Docentenhandleiding Maastrichts Aardewerk voor Geheugen van Nederland 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Inleiding Inhoud Doelgroep Lesduur en lesopbouw Voorbereiding voor de docent Benodigde software Bibliografie Colofon Links
Inleiding De educatieve onderwijsapplicatie, gekoppeld aan het digitaliseringproject decorboeken Maastrichtse Aardewerkfabrieken, richt zich op de periode van1830 – 1969. Het hoofdthema omvat de geschiedenis van de aardewerkindustrie en haar producten in Maastricht en sluit goed aan bij het onderwerp industrialisatie van Nederland. Daarbij gaat het voornamelijk over de opkomst van fabrieken in de steden, de economische ontwikkeling en de sociale geschiedenis. Inhoud Elke dag gebruiken we bij het eten borden, kopjes en ander serviesgoed. Die “uitvinding” is er al een hele tijd. Dat is maar goed ook. Probeer maar eens soep te eten zonder bord of mok. Ook in Nederland wordt serviesgoed gemaakt. Het fabriceren van aardewerk en porselein in Maastricht begon in 1836. Petrus Regout besloot een aardewerkfabriek te starten. Aardewerk en porselein noemen we ook wel keramische producten. Ze ontstaan door verschillende soorten klei te vormen en daarna te bakken. Op duurdere soorten worden versieringen aangebracht. Naast serviesgoed begon men ook andere producten te maken zoals lampetstellen en po´s. Pas veel later werden dat wastafels en toiletpotten. Daar waren veel arbeiders bij nodig. Petrus Regout bouwde zijn fabriek uit tot een enorme onderneming met duizenden personeelsleden. Ook het aantal fabrieksgebouwen werd al maar groter. Er zijn veel foto’s, films en andere bronnen over de keramische industrie bewaard. Door het onderzoeken van deze bronnen krijg je een indruk hoe DE ARBEIDERS in die tijd leefden, woonden en werkten. In het volgende onderdeel DE INDUSTRIEGESCHIEDENIS is te zien dat de producten steeds weer aangepast werden aan de smaak en mode van die tijd. Ook is te zien in het laatste onderdeel welke DECORS EN VORMGEVING er in het verleden zijn geweest.
Doelgroep De onderwijsapplicatie is geschikt voor leerlingen van de klassen 3 en 4 VMBO van alle leerwegen. De applicatie sluit aan bij het geschiedenisprogramma Nederland wordt industrieland en laat de leerling kennismaken met de geschiedenis van de keramische industrie en de toegepaste technieken. De leerling kan aan de hand van bronnenmateriaal een duidelijk beeld krijgen, kennis opdoen en zich inleven in dit technisch-historische en sociaal historische thema. Daarnaast is ICT een belangrijker onderdeel. Leerlingen zullen bij de bestudering van historische ontwikkelingen steeds meer gebruik moeten maken van geautomatiseerde gegevensbestanden, bijvoorbeeld op internet of cd-rom. De applicatie sluit aan bij: Domein A: Geschiedkundige vaardigheden 2.
De leerling kan gebeurtenissen uit de geschiedenis plaatsen in perioden. In dit geval het tijdvak van burgers en stoommachines (1800 – 1900). De leerling kan aan de hand van concrete beschrijvingen het tijdvak van de opkomst van de industriële samenleving vergelijken met het heden. De leerling kan naar aanleiding van een historische vraagstelling uit bronnen passende informatie halen. Bij bronnen kan het gaan om museale voorwerpen, foto’s, teksten, afbeeldingen, etc.
Domein B: Levensonderhoud 7.
De leerling kan enkele belangrijke economische ontwikkelingen beschrijven. e e Het gaat daarbij om de industrialisatie en automatisering in de 19 en 20 eeuw en gevolgen daarvan voor arbeidsomstandigheden en arbeidsverhoudingen. Te denken valt ook aan, vakbonden, verstedelijking en veranderingen in de beroepsbevolking.
Domein C: Sociale verhoudingen 8.
e De leerling kan aan de hand van voorbeelden uit het 17 eeuwse, het vroeg-industriële en het hedendaagse Nederland herkennen, hoe maatschappelijke posities van individuen en groepen (mede) bepaald worden door factoren als afkomst, etniciteit, religie, bezit, opleiding, beroep en sekse.
10.
e De leerling kan beschrijven hoe huishoudens en gezinnen in Nederland in de 20 eeuw onder invloed van urbanisatie, industrialisatie en individualisering veranderden qua samenstelling, arbeidsverdeling en rolpatronen.
Domein G: Natuur en milieu 19.
De leerling kan voorbeelden geven van milieuvraagstukken zoals die zich sinds de industrialisatie voordeden, deze beschrijven en verklaren.
Lesduur en lesopbouw
De applicatie bestaat uit een inleidende tekst en een drietal hoofdstukken die het best lineair gevolgd kunnen worden. De leerlingen worden stap voor stap door het programma geleid. De hoofdstukken worden afgewisseld met interactieve opdrachten. Door de teksten te lezen en de opdrachten te maken, krijgen de leerlingen inzicht in de geschiedenis van de aardewerkindustrie. Inhoud van de les “Maastrichts aardewerk”: - Inleidende tekst: De keramische industrie - Hoofdstuk 1: De arbeiders • Landbouw tegenover industrie • Sociale veranderingen • Leefomstandigheden • Werken in de fabriek • De sociale kwestie - Hoofdstuk 2: De industriegeschiedenis • De industriële revolutie • Beginnende bedrijvigheid • Wereldhandel • Nieuwe ontwikkelingen - Hoofdstuk 3: Decors en vormgeving • Wat is keramiek? • Decoratietechnieken • Design en vormgevers Het “Maastrichts aardewerk” is zo gemaakt dat de computer de antwoorden van de leerlingen bewaart. Wanneer de leerlingen langer dan één lesuur aan de opdracht werken, is het van belang dat de leerlingen onder dezelfde naam, wachtwoord en klas inloggen. Het “Maastrichts aardewerk” is verdeeld in een inleiding en drie hoofdstukken. De knoppen om naar de inleiding of een hoofdstuk te gaan, staan in het grijze vlak bovenaan de pagina. Zodra de leerling op een hoofdstuk klikt, verschijnen aan de linkerkant de subthema’s. Het is logisch om bij de inleiding te beginnen en vervolgens met de drie hoofdstukken aan de slag te gaan. De applicatie zal effectief gezien ongeveer 45 tot 60 minuten gaan duren. Als de leerling bij hoofdstuk 1 begint, gaat de rest vanzelf. De leerling krijgt pagina’s waarop van alles te zien is: een stukje tekst en allerlei orginele foto’s en plaatjes (bronnen). Door op de bron te klikken, wordt de foto groter en is er een korte omschrijving van de foto te zien. Wanneer de leerling de tekst heeft gelezen en bronnen heeft bekeken, gaat hij naar de knop “maak opdracht”. Wanneer de opdracht in één keer goed gemaakt worden, verdient de leerling twee punten. Lukt het niet om de opdracht meteen goed te maken, dan krijgt de leerling een tweede kans. Er kan dan nog maar één punt verdient worden. Na een tweede “mislukte” poging komen de juiste antwoorden op het scherm en kan de leerling geen punt verdienen. Het maximaal aantal te behalen punten is 30 en komen aan het einde van de les met de naam van de leerling op een “certificaat” te staan. Aan het einde van de pagina komt de leerling het woordje “Volgende>>” tegen. Wanneer de leerling hierop klikt, komt hij bij het volgende subthema terecht. In de tekst staan woorden die onderstreept zijn. In de begrippenlijst, die links onderaan de pagina staat, kan de leerling de woorden opzoeken.
Voorbereiding voor de docent Ter voorbereiding op de les, moet u het computerlokaal tijdig reserveren voor de klas. Wanneer de leerlingen de les niet binnen een uur afkrijgen, is het verstandig om een lijst samen te stellen van alle namen en wachtwoorden om op een later tijdstip in te loggen. U kunt de onderwijsapplicatie klassikaal inleiden door te vertellen over de industrialisatie in Nederland, massaproductie of de stoommachine. U kunt de applicatie ook inleiden door een korte samenvatting te geven van de begrippen die niet in de applicatie genoemd worden, maar die wel aanvullend zijn op het thema.
Benodigde software De applicatie wordt via internet aangeboden en wordt online verwerkt. Controleert u dus van tevoren of uw Internetverbindig werkt. U hoeft verder geen bijzondere voorbereidingen te treffen voor het programma. Het is echter wel aan te raden om de les eerst zelf te bekijken, voordat de leerlingen er mee beginnen. Hardware: Geluidskaart, internetverbinding, koptelefoons. Zonder het geluid is de applicatie te verwerken, maar bij sommige opdrachten is het van belang om niet alleen de bron te bekijken, maar ook te luisteren. Het is aan te raden om de leerlingen met koptelefoons te laten spelen. Printer: De pc’s waarop gewerkt wordt, moeten aangesloten zijn op een printer. Het printen van het certificaat is anders onmogelijk. Software: Flash plugin (te downloaden via www.macromedia.com) Internet Explorer 5 of hoger. Overige aanwijzingen: Stel het scherm in op resolutie 800x600 en zet het scherm op fullscreen met functie-toets F11.
Bibliografie •
Prof. Dr J.C.G.M. Janssen en Drs W.J.M.J. Rutten, Geschiedenis van de landbouw in Limburg in de twintigste eeuw.
•
J. Korsten, Standhouden door veranderingen: De Limburgse land- en tuinbouwbond als behartiger van agrarische belangen.
•
Piet Tans, Een eeuw kwaliteit: Verleden, heden en toekomst van Mosa bv Maastricht 1883 – 1983.
•
Sociaal Historisch Centrum voor Limburg, archief Sphinx.
•
Roy Wanders, Maastrichtse keramiek aan de man gebracht 1850 – 1940, catalogus Museum Industrion, Kerkrade 1998.
•
Herbert van Rheeden, W.J. Rozendaal 1899 – 1971.
•
Wiel Kusters,Catalogus vaste presentatie Museum Industrion, Kerkrade 2001.
Colofon
Links •
www.industrion.nl
•
www.shclimburg.nl
•
www.google.nl
(keramiek, industriële revolutie, decors, massaproductie, stoommachine enz.)
