Moeder, waarom tuinieren wij? Wanneer je onder vrienden praat over je tuin, staan dan het maaien, snoeien en het vanzelfsprekende ritje met groenafval naar het containerpark centraal in dat gesprek? Wanneer dit zo is, ben je met je tuin ver van huis.
Fotowedstrijd win professioneel tuinadvies, een FSC-tuinbank, ... zie blz 77
De kringlooptuinkalender is een uitgave van de Provinciale werkgroep Afvalsensibilisatie van het Afvaloverlegplatform Vlabra'fval.
PROVINCIE
VLAAMS • BRABANT
De kringlooptuin, tuinwerk en tuingenieten … in gezond evenwicht De kringlooptuinideeën die wij via deze tuinwijzer suggereren, openen de deur naar minder tuinwerk en meer tuingenieten. Zo bespaar je jezelf de dure en vermoeiende ritten met groenresten naar het containerpark. Onze maandelijkse tuintips helpen je stap voor stap bij het evenwichtig voorkomen en verwerken van groenresten met een minimum aan werk. -2-
Een kringlooptuin, de natuur werkt mee In een kringlooptuin doorlopen de groenresten een natuurlijke en volledige kringloop. • De natuur doet een belangrijk deel van het werk voor jou: groenresten worden er verwerkt tot bijvoorbeeld compost. Die compost wordt dan weer de basis van een gezonde tuin. • In een kringlooptuin worden wij de regisseurs van alle planten en diertjes. Wij bepalen de lengte van het gras, de dichtheid van het struikgewas, de hoogte van de bomen. En dus ook het volume groenafval. Je kringlooptuin kan in alle tuinstijlen: zowel landelijk-, cottage-, boeren-, modern-abstract als Franse tuin. -3-
Takkenwal
De kleurige charme van gelaagdheid in uw tuin. -4-
Groenafval of groenresten? Soms moet je de dingen eenvoudig stellen. Wie spreekt van ‘groenafval’, die zit met een probleem. Wie spreekt over ‘groenresten’, die ziet de oplossing. Wat zijn groenresten? Groenresten ontstaan door ons beheer van de tuin: grasmaaisel, haagscheersel, snoeiafval, resten van oogsten, … Deze resten zijn géén afval, maar waardevol materiaal dat de natuur kan omzetten tot compost of gebruiken als bodembedekking of als schuilplaats voor vogels of egels…. Ze vormen de basis van een mooie kringlooptuin.
-5-
Groenresten, veel te kostbaar om af te voeren Wanneer je de groenresten afvoert naar het containerpark, zal je dat verlies moeten compenseren met dure meststoffen. Gecomposteerde groenresten zorgen opnieuw voor onontbeerlijke meststoffen en verbeteren de bodem. Deze tabel geeft een overzicht hoe je groenresten in je eigen tuin kan verwerken en de maand waarin we het bespreken: Grasmaaisel
-6-
Haagscheersel
Snoeihout en takken
(eventueel verhakseld)
(eventueel verhakseld)
Bladeren
Zacht plantenmateriaal
Mulchmaaier april
Aan de voet van haag of in border juli
In takkenwal of in snipperwand februari
Als bodembedekking laten liggen oktober
Indien niet giftig, bij kippen en konijnen
Aan kippen april
In compostbak februari
Verhakseld als tuinpad, februari
In compostbak, mulch In compostbak of in snipperwand feb februari
Beperkt in compostbak februari
In snipperwand februari
In vlechtwerk februari In bladkorf februari
Groenbeheersing rendeert op termijn Groenrestbeheersing is het voorkomen van groenresten. Dit bekom je enerzijds door bewust anders je tuin te onderhouden met hetzelfde resultaat. Ingrijpender is natuurlijk het veranderen van de tuin. In onderstaande tabel krijg je een overzicht van resultaatgerichte groenbeheersing. Grasmaaisel april
Haagscheersel juli
Snoeihout september
Bladeren oktober
Vaste planten maart
Gras minder bemesten Hagen pas scheren of met stikstofarme mest in juli (eenmalig)
Bomen en struiken in aug.-sept. snoeien
Laten liggen als winterdek in borders
Niet bemesten, enkel compost gebruiken
Gras vervangen door: • bloemenweide • traaggroeiend gras • border
Een struik er tussen uit halen om de andere meer ruimte te geven
Een haag wat meer ruimte geven Kiezen voor een minder strak geschoren haag
Woekerende planten vermijden. Planten kiezen, aangepast aan de groeiplaats
-7-
Groenrestbeheersing of groenrestverwerking? Groenrestbeheersing is niet los te zien van groenrestverwerking. Afhankelijk van de grootte van je tuin en de tijd die je erin aan tuinwerk wenst te besteden, zal je keuzes moeten maken. • In een kleine stadstuin is meestal onvoldoende plaats voor uitgebreide groenrestverwerking: dus kies je daar vooral voor beheersing. Een compostbak, kleine snipperwand of takkenwalletje kan, maar traaggroeiende planten zijn hier een noodzaak. • In een grotere verkavelings- of landschapstuin heb je veel meer ruimte voor groenrestverwerking. De nodige tijd voor tuinbeheer zal echter hier ook in het voordeel pleiten van groenrestbeheersing. Je tijd is veel te kostbaar om nodeloos te werken in je tuin. -8-
De kringlooptuin, basic of sterk bezig? Kringlooptuinieren, daar kan ieder op zijn eigen ritme instappen. Je zal merken dat alle beetjes helpen. Daarom hebben we onze tips ingedeeld in twee groepen. De starters, of zij die het wel willen proberen, vinden hun tips onder ‘basic’. De overtuigde tuinbezitters die nog een stap verder willen gaan, vinden suggesties onder de rubriek ‘sterk bezig’. Erbij winnen doet iedereen. Een rit met uw groenresten naar het containerpark of de GFT-bak worden snel overbodig. -9-
Cijfers spreken Dat een tuin niet bij de pakken blijft zitten als het gaat om groenproductie, bewijzen volgende cijfers. Grasmaaisel: • tussen de 10 en 18 kgr. per are per maaibeurt (op verschillende plaatsen gewogen). Reken je 20 maaibeurten per jaar, dan kom je al snel aan 200 à 360 kg per are per jaar. Haagscheersel: • haagbeuk 500 g per m2 haagoppervlak, aan beide zijden geschoren, per jaar (de haag is 35 jaar oud, geplant op zandgrond) en niet bemest gedurende jaren. Ze wordt éénmaal per jaar gesnoeid; • klimop 4 kg per m2 per jaar (de gegevens zijn van een 8 jaar oude klimophaag, geplant op zandleem grond en niet bemest). Met dank aan Pierre Zanders
- 10 -
Januari, tijd voor een plan Terwijl de tuin nog geniet van zijn winterslaap breekt het ideale moment aan om je tuin en zijn functie te evalueren. Je kan jezelf de volgende vragen stellen: • Ravotten je kinderen nog in de tuin en wat vinden je tieners nog belangrijk? • Heb je graag tuinkruiden of plukvers seizoensfruit binnen handbereik? • Heb je als pas gepensioneerde terug tijd en zin in een moestuintje? • Wat liep er vorige jaren fout en zijn er alternatieven? • Heb je geen tuinhoekje vrij voor het verwerken van groenresten? Hoe je leven ook evolueert, je tuin, groot of klein, maakt er vast deel van uit. Je tuinwerk beheersen kan, maar het vergt een planmatige aanpak. Denk erover na, liefst luidop, en betrek iedereen bij de suggesties uit deze waaier. - 11 -
Een tuinplan vol oplossingen
Januari
Eenmaal je tuin en zijn verdiensten geëvalueerd, is de tijd aangebroken voor verandering.
- 12 -
Kies je voor een kringlooptuin dan hoeft dat zeker geen verwilderde tuin te worden. Misschien is het nog niet zo gek een (Kringlooptuin) architekt of -aannemer onder de arm te nemen. Hij zal je zeker op weg helpen bij het tuinplan en bij de plantenkeuze. Met zijn advies kan je aan de slag, met of zonder zijn hulp, en helemaal volgens je eigen ritme en mogelijkheden.
Plan de tuin die aansluit bij je verwachtingen
Januari
Basic • Weet je geen blijf met je groenresten? februari Reserveer een hoek voor best 3 compostbakken, in de schaduw van een begroeide takkenwal of snipperwand. • Overstelpt met grasmaaisel? april De mulchmaaier als alternatief voor je grasmaaier. Hij versnippert je gras zo fijn dat het mag blijven liggen. • Moet het gras overal zo kort? april Waarom plan je niet een paar mooi gevormde perken met langer groeiend gras en met wat verwilderde bollen of zomerbloeiende planten?
• Nood aan een tuinpad? juni Een tuinpad is geen luxe. Met hakselhout, boomstamschijven of dolomiet op gronddoek of op onbedrukt golfkarton, leg je een waterdoorlatend tuinpad aan. • Hou je van een moestuin? Plan dan een 6-jarige teeltwisseling op de verschillende bedden. Zo ben je ziekten een stapje voor. april - 13 -
Last van auto’s op de strook voor de rooilijn? Grasdallen houden de bodem groen en voorkomen modderkuilen. Als ondergrond voor je grasdallen gebruik je een 20-30 cm diep bed van aangestampt gebroken puin met daarop geotextiel en rivierzand. Vul de grasdallen met een teeltaarde-compostmengsel en zaai gras in. Ook voor de oprit en de parkeerplaats.
- 14 -
Waarom geen pergola bouwen met stevige snoeihouttakken
Plan decoratieve bergruimte voor je blad- en snoeiresten
Januari
Sterk bezig • Overrompelen bomen en hagen je met bladresten? Waarom overweeg je geen bladkorf van gevlochten snoeihout, gesteund met kastanje houten palen. Decoratief en bijzonder nuttig. • Bezorgen bomen en struiken je veel snoeihout? Een hakselaar maakt van je snoeihout houtsnippers, die als bodembedekker, wegspoeling van grond of uitdroging van de bodem tegengaan. Schiet je goed op met de buren? Overweeg dan een gezamenlijke aankoop. Geluidsarme hakselaars komen soms in aanmerking voor provinciale subsidies. Informeer bij je afvalintercommunale of gemeente.
- 15 -
Plan de tuin waarin groenresten nuttig gebruikt worden
Januari
Sterk bezig
- 16 -
• Dient dat grasperk nog enkel om te maaien? Waarom maak je er niet deels een mooie border van met struiken en vaste planten of een moestuintje. Ten laatste in januari kan je het grasgebied dat je wil verwijderen al afdekken met stevig karton en compost. Zo sterft het gras eronder af. maart en april. • Kippen Waarom investeer je niet in een paar kippen. Zij verlossen je van grasmaaisel en etensresten. In ruil hoef je niet langer naar de winkel om eieren. december
Februari, meteen goed In februari is de natuur nog in rust. Toch kunnen we in onze tuin al aan de slag met het uitvoeren van onze plannen. Houtige gewassen met kluit of blote wortel kunnen al geplant worden. Voor andere planten is het nog te koud. Het bouwen of plaatsen van allerlei structuurelementen zoals compostbakken, takkenwal, kippenren, bladkorf of snipperwand kunnen natuurlijk ook. Dicht tegen de woning heb je vast wel een geschikte plek voor een kruidenspiraal. Handig dichtbij en eenvoudig te maken. Eenmaal deze klus geklaard staat alles mooi klaar tegen het plantseizoen. - 17 -
Investeer in een compostbak of ...
Februari
Basic
- 18 -
• Compostbakken heb je in alle uitvoeringen: van simpel een paar paletten tot doe-het-zelf draadnetsystemen. Let er op dat je één kant kan openmaken om makkelijk de inhoud te kunnen omzetten (verplaatsen en verluchten van de inhoud naar de volgende bak). Best plaats je 3 bakken (elk 1m3) naast elkaar. In de eerste begin je met composteren, na drie maanden zet je die om naar de middenste bak en na nog een half jaar naar de laatste. Na 6 maanden oogst je de rijpe zwarte compost geschikt voor je tuin.
in een takkenwal of vlechtwand
Februari
Basic • Een takkenwal maak je door 2 rijen van 2 m lange onbehandelde kastanjehouten palen 0,5 m in de grond te steken. Laat 30 cm tussen de rijen en 70 cm tussen de palen. Stapel het snoeihout daartussen.
Sterk bezig • Een leuke verwerkingsoptie is een vlechtwerk. Let bij de bouw ervan op dat de kastanjehouten palen minstens 1/3 in de grond zitten. Breng afwisselend de takken in het vlechtwerk aan: de ene laag met het dikste takeinde links, de andere met het dikste takeinde rechts. Let op de toenemende spanningen in de constructie. - 19 -
Sympathieke oplossingen voor bladeren en kleinhout
Februari
Sterk bezig
- 20 -
• Een bladkorf is heel decoratief. Je kan hem zo groot uitvoeren als je wil. Zet kastanjehouten palen 0,5 m in de grond in het rond en weef er verse snoeihouttakken doorheen. • De makkelijkst te maken snipperwand zie je hiernaast. Deze dunne snipperwand bestaat uit één rij kastanje houten palen die minstens voor een derde in de grond zitten en maximaal 1 meter van elkaar staan. Aan beide kanten van deze palen bevestig je met krammen betonnet met een maasbreedte 7,5 x 7,5 of 10 x 10 cm. Deze snipperwand vul je voorzichtig met verhakseld materiaal.
Snipperwanden in alle maten
Februari
Sterk bezig • Je kan ook bredere snipperwanden maken. Deze kunnen veel makkelijker gevuld worden. Er kan ook veel meer materiaal in. De opbouw is wel moeilijker. Uit een betonnet van 2 op 5 m, 4 mm dik en met een maasbreedte van 7,5 x 7,5 of 10 x 10 cm, knip je een stuk van 3,4 m. Je vouwt het over een houten balk symmetrisch in een U-vorm (grondvlak 50 op 180 cm). Uit de overschotten knip je 2 zij- en 1 tussenstuk. Deze zet je vast in het U-vormig stuk met ijzerdraad. Verwijder voor je eigen veiligheid zorgvuldig alle uiteinden. Zet de bak op de plaats met 4 kastanjehouten palen (minstens een derde in de grond). - 21 -
Februari
Creatief en doeltreffend op alle niveaus
- 22 -
Een kruidentuintje in spiraalvorm realiseren is een leuk idee. Zaag halfronde onbehandelde kastanjehouten palen van 30 tot 80 cm, telkens 5 cm langer. Leg deze op een plat oppervlak naast elkaar. Bekleed de binnenzijde bovenaan met konijnendraad en gronddoek. De gronddoek gaat bodemuitspoeling tegen. Konijnendraad houdt de paaltjes samen. Graaf een cirkelvormige kuil van 2 meter diameter en 25 cm diep uit. Zet paaltjes in een spiraal in de kuil en vul het geheel met compostmengsel. Plant droogte- en zonbestendige planten als tijm en kerrie bovenaan, basilicum wat lager, vervolgens bonekruid, dille en zuring, onderaan kan munt in een pot.
Maart, plantmaand Voorzichtig komt de natuur terug tot leven. Maart is ideaal om borders aan te planten. Tijd dus om met vaste planten onze tuinplannen uit te voeren. Bomen, struiken en hagen plant je best van november tot februari. Het enorme aanbod vaste planten maakt het ons echter niet makkelijk. De juiste plant op de juiste plaats zorgt voor een mooi resultaat. Tegen de natuur in werken kost jaarlijks sloten geld met vaak een matig en milieubelastend resultaat. Vandaar een aantal vuistregels die je op weg helpen bij de realisatie van een prachttuin met een minimum aan onderhoud. - 23 -
Maart
Vuistregels voor een evenwichtige plantenkeuze
- 24 -
De juiste plant op de juiste plaats. Leer je tuin kennen. Toets je plantenkeuze af aan de natuurlijke mogelijkheden van je tuin. Wie niet thuis is in deze materie kan zich veel moeite besparen door advies in te winnen bij een vakman. Met dit advies kan je ook zelf aan de slag.
Let bij het maken van een plantenkeuze op: • grondsoort (zand, leem, klei) • bodemvochtigheid (die kan verschillen binnen 1 tuin) • bezonning, keuze tussen zon- en schaduwplanten • beschikbare ruimte, rekening houdend met de volgroeide staat van de planten • groeisnelheid van de planten om overheersing van 1 soort te voorkomen • woekerende planten. Plant daarom geen gewone klimop (Hedera helix), hop, bruidsluier of vele bamboesoorten • gelaagdheid: verschillende plantenhoogtes voor een natuurlijk resultaat • voldoende afwisseling (zo voorkom je schade door ziekten en plagen).
Maart
Suggesties voor een gelaagde plantengroei De voordelen van een gelaagde tuin De border komt het best tot zijn recht als overgang van laag naar hoog (van sierlijke mossen over bodembedekkers en kruiden naar struiken en bomen). Door die gelaagdheid is de bodem beter bedekt door de planten. Zo wordt afspoeling en dichtslempen door regen vermeden en krijgen ongewenste kruiden geen kans. Een goed gelaagde plantengroei is niet alleen makkelijker in onderhoud. Door de verschillende plantenhoogten maak je er ook een uniek stukje natuur van voor vogels, kleine zoogdieren en insecten.
Vooraan bodembedekkers zoals: kleine maagdenpalm, lievevrouwebedstro, bosaardbei, kruiptijm, hoornbloem, rijstebrij, vetmuur of kruipend zenegroen (zon); hondsdraf of Mazus (schaduw); In het midden kruidachtige planten zoals: ooievaarsbek, anemonen, grasklokje, monnikskap, lupine, pioenroos, asters, jacobsladder, scharlei, Acanthus (zon tot halfschaduw); Rodgersia, bladlelie, elfenbloem,daslook, vergeet-mij-nietje, lelietje-van-dalen of rabarber (schaduw); Achteraan struiken en zelfs kleine bomen. november - 25 -
Plantenkeuze in harmonie met de 4 seizoenen
Maart
Variatie doet wonderen Kies planten die telkens iets verschillen in bloemkleur, bloeitijd, bloeiwijze, bladvorm en -kleur. Zo krijg je gemakkelijk een bloeiende tuin van maart tot oktober.
- 26 -
Geniet van de 4 seizoenen Siergrassen, zegges en biezen hebben in de zomer vaak prachtige bloeiwijzen. In de winter vormen ze vooral met vorst prachtige stillevens. Groenblijvende varens vormen een groen accent ook in de winter.
Oog voor bloem en vrucht Verschillende planten hebben niet alleen prachtige bloemen maar ook opvallende vruchten. Denk aan Clematis, kamperfolie, bottelrozen, Berberis, Amelanchier, gelderse roos...
April, grasmaand Stilaan wordt de grond warmer. Wie een grasperk of bloemenweide wenst aan te leggen gaat best nu aan de slag. Maar het onderhoud van je gazon zal je agenda gaan bepalen. Vaak maaien betekent veel werk en veel grasresten. En toch ... Gras valt niet weg te denken uit onze tuintraditie. gras, het open, groen rustpunt temidden van andere aanplantingen gras, de ideale ruimte voor spelende kinderen en hun speeltoestel gras, de gezellige plek om te zitten of te liggen gras, als doorgang in de tuin gras, als ondergroei van boomgaarden gras, de loopruimte voor grazende dieren.
- 27 -
April
Waar naartoe met grasmulch of maaisel?
- 28 -
Spaarzaam met gras, minder maaien De regelmatige maaibeurten leggen beslag op je vrije tijd. Bovendien moet je het gemaaide gras nog zien kwijt te raken. Voor wie ermee naar het containerpark moet is het tijdrovend en vaak ook duur. Hier volgen haalbare tips voor wie het maaisel wil verwerken in de eigen tuin. Ook met ander of minder gras maak je een gezellige tuin en bespaar je jezelf een pak tijd en werk.
Basic • Het vele grasmaaisel van een gewone grasmat kan je in dunne lagen als mulch gebruiken tussen planten. Het maaisel van een bollen- of bloemenweide is nuttig als hooi. • In matige hoeveelheden kan je er bij kippen mee terecht. Niet echt als voeding maar om in te scharrelen.
Zonder krachtvoer toch een gezonde grasmat
April
Basic • Gebruik enkel organische meststoffen met een laag stikstofgehalte en vooral fosfor en kalium. Chemische meststoffen, onkruid- en mosdodende stoffen doden het bodemleven. Dit bodemleven is belangrijk om het grasmaaisel behoorlijk te kunnen afbreken tot voeding van het gras. Zo wordt verticuteren overbodig. Veel stikstof zorgt voor een groeiexplosie met veel maaibeurten tot gevolg. Fosfor en kalium zorgen voor een stevige grasmat. Elke meststofverpakking vermeldt het gehalte stikstof, fosfor en kalium in de NPK verhouding. Een goede verhouding is 4/4/8. - 29 -
De voordelen van een mulchmaaier
April
Basic
- 30 -
• Sta je voor de aankoop van een nieuwe grasmaaier? Koop dan een mulchmaaier. Die versnippert het grasmaaisel zo fijn dat het mooi tussen de grasprietjes valt. Gras verzamelen behoort voortaan bijna tot het verleden. Ideaal is een combimaaier. In het koudere voor- en naseizoen vang je het weinige gras op. Van mei tot september laat je het gras terug fijntjes liggen. Een combimaaier kost maximum 10% meer dan een gewone maaier. Er bestaan ombouwkits voor bepaalde bestaande maaiers. Succes verzekerd wanneer je afziet van het gebruik van chemische meststoffen en/of onkruid- en mosdodende stoffen.
Meer kleur en met als bonus slechts twee keer maaien!
April
Sterk bezig • Gras met voorjaars- of zomerbloembollen ... Kies je voor een bloeiende grasmat dan plant je in een deel van je gazon met voorjaars-, zomerbloembollen die geschikt zijn voor verwildering. Laat dat gras maar groeien en maai met een bosmaaier in juni-juli en september-oktober. • Gras met zaaibloemenmengsel Je kan ook een bloemenweide inzaaien met een mengsel van weidebloemen (geen akkerbloemen). Niet te rijke grond en traaggroeiend gras vergroten de slaagkans. - 31 -
Ander gras, een ander maairitme
April
Ander gras... de keuze in functie van het gebruik Kies je gras in functie van betreedbaarheid, sterkte, maaihoogte, maaibeurten en groeiplaats. Voor elk gebruik bestaat er een ideaal grasmengsel met telkens een mooie groene grasmat als resultaat.
- 32 -
Sterk bezig • Voor een weinig betreden grasmat kies je siergazon (vb in de voortuin). • Voor een grasmat rond een speeltoestel of de voetbalgoal geef je voorkeur aan speel- en sportgazon. • Op schaduwrijke plaatsen of in de boomgaarden geeft boomgaardgras je een optimaal resultaat.
Gebruik
Grasmengsel
Maaihoogte / frequentie*
Voordeel
Groene, decoratieve, weinig betreden grasmat
Siergazon
2,5 a 3 cm/ wekelijks
Mooi groen trager groeiend
Groene, decoratieve normaal betreden grasmat
Speelgazon of Traagroeiend gazon
3 à 4 cm / wekelijks 3 à 4 cm / tiendaags
Voor spelende kinderen Met traaggroeiend gazon 1/3 minder maaibeurten en 50% minder maaisel
Sterke betreding
Sportgazon
4 cm / wekelijks
Voor echte sporters
Permanente schaduw
Schaduwgras
4 à 5 cm max. / wekelijks
Vrij normaal betreedbaar
Onder/langs (fruit)bomen
Boomgaardgras
5 cm max / tiendaags
Normaal betreedbaar
Bloemenweide
Gras met voorjaars- of zomerbollen
2 x maaien (einde lente en nazomer)
Gras met zaaibloemenmengsel
2 x maaien (einde lente en nazomer) Maaisel 1 week laten liggen voor terugzaaien
Gras blijft niet doorgroeien aan zelfde snelheid. Na max. 2x maaien bekomt men minder maaisel. Gedroogd kan maaisel gebruikt worden als hooi of is het gemakkelijker te composteren.
* gemiddelden afhankelijk van grondsoort/vochtigheid/temperatuur
- 33 -
Minder gras, meer vrije tijd
Compost (mulch)
April
Sterk bezig
- 34 -
• Zet een stuk gras om in een border. Bedek nu of ten laatste in de herfst het gras met onbedrukt golfkarton en compost. In het voorjaar is het gras afgestorven en het karton verteerd. Je stuk is klaar voor de inplanting. maart
Golfkarton Gras
Mei, (on)gewenste bezoekers Frisgroene blaadjes, prachtige bloemknoppen... Onze tuin kent heel wat belagers, zoals rupsen, slakken, blad- en bloedluizen of mieren, die al dat moois ook weten te waarderen. Voor een beperkt aantal belagers slaan we niet meteen alarm. We moeten hun natuurlijke vijanden zoals roofinsecten (lieveheersbeestje en oorwormen), vogels en egels, de kans geven om zich te ontwikkelen. Zij worden onze natuurlijke bondgenoten die een echte plaag in de kiem kunnen smoren. Indien zij in hun opzet slagen, besparen we onszelf veel kopzorgen en werk. Natuurlijke vijanden moedig je aan door voor een goede bodembedekkende beplanting te zorgen. Groeien belagers uit tot een plaag dan kiezen we voor milieuvriendelijke alternatieven. - 35 -
Slakken gaan tot het uiterste Slakken kunnen massaal vanuit een nabijgelegen ruige weide je tuin in komen. Ze houden zich in je tuin vaak schuil in buxushaagjes, composthopen en mulchlagen.
Basic • Preventief kan je gevoelige plantenperken (met sla, bonen, kruiden ...) beschermen met een slakkenmuurtje. Graaf een 25 cm hoog fijnmazig metaalgaas (kolenzift) in. De bovenzijde wordt omgeplooid (zie foto). Andere hindernissen zijn bv lavagruis, scherp zand … maar zeker geen as van de haard
Mei
Sterk bezig
- 36 -
• Je kan slakken lokken naar ingegraven potjes met zoet tafelbier. Vergeet niet regelmatig de potjes te ledigen en terug bij te vullen. Recent is er ook een ecologische slakkenkorrel op de markt op basis van ferri fosfaat (ook Ferramol genoemd), en dit zonder gevaar voor egels en andere dieren.
Voorkom plagen van blad-of bloedluizen, prei- of wortelvlieg
Mei
Basic • Voorzie nestgelegenheid voor vogels (nestkastjes) en oorwormen (bloempotje gevuld met stro). Zo bevoordeel je de natuurlijke vijanden van insecten. Hagen en struiken met doornen zijn een ideale schuilplaats voor deze bondgenoten. • Combineer verschillende planten binnen een plantenperk zoals rozen met lavendel. Dit noemt men combinatieteelt. • Maak barrières uit gaas overheen overgevoelige planten als prei en wortelen.
- 37 -
Plagen van blad-of bloedluizen, prei- of wortelvlieg
Mei
Sterk bezig
- 38 -
• Schiet pas in actie bij een echte plaag. Indien er slechts enkele ongewenste insecten zijn, geef je eerst de natuurlijke vijanden een kans. Hun ontwikkeling hangt af van het tafeltje dat voor hen gedekt staat. • Spuit de insecten weg met een koude waterstraal. Ze beschikken niet over de mogelijkheid om terug de plant op te klimmen. • Plaats kleverige helgele vangstroken in serres. Zo snij je de insecten de pas af.
• Besproei de geteisterde planten met een oplossing van een eetlepel bruine zeep met een scheutje alkohol of een ecologisch product op basis van vetzuren.
Noodscenario Natuurlijk, snel afbreekbaar pyrithrine gebruik je slechts als laatste redmiddel. Dit natuurlijk extract van een Afrikaanse chrysant werkt immers niet selectief. Ook nuttige insekten worden er het slachtoffer van.
Voor een rupsenplaag op fruitbomen Basic
Mei
• Preventief kan je in het najaar (en voorjaar) een speciale lijmband rond de stam (én eventuele boompaal) aanbrengen. Voor het vrouwtje van de wintervlinder, maar ook voor mieren is dit een onoverwinnelijke hindernis.
Sterk bezig • Tegen een rupsenplaag in het voorjaar, gebruik je best de gifstof van de bacterie ‘Bacillus thuringiensis’ Voor plagen van de rupsen van de fruitmot in de vruchten, gebruik je best een granuloseviruspreparaat. - 39 -
Mei
Van soldaatjes, gallen en veel schuim…
- 40 -
• Mieren zijn in groep levende, keurig georganiseerde insecten. Geuren zijn voor hen een belangrijk communicatiemiddel. Sterk geurende stoffen ondermijnen hun minutieuze organisatie. Knoflook op hun weg is zo’n probaat middel. In de handel is er een speciaal geurpoeder voor het verstoren van looproutes en nesten verkrijgbaar. Aangenaam in gebruik, heel effectief én veilig in huis voor kinderen en huisdieren.
• Ken je ze die gallen (bolvormige verdikkingen) op bladeren van galwespen en galmijten. Geen paniek, kan echt geen kwaad. • Al eens echt schuim gezien midden op de planten. Ook voor dit spoor van schuimbeestjes hoef je niet naar de gifspuit te grijpen.
Juni, compostmaand Juni is traditioneel de 'Compostmaand' of beter de maand van de compostmeesters. Compostmeesters zijn vrijwilligers die een degelijke opleiding bij VLACO vzw (VLAamse COmpostorganisatie) genoten hebben rond composteren en verwerking van groenresten. De compostmeesters maken deel uit van de gemeentelijke of intercommunale compostmeesterwerking. Die compostmeesterwerking wordt ondersteund door de provincie Vlaams-Brabant in samenwerking met het Comité Jean Pain vzw. Je kan bij de compostmeesters terecht voor advies bij de opstart van thuiscompostering. februari - 41 -
Eerste hulp bij thuiscompostering
Juni
Basic
- 42 -
• Ben je van plan te starten met thuiscompostering in een compostvat, -bak of -hoop doe dan beroep op de wijze raad van de compostmeester in uw buurt. Informeer naar zijn adres bij uw gemeentebestuur of intercommunale. • Compostmeesters houden regelmatig demonstraties op het containerpark, op jaarmarkten en op andere activiteiten. Kijk naar de activiteitenkalender op www.compostmeester.be • Goede compost kan je ook kopen. Vraag je intercommunale naar de voorwaarden of kijk op www.tuingrond.be
Inspiratiebronnen voor thuiscompostering
Juni
Sterk bezig Naast de raad en daad van de compostmeesters kunnen tuinliefhebbers, die de smaak echt te pakken hebben, inspiratie opdoen in Londerzeel, Wakkerzeel, Elewijt en binnenkort ook in Boortmeerbeek. Elk van deze Vlaams-Brabantse demonstratieprojecten is publiek toegankelijk (meestal op aanvraag). Zij zijn het resultaat van de unieke samenwerking tussen de provincie Vlaams-Brabant, het Comité Jean Pain, de intercommunales en de gemeenten. - 43 -
Juni
Comité Jean Pain in Londerzeel
- 44 -
• Elke eerste zaterdag van de maand is het bezoekdag bij het composteercentrum Comité Jean Pain in Londerzeel.. Tijdens de rondleiding en de workshops krijgt je een breed overzicht van diverse kringlooptuinelementen zoals composteersystemen, types hakselaars, een vossenvrije kippenren en toepasssingen van nuttige en decoratieve snoeihoutvlechtwerken .... Deelname tegen 5 €, jongeren tot 16 jaar gratis. Te bezichtigen op aanvraag met gids en bij Comité Jean Pain vzw: Hof ter Winkelen, Holle Eikstraat B-1840 Londerzeel Tel: 052 30 53 65 of mail naar:
[email protected]
Juni
Pastorietuin in Wakkerzeel In Wakkerzeel werd de Pastorietuin gerenoveerd op initiatief van EcoWerf en de gemeente Haacht met de steun van de provincie Vlaams-Brabant. In deze tuin ontdek je kringlooptuintoepassingen als: een boomschijvenpad, takkenwallen, originele pergola, stammenwand, bloemenweide, een mooie kruidentuin en nog veel meer. Te bezichtigen op aanvraag bij EcoWerf: www.ecowerf.be - 45 -
Juni
Een wijkkringlooptuin! ook dat kan
- 46 -
• In Elewijt hebben de inwoners van de wijk in de Kasteelstraat de handen in elkaar geslagen, samen met de compostmeesters, een ecologische tuinaannemer, Incovo en de provincie. Het resultaat is uniek: een kringloopwijktuin met bladkorven, composteerplaats, takkenwallen en aangepaste beplanting. Deze tuin is vrij toegankelijk mits respect voor tuin en inwoners. • In de Planetenwijk van Boortmeerbeek is ons voorlopig laatste kringloopwijktuinproject in realisatie. Hier plukken de inwoners, de compostmeesters, een ecologi-
sche tuinaannemer, EcoWerf, gemeente Boortmeerbeek en de provincie de eerste vruchten van deze samenwerking.
Juli, haagscheermaand De eerste snoeigeluiden weerklinken al in mei. Eigenlijk is dit veel te vroeg. De haagplant is dan in volle groei. Snoeien doet groeien. Het resultaat laat zich dan ook raden. Al snel na zo'n snoeibeurt kom je tot de trieste vaststelling dat alle moeite verloren was. De strakke haag lijkt al na 2 weken spoorloos. Herbeginnen met de klus is de boodschap met als bonus nog meer onnodige groenresten.
- 47 -
Als de groeipunt verhout, wordt het tijd om te snoeien Basic
Juli
Wanneer de dagen beginnen te korten, dan vermindert de opgaande sapstroom en ook de groei. Aan elke groeiende tak van hagen, zie je eerst een slap hangend, roodachtig groen uiteinde. Naar juli toe wordt dit uiteinde bruin en stevig verhout, een teken dat de groei voor dit jaar gestopt is.
- 48 -
• Dus eenmaal goed in juli, is het moment aangebroken voor de eerste en enige haagsnoei. Een keer snoeien, eenmaal groenresten verwerken. Wat een tijdsbesparing!
Geef hagen de ruimte
Juli
Basic • Minder strak scheren, of liever snoeien, is dé aangewezen techniek bij natuurlijke hagen met sporkehout, gelderse roos, hondsroos, kornoelje, veldesdoorn… • Hagen geef je best de ruimte die ze echt nodig hebben. Een buxushaag is van nature makkelijk laag te houden. Ideaal als afboording van perken. Maar een (haag)beuken- of ligusterhaag ga je moeilijk op 30 centimeter hoogte houden. • Het haagscheersel, kan je eventueel verhakseld vlot kwijt aan de voet van de haag. Deze mulchlaag zorgt niet alleen voor een gezonde bodem, het houdt ook onkruidgroei tegen. - 49 -
Grote en kleine monumenten
Juli
Sterk bezig
- 50 -
• Je kan ervoor kiezen om hagen magistraal te laten uitgroeien tot een natuurlijk tuinmonument. • Verhakseld haagscheersel kan je kwijt in je snipperwand. Scheersel van buxus kan je er zo in leggen. • Te veel hagen om te scheren? Een decoratief vlechtwerkje omheen de perken is even charmant. Ook een snipperwand of takkenwal kunnen een haag vervangen. Tegelijkertijd heb je nog wat verwerkingsmogelijkheden voor je groenresten erbij. februari
Augustus, oogstmaand Augustus is de ideale maand om eens goed te genieten van je tuin. De groei in de tuin is wat tot stilstand gekomen. Dus de boog kan ietwat ontspannen worden. Augustus is ook de oogstmaand. Tijd dus om te proeven van het resultaat van al je inzet.
- 51 -
Augustus
Heerlijk geoogst
- 52 -
Basic
Sterk bezig
• Heel eenvoudig kan je genieten van een lekker verfrissend kopje kruidenthee. Je plukt hiervoor wat blaadjes van munt of marjolijn. Kokend water erover ... even laten trekken en ...genieten van een gezond kopje. Gezond is het zeker. Milieuonvriendelijke stoffen heb je immers geweerd.
• Overheerlijk is een aardbeienpunch als aperitief bij BBQ. Voor 10 à 15 personen neem je 3 liter droge witte wijn, 1 kg aardbeien, 1 bosje verse munt, suiker of rietsuikersiroop naar smaak. Na het vermengen 1/2 uurtje laten rusten en lekker koelen.
Een zonovergoten dessert
Augustus
Sterk bezig • En wat denk je van een lekker makkelijk dessert: crumble of kruimelgebak met zomervruchten. Wedden dat je er familie en vrienden mee verbaast. Neem 500 gram seizoenvruchten. Lekker zijn bijvoorbeeld aardbeien en frambozen, bramen met appels, rabarber en banaan... Snijd ze in kleinere stukken. Olie een ondiepe ovenschotel in en leg het fruit erin. Maak het deeg door in een kom 200 gram tarwebloem te mengen met 100 gram (riet)suiker. Voeg 100 gram koude boter in stukjes gesneden toe, roer eerst en wrijf vervolgens met de handen tot het
mengsel op broodkruim lijkt. Verdeel het deeg over de vruchten in de schotel. Plaats de schotel in een voorverwarmde oven (180°C) gedurende 30 à 35 minuten tot goudbruine kleur. Serveer warm met een bolletje vanilleijs of wat zure room. Komt het water je al in de mond? - 53 -
Augustus
Sprookjesachtige pompoenen
- 54 -
• • • • • •
2 uien 3 stengels prei 2 wortelen 25 gr boter 2 rode paprika's 1 kg pompoen
• • • • • •
2 blikjes tomatenstukjes 3 kippenbouillonblokjes 1/4 liter melk peper paprikapoeder zout
Uien, prei, wortelen en paprika's even stoven. Pompoen, tomatenstukjes en kippenbouillon bijvoegen en laten koken. Alles mixen. Melk toevoegen. Op smaak brengen met peper, paprikapoeder en zout. Klokslag 12 uur is de betovering verbroken.
September, snoeien en groeien September is dé maand bij uitstek om bomen en struiken binnen de perken te houden. Door de aanwezigheid van bladeren is het snoeien niet zo gemakkelijk als in de winter. Het grote voordeel ligt in de beperkte hergroei na een snoei in dit seizoen. Snoeien doet niet altijd evenveel hergroeien. Deze snoeimethode in september noemt met van oudsher de 'zachte snoei' of ook 'onderhoudssnoei'. Tip: September is ook een goede plantmaand voor in pot gekweekte struiken en vaste planten. Ze maken op dit moment nog goed wortels bij.
- 55 -
September
Snoeitips voor beginners
- 56 -
Basic • Goed snoeigereedschap is het halve resultaat. Kies een kwaliteit-snoeischaar, waarvan je de onderdelen kan vervangen. Linkshandigen zoeken best een aangepaste schaar. Voor grotere werken voldoet een snoeischaar niet meer. Hiervoor gebruik je een takkenschaar met een goed krachtoverbrengingssysteem of een veilige snoeizaag. Goed gereedschap wordt goed onderhouden. Na elke snoeibeurt is een reiniging en eventueel smeerbeurt niet overbodig. Regelmatig slijpen is geen overbodige luxe.
• Streef bij de snoei van bomen naar een natuurlijke vorm. Verwijder maximaal 20% van de plant. Bij kruisende tot elkaar rakende takken elimineer je de laagst geplaatste, de slechtst uitgegroeide of de minst gezonde. Bij een dubbele top verwijder je één van de twee takken. • Kijk bij het snoeien altijd naar de positie van de 'ogen' of bloeiknoppen. De tak zal meestal opnieuw groeien vanuit het laatste oog of knop. Kies dus het oog dat naar buiten toe gericht is en snoei er schuin van weg. • Grote snijwonden worden zo afgewerkt dat de regen er altijd langs afvloeit. Voor grote wonden gebruik je wondpasta.
September
Snoeitips voor gevorderden Sterk bezig • Kijk naar je snoeiresultaat. Iedereen moet leren, zeker met het snoeien. Als je dus een boom of struik gesnoeid hebt, kan je het resultaat de volgende seizoenen best goed bekijken. Zo merk je al snel wat je goed of fout gedaan hebt. • Wordt een boom te hoog, haal dan tijdig bovenaan op een vertakking de hoofdtak eruit. Dit kan je herhalen voor de andere takken. Hierdoor wordt de boom compacter. Neem voldoende veiligheidsvoorzieningen of laat deze klus uitvoeren door een vakman.
• Dicht bij elkaar geplante struiken geven veel snoeiwerk . Haal er struiken tussenuit! Nogal wat tuinaanleggers hanteren het principe van 'wijkers en blijvers'. In een nieuwe aanplant die nog traag moet dichtgroeien, planten ze een paar goedkopere planten voor de tijdelijke opvulling. Deze 'wijkers' worden na verloop van tijd weggehaald; De 'blijvers' kunnen dan verder uitgroeien tot hun normale grootte. • Verwerk je snoeihout in een hakselaar. Het hakselhout kan je gebruiken als mulch op borders, voor het tuinpad, in de snipperwand of in de compostbak. - 57 -
September
Snoeien en bloeien Sterk bezig • Onze raad om van september de snoeimaand te maken, heeft alles te maken met het beperken van de hergroei na de snoei en het beperken van groenresten. Wie een boom of struik compact wil houden, snoeit dus best in september. Bij bloeiende planten bepaalt echter het bloeitijdstip en het hout waarop bloemen gevormd worden, het snoeimoment. Je snoeischaar kent dus nooit rust. • - 58 -
Winterbloeiers zoals winterjasmijn bloeien op het hout
van het vorige jaar en worden na de bloei kort gesnoeid. • Lentebloeiers zoals Forsythia kunnen na de bloei rond het einde van de lente - best flink ingesnoeid worden. • Zomerbloeiers zoals rozen, Deutzia en Weigelia moet je in het voorjaar kort snoeien om sterke nieuwe scheuten te ontwikkelen. Na de bloei kan je een beetje terugknippen voor een verzorgde indruk. • Herfstbloeiers zoals bepaalde Hibiscus- en vlinderstruiken kunnen best in het voorjaar flink en na de bloei licht teruggesnoeid worden.
Oktober, mulchmaand Mulchen is het toedekken van de bodem met een laag organisch materiaal. Je kan hiervoor herfstbladeren, grasmaaisel, hakselhout of compost gebruiken. Zij beschermen de bodem en vormen een perfect deken voor een rijk ondergronds leven. Een blote bodem is meestal een dode bodem. Traditioneel wordt een tuin opgeruimd voor de winter. Alle dode plantendelen worden afgeknipt, bladeren worden verzameld en massaal afgevoerd. Zelfs bladzuigers worden er bijgehaald.
- 59 -
De natuur zorgt goed voor zichzelf
Oktober
Basic
- 60 -
Afgestorven plantendelen en bladeren in borders in de herfst opruimen doe je beter niet. Bladeren kan je laten liggen. Eenmaal verdroogde (bloei)stengels knip je met een gerust geweten pas af in het voorjaar. Enkele vaststellingen bij het verwijderen van herfstbladeren: • de planten krijgen minder bescherming tegen de vrieskoude. Laat je alles mooi liggen, dan beperk je grotendeels de winterschade. • de bodem staat onbeschermd bloot aan allerlei weertypes. Een bladertapijt zal de slagregens opvangen
•
en gronderosie tegengaan. De bodem is ook beter beschermd tegen rechtstreekse zonnestralen en uitdrogende wind later op het jaar. Gedurende de zomer voorkomt deze mulch het verdampen van bodemvocht. Een bodem is een levende materie. Het bodemleven, dat je door een laag afgestorven materiaal beschermd laat, komt verrijkt uit de winter. Een variatie van verdroogde en berijmde bloeiwijzen vormen ‘s winter een prachtig stilleven.
Kruimels voor de bodem
Oktober
Sterk bezig • Afbraakorganismen zetten het mulchmateriaal in enkele maanden tot jaren om tot humus en voedingselementen voor de planten. Zo krijgt de bodem een kruimelstructuur. Deze kruimelstructuur houdt water en voedingstoffen vast. Tenslotte helpt mulch de bodem onkruidvrij te houden. Door de bodem onder de mulchlaag ongemoeid te laten, wordt de zaadbank in de bodem niet geactiveerd. Zaden aangevoerd door wind en vogels vinden in de mulch geen goede kiemvoorwaarden.
Ongewenste plantjes haal je voorzichtig uit de mulchlaag zonder grond en mulch te vermengen. Zoniet krijg je op termijn nog meer ongewenste plantjes.
- 61 -
Je kan de natuur ook een handje toesteken Sterk bezig
Oktober
•
- 62 -
•
•
Je kan op borders, groentebedden en gras zelfs extra materiaal aanbrengen, bv compost In oktober stop je met mulchmaaien van het gras. Vanaf dan is het gewoonweg te vochtig en te koud voor het verwerken van het fijn versnipperde grasmaaisel Indien je grasveld gans toegedekt is met gevallen bladeren dan verwijder je wel de bladeren en gebruik ze in de borders. Zo krijgt het gras nog voldoende lucht en licht.
November, boomplantmaand Het planten van bomen en struiken in november wordt vanouds als beter ervaren. Een oude volkswijsheid leert ons dat 'planten in de herfst, een jaar gewonnen is'. De bomen krijgen immers de tijd om zich stevig te wortelen vooraleer in het voorjaar een nieuwe lente zich aankondigt. Hou er bij het aanplanten van bomen rekening mee dat elk seizoen wat te bieden heeft. Een pruimelaar bloeit prachtig in de lente. Een kerselaar vormt een prachtige schaduwrijke plek in de zomer. Bomen zoals de amberboom, krentenboom en lijsterbes schitteren in de herfst. Krulhazelaar, Prunus subhirtella 'Autumnalis' en de kornoelje staan prachtig in de winter. - 63 -
November
Toch even doorbomen
- 64 -
Basic In een gewone tuin is er onvoldoende plaats voor een statige eik of beuk. Bomen die hiervoor een alternatief bieden, zijn: kaars- of peervormige (haag)beuken, Pyrus, prachtig kleurende amberboom, (opgesnoeide laagstam) fruitbomen, geënte Prunus ... Maar je kan ook kiezen voor knotbomen zoals knotwilgen of -essen. Voor ideale worteling is een boompaal een vereiste. Hiervoor komt een lange kastanjehouten paal of een kort schuin geplaatst paaltje in aanmerking. Zorg voor een elastisch bindmateriaal.
November
Struiken en planten, weet waaraan je begint Basic • Voor struiken is de keus nog groter: hortensia, sneeuwbal, boerenjasmijn, sering, Hibiscus (zie foto), vlinderstruik, ... • Bessen en doornloze bramen zijn er om van te snoepen. • Schimmelziekten zijn bijzonder moeilijk te vermijden en slechts met bijzonder zware middelen te bestrijden. Voorkomen is ook hier beter dan moeten genezen. Kies daarom meteen voor schimmelresistente kruisbessen, druiven en frambozen. Voorzie voldoende fijne compost in de ruime plantgaten.
- 65 -
November
Zoek het hogerop
- 66 -
Basic • In een kleinere tuin zijn klimplanten leuke hoge blikvangers. Vermijd woekerende klimop (Hedera helix) hop of bruidsluier. Kies liever voor goed beheersbare Clematis, kamperfolie, klimroos, druif, wingerd en ideaal in de schaduw, de klimhortensia. Wingerd klimt informeel tegen je gevel op en beloont je in de herfst met een prachtige gloed. De meeste anderen vereisen een klimhulp (gespannen draden, rek of pergola). Informeer ook naar minder schimmelgevoelige rozen.
December, dieren in je tuin Winter is traditioneel de periode met wat meer aandacht voor dieren in de tuin. Ieder zal wel eens een beetje eten voorzien voor het roodborstje, de mussen, ... Maar een diervriendelijke tuin is veel meer. Een kleine bloemlezing volgt.
- 67 -
December
Verwelkom de dieren
- 68 -
Basic •
Kies voor milieuvriendelijke bestrijdingsmiddelen. mei. • Voorzie zowel natte als droge plekjes in je tuin. Varieer ook met zon- en schaduwpartijen. • Hang nestgelegenheden op, niet alleen voor de vogels maar ook voor bv niet agressieve solitaire, (eenzaam levende) bijen. Deze insecten zijn tuk op een stukje boomstam met boorgaten van 4 tot 10 mm diameter. Hang de nestgelegenheden naar het oosten gericht. Openingen aan de regenkant worden niet erg gewaardeerd.
December
Met een lokroep lukt het misschien ook Basic • Bouw een takkenwal of snipperwand in een rustig deel van de tuin. Veel kleine dieren vinden er beschutting februari. • Bodembedekkers geven kleine zoogdieren beschutting, waardoor ze zich ongestoord en veilig kunnen verplaatsen. maart. • Inheemse bomen en struiken zoals gelderse roos en meidoorn lokken inheemse dieren aan. • Help vlinders en plant soorten aan met nectarrijke bloemen zoals Sedum en vlinderstruik. - 69 -
December
Kikkers en kippen
- 70 -
Sterk bezig • Een vijvertje met zachtglooiende oevers vormt niet alleen een drinkplaats. Het is tevens een plaats waar kikkers e.a. zich kunnen voortplanten • Een paar kippen in je tuin is tenslotte een goede optie voor de verwerking van groenresten. Een lekker kakelvers eitje is je beloning. Starten met kippen is niet goedkoop. Kippen vereisen een omheinde ren (ideaal 10 m2 voor twee). Ideaal bestaat een ren uit 3 delen. In het centrale deel voorzie je een tochtvrije en droog kippenhok met een paar zitstokken en plaats voor een legnest. Vanuit dit
centraal deel van de ren kan je afwisselend de kippen in één van de twee andere zijrennen sturen. Met dit syteem van omweiden, kan je langer gras in de zijrennen behouden. Je kan de ren vossenvrij maken door een 1m80 hoge afsluiting te voorzien. Bovenaan wordt de afsluiting overal 30 cm naar buiten geplooid. Onderaan graaf je de afsluiting in en aan de buitenkant voorzie je een strook van 30 cm verharding (tegen het uitgraven). Kippen kunnen niet alleen van groen- en keukenresten leven. Ze vereisen een goede eiwitrijke graanmengeling en kalktoegift.
Woordenlijst
bomen kleine bomen als alternatief 64 zie 'plantenkeuze' en 'plantplaats' tijd voor het planten 63 boompaal en bindmateriaal 64 containerpark besparingsmogelijkheden 2,6,7 composteren 6,18 compostvat, -bak of -hoop 6,13,17,18,42 compostgebruik 22,34,62 compostmeesters / thuiscompostering 41,42 composteerdemonstraties 42 kwaliteitscompost kopen 42 VLACO vzw 41 intercommunales en gemeenten 42,43,45,46 kringlooptuindemonstraties 43,44,45,46 Comité Jean Pain vzw 44 Pastorietuin Wakkerzeel 45 Wijkkringlooptuin Elewijt 46 Wijkkringlooptuin Boortmeerbeek 46
gras grasfuncties 27 organische meststoffen 29 chemische meststoffen 29,30 onkruid- en mosdodende stoffen 29,30 bodemleven 29 stikstof in meststof en NPK-verhouding 7,29 bollen- en zaaibloemenweide 7,31,33 grasmengsel 32,33 siergazon 32,33 speelgazon 32,33 traaggroeiend gazon 7,32,33 sportgazon 32,33 schaduwgras 32,33 boomgaardgras 32,33 omzetten tot border 7,16,34 zie 'grasmaaisel' grasmaaisel hoeveelheden 10 gebruik als mulch 6, 28
gebruik bij kippen 6,16,28 mulchmaaier 30 voorkomen-beheersen 7,13,29,31,32,33 groenresten 5 verschil met groenafval 5 verwerking 6,8 beheersing 7,8 stads-, verkavelings-, landschapstuin 8 hagen tijd voor het scheren 7,47 snoeien doet groeien 47 groeipunt verhout 48 minder strak scheren 7,49 hagen de ruimte geven 7,49 zie 'plantenkeuze' en 'plantplaats' haagscheersel hoeveelheden 10 gebruik als mulch 6,49 gebruik in snipperwand 6,50 vlechtwerkje als alternatief 19
- 71 -
Woordenlijst - 72 -
zie 'hakselaar' voorkomen-beheersen houthakselaar gebruik verhakseld materiaal subsidies kippen kippenhok kippenren, omweiden en vossenvrij etensresten graanmengeling kringlooptuin natuurlijke kringloop tuinstijl kringlooptuinplan kringlooptuinarchitect of aannemer maandelijkse tuintips basic en sterk bezig milieuvriendelijke bestrijding zie 'natuurlijke vijanden' zie 'plagen of ook niet'
7,47,49 6,15 15 6,16,70 70 70 6,16,70 70 3 3 3 11,12 12 9 9
moestuin 13,16 teeltwisseling 13 mulch 59 voordelen 60,61 herfstopruiming 60,61,62 biedt bescherming tegen ... 60 kruimelstruktuur 61 onkruid/ongewenste planten 61 zaadbank 61 gebruik, kartonmethode 34,62 zie 'grasmaaisel - gebruik als mulch' zie 'grasmaaisel - mulchmaaier' natuurlijke vijanden voor plagen vogels 35,37,67,68 egels 35 roofinsecten 35 oorwormen 35,37 lieveheersbeestjes 35 nest- of schuilplaatsen vogels en oorwormen 37
solitaire of eenzaam levende bijen 68 zie 'struktuurelementen - takkenwal' zie 'struktuurelementen - snipperwand' bodembedekkers 69 vijvertje 70 plagen of ook niet wanneer van een plaag spreken 35 slakken - schuilplaats 36 slakken - voorkomen 36 slakken - bestrijden 36 insekten - voorkomen 37 insekten - bestrijden 38 rupsen - voorkomen 39 rupsen - bestrijden 39 mieren 40 galwespen en galmijten 40 schuimbeestjes 40 plantenkeuze 7,12,23 zie 'plantplaats' gras 31,32,33
Woordenlijst
bodembedekkers kruidachtige planten hagen struiken klimplanten bomen plantplaats grondsoort bodemvochtigheid bezonning beschikbare ruimte groeisnelheid woekerende planten gelaagdheid afwisseling provincie Vlaams-Brabant recepten kruidenthee aardbijenpunch crumblegebak
25,69 25,69 49 25,26,65,69 66 25,26,63,64,69 24 24 24 24 24 24 7,24 23,24,25 23,26 15,41,43,45,46,76 52 52 53
pompoensoep 54 structuurelementen takkenwal 4,6,13,19 vlechtwerkje 6,19 snipperwand 6,13,20,21 pergola 14,66 bladkorf 6,15,20,46 kruidenspiraal 22 kastanjehout 19,20,21,22 tuinpad waterdoorlatend 6,13 grasdallen 14 snoeien tijd voor snoeien 55, 58 zachte snoei of onderhoudssnoei 7,55 snoeien en bloeien 58 snoeitips voor beginners 56 snoeitips voor gevorderden 57 hagen scheren - zie 'hagen' struiken 56,57,58 bomen 56,57
snoeihout gebruik 6,14,15,19,57 zie 'struktuurelementen-takkenwal, vlechtwerk’ zie 'hakselaar' voorkomen-beheersen 7,55 struiken tijd voor het planten 55,63 schimmelziekten 65,66 zie 'plantenkeuze en plantplaats' Verwerking van groenresten zie composteren zie houthakselaar zie kippen zie mulch zie struktuurelementen Voorkomen van groenresten zie grasmaaisel zie haagscheersel zie snoeihout
- 73 -
Literatuur Deze kalender geeft slechts ideeën. Voor de concrete uitwerking verwijzen wij graag naar een aantal informatiebronnen. Onze folder 'Geniet van je kringlooptuin' gaat in op de 10 meestgestelde tuinvragen. Daarbij geven 3 tuinplannen wat ideeën voor klein en groot. info via:
[email protected], tel.: 016-26 72 64 of 38 Bij OVAM kan je de volgende brochures aanvragen via:
[email protected] of tel.: 015-28 42 84 'Composteren in een wormenbak' 'Waarheen met je keuken- en tuinafval' 'Composteren in vaten en bakken' 'Waarheen met je grasmaaisel' 'De ecologische siertuin, afvalarm en natuurvriendelijk' 'Wat pikt de kip'
- 74 -
Weblinks Op het internet zijn er een aantal interessante en leuke sites te vinden over dit onderwerp voor info over onze acties www.vlaamsbrabant.be/leefmilieu voor het kiezen van planten www.tuinen.nl kies beplanting - plantenwijzer www.rhs.org.uk/rhsplantselector voor achtergrondinfo over kringlooptuinieren www.vlaco.be (thuiscomposteren) www.milieucentraal.nl/onderwerp/set?onderwerp=Tuinieren www.ecologischgroen.be
- 75 -
Praktische info Compostmeester in jouw buurt, milieuambtenaar of afvalintercommunale
[email protected] [email protected], tel.: 0800-97 097
[email protected] [email protected] [email protected] Groen voor Groen Mia Scheerlinck of Rudy Van Bulck
[email protected], tel.: 052-30 53 65 Provincie Vlaams-Brabant Pierre Faché of Gunter De Ryck,
[email protected], tel.: 016-26 72 64 of 016-26 72 38 Jean-Pol Olbrechts, gedeputeerde voor Leefmilieu
[email protected], tel.: 016-26 70 22 - 76 -
• Toon ons je resultaat. Stuur vóór 30 april 2006 (poststempel of verzendingsdatum e-mail bericht) maximaal 3 gelabelde foto's (professioneel afgedrukt op 10x15 fotopapier of hoge definitie-JPEGbestand - minimale bestandsgrootte 1 MB) naar Provincie Vlaams-Brabant, Afvalbeleidscel, Provincieplein 1, 3010 Leuven of mail naar
[email protected]. • Prijsuitreiking Tijdens de compostmaand juni 2006 wordt aan de geselecteerde deelnemers de prijs overhandigd.
• Prijzen – Gouden kringlooptuin: Voor 450 € keuze tussen kringlooptuinadvies in eigen tuin door een ecologische tuinarchitect/aannemer en/of FSC-tuinbank en/of nestgelegenheid en/of kringlooptuinbeheersproducten (te kiezen uit kastanjehout voor kruidenspiraal, lijmband, gaasdoek, ecologische slakkenkorrel of mierengeurpoeder, stikstofarme meststof). – Zilveren kringlooptuin: voor 300 € keuze uit bovenstaande prijzen. – Bronzen kringlooptuin: voor 150 € keuze. • Reglement – Enkel foto's van je eigen tuin in VlaamsBrabant kunnen meedingen naar de prijs. Een of meerdere juryleden hebben het recht een plaatsbezoek af te leggen om de echtheid en de omstandigheden van de
foto's te controleren. – Foto's dienen vergezeld te worden van een woordje uitleg (wijze van realisatie, plantenlijst, resultaat). – Bij de beoordeling van het gefotografeerde onderwerp zal de jury zich baseren op één of meerdere van de volgende criteria: creativiteit, duurzaamheid, voorbeeldfunctie, technische uitvoering. – Bij de tuinrealisatie mogen geen milieuschadelijke producten/technieken gebruikt worden. Evenmin mogen de foto's milieuschadelijke producten/technieken tonen. – Ingestuurde foto's worden niet terugbezorgd. – De werkgroep heeft het recht om alle ingestuurde foto's met auteursnaamvermelding in eigen publicaties te gebruiken. – Juryleden en hun inwonende familieleden kunnen niet meedingen naar een prijs.
Fotowedstrijd
Ben je sinds jaren een fiere aanhanger van het kringlooptuinieren. Of ben je er net mee gestart door het lezen van deze kalender? Geen zin om met een duidelijke foto van je realisatie mee te dingen naar de hoofdprijs?
- 77 -
PROVINCIE
VLAAMS • BRABANT
Deze kringlooptuinkalender is een realisatie van de Provinciale werkgroep Afvalsensibilisatie van het Afvaloverlegplatform Vlabra'fval in samenwerking met het communicatiebureau IJsbreker.
Basistekst en redactie: Pierre Faché i.s.m. An Depauw, Cindy Schepers, Els Vandamme, Crista Hazaerts, Paula Aerts, Jan Buysse, Mia Scheerlinck, Rudy Van Bulck , Gerrit Van Dale en Herman Vanaerschot Inhoudelijke controle: Wim Collet (ecologisch tuinarchitect, Natuurlijk, 016-76 77 44) Foto's: Pierre Faché (uit eigen tuin), Herman Vanaerschot, Guy Berckmans, wijkbewoners Kasteelstraat-Elewijt, VLACO vzw en Comité Jean Pain vzw. Cartoons: Dirk Vercampt Vormgeving: www.ijsbreker.be
INTERRAND
V.U. Marc Collier, provinciegriffier, Provincieplein 1, 3010 Leuven
Kringlooptuinkalender Colofon
