MOUSTIERS SAINTE-MARIE Ontdekking van Aardewerk Centrum
1
2
INHOUD PATRIMONIUM I EN TRADITIECENTRUM
4
Een van de mooiste dorpen in Frankrijk Zijn geschiedenis Het dorp en zijn patrimonium
AARDEWERK I KUNST EN PRODUCTIE
10
Aardewerkkunst Productie
EEN STREEK I VAN AN NATUUR EN VRIJE TIJD Regionaal Natuur Park van de Verdon De gorges du verdon Her meer van Sainte-Croix De vlakte van Valensole wandeligen, trektochten en sport
3
12
PATRIMONIUM EN T TRA RADI RA DITI DI TIEC TI ECEN EC ENTR EN TRUM TR UM
4
Een van de mooiste dorpen in Frankrijk
S
en levend tieke en levendige ontvangstmogelijkheden. Met 750 campingplaatsen en een vakantiecentrum, 130 hotelkamers in de dorpskern of de buitenwijken, zo’n twintig gîtes en chambres d’hôte en meer dan 50 appartementen, is het eenvoudig de plaatselijke bezienswaardigheden te ontdekken over een langere periode of bij een snel bezoek. De verschillende diensten zullen alle smaken en budgetten bekoren.
inds 1981 behoort Moustiers tot een van de mooiste dorpen in Frankrijk. De kerk, de vestingwal, de kapellen, het aquaduct, de fonteinen zijn eenheid van water en steen. De pastelkleuren van de tegels en de tufsteen vormen samen een gelijkvormig en levend architecturaal geheel. Het leven is aangenaam op deze plaats en dit zet natuurlijk aan tot respecteren, waarderen, ontdekken en beschermen. De aardewerkactiviteit vormt de band tussen het verleden en heden van het dorp.
Qua shopping vindt u hier kunst- en handwerk winkeltjes naast locale diensten.
AUTHENTIEK EN LEVEND
Vandaag telt Moustiers ongeveer 700 inwoners. De kern van zijn economie is gebaseerd op toerisme en de aardewerktraditie. De gemeente biedt grote, authentiek
Zo’n twintig restaurants zullen gourmets, en liefhebbers van verfijnde gastronomie, weten te behagen.
5
Zijn geschiedenis
M
oustiers was al bewoond in de vroege geschiedenis zoals sporen van menselijke aanwezigheid in de regio van 30 000 jaar geleden aantonen. Maar het is in de Ve eeuw dat het bewonen van het huidige dorp echt begint: de monniken van de Lérins abdij trekken in in de grotten van tufsteen en stichten een klooster. Dit klooster gaf zijn naam aan Moustiers (Monasterio in de Middeleeuwen).
De kapel van OLV van Beauvoir, gebouwd op dezelfde plaats als een Maria tempel die er al stond in 470, illustreert het blijvende heilig karakter van het dorp. Ze werd een belangrijk bedevaartsoord door de eeuwen heen.
EEN PLAATS VAN BEDEVAARTSTOCHTEN
ONTWIKKELING DOOR DE GESCHIEDENIS HEEN De Moorse invasies van de Xe en XIe eeuwen deden de bewoners vluchten naar de grotten op zoek naar bescherming. Maar het is in de XIIe en XIIIe eeuw dat vestingwal en huizen gebouwd worden, terwijl molens gebouwd worden op de Adou bergstroom. Met de ontwikkeling van industrie in de XVI eeuw (looierijen, papiermolens, enc) begint het dorp werkelijk te bloeien dankzij de hydraulische energie. Maar in de XVIIe eeuw vernietigen slechte weersomstandigheden de infrastructuur en het dorp verliest opnieuw een groot deel van zijn bevolking. 6
DAGERAA DMIS Op 8 september, dag van de geboorte van de H. Maagd verenigt de Dageraadsmis (5 u) de inwoners van Moustiers en de omringende dorpen die in processie de helling naar de kerk optrekken, voorafgegaan door de Diane (Moustiers’ muziekgroep). Bij de terugkeer wordt een traditioneel regionaal ontbijt opgediend op het kerkplein vanaf 6 u.
DE LEGENDE VAN DE STER
Als men Moustiers ontdekt aan de wending van de weg herinnert het aan een Provençaalse kerstkribbe : ingesloten tussen twee rotsen hangt een ster hoog boven het dorp… Volgens de legende van Frédéric Mistral is de ster een ex voto gewijd aan de Heilige Maagd, opgehangen volgens de wens van de ridder Blacas, een kruisvaarder die gevangen werd door de Sarrazijnen en de belofte maakte dat als hij terugkeerde naar zijn dorp hij er een ster en haar ketting zou ophangen.
Andere versies hebben het over liefdesverhalen, Drie Koningen of Ridderlijkheid... Hoewel er vele versies zijn over de oorsprong van de ster werd geen enkele tot op heden bevestigd. Het mysterie over de oorsprong en betekenis van de ster boven Moustiers blijft bestaan... De grootte van de ster, die oorspronkelijk vijf punten had, veranderde met de tijd van 30 tot 180 cm. Vandaag is de ketting 135 m lang, weegt 150 kg en de ster is bedekt met goudblad en is 1.25 m groot.
7
Het dorp en zijn patrimonium
SCHATTENJACHT Voor kinderen van 5 tot 12 jaar. Ontdek het dorp en zijn patrimonium stap voor stap. Opgelet, je moet aandacht schenken aan details om de antwoorden te vinden! Te koop in het Toeristenbureau.
DE PAROCHIEKERK
Geklasseerd als een historisch gebouw in 1913, draagt de kerk trots haar oude Lombardische toren, een van de mooiste in de Provence. Hij dateert van de XIIe eeuw en was een van de drie bewegende klokkentorens in Europa. Het Romaanse schip uit dezelfde periode is verdeeld in vijf travees met korfgewelven. Pierre de Pratis, opdrachtgevende prior, gaf de opdracht tot het vergroten van de kerk in 1336 ; de as van het schip werd niet gerespecteerd. Het huidige altaar is een sarcofaag uit de IVe eeuw in wit marmer met een afbeelding van de Doortocht van de Rode Zee.
RONDLEIDING DOOR HET DORP IN HET FRANS, Groepreservaties
ZOMER RONDLEIDING IN HET FRANS, Juli- Augustus, elke dinsdag, elke donderdag
DE KAPEL NOTRE-DAME DE BEAUVOIR
Na de 262 stenen treden (vroeger 356) opgeklommen te hebben, bereikt u de kapel die boven het dorp staat. De kleine kapel werd in de late XIIe eeuw gebouwd op de grondvesten van een Maria tempel uit de Ve eeuw. Een geslaagde combinatie van de Romaanse en Gotische periodes, bestond ze oorspronkelijk uit twee travees met korfgewelven, overeenstemmend met een deel van het huidige schip, de twee andere travees en het gotische koor werden in 1536 toegevoegd, een datum die op de triomfboog gegraveerd staat. De kapel Notre-Dame de Beauvoir werd geklasseerd als historisch monument in 1921. 8
SAINTE-ANNE KAPEL
De kleine kapel werd in de XVIe eeuw gebouwd met stenen van de torens en muren die de streek beschermden tegen de Paillerols. Het dorpskerkhof werd later toegevoegd.
zoals vele andere middeleeuwse dorpen beschermde Moustiers zich ook achter muren. Zoals in elk ander typisch Provençaals dorp staan er in de nauwe straten van Moustiers ook fonteinen met drinkbaar water waar mensen en dieren kwamen drinken. Op de kleine pleinen staan er mooie wasplaatsen waar de vrouwen in het verleden hun was deden.
DE FONTEINEN
HET AQUADUCT
Dit overblijfsel is vandaag enkel een herinnering aan de irrigatiesystemen en overbrugt de Adou om in het verleden de lager liggende molens van water te voorzien.
DE VESTINGWAL
De rotsen waarop het dorp gebouwd werd en die het domineren, waren zijn natuurlijke verdedigingsposten, maar 9
AARDEWERK KUNS KUNST KU NST NS T EN PRODUCTIE PRODU P DUCT CTIE CT IE
Aardewerkkunst
RONDLEIDING DOOR HET DORP + AARDEWERKMUSEUM IN HET FRANS, Groepreservaties
GESCHIEDENIS
Aardewerkkunst kende een belangrijke evolutie in Moustiers sinds de Middeleeuwen. Toen werden alleen voorwerpen in geglazuurde klei geproduceerd, in de natuurlijke groene en bruine kleuren. De kunst bloeide op dankzij Pierre Clérissy, aan wie een Italiaanse monnik bij bezoek in het klooster van de Communauté de Lérins in 1668 het geheim van wit glazuur (tinhoudend aardewerk) toevertrouwde. Omdat Louis XIV het bevel gegeven had dat alle zilveren en gouden vaatwerk gesmolten moest worden om de Koninklijke schatkist opnieuw aan te vullen, werd het aardewerk van Moustiers hoog befaamd aan de Europese hoven. De mode van porselein en Engels aardewerk betekende het einde van twee eeuwen ononderbroken activiteit. In 1927,steekt Marcel Provence een oven in het dorp weer aan om zijn wereldwijde faam als groot aardewerk centrum nieuw leven in te blazen. Vandaag zijn er zo’n twintig ateliers die dit traditionele ambacht verder zetten en hernieuwen.
HET AARDEWERKMUSEUM
Het Museum werd in 1929 opgericht door de Académie de Moustiers, die Marcel Provence en andere aardewerkliefhebbers verenigde. Het museum telt vijf zalen waar meer dan vier honderd voorwerpen tentoongesteld zijn, gaande van de eerste kobaltblauwe monochrome decors van de XVIIe eeuw tot alle soorten moderne veelkleurige creaties, waarvan de glans te danken is aan “petit feu“ ontdekt door de broeders Ferrat in 1760. Er is ook een collectie van voorwerpen in klei (geglazuurde tegels, kanalisaties). Een film over de geschiedenis van de Moustiers-keramiek en de verschillende stadia van de productie wordt in het museum vertoond. OPENINGSUREN : 1 april - 31 oktober : 10u-12.30u / 14u-18u (behalve dinsdag). Juli-Augustus : elke dag tot 19u en gratis op dinsdag. 1 november- 31 maart : 14u-17u op weekends en tijdens schoolvakanties. Gesloten in januari. 10
Productie
FAÏENCE – (afkomstig van het Italiaanse Faenza) Aardewerk gemaakt van zachte leemachtige klei, erg poreus, bedekt met tinhoudend email dat het aardewerk waterbestendig maakt.
VORMGEVEN
Ronde stukken zoals kruiken en vazen worden geplaatst op het wiel van een pottenbakker. Een klomp klei is geplaatst op het wiel en gevormd door de pottenbakker. Sier en andere elementen zoals handgrepen worden vervolgens gelijmd met vloeibare klei. Vlakke stukken zoals platen worden gestempeld. Een plak klei is op een gipsen mal geplaatst en met de hand afgevlakt. Complexe vormen kan worden verkregen door gieten van vloeibare klei, in een gipsverband.
GLAZUUR
De witte emaille kenmerk van Moustiers, maakt de delen waterdicht. Na het bakken worden de koekjes (biscuits) gedompeld in een bad van silica, tinoxide die een poederachtige en delicate laag aanbrengt.
DECORATIE
Met een selectie van gekleurde oxiden, de ambachtsman schildert de decoratie op het poederachtige glazuur. Een tweede bakproces zal de decoratie en het glazuur aan de koek (biscuit) smelten.
De vervaardiging van aardewerk vereist twee ontslagen. De gevormde stukken worden eenmaal gekookt voor de koek (biscuit). Een tweede bakproces volgt de decoratie. Vroeger met hout gevoed, het koken is vandaag in elektrische ovens gemaakt.
HET VUREN
11
ENN STREEK VAN VA N NA NATU TUUR TU UR E EN N VR VRIJ IJE IJ E TI TIJD JD
12
Regionaal Natuur Park van de Verdon
Moustiers Sainte-Marie
Lac de Castillon Castellane
Valensole La Paludsur-Verdon Lac de Sainte-Croix
REGIONAAL NATUURPARK VAN DE VERDON Waterkleur De groene kleur van de Verdon is te wijten aan de fluor en de microalgen die het bevat: dit is waarschijnlijk de oorsprong van haar naam, van het Latijn viridium, «groen oord». De turkooizen kleur van het meer van Sainte-Croix, is op haar beurt te wijten aan zijn kleihoudende bodem.
Plateau de Valensole Collines du Haut Var
Lac de Sainte-Croix Basses gorges
Lacs et montagnes Artuby Gorges du Verdon
De opdracht van het park is deze natuurlijke en menselijke rijkdom in harmonie en evenwicht te doen samenleven, en ze tegelijk te beschermen door ze bij het grote publiek bekend te maken. Het Park begeleidt institutionele partners in landinrichtingprojecten, ontwikkeling, milieubewustwording en valorisatie van het patrimonium. Het Maison du Parc, in de gemeente Moustiers, is een buitengewoon informatiecentrum over de activiteiten en rijkdommen van de Verdon.
H
et Regionaal Natuurpark van de Verdon, strekt zich uit over de departementen van de Var en de Alpen van Haute Provence, over meer dan 180.000 hectaren. Opgericht in 1997, en verdeeld over 46 gemeenten (waaronder Moustiers, in het centrum van het park), biedt het zeven grote landschappen : de vlakte van Valensole, de meren en bergen van de Verdon, de lagere canyons van de Verdon, het meer van Sainte-Croix, de Artuby, de gorges van de Verdon en de heuvels van de Haut Var. Deze diversiteit aan ecosystemen geeft het park een rijk en gevarieerd patrimonium : gieren, vleermuizen, berggeiten, reeën en endemische flora. Het typische gebied heeft ook bijgedragen tot de vorming van landschappen en mensen.
Vanuit Moustiers kan men gemakkelijk de schilderachtige landschappen van de vlakte van Valensole ontdekken, naast het meer van Sainte-Croix en de Gorges du Verdon, maar ook de Pre-alpen of de vlakten en heuvels tussen Canjuers en l’Artuby. 13
<
Baignade surveillée
Digne Vincel
De gorges du verdon
Moustiers Sainte-Marie
Location nautique École de voile
Vénascle Petit Lac La Cadeno
D952
M
EEN BUITENGEWOON NATUURLIJKE SITE IN EUROPA
Dit spect a c u l a i r canyon is het gevolg van de kalksteenerosie van de vlakten van Haute Provence door de Verdon rivier die ontspringt bij de bergpas van Allos, in de Trois Évêchés bergketen. De 50 km lange canyons strekken zich uit van Castellane tot aan het meer van Sainte-Croix, en is op sommige plaatsen 700 meter diep.
5 km - 3 h - moyen
D957
D23
>
D71
Route des crêtes
La Maline
Sentier Blanc-Martel
14 km - 6 h - difficile
Les Cavaliers
D71
Aups Draguignan
Sentier de l’Imbut
10 km - 5 h - très difficile
<
EEN VEELZIJDIG SPORTGEBIED
De canyons bieden vele sportmogelijkheden. Van wandelpaden voor alle niveaus langs de rivieroevers tot water- en luchtsport - iedereen zal hier het genoegen ontdekken zichzelf te overtreffen. En als u opkijkt zou u een griffoengier of een monnikgier boven uw hoofd kunnen zien zweven… U kunt ook per auto door de canyons rijden, door de Route des Crêtes of de Corniche Sublime baan te volgen. Ze zijn zodanig aangelegd dat ze frequente haltes toelaten aan de panoramische uitzichtoorden vanwaar u buitengewone uitzichten hebt. Wandelingen en toeristische uitstappen per minibus georganiseerd door de Provisito firma.
14
>
D952
Route de la corniche sublime
Bauduen
AFSTANDEN
oustiers Sainte-Marie ligt ligt aan de ingang van de Gorges du Verdon, een van de diepste canyons in Europa. Deze plaats is een grote toeristische aantrekking voor het dorp. Een prachtig en woest landschap gekenmerkt door zijn beschermde natuur en groene wateren.
Aiguines
Lac de Sainte-Croix
D111
Moustiers-La Palud : 20 km Moustiers-Castellane : 45 km Moustiers-Aiguines : 15 km Aiguines-Trigance : 34 km La Palud-Route des crêtes : 20 km (ring)
Sentier des La Paludsur-Verdon pêcheurs
Couloir Samson
>
Sainte-Croixsur-Verdon
Barrage de Sainte-Croix
Point Sublime
Col de l’Olivier Les Sallessur-Verdon
< Quinson
Rougon
L’Étoile Pont du Galetas
A51 < Riez-Manosque Gréoux-les-Bains Aix-Marseille
Pont de l’Artuby
eillée
Castellane
Rougon
oir Samson
Grasse Nice
<
D952
Her meer van Sainte-Croix
Pont de Soleils
Trigance
Pont de l’Artuby
EEN BEETJE GESCHIEDENIS
Het project voor het onder water zetten van de vallei Les Salles door een kunstmatig meer te creëren op de Verdon rivier was een idee van Georges Clémenceau, in 1908. Maar het werd pas uitgevoerd door Électricité De France in 1968. Oorspronkelijk zou het meer de dorpen van les Salles sur Verdon, Bauduen overspoelen en Sainte- Croix du Verdon onbewoonbaar maken. Het kunstmatige meer werd uiteindelijk gecreëerd in 1973, na het bouwen van de dam van Sainte-Croix. De dorpen Sainte-Croix en Bauduen werden uiteindelijk gered en Les Salles heropgebouwd buiten bereik van het water.
VANDAAG
Het derde grootste meer van Frankrijk bedekt een oppervlakte van 2 200 hectaren (10 km lang en 2 km breed). De dam, gebouwd aan de ingang van de gorges, nabij Baudinard, houdt 760 miljoen kubieke meters water tegen en genereert meer dan 150 miljoen kWh per jaar. Hij levert de elektriciteit aan de nabije steden. Hij is ook een grote toeristische bezienswaardigheid en een perfect oord om te zwemmen, te varen (alleen elektrische of zeilboten), te windsurfen, catamaran, pedalo of kanokayak.
15
De vlakte van Valensole < D953 D907
Digneles-Bains
Saint-Jurs
Brunet Le Grand Logisson
D8
Naverre
Puimoisson Vincel
Moustiers Sainte-Marie
D56
D15
D952
Valensole
D953
D952
D6
Roumoules
D6
Gorges du Verdon
Riez
LUCIEN MÉREL
Bel Air
Gréoux< les-Bains
<
Sentier VTT Les lavandes
D8
D957
15 km - 1h30 - moyen
D952
Lac de Sainte-Croix
Allemagneen-Provence
EEN BUITENGEWOON OORD
LUCIEN MÉREL
Gebouwd op 590 m hoogte, heeft het dorp Valensole zijn naam gegeven aan de hele vlakte. Bijgenaamd “de graanzolder van de streek“, is de 800 km2 vlakte vooral gewijd aan het kweken van lavendel en graan. Het verandert van uitzicht met de seizoenen ; de besneeuwde toppen en de bloeiende amandelbomen van maart worden in juli vervangen door het wisselende paars van lavendel en gouden graan. In november, contrasteert de oker van de beploegde velden met de zuiver blauwe winterhemel. Lavendel, net zoals zijn aromatische neven bonenkruid, tijm en rozemarijn, behoort tot de muntfamilie (labiatae). Ze maken de bijen gelukkig (honinghoudende planten) en de heerlijke honing die ze maken getuigt ervan. Er zijn verschillende soorten zoals Lavandula angustifolia (echte of fijne lavandin ), die essentiële olie van betere kwaliteit produceert en Lavandula intermedia, of lavandin, de meest gekweekte soort voor haar hoge productiviteit.
LAVENDEL
GEBRUIK VAN LAVENDEL Lavendel wordt gebruikt bij de productie van Marseille zeep ; de bijen maker er honing mee. Hij wordt ook gedistilleerd voor zijn geur of zijn therapeutische kwaliteiten.
16
wandelingen, trektochten en sport
GA DE DEUR NIET UIT ZONDER DEZE GIDS Wat u ook verwacht en wenst van sport, Moustiers en zijn omgeving bieden talrijke mogelijkheden: wandelen, bergbeklimmen, rafting, canyoning, kayak, mountainbiken, paardrijden of paragliden.
Gedetailleerde kaarten van de routes te koop in het Toeristinfobureau
WANDELINGEN EN TREKTOCHTEN
Het oord is buitengewoon interessant door zijn aanbod van paden met wegwijzers. Van een kleine middagwandeling in rondom het dorp tot ambitieusere expedities naar de bergtoppen waar het panorama reikt tot de besneeuwde Alpentoppen, er zijn talrijke paden voor iedereen. De Gorges du Verdon zijn een paradijs voor natuur- en wandelliefhebbers.
ENKELE IDEEËN
VISSERSPAD 5 km - niveauverschil 350 m - 3 h - gemiddeld
Een aangename wandeling op de oevers van de Verdon verfraaid met mooie passages door het bos. Parkeer op de Col de l’Olivier parking (9 km op de D952 richting Castellane) en neem links het pad dat naar de Verdon daalt (gele wegwijzers). Ga rechts op het kruispunt en volg de rivier voor ca. 3 km en klim dan naar het veld van Saint-Maurin . Vandaar volgt u het pad dat lager ligt dan de departementale weg tot de parking.
BEZOEK VAN HET DORP VIA LES CLAUX
Om de Gorges du Verdon en de Moustiers regio veilig te verkennen en te leren kennen kunt u verkiezen door een gids vergezeld te worden. Informatie bij de Toerisme info van Moustiers.
2 km - 40 minuten - gemakkelijk
Clau in het Provençaals betekent sleutel. Deze heuvel en zijn duizenden olijfbomen zijn symbolisch voor deze buitengewone streek. Verlaat het dorp via de Riou poort steek de kleine stenen brug over en volg het pad met de wegwijzer « Tour du Village », met oranje wegwijzers, dat de heuvel van les Claux oversteekt en u naar de voet van het dorp brengt.
17
MOUNTAIN BIKING
LES LAVANDES 15 km - 100 m hoogteverschil 1u30 - gemiddeld
Een weg om te ontdekken met de hele familie langs de kleine landelijke paden en wegen door een landschap rijk aan geuren en kleuren.
WATERSPORT
Verken het hart van de Gorges duVerdon, of ontdek de geheimen vande inhammen van het meer van Sainte-Croix per kano, kayak of pedalo. Leer windsurfing, catamaran zeilen of zwem gewoon in het turkooizen water van het meer. Huur van nautische uitrustingen en elektrische boten.
Start op de weg van Ste-Croix, op de vlakte op 4 km van Moustiers aan het kruispunt met de GR. Geel ffc bebakend.
Geniet van geleide tochten onder leiding of eenvoudige mountain bike huur. Of u een beginneling bent of ervaren, u zult beslist de schoonheid van onze routes niet vergeten.
CANYONING
Canyoning, aquarando en flotting (zwemmen in snelstromend water) gebeuren in Moustiers en omgeving met officiële gidsen en leraars. Zwemmen, jumping, bergklimmen en trektochten omringd door rotsen gevormd door eeuwenoude erosie.
PAARDRIJDEN
Verken de Gorges du Verdon, de lavendel op de vlakten en de streek rond het meer van Sainte-Croix te paard. Ruiters kunnen zelfs tochten van meerdere dagen door de regio maken.
18
RAFTING
Bevaar de stromen en rivieren van de Verdon op een vlot, hydrospeed, kano-raft en air boat.
Afdalingen, tyrolians en over tochten over de afgrond. Hier test u uw evenwicht en weerstand en zult u onvergetelijke sensaties ontdekken.
AV ONTUURLIJKE TREKTOCHT OP DE KLIPPEN
BERGKLIMMEN
Leer en verbeter uw techniek in de mooiste sites van de Verdon. Vanaf 6 jaar, schoolklippen voor beginners aan de Grandes Voies voor ervaren klimmers, sterke sensaties gegarandeerd !
AV ONTUURLIJKE TREKTOCHT IN HET BOS
Klim tot de toppen van de bomen en meet uw durf en vaardigheid terwijl u de wereld vanuit de hoogte ziet.
PARAGLIDING
Ga naar boven, vlieg weg, bewonder ! Gezien vanuit de lucht wordt alles fantastisch : Verdon, Mercantour, MontVentoux, Sainte-Victoire, Montagne de Lure, Luberon en Écrins vliegen aan uw ogen voorbij.
19
TOERISTENBUREAU – OPENINGSTIJDEN 9h30 10h00
12h00 12h30
13h30 14h00
17h00 17h30 18h00 19h00
Januari | Februari | December Maart | Oktober | November April | Mei | Juni | September Juli | Augustus
WE gesloten 12h30 - 14h00
OFFICE DE TOURISME Maison de Lucie Place de l’église - 04360 Moustiers Sainte-Marie Tél. : +33 (0)4 92 74 67 84 -
[email protected] www.moustiers.fr Conception graphique : Magenta Numérique / Audrey Voydeville - Crédits photographiques : Office de tourisme de Moustiers Sainte-Marie, Stéphane Brabant, Lucien Mérel http://lumerphoto.romandie.com, Richard Reverte, Martin Scheel, Audrey Voydeville, Jérôme Wilm, Fotolia. Document non contractuel, informations susceptibles de modifications. Édition 2013.
20 Imprimerie de Haute-Provence - Tél. 04 92 79 97 17
