurlijk ook volkomen gelijk in. De 19de eeuw is de tijd van de grote technologische vernieuwingen. Er kwamen passages met glazen daken waar onder je kon wandelen en gebouwen van glas en metaal. Bacteriën werden ontdekt, verdovingsmid delen uitgevonden, ziekenhuizen geprofessionaliseerd. In 1839 reed de eerste stoomtrein in Nederland, het elektrische licht deed zijn intrede, er kwamen openbare water leidingen. Er kwam kiesrecht voor alle mannen en leerplicht voor alle kinderen.
14 Etiquette & status In 1809 lezen we al over een schaatswedstrijd voor vrouwen uit het volk. De vrouwen waren waarschijnlijk alleen gekleed in – wollen ondergoed. Vrouwen uit de hogere kringen die durfden te schaatsen, deden dat wel geheel gekleed. En dus behoorlijk ingeperkt in hun bewegingen. Geleidelijk ontstond de vraag naar praktische kleding om te wandelen, te reizen en te sporten. Je ziet (bij de rouwkleding) ook twee kostuums om mee te sporten, namelijk: en
Vaak waren de rouwjaponnen in lijn met het heersende modebeeld. Dat werd aan het einde van de 19de eeuw bepaald door weer een nieuw modesilhouet. Waar ligt het accent van japonnen uit de 2e helft van de 19de eeuw?
Het was couturier* C. F. Worth die hierbij de toon zette, door de voorzijde van de wijde rokken wat af te platten. De rok verloor hierdoor aan de voor- en zijkant aan volumen en het accent verplaatste zich naar de achterkant. Zo ontstond in 1869 de eerste tournure, ook ‘queue de Paris’ genoemd. Kies een voorbeeld hier op zaal en schets het nieuwe silhouet (op een van de twee paspoppen).
Jasje om te sporten, ca. 1890
15 Vorm & silhouet Het dragen van rouw was afhankelijk van iemands middelen, en er werd in de hoogste kringen het meeste werk van gemaakt. Er bestonden uitvoerige regels over rouwkleding en hoe lang die moest worden gedragen. Glanzende stoffen zoals zijde waren in de zware rouw verboden, net als fonkelende juwelen. Welke technieken zijn bij de versiering van de jurken ‘lichte/halve rouw’ toegepast?
Dinerjapon (lichte rouw), ca. 1889 – 92 Van Scherpenzeel-Kahn Japon (halve rouw), ca. 1891
12
bedrukte stof geborduurde versiering applicaties pailletten knopen kralen aangezet kant/band/verenbont gewatteerde stoffen geplisseerde stoffen 13
verdieping zaal 44 26, >1eGone with the wind
Zaal 41 Buiten ging men graag modieus, maar ook prettig gekleed. De enorme omvang van de mouwen kon hierbij nog wel eens voor problemen zorgen. Vrouwen droegen in de vroege 19de eeuw praktische capes. Hierin zaten dan splitten om de mouwen door te steken. Maar wat deed je dan met je onbedekte japonmouwen? Daar had men een goede oplossing voor in de vorm van losse overmouwen. Deze waren gemaakt van hetzelfde materiaal als de cape, en werden van binnenuit met bandjes aan de cape bevestigd. Er zijn hier op zaal voorbeelden van – je leek soms op een wandelende tent. Vanaf de jaren ’70 en ’80 zag je steeds meer ontwerpen op straat die de lichaamslijn volgden, en dat waren de eerste:
16 Etiquette & status De kleding voor mannen werd in de tweede helft van de eeuw echt democratisch. ‘Iedereen’ zag er op straat en op kantoor hetzelfde uit: met een zwart pak met lange broek en een wit overhemd. Ook bedienend personeel werd vaak in het zwart gekleed, zodat het op een avondontvangst soms niet eenvoudig was om de gasten van de obers te onderscheiden. Toch was er een haarfijn verschil tussen de goed geklede heer en de eenvoudige man. Waarin zat het verschil, denk je?
Mannenpak: jas, vest, kuitbroek of lange broek (naar keuze te dragen), ca. 1820 – 30
14
De zwartzijden bruidsjapon hier op zaal is door de draagster zo kunstig vermaakt dat de voormalige bruid haar zwangere buik prachtig kon verbergen: van voren zie je er bijna niets van. Van opzij is de fikse buik wèl goed zichtbaar. Het was voor minder welgestelde bruiden gebruike lijk om in hun ‘mooiste’ jurk te trouwen. Dat was dus lang niet altijd een witte bruidsjapon. Kun je je voorstellen om in jouw ‘mooiste jurk’/ ‘mooiste pak’ te gaan trouwen? En zo nee, waarom wil je iets bijzonders, speciaal voor deze dag (zoals de meeste mensen tegenwoordig)?
Wat precies is een crinoline? Maak er een schets van.
Lees! Vanaf de jaren ’20 waren de rokken steeds wijder geworden, tot dit in de jaren ’50 een hoogtepunt bereikte. De rokken waren zo wijd en de onderrokken zo talrijk dat dit zorgde voor een vracht aan kleding om mee torsen. De oplossing werd in 1856 gevonden in de ‘crinoline’. Dat was, passend bij de ontwikkelingen in de architectuur, een constructie van metaal.
Wat was volgens jou het voordeel van een crinoline?
In 1860 kon een crinoline voor overdag wel 9 ringen tellen, terwijl een luxe crinoline voor de avond wel 18 ringen kon bevatten. Welke situaties waren voor de draagster een uitdaging en wat kon helemaal niet, denk je?
Loop langs de kabinetten en bekijk ook de vitrines met de korsetten en sieraden. Loop dan zaal 41 weer binnen. 15
e zaal 26, verdieping Zaal 10 />1Karl 38 Flaneren Lagerfeld met Eline voor Vere Chanel
Zaal 41 17 Claude Monet Monet schilderde Vrouwen in de tuin in het begin van zijn carrière, in de buitenlucht direct op het doek. Zijn vriendin Camille Doncieux stond voor alle vrouwen model. Voor de schitterende jurken maakte Monet gebruik van illustraties uit tijdschriften. Welke jurk(en) vind je het beste passen bij de sfeer en het licht van het schilderij? Maak er een foto van met je mobieltje (zonder flits).
18 Etiquette & status Nog in de 20ste eeuw bestond er kleding voor verschillende gelegenheden en zelfs tijden van de dag. Het was voor de elite gebruikelijk je meerdere keren per dag te verkleden. Tussen morgen-, visite-, late middag- avond- en baljurk lag een wereld van verschil. Voor welke gelegenheden werden deze jurken gedragen, denk je? Leg uit waarom je dat denkt.
19 Kleuren & materialen De patronen, kleuren en het modesilhouet uit de Biedermeiertijd waren in de jaren ’70 al lang passé. Er kwamen allerlei soorten nieuwe verfstoffen op de markt waarmee je prachtige felle kleuren kon maken. Helaas waren sommigen ervan enorm giftig. Neem een kijkje in zaal 37 als je wilt weten welke kleuren je met verfstoffen waarin arsenicum voorkwam kon maken.
Lees! Er ontstonden pas in de tweede helft van de 19de eeuw voor vrouwen meer publieke ruimtes waar zij zich konden begeven: zoals winkelpassages, modehuizen en openbare musea. Het begrip ‘winkelen’ werd pas uitgevonden toen er steeds meer grote warenhuizen kwamen. In 1882 vestigde Maison Hirsch zich in Amsterdam met een zeer goed bezochte tearoom. Dit was een van de weinige gelegenheden buitenshuis waar een fatsoenlijke vrouw haar vriendinnen kon ontmoeten. Het café was voor de man, daar kwam je als dame niet.
Schrijf de onderstaande gegevens op bij een jurk hier in zaal 38. Materiaal: Kleuren: Versiering:
Claude Monet, Vrouwen in de tuin, ca. 1866, Musée d’Orsay
16
Techniek versiering: ingeweven patronen opgenaaide stroken gevoerd en doorgestikt met kleine steekjes geborduurd bedrukt met patronen met de hand beschilderd
Japon, ca. 1865
17
Inspiratie zaal 26, 1e verdieping voor nu
Zaal 37 Lees! De Engelsman
Is er een verband met de mode in de 19de eeuw? Dit kan zijn op het gebied van constructie, materiaal, versiering of silhouet. Leg uit.
Charles Frederick Worth (1825 – 95) geldt als de eerste couturier* en grondlegger van de haute couture*. Toen hij rond 1850 door hem zelf ontworpen japonnen presenteerde, was dit iets uitzonderlijks. Couturière was een vrouwenberoep. Worth bepaalde voor zijn klant wat voor haar geschikt was of niet. Ook dit was nieuw. Voorheen bepaalde de klant in samenspraak met de couturière hoe een japon er uit kwam te zien. Zijn ontwerpen signeerde Worth met C. Worth met een ingeweven label in de tailleband. Mode werd niet meer anoniem gepresenteerd.
Van wie is het ontwerp?
Zou je het ontwerp durven dragen? Bij welke gelegenheid?
Om thuis te doen Verzamel meer informatie over de ontwerper. In hoeverre is deze creatie kenmerkend voor hem/ haar? Waaraan herken je zijn/haar handschrift?
Er was vraag naar door de elite die zich van de burger wilde onderscheiden. Wat was er mooier dan je garderobe te laten maken bij een beroemde couturier? Edwin Oudshoorn, Avondjurk, collectie ‘Forget your troubles’, zomer 2012
20 De 19de eeuw biedt moderne ontwerpers inspiratie. Welk ontwerp spreekt je aan? Maak er een foto van met je mobiel (zonder flits). Wat vind je er leuk/inspirerend aan?
18
19
verdieping Mr zaal Darcy 26, 1emeets Eline Vere
Zaal 36 Lees! De mode van de 19de eeuw eindigde niet in het jaar 1900, maar met de komst van de Eerste Wereldoorlog. Ná deze oorlog veranderde de positie van de vrouw. In Nederland kreeg zij stemrecht in 1919. De kleding paste bij dit moderne leven. Er werd veel meer bewogen, gesport en gedanst. Het korset verdween, de rokken werden korter, vrouwen knipten hun lange haar af. En voor het eerst konden vrouwen zichzelf, zonder hulp, aankleden.
21 Op dit bal zie je de mode van een hele eeuw verzameld voor de dans. Aan het silhouet herken je meteen uit welke jaren deze japonnen komen. Wie goed kijkt ontdekt zelfs het nieuwe silhouet van de eerste jaren van de 20ste eeuw.
De kijkwijzer eindigt hier in deze zaal. Het kostuum dat Nicole Kidman droeg in de film ‘The portrait of a lady’ zie je in zaal 33 hiernaast. Vergeet niet het kostuum bij de uitgang dat Colin Firth als Mr Darcy droeg in Pride and Prejudice (BBC 1995).
Fotografeer (zonder flits) van elk silhouet dat je hebt getekend een voorbeeld.
We hopen dat je vandaag iets hebt gezien dat je interesseerde, inspireerde, mooi vond of dat je iets hebt gelezen dat je de moeite waard vindt om nog eens over na te denken!
Voor veel ambten werd in de 19de eeuw een indruk wekkend geborduurd ambtskostuum ingesteld, zodat op een feest in een oogopslag de positie van de drager duidelijk was. Gemengde feesten waren immers een goede gelegenheid om een goede huwelijkskandidaat te ontmoeten. Waar ontmoeten de meeste mensen (afhankelijk van hun cultuur) in de 21ste eeuw hun partner om mee leven of te trouwen, denk je?
Tentoonstelling Romantische Mode Mr Darcy meets Eline Vere, Gemeentemuseum Den Haag 2014
20
21
begrippenlijst Accessoire Bijhorende zaken Biedermeier-periode In de Duits/Oostenrijkse (kunst)geschiedenis ca. 1815 tot het revolutiejaar 1848. Evenals in andere Europese landen was dit een periode van burgerlijke reactie op de overladen empirestijl en zijn militaire op de oudheid geïnspireerde ornamenten. Na een revolutie en twee decennia oorlog verlangde men naar huiselijkheid, vriendelijke vormen en nationale ornamenten. Couturier Sinds het gildenstelsel met zijn strenge regels na de Revolutie was opgeheven, mocht iedereen kleding maken. Er waren talloze naaisters, borduursters, hoedenmaaksters, enz. aan het werk. De Engelsman C. P. Worth geldt als de eerste mannelijke couturier. Een modeontwerper die haute couture maakt, wordt haute couturier genoemd. Slechts een kleine groep modeontwerpers in Frankrijk mag zich haute couturier noemen. Daarvoor moet de ontwerper in kwestie benoemd worden door de Chambre Syndicale de La Couture. Zij kent de titel haute couturier slechts toe wanneer de ontwerper voldoet aan de volgende voorwaarden: • Kleding moet in eigen ateliers vervaardigd worden. • In de ateliers moeten minimaal 12 personen werken. • Twee keer per jaar moet hun collectie gepresenteerd worden op de catwalk. • De kleding moet getoond worden door ten minste 3 mannequins. • Er moet een speciale ruimte zijn waar kleding aan vaste klanten getoond kan worden. Etiquette Geheel van cultuurgebonden beleefdheids regels en de omgangsvormen
22
Gilde Tot in de negentiende eeuw bepaalden gilden met strenge regels het werkveld van kunst en kunstnijverheid. Bovenkleding voor mannen en vrouwen werd vervaardigd door kleermakersgilden of couturières, terwijl bijzonder borduurwerk werd uitgevoerd door borduursters. In veel Nederlandse steden waren zij verenigd in hetzelfde Sint Lucasgilde als de kunstschilders. Klassieke oudheid Rond 500 v.Chr. begint de klassieke tijd in de Griekse geschiedenis, een periode van grote culturele bloei. Ongeveer gelijktijdig wordt de stadstaat Rome een republiek. Als einde van de klassieke oudheid gold lange tijd 476. Korset Tot in de 20ste eeuw maakte het korset deel uit van het damesondergoed, maar in de 19de eeuw werd het soms ook gedragen door dandy’s (modebewuste mannen). Aan de achterzijde kan het geheel strak bijeen getrokken worden door middel van een lange veter. Voor het aantrekken van het korset heeft de draagster assistentie nodig. Een korset is een kledingstuk bedoeld om de taille en/of de boezem te accentueren. Kostuums/ historisch kostuum/filmkostuum Een historisch kostuum is echt oud en werd in die tijd daadwerkelijk door iemand gedragen. En filmkostuum is naar oude voorbeelden gemaakt, maar het is nieuw. Laken Stoffen gemaakt uit fijne wol. Kasjmiersjaal Kasjmier is wol van het donsachtige buik- en borsthaar van Tibetaanse berggeiten. Al eeuwenlang weefden de werklieden uit de Kasjmierregio een groot formaat doeken. Het was een arbeidsintensief proces, de
productie van een sjaal kon 18 maanden t/m 3 jaar in beslag nemen. In India werden deze doeken gedragen door vorsten en inheemse kooplieden. Modesilhouet De omtrek van kostuums uit een bepaalde periode Franse Revolutie Politieke omwenteling aan het eind van de 18de eeuw waarbij de Franse Monarchie werd afgeschaft en de Eerste Franse Republiek werd opgericht. De oude ideeën van het koningschap, de adel, en de macht van de kerk werden vervangen door de principes vrijheid, gelijkheid en broederschap. Tijdgeest Heersende denkwijze in een bepaalde tijd.
© Gemeentemuseum Den Haag Afdeling Educatie Oktober 2014 Tekst: Andrea Freckmann Vormgeving: Foto&Vorm
