KIJKWIJZER Voici Paris! Haute Couture 20 februari t/m 6 juni 2010 Voortgezet onderwijs, niveau **
We wensen je veel plezier!
>
LIFT
gader
Plattegrond 1e verdieping WC
24
25
13
18
23
26
27
19
17
20
16
21
15
BINNENTUIN
22
28
14
11
10
29
9
30
8
31
7
12
6
5
>
Belangrijk! Houd voldoende afstand van de tentoongestelde werken! Gebruik een clipboard en uitsluitend potlood om mee te schrijven (te lenen bij de infobalie in de hal). Woorden met een ster kun je achterin deze kijkwijzer in een begrippenlijst opzoeken.
Kassa checkout
>
Meer nog dan de stad van de schilderkunst is Parijs de stad van de mode. In de 19e eeuw werd daar het begrip ‘haute couture’ geboren. ‘Haute couture’ staat voor het toppunt van vakmanschap, creativiteit, kwaliteit en service op gebied van kleding voor vrouwen. In Frankrijk is het zelfs een beschermd begrip. Het mag alleen wor den gebruikt wanneer aan een aantal regels wordt voldaan. Slechts een handjevol modehuizen mag zich rekenen tot het uitgelezen gezelschap van de haute couture. De couturiers* van het eerste uur in Parijs waren Worth, Doucet en Paquin. Later kwamen andere ontwerpers die de basis legden voor de grote modehuizen van nu. De oorspronkelijke naamgever van een modehuis kon worden vervangen door een nieuwe hoofdontwerper. Bijvoorbeeld Karl Lagerfeld is sinds meer dan 20 jaar hoofdontwerper voor Maison Chanel. Alle details die haute couture zo bijzonder maken, zijn op deze tentoonstelling van dichtbij te bewonderen: de schitterende stoffen, het onovertroffen borduurwerk, de snit, kortom: al het vakmanschap van de Parijse couture.
Ingang / uitgang Entrance / exit
Museumwinkel Museumshop
>
Over deze tentoonstelling
LIFT 2
32 35
42
43
44
4
3 1
33
Erezaal 41
36
1
46
39
34
48 37
38
40
45
47 49
2
3
Zaal 48 Chanel
3
Je moet als couturier maar durven. Luxe materialen als zijde en satijn combineren met spotgoedkoop papier. Wat precies is hier van papier gemaakt, denk je?
Karl Lagerfeld is sinds 1983 hoofdontwerper voor Maison Chanel. Hij slaagt erin de ontwerpt raditie van Gabrielle ‘Coco’ Chanel voort te zetten. Karl Lagerfeld richt zich op ‘draagbare’ collecties. Ben je het ermee eens?
1
Ja, deze kleren lijken me leuk voor Nee, dit lijkt me toch niet draagbaar voor mensen zoals jij en ik.
De camelia was de favoriete bloem van Coco Chanel. In deze voorjaarscollectie maakt de bloem deel uit van de versiering. Kies een voorbeeld. Maak een tekening van hoe de camelia als tooi wordt gebruikt.
4
Chanel (Karl Lagerfeld), lente/zomercollectie 2009 Witte camelia
Chanel onderscheidt zich van andere couturehuizen door de hechte band met een aantal leveranciers*. Bijvoorbeeld met sieraden – en knopenfabrikant Maison Desrues. Het bedrijf levert acht keer per jaar nieuwe broches, kettingen, heupkettingen en zo’n veertig nieuwe knopenseries per collectie. Dit alles van de meest uiteenlopende materialen. Een aantal befaamde ambachtshuizen is zelfs sinds de jaren ’80 door Chanel gekocht, bijvoorbeeld veren – en bloemenatelier Lemarié. Met al die details en versiering is het niet verrassend dat soms meer dan 800 (!) arbeidsuren in een creatie worden gestoken.
2
Welke soorten versiering zie je? Kruis aan. bedrukte stof applicaties* van stof (stof)bloemen pailletten/knopen/kralen aangezet kant/band/verenbont gewatteerde* stoffen geplisseerde* stoffen anders, namelijk anders, namelijk 4
5
Zaal 47 De geboorte van de haute couture Hier zie je mode van zo’n honderd jaar geleden. Voor alle bezigheden in het dagelijks leven stond vast wat voor soort kleding je hoorde te dragen. Tenminste als je bij de hogere standen hoorde. Op visite ging je bijvoorbeeld nooit zonder hoed en handschoenen. Er zijn nog meer dingen die precies waren voorgeschreven. Welke, denk je? Kruis aan.
5
het modesilhouet* de diepte/vorm van het decolleté* de lengte van de japonnen de lengte van de mouwen de kleuren het materiaal het wel/niet dragen van een korset* de versiering de accessoires zoals waaier en handschoenen het wel/niet dragen van een sleep
Charles Frederick Worth, Zwangerschapsjapon, ca. 1879
7
De stichter van het eerste grote modehuis te arijs in 1858 was een Engelsman: Charles P Frederick Worth. Hij was de eerste die zijn extreem kostbare c reaties door mannequins liet tonen. Zijn ont werpen signeerde hij met zijn eigen naam. Eigenlijk schiep hij een nieuwe professie: die van couturier*.
En wat hing toendertijd in de garderobekast van een heer, denk je? Teken het silhouet* van een man die bij deze dame zou passen.
Een séjour bij Eugénie
6
(keizerin der Fransen 1826-1920) Een verblijf op een van de buitens van keizerin Eugénie was aanleiding tot het laten maken van een compleet nieuwe garderobe bij Worth. Voor een verblijf van 8 dagen betekende dat zeker 15 japonnen. Per dag: 1 dagjurk en 1 avondjurk,
Maak een tekening van een japon die hij heeft o ntworpen. Teken alleen het silhouet (de omtrek), geen details.
en 1 reservejapon. Niet te vergeten de jachtkleding. De ateliers van Worth waren altijd stand by. Wanneer zich een ‘ramp’ voordeed, kon Worth het voor elkaar krijgen dat binnen 24 uur een klant met een compleet nieuwe creatie uit de Portret
brand werd geholpen.
Charles Frederick Worth
6
7
Zaal 45 Revolutionaire modes
Welk ontwerp kies jij voor een avondje uit? Schrijf de gegevens op. Ontwerper: Datering:
Wat is haute couture? De Franse ‘Chambre Syndicale de la Haute Couture’ heeft hier in 1868 een antwoord op gegeven. Wist je dat een officieel couturehuis … • …gevestigd moet zijn in Parijs • …tweemaal per jaar (januari en juli) in Parijs een collectie moet tonen van een bepaald aantal ontwerpen • …een eigen atelier moet hebben met een bepaald aantal naaisters • …de kleding (grotendeels) met de hand en op maat moet vervaardigen Portret Paul Poiret
Paul Poiret, foto van het
Paul Poiret, foto van het
ontwerp ‘Troïka’, 1923
ontwerp ‘Madère’
Worth had grote invloed op het werk van latere couturiers*. Eén van hen was zijn assistent, en hij zou later de modewereld op zijn kop zetten: Paul Poiret. In 1908 toonde hij mode die zonder korset kon worden gedragen. Dat bracht toendertijd een schok teweeg. Je ziet hier twee ontwerpen van Poiret. Voor welke gelegenheid waren deze gemaakt, denk je? Bekijk ook de foto’s in je kijkwijzer.
• …een vastgesteld aantal passessies met de klant moet doorlopen?
8
Nog rond 1900 hadden vrouwen van stand als belangrijkste taak om mooi voor de dag te komen. In de jaren ’20 en ’30 van de 20e eeuw stelden moderne vrouwen andere eisen. Men wilde meer bewegingsvrijheid, sporten of zelfs werken in modieuze kleding. Behalve dag – en avondkleding leverden couture huizen ook garderobes voor bijzondere gelegen heden. Sommige japonnen zijn verrassend modern – je zou er zo mee naar een feest kunnen.
9
Zaal 41 Dior Hoofdontwerper van Dior is sinds 1996 John Galliano. Galliano is een couturier* die gefascineerd is door theater. De inspiratie voor zijn eerste collectie kwam uit zijn part-time werk bij het N ationaal Theater in Londen. Er werden toen colbertjassen ondersteboven en bin nenstebuiten gedragen. Galliano was er dol op. Dit soort experimenten had je toen nog niet in de modewereld. Inmiddels kijken we niet meer op van eigenzinnige kleding. Of toch wel? Bekijk het ontwerp van 2005. Wat valt je op?
10
Dior a/w 2005
8
o.a. Gabrielle ‘Coco’Chanel, Avondjurk, Parijs 1925
9
Zou jij een poging willen wagen?
Zaal 38 De gouden jaren Na alle ellende die de Tweede Wereldoorlog te weeg had gebracht, was de naoorlogse wereld toe aan een nieuwe mode. De eerste eigen collectie van Christian Dior werd een enorm succes. De Ameri kaanse modepers doopte het nieuwe modebeeld, ‘La Ligne Corolle’, om tot ‘The New Look’. Hoe kun je ‘The New Look’ beschrijven? Kruis aan wat je van toepassing vindt. sportief elegant vrouwelijk mannelijk modern exotisch braaf gedurfd luxe praktisch natuurlijk anders, namelijk anders, namelijk
13
Dior, lente/zomercollectie 2009
Galliano’s liefde voor theater en historische kostuums zie je ook bij de ontwerpen in het midden van de zaal. Het volume van de japonnen, de smalle taille, de stoffen en de hoeden doen denken aan vroeger. Je zou bijna niet geloven dat je naar de collectie van 2009 en 2007 kijkt. Pas in tweede instantie zie je details die echt van nu zijn. Noem een voorbeeld:
11
Maison Dior (Marc Bohan: ontwerp), Kühne & ZN. (uitvoering), 1964
Toch viel de nieuwe mode niet bij iedereen in de smaak. Dior kreeg ook kritiek van vrouwen. Waarom, denk je? (Tip: Welk vrouwenbeeld zette Dior met ‘The New Look’ neer?)
14
Beroemd Dior (John Galliano),
Adrianus Kocx, ovaalvormige bloemenhouder,
Beroemd is de roze jurk van Givenchy
lente/zomercollectie, 2009
Delft ca. 1695
hier in deze zaal. Audrey Hepburn droeg deze in ‘Breakfast at Tiffany’s’.
De ontwerpers van de lente/zomercollectie 2009 raakten geïnspireerd door 12 Nederlandse kunst en kunstnijverheid*. Op de foto zie je de binnenkant van één van de jurken. Hier kun je Delfts blauw* in terug zien. En de schoenen bij de collectie lijken meer een kunstwerk dan geschikt om op te lopen. 10
Dat zegt je niets? Kijk maar naar het filmpje hiernaast. Hubert de Givenchy, Cocktailensemble, Parijs herfstcollectie 1960 Gedragen door Audrey Hepburn
11
Zaal 39 Jan Taminiau
Het Nederlandse modehuis krijgt een bestellijst voor de originele materialen.
Jan Taminiau leidt een succesvol atelier in Amsterdam. 15 In 2009 droeg Prinses Máxima bij de opening van de Mode Biënnale in Arnhem het zogenaamde ‘postzakjasje’. De creaties van Taminiau roepen wel vaker associaties op. Waar doet de collectie ‘Check Check Mate’ je aan denken?
Dat ging heel ver. Wanneer het Nederlandse modehuis niet de voorgeschreven knopen zou gebruiken, had dat consequenties. Bijvoorbeeld het buitensluiten van toekomstige shows.
Jan Taminiau, Prinses Máxima gekleed in postzakjasje van Jan Taminiau, 2009
Zaal 37 Kopiëren in licentie
Labels van verschillende modehuizen
Voor veel Franse couturehuizen was het ver kopen van licenties altijd een belangrijke bron van inkomsten. Nog in 1969 schreef een Nederlandse modejournaliste: ‘Mode in Nederland begint en eindigt met Parijs’. De Franse kopieën waren populair in Nederland. Een adres waar je na de Tweede Wereldoorlog Parijse kopieën kon laten maken, was bijvoorbeeld modehuis Kühne in Den Haag.
16
Dit verklaart waarom je hier een ontwerp ziet van Dior met daarin een label van het Nederlandse modehuis Kühne. De drie modellen zijn volkomen identiek. Of niet?
17
18
Hoe ging dit in zijn werk? Zet de stappen met cijfers in de goede volgorde. Dior, (Marc Bohan: ontwerp),
Het Nederlandse modehuis betaalt entree in de
Kon het gebeuren dat klanten elkaar in Den Haag tegenkwamen in dezelfde namiddagjapon? Doe een gokje en kruis aan.
Nee. Het couturehuis verkocht een creatie maar een keer. In principe wel. Maar het modehuis hield bij voor welke klant een japon werd uitgevoerd. Hierover werd de nieuwe klant ingelicht.
C.H. Kühne & ZN. (: uitvoering)
vorm van het afnemen van ten minste één papieren patroon. Dit zogenaamde ‘kijkgeld’ was een fors bedrag.
Het Nederlandse modehuis neemt contact op met het Parijse couturehuis en vraagt om toegang tot een modeshow. De shows waren tweemal per jaar.
Slim bedacht Om te voorkomen dat zo maar een ontwerp wordt nagemaakt, worden alle c ollecties van couturiers gefotografeerd. De creatie wordt in de hoek van twee
12
spiegels geplaatst. Met één foto kun je op die manier meerdere kanten van het ontwerp tegelijk vastleggen.
13
Zaal 36 Parijse couture nu
Zaal 34 Jean Paul Gaultier Jean Paul Gaultier richtte zich aanvankelijk op pret-à-porter (=klaar om te dragen). Dat is kleding die in grote hoeveelheden volgens vaste maten gemaakt wordt. De kleding wordt met de machine vervaardigd en is te koop in warenhuizen. Dit noemen we ‘confectiekleding’. Later ontwierp Gaultier ook couturecollecties. Hij houdt van sprookjesachtige ele gantie. Dit leidt tot zijn spectaculaire shows die vaak thematisch zijn. Vers chillende thema’s zie je ook in deze zaal terug. Welke (mogelijke) bron van inspiratie vind je passen bij welke collectie? Schrijf de gegevens van de collectie naast het plaatje in je kijkwijzer. (voorbeeld: s/s 2002 = lente/zomercollectie 2002, a/w 2002 = herfst/wintercollectie 2002)
21
Paris Hilton
Beyoncé
http://poponthepop.com
http://www.radiofacts.com
Josep Font, herfst/wintercollectie 2009
Tegenwoordig is de mode zo uiteenlopend dat je de ontwerpen niet meer onder één noemer kunt brengen. Voor iedere smaak en alle gelegenheden zit er iets bij. Hou je van kinky? Neem dan een kijkje bij Maison Margiela. Laat je ver rassen door keukengordijnen en ander gevonden materiaal. Val je toch meer voor glamour? Dan zit je bij Armanie privé of Elie Saab goed. En wat vinden Paris Hilton en Beyoncé de moeite waard? Zij kopen wel eens bij Georges Chakra. Bekijk zijn creatie. Waarom zou dit model in de smaak van Paris Hilton en B eyoncé kunnen vallen, denk je?
19
20
1
5
2
6
3
7
Met welk ontwerp van deze zaal zou je absoluut niet de straat op willen? 1: www.americanet.de
Modehuis: Datering collectie:
2: w ww.bio-gaertner.de 3: Schotel, Delft, 1660 - 1675
4 Ik sta er voor open. Hier in deze zaal vind ik alles draagbaar.
4: Yashima Gakutei (1786? - 1868), uit de
serie A mitate of the Seven Gods of good
fortune (Mitate shichifukujin), late 1820
5: www.christies.com
14
6: http://blogsimages.skynet.b
15
Zaal 33 Ma Ke China is een land waar confectie kleding in massale hoeveelheden wordt geproduceerd. Dat gebeurt niet altijd ecologisch verantwoord. Ook de arbeids voorwaarden voor de fabriekarbeiders zijn heel zwaar vergeleken met de Europese norm. De Chinese ontwerpster Ma Ke laat een tegengeluid horen. Deze collectie is ge maakt van ecologische materialen. Tijdens de presentatie in 2007 was alles besmeurd met modder. De kledingstukken leken bijna beelden. Is er ondanks het ruwe materiaal sprake van ambacht en kwaliteit? Bekijk de afwerking en leg uit aan de hand van een voorbeeld.
Zaal 32 Couture in Nederland
22
Ma Ke, 2007
Fong-Leng Tsang, mantel
Fong-Leng Tsang, detail mantel
Fong-Leng Tsang, detail jurk
‘Velaszquez’, Amsterdam 1974,
‘Phoenix’, Amsterdam 1974,
‘Rups’, Amsterdam 1975, zijde,
zijden satijn, gewatteerd,
suède, applicaties van leer, zijde,
zijden mousseline, kunststof,
geborduurd in goud en
geborduurd met kunststof pailletten, applicaties met kralen
zilverdraad en zijde
deels gevoerd met geverfd bont
Voor de Tweede Wereldoorlog waren in Nederland alle ogen op Parijs gericht. Slechts een enkeling, zoals Joan Praetorius richtte een modehuis huis op onder eigen naam. In deze zaal zie je couturiers* die in Nederland na de Tweede Wereldoorlog een eigen koers bepaalden. Eén van hen was Fong-Leng Tsang. Wat onderscheidt haar kleding van pret-à-porter? Kruis aan.
25
23
24
16
Heb jij er wel eens op gelet onder welke omstandigheden jouw kleding is gemaakt?
Wat vind je van deze collectie?
de (kostbare) materialen de hoeveelheid materialen die in een kledingstuk gecombineerd zijn de (hoogwaardige) technieken van versiering de hoeveelheid technieken voor de versiering van één kledingstuk de snit het creatieve ontwerp
Sommige ontwerpen vind ik mooi. Vooruit dan maar, als het voor een goed doel is. Dit gaat te ver. Deze kleding zou ik niet willen dragen. Anders, namelijk
17
Twee couturiers die in de jaren ’60 begonnen in Amsterdam, zetten in de jaren ’70 tot ’90 de toon in Nederland: Frans Molenaar en Frank Govers. Ze stonden lijnrecht tegenover elkaar.
26
28
Kijk rond en vul in: De een meer strak, met aandacht voor geometrische vlak verdeling in doorgaans effen stoffen. Dat was De ander maakte werken in een feestelijke explosie van kleur en decoratie. Een favoriete kleurencombinatie was rood met paars, maar hij deinsde ook niet terug voor het gebruik van verschillende tinten rood met roze. Dat was
Je hebt vandaag de meest uiteenlopende creaties gezien. Wat voor soort kleding heeft je voorkeur? Kruis aan.
theatrale kleding met veel volume (bijvoorbeeld Dior) luxe en elegantie (bijvoorbeeld Armani privé en Chanel) oosterse ‘bling bling’ en traditioneel Europese vormen (Georges Chakra) spectaculaire creaties gecombineerd met historische technieken (bijvoorbeeld Jan Taminjau en zijn ‘postzakjasje’) het kan niet gek genoeg met gevonden materiaal (Maison Margiela) duurzame kleding (Ma Ke) mijn favoriet was
Frank Govers, Avondjurk met bolero, collectie ‘Delfts Blauw’, Amsterdam lente 1992
Te leuk om niet te zien! Loop langs kabinet 42, 43 en 44 terug naar de uitgang. Je komt langs de Spaanse ontwerper Josep Font. Zijn lente/zomercollectie 2009 verrast met enorme hoofdtooien van slagschepen en wit gespoten gadgets uit onze tijd. Trouwen in couture? Dat kan ook. Inspiratie kun je opdoen in kabinet 43. En neem tenslotte een kjikje bij Franck Sorbier die meester is van alternatieve presentaties. De collectie van 2009 telde slechts 10 kledingstukken en was verder opgebouwd uit tweedimensionale kunstwerken: portretten van onder andere tafelzilver en jute. Frans Hoogendoorn (detail), Avondensemble: keurslijfje, rok, jasje, Den Haag, 1998 Zijden matelassé, cellofaan, lycra, pailletten
Couturier* Frans Hoogendoorn is tegenwoordig gehuisvest aan de Molen straat in Den Haag. Probeer aan de hand van zijn ontwerp nog eens uit te leggen, wat couture zo bijzonder maakt:
27
18
19
Begrippenlijst
Applicatie
Korset
Versiering, opgelegd
Nauwsluitend onderkledingstuk, insnoerend
Couturier
Kunstnijverheid
Modeontwerpers die voor een selecte markt
Verzamelnaam voor allerlei soorten fraaie
werken. Van hun ontwerpen worden slechts
gebruiksvoorwerpen, van serviesgoed tot
één of soms enkele exemplaren op maat
meubelstukken en zelfs mode
gemaakt voor de klant. Alle couturestukken worden met de hand vervaardigd. Kenmerkend
Leverancier
zijn de fijnste stoffen waarbij gebruik gemaakt
Iemand die goederen of waren levert
wordt van verfijnde technieken. Couture staat lijnrecht tegenover zogenaamde ‘prêt-à-porter’
Modesilhouet
oftewel confectiek leding, mode die gewoon
Omtreklijn van kostuums uit een bepaalde
klaar is om te dragen, dus niet op maat.
periode
Decolleté
Plisseren
Laag uitgesneden hals en/of rug van een japon
Zeer fijn plooien; machinaal in regelmatige plooitjes persen
Delfts blauw
In regelmatige afstanden dubbelvouwen van
Aardewerk met blauwe decoratie, dat
stof, waarna de plooien worden geperst en
t raditioneel in Delft wordt vervaardigd.
eventueel vastgenaaid
Het ontstond aan het einde van de 16e eeuw als goedkoop alternatief voor het blauw-witte
Watteren
Chinese porselein.
Voeren, opvullen met watten of een ander voeringmateriaal
© Gemeentemuseum Den Haag Afdeling Educatie Maart 2010 titelfoto: Christian Lacroix, lente/zomercollectie 2009
20 Christian Lacroix, lente/zomercollectie 2009
Tekst: Andrea Freckmann Vormgeving: Afdeling Foto&Vorm
