De ontdekking van Jan Lammers

Centrum Basiseducatie Brusselleer Cultuurgeschiedenis

Oefenmap lezen en schrijven De ontdekking van Jan Lammers

p. 1 Niveau 3

Witloof

De ontdekking van Jan Lammers Witloof is een echt Belgische groente. Ze werd in België ontdekt. Dat gebeurde tijdens de strijd tegen de Nederlanders in 1830. Toen werd België een apart land.

Witloof, een Brusselse groente. Witloof is een bijzondere groente. Ze komt niet voor in de natuur. Ze werd ontdekt bij toeval. Tot 1830 kende men alleen de wortel van het witloof. Dat is de chicorei-wortel of ‘bitterpeen’. Die wortel werd gebruikt in de keuken. Hij werd gedroogd en gemalen. Daarmee maakte men een drankje zoals koffie. Zelfs de Romeinen deden dat al. De plant die uit de wortel groeide werd niet gebruikt. Tot boer Lammers in 1830 een ontdekking deed in zijn kelder. Boer Lammers woonde in Schaarbeek. Tijdens de strijd tegen de Nederlanders vluchtte hij weg. Hij verstopte zijn chicorei-wortels in een donkere kelder. Hij strooide er een laag grond over. Een paar weken later was het weer rustig in Brussel. Jan Lammers ging terug naar huis.

Toen hij in zijn kelder kwam, zag hij iets vreemds.

De wortels hadden wit loof

gekregen. Hij proefde ervan. De bittere wortels hadden zoete en malse bladeren. Het witloof was geboren. Een tiental jaren later dook de plant overal op. Er was immers een overschot aan chicorei-wortels. Veel boeren stapelden ze op in donkere schuren en stallen. Na een tijdje kregen ze ook het witte loof. Enkele boeren gingen er echt mee kweken. Zij kregen de bekende struikjes witloof. Al snel werd witloof een geliefde groente. Die werd eerst enkel in de streek rond Brussel gekweekt. Daarom spreekt men nu nog van Brussels lof. Later gingen ook andere boeren witloof kweken. Toch komen nu nog steeds 8 struikjes witloof op 10 uit die streek. (w)

Tekst uit: Wablieft 314


1


Waar of niet waar? 1. 2. 3. 4.

Witloof werd in België ontdekt. Witloof komt ook voor in de natuur. Vroeger kende men enkel de chicoreiwortel. Van de chicoreiplant maakte men een drankje zoals koffie. 5. Boer Lammers verstopte zijn chicorei-wortels onder een laag grond in een donkere kelder. 6. Nu kweekt men geen witloof meer in de streek rond Brussel.

2

p. 2 Niveau 3

.............................. .............................. .............................. .............................. .............................. ..............................

Zoek het antwoord in de tekst. 1. Wanneer werd het witloof ontdekt? ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 2. Hoe werd de chicorei-wortel gebruikt in de keuken? ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 3. Waarom vluchtte boer Lammers uit Schaarbeek weg? ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 4. Wat deed hij met zijn chicorei-wortels? ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 5. Waarom dook de plant een tiental jaren later overal op? ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 6. Waar wordt het witloof meestal gekweekt? ......................................................................................................................... .........................................................................................................................



1

3

de bitterpeen de vondst het loof het teveel Brussels lof het gevecht

het witloof de strijd het overschot de ontdekking de bladeren

1. 2. 3. 4. 5. de chicoreiwortel 6.

......................... ......................... ......................... ......................... ......................... .........................

= = = = = =

......................... ......................... ......................... ......................... ......................... .........................

Wat is ongeveer hetzelfde? (werkwoorden) 1. voorkomen 2. kweken

verschijnen verbergen

3. 4. 5. 6. 7.

laten groeien vinden verspreiden bestaan

strooien opduiken stapelen ontdekken verstoppen

1. 2.

......................... = ......................... ......................... = .........................

3. ......................... = 4. ......................... = 5. ......................... = 6. ………………… = op een hoop leggen 7. ......................... =

......................... ......................... ......................... ………………… .........................

Wat is ongeveer hetzelfde? (bijvoeglijke naamwoorden) 1. 2. 3. 4. 5. 6.

4

p. 3 Niveau 3

Wat is ongeveer hetzelfde? (zelfstandige naamwoorden) 1. 2. 3. 4. 5. 6.

2


scherp onbekend kalm populair ongewoon zacht

vreemd mals bijzonder bitter rustig geliefd

1. 2. 3. 4. 5. 6.

......................... ......................... ......................... ......................... ......................... .........................

= = = = = =

......................... ......................... ......................... ......................... ......................... .........................

......................... ......................... ......................... ......................... ......................... .........................

Wat is het tegengestelde? (bijvoeglijke naamwoorden) 1. 2. 3. 4. 5. 6.

gewoon apart donker mals zoet vreemd


taai bekend zuur bijzonder samen licht

1. 2. 3. 4. 5. 6.

......................... ......................... ......................... ......................... ......................... .........................


1

3

p. 4 Niveau 3

Wat is het tegengestelde? (bijvoeglijke naamwoorden met on-, bv. gelukkig - ongelukkig) 1. 2. 3. 4. 5. 6.

2


rustig geliefd bekend gewoon natuurlijk echt

1. 2. 3. 4. 5. 6.

......................... ......................... ......................... ......................... ......................... .........................

......................... ......................... ......................... ......................... ......................... .........................

Wat is het tegengestelde? (werkwoorden) 1. verstoppen 2. voorkomen

blijven weggooien

1. 2.

......................... ......................... ......................... .........................

3. 4. 5. 6.

tonen laten rotten niet bestaan verdwijnen

3. 4. 5. 6.

......................... ......................... ......................... .........................

gebruiken opduiken vluchten drogen

......................... ......................... ......................... .........................

Waarom zegt men het? Duid het goede antwoord aan. 1. Witloof is een echt Belgische groente. Witloof kan alleen in België gekweekt worden. Het witloof werd ontdekt toen België in 1830 de strijd tegen Nederland won. Witloof werd in België ontdekt. 2. Witloof is een bijzondere groente. Witloof komt niet voor in de natuur. Witloof is de enige groente die wit is. Witloof groeit in het donker. 3. Brussels lof Witloof werd in Brussel ontdekt. Witloof werd eerst enkel in de streek rond Brussel gekweekt. Witloof kan je alleen in Brussel kopen.



1


p. 5 Niveau 3

Hoe staat het in de tekst? Schrijf de zin op met deze woorden. 1. Witloof is een ongewone groente. ......................................................................................................................... 2. De groente werd per ongeluk ontdekt. ......................................................................................................................... 3. Boer Lammers deed in 1830 een vondst in zijn kelder. ......................................................................................................................... 4. Tijdens de gevechten tegen de Nederlanders vluchtte hij weg. ......................................................................................................................... 5. Hij verstopte zijn voorraad in een donkere kelder. ......................................................................................................................... 6. De wortels hadden wit gebladerte gekregen. ......................................................................................................................... 7. Het witloof was ontdekt. .........................................................................................................................

2

Vul één van de volgende voorzetsels in: in, op, voor, over, bij, van, uit, rond, aan.

1. 2. 3. 4. 5 6.

Witloof komt niet …….…… in de natuur. (voorkomen) De groente werd ontdekt ……….… toeval. Boer Lammers strooide een laag grond ……….… de wortels. Hij proefde …….…… het loof. Een tiental jaar later dook de plant overal ……….... . (opduiken) Veel boeren stapelden de chicorei - wortels ……….… in donkere schuren en stallen. (opstapelen) 7. Er was een overschot …….…… chicorei-wortels. 8. Eerst werd de groente enkel ……….… de streek ………… Brussel gekweekt. 9. Nog steeds komen 8 struikjes witloof ……….… 10 ……….… die streek.



1


p. 6 Niveau 3

Kruiswoordraadsel. Zoek het woord onder de pijl. 1. 2.

3. 4. 5. 6. 7. 8. — 9. 10. 11. 12. 13. 14.

HORIZONTAAL 1.

teveel

8.

kleur

2.

Brusselse gemeente

9.

telen, laten groeien

3.

vondst

10. per (on)geluk of bij …

4.

bitter

11. Tegen hen voerde België strijd in 1830. 12. .......

5.

ongewoon

13. populaire

6.

de wortel van het witloof

14. Daar ontdekte boer Lammers de nieuwe

7.

Zij maakten van chicorei een drankje

groente.

zoals koffie.

Het woord onder de pijl is: ..................................................... De oplossing van het kruiswoordraadsel vind je op p.8.



1

p. 7 Niveau 3

Zet de lettergrepen in de goede volgorde. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

2


lan - Ne - ders - der ter - peen - bit schot - ver - o king - ont - dek nen - mei - Ro tel - wor - co - rei - chi

1. de ............................................. 2. de ............................................. 3. het ............................................. 4. de ............................................. 5. de ............................................. 6. de .............................................

Welk woord is tekort? Schrijf de zin correct. 1. Witloof is een echt groente. ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 2. Ze komt voor in de natuur. ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 3. Tot 1830 kende men alleen de van het witloof. ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 4. Tot boer Lammers in 1830 een ontdekking deed in zijn. ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 5. De wortels hadden wit gekregen. ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 6. Al snel werd witloof een groente ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 7. Die werd eerst enkel in de rond Brussel gekweekt. ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 8. Daarom spreekt men nu nog van lof. ......................................................................................................................... .........................................................................................................................



1


p. 8 Niveau 3

Maak met de zinsdelen een zin. Schrijf hoofdletters en leestekens. 1. in een donkere kelder / hij / zijn chicorei-wortels / verstopte ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 2. het / weer / in Brussel / een paar weken later / was / rustig ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 3. gekregen / de wortels / hadden / wit loof ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 4. de plant / op / een tiental jaren later / overal / dook ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 5. immers / een overschot aan chicorei-wortels / was / er ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 6. echt / kweken / gingen / mee / er / enkele boeren ......................................................................................................................... .........................................................................................................................

2

Schrijf de zinnen in de goede volgorde. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Die wortel werd gebruikt in de keuken. Daarmee maakte men een drankje zoals koffie. Dat is de chicorei-wortel of bitterpeen. Zelfs de Romeinen deden dat al. Hij werd gedroogd en gemalen. Tot 1830 kende men alleen de wortel van het witloof.

1. 2. 3. 4. 5. 6.

......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... .........................................................................................................................




p. 9 Niveau 3

Witloof in de keuken.

Met witloof kan je veel gerechten bereiden. Heel gekend is witloof in hesp met kaassaus. Maar je kan witloof op veel manieren klaarmaken: gebakken, in slaatjes of in de soep.

Witloofsoep (voor 4 personen) 2 struikjes witloof 1 ui 1 teentje look 2 eetlepels boter 2 grote aardappelen 1 kopje room 2 koppen kippen-bouillon Dille en gehakte bieslook om te versieren

Eerst verwijder je de buitenste bladeren van het witloof. Daarna was je de struikjes onder stromend water. Het onderste harde stukje snijd je er af. Dan moet je nog een klein bitter stukje in de bodem verwijderen. Hol de bodem middenin een beetje uit. - Snijd het witloof klein. Bewaar enkele kleine blaadjes voor de versiering. - Stoof de ui met de look en het witloof 3 minuten in boter. - Snijd de aardappelen in blokjes. Doe ze samen met de kippen-bouillon in de pot. Laat een kwartier sudderen tot de aardappelen zacht zijn. - Kruiden met peper en zout. - Doe de room erbij. - Mix alles. Versier de soep met de blaadjes witloof, de gehakte bieslook en een beetje dille. Je kan de soep warm of koud eten.



1


p. 10 Niveau 3

Zelf schrijven.

Hou jij ook van witloof? Ken je misschien een lekker recept? Verklap ons je keukengeheim en schrijf het hieronder op.

…………………………………….

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................




p. 11 Niveau 3

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................




p. 12 Niveau 3

Oplossing kruiswoordraadsel. 1.

3.

O

N

6.

O

T

B

V

D

E

R

S

C

H

O

T

2.

S

C

H

A

A

R

B

E

K

K

I

N

G

4.

S

C

H

E

R

P

5.

B

IJ

Z

O

N

D

E

R

I

T

T

E

R

P

E

E

N

7.

R

O

M

E

I

N

E

N

8.

W

I

T

E

E

K

E

R

S

—

11.

13.

9.

K

W

E

K

E

N

10.

T

O

E

V

A

L

N

D

N

E

D

E

R

L

A

12.

R

U

S

T

I

G

G

E

L

I

E

F

D

E

14.

K

E

L

D

E

R


De ontdekking van Jan Lammers

Recommend Documents