Monitor 2013 ROVA
Zwolle, 16 mei 2014
1
Inhoudsopgave 1.
Inleiding..................................................................... 3
2.
Inzameling Grondstoffen ............................................ 5
3.
Circulaire economie en klimaat ................................ 14
4.
Communicatie en Educatie ....................................... 16
5.
Financieel ................................................................ 17
6.
Conclusies ................................................................ 20
2
1. Inleiding Deze monitor geeft een overzicht over het jaar 2013 van de dienstverlening en prestaties van de ROVA-gemeenten op het gebied van:
grondstoffen en restafval
circulaire economie en klimaat
Verder besteedt de monitor aandacht aan communicatie & educatie en financiën.
Doelstellingen Minimaal wordt gestreefd naar het behalen van de landelijke- en gemeentelijke doelstellingen. Grondstoffen 1
De landelijke doelstelling voor hergebruik is verhoogd van 51% in 2006 naar 65% in 2015 . Als ambitie is verder geformuleerd:
100 kg restafval per inwoner in 2014 (rond 70% hergebruik);
30 kg restafval per inwoner in 2020 (rond 90% hergebruik).
In het programma VANG, Van afval naar grondstof, van het ministerie van I en M stelt de staatssecretaris het volgende: “In een circulaire economie bestaat geen afval. Het kabinet heeft de ambitie om de hoeveelheid recyclebaar Nederlands restafval in verbrandingsinstallaties te minimaliseren. Afvalscheiding – vooral aan de bron - is hiervoor een noodzaak. De staatssecretaris streeft ernaar dat in 2020 75 procent van het huishoudelijk afval wordt gescheiden.
1
Conform de brief “Meer waarde uit afval” van staatssecretaris Atsma d.d. 25 augustus 2011. De ambitie van de staatssecretaris is het laten toenemen van de recycling van 80 % naar 83%. De LAP-2 doelstelling van nuttige toepassing verschuift, na interpretatie van de doelstellingen in de brief van Atsma, daardoor van 60% naar 65% in 2015.
3
Circulaire economie en klimaat Het gescheiden inzamelen van grondstoffen en restafval draagt in de eerste plaats bij aan een circulaire economie. In een circulaire economie worden alle gebruikte materialen weer ingezet in hetzelfde of een ander product zonder kwaliteitsverlies. Wanneer alle materialen hergebruikt kunnen worden is deze kringloop compleet (en ontstaat er geen afval). In hoofdstuk 3 is voor de meest frequente grondstoffen aangegeven hoeveel maagdelijke grondstoffen er door het gescheiden inzamelen van grondstoffen zijn bespaard. Met de toepassing van het gescheiden ingezamelde materiaal als grondstof wordt tegelijk ook CO 2 emissie voorkomen. Hiermee draagt de gescheiden inzameling bij aan de klimaatdoelstellingen voor CO2-reductie.
Ontwikkeling In 2012 is in het ROVA-verzorgingsgebied gestart met Omgekeerd Inzamelen. Met deze nieuwe wijze van inzamelen is na Diftar ingezet op een verdere verbetering van afvalscheiding. Onderstaande figuur geeft een indicatie (op basis het aantal inwoners) van de implementatie van omgekeerd inzamelen.
4
2. Inzameling Grondstoffen Inzamelresultaten ROVA-breed In onderstaande tabel zijn de inzamelresultaten van ROVA weergegeven in kg per inwoner en afgezet tegen de landelijke resultaten uit de CBS Benchmark 2012. Hierin is duidelijk het effect van Diftar en omgekeerd inzamelen zichtbaar. In gemeenten met Diftar wordt door de financiële prikkel beter afval gescheiden. In de gemeenten (met Diftar) waar in 2012 en 2013 is gestart met omgekeerd inzamelen is een nog grotere bereidheid om afval en grondstoffen gescheiden aan te bieden doordat de service op grondstoffen wordt verhoogd en het aanbieden van restafval wordt ontmoedigd. De resultaten van de wijk Stadshagen in de gemeente Zwolle laten zien dat ook in stedelijk 2 gebied zonder Diftar omgekeerd inzamelen tot een trendbreuk leidt .
ROVA 2013
Inzamelresultaten in kg per inwoner Restafval Grofvuil Grofvuil brengstation GFT GTA Papier Glas Textiel Kunststof KCA Totaal (kg/inwoner) 2
ROVA-breed 179 15 52 83 25 63 20 5 11 1,2 455
Diftar 140 6 34 87 25 72 22 5 15 0,9 408
Omgekeerd 121 5 28 121 22 72 23 5 17 0,9 416
CBS gegevens sted. Klasse sted. Klasse 2/3 4/5 213 187 29 26 68 79 82 114 26 47 60 74 22 23 4 4 7 9 1,3 1,4 512 563
Effectrapportage 2013 Stadshagen
5
Indeling stedelijkheidsklasse conform CBS
Stedelijkheidsklasse 2: Amersfoort, Zwolle; Stedelijkheidsklasse 3: Kampen, Westerveld, Winterswijk;
Stedelijkheidsklasse 4: Aalten, Hattem, Heerde, Oost Gelre, Raalte, Steenwijkerland, Twenterand, Urk en Zwartewaterland;
Stedelijkheidsklasse 5: Dalfsen, Hardenberg, Olst-Wijhe, Ommen en Staphorst
In de onderstaande figuren is het onderscheid tussen de resultaten ROVA-breed, ROVA-Diftar en ROVA-omgekeerd inzamelen weergegeven. Waarbij voor omgekeerd inzamelen een vergelijking is gemaakt tussen de situatie zonder omgekeerd inzamelen (2011) en na invoering (2013).
ROVA-Diftar
ROVA-breed
ROVA-omgekeerd
6
Inzamelresultaten ROVA-gemeenten
Restafval Gemeenten zonder Diftar hebben meer restafval per inwoner dan gemeenten met Diftar. Het effect van omgekeerd inzamelen (fase 1) is duidelijk zichtbaar bij Dalfsen, Hattem, Olst-Wijhe, Staphorst, Steenwijkerland en Zwartewaterland.
7
Sorteeranalyse
Kg per inwoner Reststoffen GFT Papier (*) Glas Textiel Kunststofverpakkingen KCA GHA (**) Totaal (kg per inwoner) * **
2012 ROVA-breed 38 37 42 7 9 14 0,1 45 192
2013 ROVA-breed "Omgekeerd" 37 25 34 22 37 31 6 4 7 6 9 5 0,2 0,1 30 25 162 118
Herbruikbaar papier, luiers, drankenkartons en overig papier GTA, metaal, hout, puin, AEEA, tapijt, leer en rubber
In het restafval worden evenals vorig jaar nog veel herbruikbare grondstoffen aangetroffen, met name GFT en oud papier. De totale hoeveelheid herbruikbare grondstoffen in het restafval is afgenomen t.o.v. vorig jaar. Dit is waarschijnlijk het effect van omgekeerd inzamelen, gelet op de laatste kolom waar het resultaat van de sorteeranalyse voor de gemeenten die zijn gestart met omgekeerd inzamelen is weergegeven.
8
GFT en grof tuinafval (GTA)
3
ROVA-gemiddeld is per inwoner 83 kg GFT gescheiden aangeboden in 2013. Dat is iets meer dan het landelijk gemiddelde . Bij gemeenten waar niet extra betaald hoeft te 4 worden per aanbieding voor GFT en grof tuinafval , wordt per inwoner meer gescheiden aangeboden (m.u.v. Urk en Twenterand). Het effect van omgekeerd inzamelen (fase 1 GFT nultarief en mogelijkheid om tegen nultarief tuinafval aan te bieden) is duidelijk zichtbaar (Dalfsen, Hattem, Olst-Wijhe, Oost Gelre, Staphorst, Steenwijkerland en Zwartewaterland). Naast de financiële prikkel is ook de stedelijkheidsklasse van invloed, Staphorst en Westerveld zijn beide landelijke gemeente met veel groen.
3 4
Landelijk gemiddelde GFT: Stedelijkheidsklasse 2/3: 82 kg; Stedelijkheidsklasse 4/5: 114 kg De zwart omlijste kolommen zijn gemeenten waar GFT en of GTA zonder extra kosten kan worden aangeboden.
9
Oud papier en karton
Landelijk gemiddeld: Stedelijkheidsklasse 2/3: 60 kg per inwoner Stedelijkheidsklasse 4/5: 74 kg per inwoner De zwart omlijste kolommen zijn gemeenten waar met behulp van minicontainers wordt ingezameld.
5
De gemeenten waar ingezameld wordt met minicontainers missen (deels) bedrijfspapier, waardoor de ingezamelde hoeveelheden per inwoner iets lager zijn. ROVA-breed en landelijk is een daling zichtbaar. Dit is mogelijk het gevolg van de economische crisis en toenemende digitalisering
5
Aalten, Amersfoort, Oost Gelre (per 1 oktober 2012), Raalte, Staphorst, Urk, Zwartewaterland en Zwolle
10
Kunststof verpakkingen Landelijk gemiddelde: Stedelijkheidsklasse 2/3: 7 kg Stedelijkheidsklasse 4/5: 9 kg De zwart omlijste kolommen zijn gemeenten zonder Diftar
Naast Diftar en omgekeerd inzamelen is ook de wijze van inzameling bij kunststof van invloed op het inzamel resultaat: *Amersfoort en Zwolle worden de kunststof verpakkingen ingezameld m.b.v. een brengsysteem *Westerveld via nascheiding *Raalte met behulp van een minicontainer aan huis *Bij de overige gemeenten worden de kunststof verpakkingen aan huis opgehaald met zakken. De resultaten van het brengsysteem liggen veel lager dan het haalsysteem (m.u.v. Urk), de inzet van een minicontainer aan huis leidt tot een hogere inzamelrespons en ook het effect van omgekeerd inzamelen is zichtbaar. De gemeenten die onder het ROVA-gemiddelde van 11 kg per inwoner blijven, zijn gemeenten zonder Diftar.
11
Hergebruik
ROVA Gemiddeld : 57% ROVA Diftar=64%, ROVA nietDiftar=50%
Landelijk gemiddelde: Stedelijkheidsklasse 2/3: 53% (ROVA: 50%) Stedelijkheidsklasse 4/5: 62% (ROVA:
Het effect van omgekeerd inzamelen is duidelijk zichtbaar bij Dalfsen, Hattem, Olst-Wijhe, Oost-Gelre, Staphorst, Steenwijkerland en Zwartewaterland. Gemeente Twenterand heeft een ongewijzigd hoog percentage hergebruik behaald. Het percentage hergebruik ligt voor deze gemeenten boven de 65%. De landelijke doelstelling van 65% in 2015 (Afvalbrief Atsma) wordt daarmee ruim gehaald en de doelstelling van 75% in 2020 (Vang-brief Mansveld) komt met fase 1 in zicht en wordt in Staphorst met 79% al gehaald.
12
Trendanalyse inzameling In de grafieken is een trendanalyse van de ingezamelde hoeveelheden per inwoner van het restafval en de herbruikbare deelfracties in het ROVA-verzorgingsgebied weergegeven. Uit de grafieken blijkt dat de ingezamelde hoeveelheden kunststofverpakkingen, GFT en glas per inwoner licht zijn gestegen ten opzichte van vorig jaar. De hoeveelheid restafval per inwoner is afgenomen. Waarschijnlijk als gevolg van het omgekeerd inzamelen. Voor textiel is de ingezamelde hoeveelheid per inwoner al jaren rondom hetzelfde niveau. ROVA-breed en landelijk is een lichte daling van de hoeveelheid oud papier en karton zichtbaar. Dit is mogelijk het gevolg van de economische crisis en toenemende digitalisering.
13
3. Circulaire economie en klimaat Papier Bij het inzamelen van oud papier geldt dat 1 ton oud papier er voor zorgt dat er ruim 3 bomen niet gekapt hoeven te worden als gevolg van het hergebruik. In 2013 is er in 6 het ROVA-verzorgingsgebied 48 kiloton oud papier opgehaald. Het resultaat hiervan is dat er 400 hectare minder productiebos gekapt hoeft te worden . Kunststof Bij het inzamelen van kunststof geldt dat elke ton kunststof voorkomt dat er 1.700 liter primaire ruwe olie gebruikt moet worden voor de productie van nieuw kunststof. In het ROVA-verzorgingsgebied is in 2013 8 kiloton ton kunststof gescheiden ingezameld. Dit betekent het voorkomen van 530 tankauto’s (13,7 mln. liter) aan ruwe olie ten behoeve van de productie van kunststof. GFT 3 Uit 62 kiloton GFT is circa. 1,9 miljoen m groen gas geproduceerd in de vergister. Dit is vergelijkbaar met het jaarlijks gasverbruik van 1.178 huishoudens. Huishoudelijke grondstoffen Door het gescheiden inzamelen wordt minder CO 2 uitgestoten. Het effect van preventie (minder afval betekent ook minder CO2-uitstoot) wordt in deze berekening niet meegenomen, terwijl dit wel bijdraagt aan de CO2-reductie. In de navolgende grafiek is de vermeden CO2-emissie per inwoner weergegeven voor het ROVA- verzorgingsgebied. De totaalpotentie is een indicatie van vermeden CO2emissie die behaald kan worden, wanneer de herbruikbare grondstoffen in het restafval ook nog worden gescheiden.
6
Uitgaande van 400 bomen per hectare productiebos en 3,3 bomen per ton OPK.
14
Per inwoner is 183 kg minder CO2 uitgestoten dan wanneer al het afval verbrand zou worden (totale CO2-reductie: 138 kiloton). Uitgaande van de sorteeranalyse 2013 is uit het restafval in potentie per inwoner nog 68 kg extra CO2-reductie per inwoner te behalen.
De CO2-reductie is berekend aan de hand van de CO2-kentallen afvalscheiding van CE Delft. De potentie is gebaseerd op de sorteeranalyse van het restafval van 2013
15
4. Communicatie en Educatie Communicatie In 2013 is vooral rondom projecten en acties gecommuniceerd, via persberichten, publicaties t.b.v. de gemeentepagina en online media zoals de website. De communicatieactiviteiten die ROVA in 2013 heeft uitgevoerd voor haar gemeenten betreffen o.a.: Organisatie en productie van de afvalkalender (incl. online versie en App); Communicatie rondom omgekeerd inzamelen; Communicatie en wervingscampagne zonnepanelenactie: “Duurzaam Genieten”; Organisatie en communicatie week Natuurlijk Schoon; Organisatie en communicatie compost dag 22 maart; Communicatie over wijzigingen en ontwikkelingen in de afvalinzameling (bijv. feestdagen); Diverse publicaties omtrent inzameling stromen en afval scheiden (o.a. vervanging containers, inzameling snoeihout).
Educatie Natuurlijk schoon Ook in 2013 heeft ROVA de actie Natuurlijk Schoon uitgerold in de Week van Nederland Schoon. Aan deze opschoonactie hebben in totaal 224 basisscholen en 5 scholen voor voortgezet onderwijs en 21 overige partijen met in totaal 15.791 deelnemers uit het verzorgingsgebied van ROVA
meegedaan. Dit is 3.891 deelnemers meer dan voorgaand jaar. In 2012 deden er 11.900 deelnemers mee. ROVA Groentour Tijdens het educatieve programma Afval Scheiden is Goud leren de kinderen dat afval een grondstof is. Tevens is er een informatieve rondleiding over het milieubrengstation verzorgd. De ROVA Groentoer is in 2013 door de deelnemers beoordeeld met gemiddeld een 8,6. In de figuur is weergegeven hoe de verschillende aspecten van de Groentoer worden beoordeeld.
Met de Groenbus van ROVA zijn in 2013 in totaal ongeveer 5.375 leerlingen opgehaald, 226 groepen afkomstig uit diverse gemeenten.
16
5. Financieel Totaalkosten ROVA
Afvalstoffenheffing
In de onderstaande grafiek is weergegeven hoeveel de ROVA-kosten gemiddeld per aansluiting bedragen. In de grafiek is ook weergegeven hoeveel lager de kosten zouden zijn, indien rekening gehouden wordt met opbrengsten zoals de vergoedingen van de ingezamelde verpakkingen via Nedvang en het uitgekeerde dividend.
De gemiddelde afvalstoffenheffing per aansluiting van de gemeenten in het ROVA verzorgingsgebied is beduidend lager dan het landelijk gemiddelde. In de navolgende grafiek is per gemeente de afvalstoffenheffing per huishouden weergegeven, met daarin de totale ROVA-kosten per huishouden. Bij Diftargemeenten is voor de afvalstoffenheffing het vaste tarief vermeerderd met het variabele tarief dat vermenigvuldigd is met het gemiddelde aantal aanbiedingen per huishouden. Voor niet-diftar gemeenten is het meest voorkomende tarief genomen (geen gewogen gemiddelde). De daling is onder ander te verklaren door de start van omgekeerd inzamelen. De introductie van het nultarief voor GFT leidt tot lagere variabele lasten: nultarief GFT en minder aanbiedingen restafval. Dit effect wordt verstrekt doordat een aantal gemeenten vooralsnog de kosten voor de verwerking van het GFT (gedeeltelijk) uit de reserve financieren
(bron: Agentschap NL, Afvalstoffenheffing 2013).
17
In deze grafiek zijn de kosten per huishouden op basis van de afvalstoffenheffing weergegeven. Hieruit blijkt dat naast diftar ook het omgekeerd inzamelen leidt tot lagere kosten voor de inwoners.
18
Deze grafiek geeft een beeld van het totaalresultaat per gemeente in het ROVA verzorgingsgebied. De gemeenten zonder Diftar hebben over het algemeen meer restafval per inwoner dan gemiddeld in het ROVA-verzorgingsgebied en ook een hogere afvalstoffenheffing. De gemeenten waarbij gestart is met omgekeerd inzamelen hebben een hoger percentage hergebruik bereikt, dan de overige gemeenten. Duidelijk is dat qua milieuprestaties Staphorst aan kop gaat. Dit succes is te danken aan omgekeerd inzamelen. Raalte is met een tarief van € 136,- het goedkoopst maar putten hiervoor uit de reserve.
19
6. Conclusies Inzameling grondstoffen ROVA realiseert gemiddeld 57% hergebruik in 2013. Dat is 3% meer dan voorgaande jaren. Het effect van omgekeerd inzamelen is hiermee al zichtbaar. Gemiddeld ligt het hergebruikspercentage voor deze gemeenten op 69%. De gemeenten in het ROVA-verzorgingsgebied met stedelijkheidsklasse 4/5 hebben gemiddeld minder restafval en scheiden meer kunststof verpakkingen dan landelijk vergelijkbare gemeenten. Door het gescheiden inzamelen en hergebruik van papier wordt de kap van 400 hectare productiebos voorkomen. Door het gescheiden inzamelen en hergebruik van kunststof verpakkingen wordt het gebruik van 530 tankauto’s met ruwe olie als primaire grondstof voorkomen. Per inwoner is 183 kg minder CO2 uitgestoten dan wanneer al het afval verbrand zou worden. 3 Uit 62 kton GFT is ca. 1,9 miljoen m groen gas geproduceerd in de vergister. Dit is vergelijkbaar met het jaarlijks gasverbruik van ruim 1.178 huishoudens.
Financieel De gemiddelde afvalstoffenheffing per aansluiting van de gemeenten in het ROVA verzorgingsgebied is beduidend lager dan het landelijk gemiddelde. De gemeenten zonder Diftar hebben over het algemeen een hogere afvalstoffenheffing.
Effect omgekeerd inzamelen De hoeveelheid restafval is in 2013 ten opzichte van 2012 met ca. 30% substantieel gedaald en de hoeveelheid GFT is bijna verdubbeld en het percentage hergebruik ligt boven de landelijke doelstelling van 65%. De inwoners zijn gemiddeld minder gaan betalen aan afvalkosten. De Resultaten Gagels en Hoonhorst laten het perspectief van omgekeerd inzamelen zien. In Hoonhorst wordt het resultaat van 2012 gecontinueerd (in de kern minder dan 30 kg restafval per inwoner). In de wijk de Gagels is in 2013 voor restafval 56 kg per inwoner bereikt. Resultaten Stadshagen laten zien dat ook in stedelijk gebied zonder Diftar omgekeerd inzamelen tot een trendbreuk leidt.
20
