Monitor Stimuleringsprogramma Wonen, Welzijn en Zorg

Provincie

N oord-Holland

Colofon Uitgave Provincie Noord-Holland Postbus 123, 2000 MD Haarlem Tel.: (023) 514 51 23 Fax.: (023) 514 35 99 Internetadres: www.noord-holland.nl E-mailadres: [email protected] Kenniscentrum WWZ Tel.: (0299) 41 87 00 Internetadres: www.wwz-nh.nl E-mailadres: [email protected]

Tekst

Deze tekst is een bewerking van het onderzoeksrapport ‘Eindevaluatie Monitor Stimuleringsprogramma Wonen Welzijn Zorg’ dat onderzoeksbureau Research voor Beleid in opdracht van de Provincie NoordHolland heeft opgesteld. Tekstbewerking door BLAD-ZIJ tekstprojecten. Fotografie Beeldbank Wmo (ministerie VWS), Gemeente Heerhugowaard, PRIMO-nh Grafische verzorging Thieme GrafiMedia Groep Papier Hello matt, houtvrij MC Oplage 2.300 exemplaren Haarlem, februari 2008

Monitor Stimuleringsprogramma Wonen, Welzijn en Zorg Deel IV: ‘Resultaten, lessen en verankering’ Eindmeting van vijf Noord-Hollandse voorbeeldprojecten

Inhoudsopgave 3

1 Inleiding

5

2 2005-2008: Wat het heeft opgeleverd

8

3 Aalsmeer en Uithoorn

10

4 Bussum

12

5 Edam-Volendam

13

6 Heerhugowaard

14

7 Velsen

16

8 Hoe een succesvol WWZ-project begint...

19

9 ...En met succes wordt uitgevoerd

25

10 De provincie en WWZ

M O N I T O R

S T I M U L E R I N G S P R O G R A M M A

W O N E N

W E L Z I J N

E N

Z O R G

n

n

P R O V I N C I E

N O O R D - H O L L A N D

1 Inleiding In 2003 is het Stimuleringsprogramma Wonen Welzijn Zorg (WWZ) van de provincie Noord-Holland van start gegaan. Het doel van het programma is gemeenten te ondersteunen bij het opzetten en uitvoeren van projecten waarin wonen, welzijn en zorg in samenhang worden aangepakt. Onderdeel van het WWZ-programma zijn vijf voorbeeldprojecten in zes gemeenten: n Aalsmeer en Uithoorn n Bussum n Edam-Volendam n Heerhugowaard en n Velsen Deze gemeenten zijn in 2004 geselecteerd om een meerjarig programma te ontwikkelen en uit te voeren. De provincie steunt de gemeenten hierbij met geld, kennis en advies. Met de gemeenten gaat de provincie de diepte in en stelt zich daarbij op als partner. Het doel is om zoveel mogelijk te leren. Tijdig lessen trekken uit de opgedane ervaringen is nuttig om resultaten te kunnen verankeren en nieuwe beleidsontwikkeling goed voor te bereiden. De voorbeeldprojecten startten in 2005; juni 2008 loopt hun projectperiode af. Wat hebben deze WWZ-pilots opgeleverd? Zijn de beoogde doelen bereikt? En, minstens zo belangrijk, welke lessen hebben zij te leren aan toekomstige WWZ-projecten? In opdracht van de provincie Noord-Holland heeft Research voor Beleid de uitvoering en resultaten van de vijf voorbeeldprojecten gevolgd. De ‘Monitor Stimuleringsprogramma Wonen, Welzijn, Zorg’ bestaat uit een nulmeting in 2005, twee tussentijdse metingen in respectievelijk 2006 en 2007 en tot slot de eindmeting.

M O N I T O R


W O N E N ,

W E L Z I J N

E N

Z O R G

n

Voor u ligt de publieksversie van deze eindmeting, de afsluiting van de WWZ-monitor. Dat de monitor nu uitkomt en niet na juni 2008 – wanneer de projecten zijn afgerond – is een bewuste keuze: om tijdig lessen te kunnen trekken uit de opgedane ervaringen voor de periode na het Stimuleringsprogramma. Samen met de eerdere metingen geeft deze eindmeting u een compleet beeld van de WWZ-voorbeeldprojecten en wat ze hebben bereikt. Maar vooral: hoe een geslaagd project te beginnen én met succes uit te voeren. Doe er uw voordeel mee!

n

P R O V I N C I E


2 2005-2008: Wat het heeft opgeleverd Ondanks de grote omvang van de WWZ-voorbeeldprojecten, lukt het de voorbeeld gemeenten over het algemeen om de geplande deelprojecten binnen de uitvoeringsperiode van mei 2005 tot en met juni 2008 af te ronden. De behaalde resultaten zijn onder te verdelen in concrete resultaten (woningen, gebouwen en diensten) en in maatschappelijke (minder direct zichtbare) resultaten die uit het proces zijn voortgekomen.

Succes 1: woningen, informatieloketten en voorzieningen

Binnen de vijf voorbeeldprojecten zijn diverse (zorg)woningen gebouwd, zoals klein schalig woonvormen voor mensen met dementie en seniorenwoningen. In de komende jaren worden nog meer woningen gebouwd die geschikt zijn voor mensen met een beperking. Ook zijn bestaande (huur)woningen aangepast, ‘opgeplust’, zodat de bewoners langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Op het gebied van zorg- en welzijnsvoorzieningen zijn met name wijksteunpunten en loketten gerealiseerd, waar mensen terecht kunnen voor advies en informatie. Deze voorzieningen in de wijk dragen bij aan de toegankelijkheid van de zorg. Ook is in verschillende projecten het aanbod van zorg- en welzijnsvoorzieningen samengebracht en/of uitgebreid. Blijvend aandachtspunt is het afstemmen van het aanbod op de wens van de gebruikers.

Succes 2: maatschappelijke effecten

Behalve het realiseren van concrete doelen, zoals nieuwe woningen of voorzieningen, richten de voorbeeldprojecten zich ook op maatschappelijke effecten. Bijvoorbeeld participatie, zelfstandigheid en het opvangen van de toenemende vergrijzing. Het is lastig vast te stellen in hoeverre dit soort maatschappelijke doelen behaald worden dankzij de projecten. Wel is het aannemelijk dat de projecten hebben bijgedragen aan het oplossen van de maatschappelijke problematiek. Of dat inderdaad het geval is geweest, moet in de komende jaren blijken. Daarom is het van belang dat de voorbeeldgemeenten de maatschappelijke ontwikkelingen in hun gemeente blijven monitoren.

M O N I T O R


W O N E N ,

W E L Z I J N

E N

Z O R G

n

Succes 3: project overstijgende resultaten

Voor alle voorbeeldprojecten geldt dat naast de afgeronde deelprojecten ook belangrijke projectoverstijgende resultaten zijn gehaald, namelijk: n

inzicht in de behoefte van de doelgroep(en) dankzij onderzoek; n ontstane samenwerkingsverbanden; n integrale werkwijze tussen de beleidsterreinen wonen, welzijn en zorg. De onderlinge verbanden die door het WWZ-project zijn ontstaan, vormen een voorbeeld voor andere beleidsterreinen, vinden de zes voorbeeldgemeenten. Dit geldt voor samenwerking binnen de gemeente(n), maar ook tussen de gemeente en zorgleveranciers en woningbouwcorporaties.

Kanttekening 1: vertraging Naast de behaalde successen is binnen de voorbeeldprojecten ook een aantal zaken niet geheel naar wens verlopen. Zo zijn veel deelprojecten niet volgens de oorspronkelijke planning uitgevoerd: 1 Veel deelprojecten liepen in het eerste uitvoeringsjaar vertraging op, bijvoorbeeld in de uitvoering van bouwplannen, rond besluitvorming of bij het samenbrengen van relevante partijen. De vertraging zette zich daarna niet verder door, het lijkt dus voornamelijk te gaan om aanloopproblemen; 2 Sommige geplande deelprojecten zijn in hun geheel niet uitgevoerd; een aantal deelprojecten is samengevoegd, andere deelprojecten werden of worden buiten het WWZvoorbeeldproject verder opgepakt.

Kanttekening 2: geen inzicht in behoefte voorzieningen Een tweede aandachtspunt is dat de behoefte aan voorzieningen veelal niet is gepeild voorafgaand aan de voorbeeldprojecten. Dit is met name het geval bij zorg- en welzijnsvoorzieningen. Dat brengt het risico met zich mee dat de gerealiseerde projecten achteraf niet of onvoldoende in de behoefte van inwoners blijken te voorzien.

Kanttekening 3: blijvend resultaat? De resultaten van een WWZ-project kunnen verloren gaan wanneer de gemeente zich niet inzet voor borging van de resultaten. Vooral de integrale werkwijze moet op de één of andere manier binnen de gemeentelijke organisatie voortgezet worden.

n

P R O V I N C I E


Vijf van de zes voorbeeldgemeenten zijn daar al concreet mee bezig, bij de zesde (Velsen) staat het in een later stadium op de agenda.

Weten wat inwoners willen dankzij behoefteonderzoek.

M O N I T O R


W O N E N ,

W E L Z I J N

E N

Z O R G

n

3 Aalsmeer en Uithoorn Doel

Achtergrond

Selectie deelprojecten

Ouderen en

In Aalsmeer en Uithoorn

n

gehandicapten

spelen ongeveer dezelfde

zolang mogelijk

thema’s op dit terrein.

de regie over

Daarnaast willen de

hun eigen leven

gemeenten bezien welke

(gezamenlijk)

voldoende passende woningen te hebben gerealiseerd of in gang

te laten houden,

meerwaarde de

Meer woonvormen

te hebben gezet. Ook zijn nieuwe voorzieningen ontwikkeld. De

waardoor ze zo

gezamenlijke invoering en

voor ouderen en

toegang tot deze voorzieningen is verbeterd, dankzij het centrale

lang mogelijk

uitvoering van de Wmo

gehandicapten

loket in beide gemeenten.

zelfstandig

heeft. De nadruk ligt

n

n

n

kunnen wonen en daarbij op de ontwikkeling functioneren. Ook van woonzorgzones, de

n

moeten ze kunnen ontwikkeling van kleinparticiperen in de

schalig wonen voor mensen

samenleving door

met dementie en het

sociale contacten

realiseren van een één-

op te bouwen en

loketfunctie. Het project

te onderhouden.

bestaat uit gezamenlijke

n

Invoering van de Wmo

De samenwerking tussen Aalsmeer en Uithoorn blijkt heel

(gezamenlijk)

bevorderlijk te zijn geweest voor de bereikte resultaten, menen

Afsprakenkader eisen

beide gemeenten. Ze verwachten de geplande wijksteunpunten en

nieuwbouwwoningen

woonzorgzones binnen de projectperiode te hebben opgezet en

Opplussen van bestaande woningen

Door de realisatie van aangepaste woningen is het waarschijnlijk

Woonzorgzones en

dat ouderen en gehandicapten inderdaad langer zelfstandig

wijksteunpunten

kunnen wonen. Toegankelijke voorzieningen en activiteiten voor

Consultatiebureau voor

beide doelgroepen zullen daarnaast bijdragen aan het behouden

ouderen

van regie en zelfstandigheid.

en individueel opgepakte deelprojecten.

n

P R O V I N C I E

Uitgelicht


Ouderen moeten kunnen participeren in de samenleving.

M O N I T O R


W O N E N ,

W E L Z I J N

E N

Z O R G

n

4 Bussum Doel

Achtergrond


Mensen

Het voorbeeldproject

n

Centraal loket

Het centraal loket is inmiddels geopend. Ook is de wijkmonitor

moeten zo lang

in Bussum bestaat uit

n

Wijkopbouwcentra

ontwikkeld om de behoefte aan WWZ-voorzieningen in kaart

mogelijk hun

een aantal uitvoerende

n

Wijkmonitor

te brengen. In de loop van het voorbeeldproject is de monitor

zelfstandigheid

deelprojecten en

n

Verkenning Jeugd

uitgevoerd in meerdere wijken in Bussum en op basis daarvan

kunnen bewaren

twee ondersteunende

n

Integraal beleid Wmo en verder verbeterd. De bevindingen uit de monitor zijn meegenomen

en hun bestaan

deelprojecten:

kunnen inrichten

communicatie en de auto-

naar hun eigen

matisering van het centraal

Het is waarschijnlijk dat de gerealiseerde projecten een bijdrage

beeld van een

loket. De deelprojecten

leveren aan het doel: dat mensen zo lang mogelijk hun zelfstandig-

goed leven.

zouden een aantal

heid kunnen bewaren. Bijvoorbeeld doordat mensen terecht

Kernwoorden

knelpunten op het gebied

kunnen bij een centraal loket. In hoeverre het centraal loket

hierbij zijn

van wonen, welzijn en zorg

het gebruik van de voorzieningen én de zelfredzaamheid van

keuzevrijheid

op moeten lossen; onder

kwetsbare burgers vergroot, moet in de komende jaren duidelijk

en eigen verant

andere de groeiende vraag

worden.

woordelijkheid.

naar levensloopbestendige

WWZ

woningen, onvoldoende gebruik van bestaande voorzieningen en het bevorderen van de zelfredzaamheid van kwetsbare burgers.

10

n

P R O V I N C I E


Uitgelicht

in het uitvoeringsprogramma voor het derde projectjaar.

Zelfstandig functioneren dankzij toegankelijke informatie.

M O N I T O R


W O N E N ,

W E L Z I J N

E N

Z O R G

n

11

5 Edam-Volendam Doel

Achtergrond


Het leveren van

Bij de start van het voor

n

Eén loket-functie

In 2007 is een onderzoek uitgevoerd naar de behoefte aan WWZ-

lokaal maatwerk

beeldproject ligt de

n

Aanvullende woon

voorzieningen onder kwetsbare groepen. De twee belangrijkste

aan mensen met

focus vooral bij ouderen,

diensten domotica

conclusies zijn dat mensen zo lang mogelijk thuis willen blijven

(huiselektronica)

wonen. Als ze moeten verhuizen, blijven ze het liefst binnen

Preventieve huis

Edam-Volendam. In de toekomst is er daarom behoefte aan

bezoeken

aangepaste woningen, zoals nultredewoningen, senioren-

Behoefteonderzoek

woningen en aanleunwoningen. Het beleid wordt nog op deze

voorzieningen

uitkomsten aangepast.

een zorgbehoefte, gehandicapten, blinden, om een antwoord

(oudere) Marokkanen

te geven op de

en getroffenen van de

vergrijzingsgolf,

nieuwjaarsbrand. In het

de Wmo en

tweede uitvoeringsjaar

wettelijke taken

worden ook GGZ-cliënten

op het gebied

opgenomen als doelgroep.

van WWZ.

Het voorbeeldproject

Leefbaarheid

bestaat uit een groot

het gebied van domotica te zien zijn. Verder is onder burgers een

en samenhang

aantal deelprojecten,

informatiekaart over mantelzorg verspreid, worden preventieve

moeten in de

onder te verdelen in drie

huisbezoeken afgelegd en is een project gestart om allochtone

buurt en wijk op

categorieën: het centraal

ouderen te bereiken.

een aanvaardbaar

aanbieden van diensten en

niveau zijn.

voorzieningen, wonen, en

n

n

n

n

Herinrichten woon omgeving

Wat het beoogde lokale maatwerk betreft: er is onder andere

Afstemming allochtonen

een modelwoning gemaakt waar technische mogelijkheden op

zorg en welzijn.

12

n

Uitgelicht

P R O V I N C I E


6 Heerhugowaard Doel

Achtergrond


Het realiseren

Heerhugowaard is één

n

van een

van de snelst vergrijzende

samenhangend

gemeenten van Noord-

en wijkgericht

Holland. De achterstand

aanbod van

die de gemeente heeft

wonen (met)

op het gebied van

welzijn en zorg voor ouderen en mensen met een

ingehaald. Daarom legt

functiebeperking

de gemeente binnen het

vóór 2015.

WWZ-voorbeeldproject de

n

Uitgelicht

Voldoende passende

De gemeente verwacht aan het einde van de projectperiode, in juli

woningen (nultrede-

2008, voldoende woningen gerealiseerd te hebben. In een nieuw

woningen)

beleidsplan wonen is de gemeentelijke taakstelling vastgelegd

Versterking welzijns- en

voor het woonzorgaanbod in 2015.

zorginfrastructuur Vergroting toegankelijk-

Door het ontwikkelen van nieuwe voorzieningen tracht de

ouderenvoorzieningen,

heid zorg en dienst-

gemeente bij te dragen aan het versterken van de infrastructuur,

moet in snel tempo worden

verlening

de toegankelijkheid van de dienstverlening en de samenhang en

Verbetering vervoers-

samenwerking van verschillende aanbieders. In locatie De Noord is

mogelijkheden

bijvoorbeeld een servicewinkel geopend. Of die voldoet aan de

n

n

n

nadruk op het ontwikkelen

Procesmanagement

wensen van de bewoners van De Noord, moet nog onderzocht

WWZ

worden. In de locatie Stad van de Zon is een post voor 7x24-uurs

van voorzieningen voor

n

Toekomstvisie

zorg operationeel op een tijdelijke kantoorlocatie. Het voor-

ouderen. Het project

n

Communicatie

zieningencluster loopt naar tevredenheid. Ook heeft de gemeente

bestaat uit inhoudelijke

Heerhugowaard een gemeentelijk verkeers- en vervoersplan

en ondersteunende

ontwikkeld, met speciale aandacht voor doelgroepenvervoer.

deelprojecten. De vier

In De Noord is onderzocht waarom de aangeboden vervoers-

inhoudelijke deelprojecten

mogelijkheden maar beperkt gebruikt worden en wat mogelijke

bestaan uit vier locaties,

alternatieven zouden kunnen zijn. Deze uitkomsten zijn mee-

waaronder Vinex-locatie

genomen in het vervoersplan.

Stad van de Zon, waar voorzieningen op het

Met deze reeks diensten en voorzieningen is een belangrijke stap

terrein van wonen, welzijn

gezet naar een samenhangend aanbod, om zo tijdig in te spelen

en zorg gerealiseerd

op de vergrijzing en het proces van extramuralisering.

moeten worden.

M O N I T O R


W O N E N ,

W E L Z I J N

E N

Z O R G

n

13

7 Velsen Doel

Achtergrond

Wonen, welzijn

Het voorbeeldproject richt

n

Eén loket-functie

Gemeente Velsen heeft te maken gehad met een trage start. De

en zorg combi-

zich in het algemeen op de

n

Reguliere woningbouw

voortgang verliep niet volgens planning. De gemeente moet en wil

neren bij de

toenemende vergrijzing,

herinrichting van

het feit dat mensen langer

het Zeewegterrein thuis (willen) blijven wonen in IJmuiden, de


Uitgelicht

en zorgwoningen

in 2008 alsnog zoveel mogelijk resultaat boeken om het WWZ-

n

Intramurale zorg

voorbeeldproject binnen de projectperiode succesvol af te sluiten.

n

Brede basisaccommo-

De woningbouw op het Zeewegterrein is redelijk gevorderd. De

datie met centraal loket

welzijnsvoorzieningen leveren de vertraging op.

en de komst van de Wmo.

plek van het voor- De regierol is binnen het

en wijksteunpunt

malige Kennemer- project verdeeld over de

n

Huisartsenpost

De invulling van de zorgvoorziening, met veel verschillende

gasthuis.

drie beleidsterreinen. De

n

Zotel-appartementen

partijen, bleek complex. De afspraken met potentiële gebruikers

projectontwikkelaar vervult

n

Centrum ouderen

zijn in de loop van het deelproject niet altijd expliciet genoeg

kindzorg

gemaakt, waardoor partijen tussendoor uitstapten of wijzigingen

de regierol voor het terrein wonen, de zorgaanbieder

aanbrachten in het budget, in de hoeveelheid ruimte of in de

heeft de regie over de zorg

inrichting hiervan. Het voorlopig ontwerp is nu bijna rond.

en de gemeente Velsen over het terrein welzijn.

Ook de invulling van het welzijnscluster viel tegen. Nadat aanvankelijk door Velsen was besloten de welzijnsorganisaties zelf als eigenaar/verhuurder van het nieuwe gebouw op te laten treden, heeft de gemeente inmiddels een extern deskundige ingeschakeld om de betrokken organisaties op één lijn te krijgen. Extra complicatie is de nieuwe gemeentelijke subsidiesystematiek van jaarlijkse subsidies. Die maakt het voor organisaties lastig om een langdurig huurcontract aan te gaan. Het Wmo-loket is alsnog in het gemeentehuis ondergebracht.

14

n

P R O V I N C I E


Uitgelicht (vervolg)

Of de nieuw gerealiseerde voorzieningen straks ook aansluiten op de behoeften van de inwoners van Velsen, is niet zeker. De keus voor WWZ-voorzieningen op het Zeewegterrein was vooral een politieke keus. Bij de start van het project ontbrak een overzicht van de bestaande voorzieningen in Velsen en van eventuele lacunes in het aanbod. Tijdens het project zijn de wensen van omwonenden en toekomstige gebruikers alsnog in hoofdlijnen in kaart gebracht. Die wensen en behoeften zijn echter niet in cijfers uitgewerkt.

WWZ-projecten op Zeewegterrein in Velsen in 2008 afgerond.

M O N I T O R


W O N E N ,

W E L Z I J N

E N

Z O R G

n

15

8 Hoe een succesvol WWZ-project begint… Welke factoren zijn bij de start van een WWZ-project van invloed op het latere succes? Om te beginnen is het hebben van een integrale beleidsvisie op wonen, welzijn en zorg cruciaal, blijkt uit de evaluatie van de voorbeeldprojecten. Ten tweede is het van belang om vooraf concrete, realistische en meetbare doelstellingen vast te leggen. Voldoende mensen, middelen en tijd is een derde succesfactor. En tot slot staat of valt een project met de mate van motivatie en draagvlak bij alle partijen.

Integrale beleidsvisie

n Maak vóór de start van het project inzichtelijk wat de gemeente met het project wil bereiken en op welke manier (het algemene doel van het project). n Baseer deze beleidsvisie op maatschappelijke vraagstukken uit de praktijk die de gemeente wil oplossen (het beoogde maatschappelijk effect). n Leg in de beleidsvisie vast hoe de gemeente de terreinen wonen, welzijn en zorg onderling wil verbinden.

Welke stappen zetten naar een succesvol project?

16

n

P R O V I N C I E


De beleidsvisie zorgt tijdens het project voor een duidelijk gezamenlijk uitgangspunt en een gezamenlijke koers, waardoor alle partijen op één lijn blijven. De mate waarin gemeenten slagen in de integrale aanpak van wonen, welzijn en zorg blijkt bovendien één van de meest cruciale succesfactoren in de voorbeeldprojecten.

Concrete en realistische doelstellingen

n Formuleer

per deelproject concrete en meetbare doelstellingen. Leg de focus op de beoogde kortetermijnresultaten van het project. Zonder meetbare doelstellingen is het lastig om achteraf objectief vast te stellen of het project is geslaagd. Wanneer per deelproject helder is wat de beoogde opbrengst is, vergroot dat ook de inzet en motivatie van de betrokken partijen. n Stel realistische doelen die haalbaar zijn. Te veel ambitie heeft minder kans van slagen en dat kan demotiverend werken bij de uitvoering van het project. Probeer de doelstellingen (cijfermatig) te onderbouwen, bijvoorbeeld door te verwijzen naar eerder behaalde resultaten of naar een analyse van de situatie die voorafgaand aan het project is uitgevoerd. n Inventariseer vooraf de behoefte van de doelgroep: sluiten de voorgenomen voor zieningen wel aan op de wensen van de bevolking? Het succes van een WWZ-project hangt uiteindelijk ook samen met de mate waarin de resultaten aansluiten op de bestaande behoefte. Zowel het formuleren van meetbare doelstellingen als inzicht krijgen in de behoeften van de doelgroep(en) zijn belangrijke verbeterpunten voor de voorbeeldgemeenten. Vooral als het gaat om activiteiten op het gebied van welzijn en zorg, zijn de vooraf gestelde doelen vaak niet goed meetbaar.

Voldoende mensen, middelen en tijd

n Maak

voldoende mensen, middelen en tijd vrij binnen de gemeentelijke organisatie en bij de samenwerkingspartners om het project op te zetten en uit te voeren. Beperkte capaciteit en de combinatie van projecten reguliere werkzaamheden blijken in de praktijk vaak een knelpunt. n Bepaal vooraf in grote lijnen welke inzet nodig is, maar hou ruimte voor aanpassingen. Nieuwe ontwikkelingen tijdens het project kunnen bijvoorbeeld tijdelijk om meer of minder capaciteit vragen. Die gewenste flexibiliteit blijkt wel te kunnen botsen met de eis van de provincie om vooraf planning en budget volledig vast te leggen.

M O N I T O R


W O N E N ,

W E L Z I J N

E N

Z O R G

n

17

n Stel

per deelproject vroeg in het proces vast welke inzet verwacht wordt en wat de planning is. Onduidelijkheid kan leiden tot meningsverschillen tussen de partijen en tot vertraging van het project.

Motivatie en draagvlak

Een WWZ-project is een gezamenlijke inspanning van veel partijen. Het project kan alleen succesvol zijn wanneer alle partijen het project ondersteunen en gemotiveerd zijn om het project tot een goed einde te brengen. Motivatie en draagvlak zijn dus essentieel bij zowel de opzet als de uitvoering van het project. n Betrek

de partijen in een vroeg stadium bij alle aspecten van het project. de samenwerkingspartners inspraak in de opzet en uitvoering van het project. Bijvoorbeeld door het uitvoeringsprogramma gezamenlijk te schrijven. Een gezamenlijk gedragen project heeft meer kans van slagen. n Maak één van de partners trekker van een deelproject. De gedeelde verantwoordelijkheid vergroot de betrokkenheid bij het project. n Zorg voor draagvlak onder de groep uiteindelijke gebruikers. Informeer tijdig over de besluitvorming en neem de tijd voor participatie en inspraak. Betrek belangenorganisaties ook bij de aansturing en uitvoering van het project in plaats van ze alleen te informeren over de vorderingen. n Geef

Neem de tijd voor participatie en inspraak.

18

n

P R O V I N C I E


9 …En met succes wordt uitgevoerd Ook voor de uitvoering van een WWZ-project gelden verschillende succes- en faal factoren. Op basis van hun eigen ondervindingen doen de voorbeeldgemeenten de volgende aanbevelingen.

Regierol van de gemeente

De rol van de gemeente als regievoerder is cruciaal in elk WWZ-project om de terreinen wonen, welzijn en zorg integraal aan te kunnen pakken. Het invullen van die regierol betekent: het betrekken en bijeenbrengen van partijen, het opzetten en onderhouden van een projectstructuur, de projectleiding nemen over het proces, zicht houden op vorderingen van deelprojecten, in- en externe communicatie verzorgen, bewaking van de finan ciën en het (laten) uitvoeren van (behoefte)onderzoek en evaluaties.

Succesfactoren: n Betrek

alle relevante partijen vanaf het begin bij het project en zorg voor motivatie en draagvlak. Wees consequent in het onderhouden van de contacten en vraag om input en feedback. n Hou als gemeente ook bij deelprojecten waar een andere partij de regie voert, de mogelijkheid om bij te sturen. Dat geldt ook bij het extern uitbesteden van de projectleiding: bewaar altijd het overzicht over het hele project. n Evalueer de tussentijdse resultaten van deelprojecten. Dat stimuleert de betrokken partijen – zodat de aandacht niet verslapt – en stelt het einddoel weer helder voor ogen. n Hou het aantal deelprojecten overzichtelijk en beheersbaar. Bundel bij een grote hoeveelheid deelprojecten liever een aantal projecten. n Zorg voor goede en voldoende communicatie met alle partijen: dit motiveert, stimuleert en creëert draagvlak. Maak bijvoorbeeld rapportages of organiseer bijeenkomsten over de voortgang en de behaalde resultaten per (deel)project (meer aanbevelingen staan onder het kopje ‘Informatie en communicatie’ op pagina 21).

M O N I T O R


W O N E N ,

W E L Z I J N

E N

Z O R G

n

19

Gemeentelijke organisatie

Verantwoordelijkheden

Succesfactoren: n Pas

de organisatie aan op de integrale aanpak van de beleidsterreinen wonen, welzijn en zorg. Samenwerking tussen de afdelingen ruimtelijke ordening en welzijn/zorg is in veel gemeenten (nog) niet vanzelfsprekend. Die samenwerking kan structureel ingevoerd worden door het opstellen van gezamenlijke clusters, of flexibel door dwarsverbanden te zoeken wanneer een project daarom vraagt. n Huur een externe partij in voor bijvoorbeeld de leiding van een deelproject, als intern niet de benodigde expertise in huis is of als deze niet beschikbaar is. Een externe projectleider is bovendien onafhankelijk van de interne gemeentecultuur en politiek. Alle voorbeeldgemeenten die een externe partij hebben ingehuurd, zijn daar positief over. Weeg de voordelen wel af tegen de mogelijke nadelen: de kosten en de tijdelijke aard van de ondersteuning, waardoor de continuïteit van de behaalde resultaten na afloop van het project in gevaar kan komen. WWZ-projecten kunnen op verschillende manieren te maken krijgen met vertragingen of (financiële) wijzigingen. Juist daarom is het van belang dat rollen en verantwoordelijk heden duidelijk zijn. Is dat niet het geval, dan leidt de vertraging mogelijk ook tot het niet meer oppakken van taken.

Succesfactoren: n Leg

de rolverdeling en de verantwoordelijkheden van de betrokkenen in het project vanaf het begin duidelijk vast. Alleen dan kunnen mensen aangesproken worden op hun taken en voorkom je dat activiteiten niet uitgevoerd worden. n Zorg dat de taken die een partij moet uitvoeren, behapbaar zijn. n Betrek alleen partners bij een deelproject die daadwerkelijk een rol hebben binnen dat project. Een te groot aantal partijen vertraagt de voortgang en de besluitvorming. Door sleutelfiguren uit de organisaties te betrekken, kunnen besluiten sneller genomen worden. n Hou rekening met de tijdsinvestering voor met name kleinere samenwerkingspartners en hou het aantal overlegmomenten zo beperkt mogelijk. n Wijs per deelproject één partner als ‘trekker’ aan. Spreek die partij aan als iets niet volgens afspraak verloopt, maar denk als regievoerder ook mee over een oplossing.

20

n

P R O V I N C I E


Informatie en communicatie

Goede communicatie met alle betrokken partijen is van belang voor een succesvol WWZproject. Dit is vooral een taak van de regievoerder. Door communicatie als apart deel project (met eigen budget!) aan te wijzen, is voldoende aandacht voor dit onderwerp verzekerd. Wat houdt goede communicatie in? Hieronder een aantal succesfactoren.

Succesfactoren: n Hou

de betrokken partijen geregeld op de hoogte van de voortgang van het project, door bijvoorbeeld rapportages, bijeenkomsten en nieuwsbrieven. Zo blijft het project in beeld en weet iedereen wat er nog moet gebeuren. Meld ook de kleine successen. n Benadruk het gezamenlijke doel en de samen behaalde resultaten. Dat bevordert de betrokkenheid bij het project. n Communiceer over het hele WWZ-project aan alle partijen. Dat maakt het makkelijker onderling af te stemmen of bij te sturen om het gezamenlijk doel te bereiken. De resultaten van het ene deelproject zijn bovendien een stimulans voor de andere deelprojecten. Door het uitwisselen van informatie kunnen de deelprojecten ook van elkaar leren. n Informeer ook de inwoners over de voortgang van de projecten en over welke voorzieningen ze kunnen verwachten.

Informeer ook inwoners over de voortgang van de projecten.

M O N I T O R


W O N E N ,

W E L Z I J N

E N

Z O R G

n

21

Realisatie van wijksteunpunten

Uit de voorbeeldprojecten blijkt dat de (nieuw)bouw van een wijksteunpunt, of een andere vorm van fysieke infrastructuur, relatief vaak knelpunten en vertragingen oplevert. Het bestemmingsplan wordt bijvoorbeeld afgekeurd of er is weerstand van omwonenden. Ook de procedure voor een (bouw)vergunning kan langer duren dan gepland was. Een ander knelpunt is dat bouwplannen ruim voor de bouw vast moeten liggen en nieuwe inzichten tijdens de uitvoer van het project lastig zijn in te passen. En als het wijksteunpunt klaar is, blijkt ook de exploitatie ervan door de samenwerkende partners een struikel blok te kunnen zijn.

Succesfactoren: n Zorg

voor een goede en ruime planning om vertraging zoveel mogelijk te voorkomen. n Hou het project op de agenda en de partners betrokken wanneer er vertraging is. Geef duidelijkheid over de oorzaak van de vertraging, over de aangepaste planning en deel de voortgang van het project met de partners. n Kijk naar andere mogelijkheden om het deelproject (deels) te realiseren; een andere locatie of een andere invulling van de infrastructuur. Weeg daarbij uiteraard de kosten van een tijdelijke oplossing af tegen de baten. n Stel vooraf een exploitatieplan op en leg daarin de afspraken vast over gezamenlijk gebruik en exploitatie van de ruimten. Flexibel gebruik van een voorziening draagt bij aan een succesvolle exploitatie.

De exploitatie van een wijksteunpunt met veel partijen kan een knelpunt zijn.

22

n

P R O V I N C I E


Resultaten vastleggen

Het is belangrijk dat de resultaten en activiteiten van een WWZ-project ook na afronden van het project behouden blijven. De voorbeeldgemeenten pleiten daarom voor het aanstellen van een opvolger van de projectleider (die over het algemeen slechts voor de duur van het project is aangesteld). De continuïteit van de activiteiten, de integrale aanpak van WWZ en de opgebouwde samenwerking met diverse partijen kan op verschillende manieren ‘geborgd’ worden, blijkt uit de voorbeeldprojecten: n Een reorganisatie om de integrale werkwijze gemeentebreed toe te passen, zoals in de gemeente Heerhugowaard. Verschillende disciplines gaan daarbij integraal samenwerken in projecten. Per project moet de projectleider de integrale visie bewaken. Ook de rol van regievoerder wordt na de projectperiode door de gemeente voortgezet. n De opgedane ervaringen uit het WWZ-project benutten voor de ontwikkeling van WWZ in andere wijken (gemeente Velsen). De gemeente wil daarbij een monitor instrument inzetten. n Een apart deelprojectwijden aan het consolideren van het WWZ-beleid. De gemeente Bussum zet de opgezette projectstructuur van dat deelproject in de toekomst voort, met de eigen regierol als centraal element.

Hou de resultaten vast na het WWZproject.

M O N I T O R


W O N E N ,

W E L Z I J N

E N

Z O R G

n

23

n Het

opstellen van een communicatieplan voor de slotperiode van het WWZ-project (gemeente Edam-Volendam). Doel is om met alle betrokkenen af te stemmen hoe de behaalde resultaten aanwezig kunnen blijven. De gemeente wil verder binnen de eigen organisatie iemand aanwijzen die de voortgang van het beleid blijft bewaken. n De opgezette samenwerkingsstructuur voortzetten, zoals de gemeenten Aalsmeer en Uithoorn. Het gaat zowel om de samenwerking tussen de gemeenten onderling en met de woningbouwcorporaties en welzijns- en zorgdiensten. Beide gemeenten houden daarbij de regie. Ook zijn structurele afspraken gemaakt, zoals het afsprakenkader levensloopbestendig bouwen en de voorzieningen in de Wet maatschappelijke ontwikkeling.

24

n

P R O V I N C I E


10 De provincie en WWZ De provincie ondersteunt gemeenten bij hun WWZ-project door kennisuitwisseling en samenwerking tussen gemeenten te faciliteren en met financiële steun. Hoe hebben de voorbeeldgemeenten die ondersteuning ervaren? Een opsomming van goede en verbeterpunten.

Blijven doen

n De

Kan beter

n De

Suggesties van de gemeenten

kenniskring: het platform voor de voorbeeldgemeenten, georganiseerd door de provincie. Tijdens de bijeenkomsten van deze kenniskring, met vaak een vast thema per keer, wisselden de voorbeeldgemeenten onderling kennis, ideeën en ervaringen uit. Leerzaam om te zien hoe andere gemeenten hun WWZ-project aanpakken, geven de voorbeeldgemeenten aan. En bovendien een grote stimulans voor de voortgang en ontwikkeling van de WWZ-projecten. n De provinciale WWZ-makelaar als sparringpartner van de gemeente. De makelaar denkt mee over de manier waarop het project uitgevoerd moet worden en vormt het directe contact met de provincie. n Subsidie voor het inhuren van externe ondersteuning in het eerste uitvoeringsjaar of extra activiteiten als een startconferentie. De voorbeeldgemeenten zien duidelijk toegevoegde waarde in deze extra’s, juist bij het opzetten van de projecten. ondersteuning bij de communicatie, met name de website van het Kenniscentrum WWZ (met de tramlijn) en de jaarlijkse WWZ Ideeënbeurs. De gemeenten zijn kritisch over de verhouding tussen de tijdsinvestering en de opbrengst van deze activiteiten voor de gemeenten zelf.

n Bied

ondersteuning bij de inhuur van externe partijen: welke partijen kun je benaderen, wat kunnen deze partijen betekenen en op basis waarvan moet de keuze voor een partij gemaakt worden.

M O N I T O R


W O N E N ,

W E L Z I J N

E N

Z O R G

n

25

n Laat

ruimte voor het voorbeeldproject door minder strikt om te gaan met de registratie van uren, het plannen van activiteiten en het vastleggen van budgetten voor deelprojecten. Houd ook rekening met vertraging. n Zet een kennisbank op waarmee gezocht kan worden naar relevante informatie over WWZ-projecten.

Gemeenten hebben behoefte aan een kennisbank met relevante informatie over WWZ-projecten.

26

n

P R O V I N C I E


Kortom… Ieder WWZ-project is anders: met andere doelstellingen, andere betrokken partijen en een andere context. De aanbevelingen en conclusies uit deze eindmeting zijn daarom geen automatische blauwdruk voor ieder WWZ-project, maar een handreiking. Flexibiliteit is uiteindelijk het sleutelwoord: tussentijds kunnen veranderen van doel, werkwijze of inzet wanneer de situatie daarom vraagt.

Meer informatie Deze publieksversie van de eindmeting kunt u ook terugvinden op de website van het Kenniscentrum WWZ: www.wwz-nh.nl, onder WWZ praktijk/Publicaties/WWZ Algemeen. Daar vindt u ook de eerder verschenen nulmeting (2005), de eerste tussen meting (2006) en de tweede tussenmeting (2007). In de nulmeting staat een uitgebreidere omschrijving van de opzet en achtergrond van de voorbeeldprojecten. De eerste en tweede tussenmeting doen verslag van de tussentijdse vorderingen en lichten specifieke thema’s eruit. En natuurlijk kunt u contact opnemen met de Provincie Noord-Holland om meer te weten over de ontwikkeling van het provinciale beleid. De sector Jeugd, Zorg en Welzijn is te bereiken via telefoonnummer (023) 514 51 23. Op internet kunt u ons vinden op www.noord-holland.nl.

M O N I T O R


W O N E N ,

W E L Z I J N

E N

Z O R G

n

27

28

n

P R O V I N C I E


Provincie

N oord-Holland

Colofon Uitgave Provincie Noord-Holland Postbus 123, 2000 MD Haarlem Tel.: (023) 514 51 23 Fax.: (023) 514 35 99 Internetadres: www.noord-holland.nl E-mailadres: [email protected] Kenniscentrum WWZ Tel.: (0299) 41 87 00 Internetadres: www.wwz-nh.nl E-mailadres: [email protected]

Tekst

Deze tekst is een bewerking van het onderzoeksrapport ‘Eindevaluatie Monitor Stimuleringsprogramma Wonen Welzijn Zorg’ dat onderzoeksbureau Research voor Beleid in opdracht van de Provincie NoordHolland heeft opgesteld. Tekstbewerking door BLAD-ZIJ tekstprojecten. Fotografie Beeldbank Wmo (ministerie VWS), Gemeente Heerhugowaard, PRIMO-nh Grafische verzorging Thieme GrafiMedia Groep Papier Hello matt, houtvrij MC Oplage 2.300 exemplaren Haarlem, februari 2008

Monitor Stimuleringsprogramma Wonen, Welzijn en Zorg Deel IV, Resultaten, lessen en verankering Eindmeting van vijf Noord-Hollandse voorbeeldprojecten

Monitor Stimuleringsprogramma Wonen, Welzijn en Zorg

Recommend Documents