MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!! De Europese Unie bestaat uit 27 lidstaten. Deze lidstaten hebben allemaal op dezelfde gebieden een aantal taken en macht overgedragen aan de Europese Unie. Waarom hebben ze dit gedaan? Omdat de 27 landen samen meer macht in en invloed op de wereld hebben dan één land apart. Samen sta je immers sterker. Neem nou een onderwerp als milieu: het heeft weinig effect op het milieu om alleen in Nederland de uitstoot van uitlaatgassen terug te dringen. Door internationaal samen te werken is het mogelijk om klimaatsveranderingen tegen te gaan en het milieu te beschermen. Het is niet de bedoeling dat Europa overal over meebeslist, want landen geven niet graag macht uit handen. Zij willen dit alleen doen als dit echt noodzakelijk is. Daarom pakt Europa alleen problemen aan die over de grenzen heen gaan. Dit zijn bijvoorbeeld problemen op het gebied van economie, milieu, asielbeleid en veiligheid. Om deze taken uit te kunnen voeren heeft de Europese Unie, net zoals Nederland, een bestuur nodig. Het bestuur van de Europese Unie vindt plaats in de zogenaamde instellingen van de Europese Unie. De bekendste instellingen zijn de Raad van Ministers, de Europese Raad, de Europese Commissie, en het Europees Parlement. Daarnaast controleert het Europees Hof van Justitie of burgers, bedrijven, lidstaten en Europese instellingen zich wel aan de regels houden.In deze module wordt kort ingegaan op deze instellingen en wordt uitgelegd wat hun taak en functie is.
III.I De Raad van de Europese Unie: De stem van de lidstaten De Raad is het belangrijkste besluitvormingsorgaan van de Europese Unie, wat betekent dat de Raad (vaak samen met het Europees Parlement) besluit welke wetten en regels voor de lidstaten gaan gelden. Van iedere lidstaat zit er één minister in de Raad, daarom wordt de Raad van de Europese Unie ook vaak de Raad van ministers genoemd. Welke minister dat is, hangt af van het onderwerp dat in de vergadering wordt besproken. Gaat de vergadering over de vogelgriep, dan zal de Nederlandse minister van Landbouw, Natuur en Volksgezondheid aan tafel zitten. Gaat de vergadering over militairen in Afghanistan, dan zal de Nederlandse minister van Defensie aan de vergadering deelnemen. Als een minister in de Raad zijn handtekening zet, betekent dit dat het hele land aan het besluit gebonden is.
1
De Raad van ministers komt om te vergaderen bij elkaar in Brussel en in april, juni en oktober in Luxemburg. De Raad heeft een voorzitter nodig, die bepaalt over welke onderwerpen er gepraat gaat worden. De lidstaten hebben met elkaar afgesproken dat ieder land om de beurt voor zes maanden voorzitter mag zijn. Beslissingen: Het is in de Raad van Ministers niet gemakkelijk om besluiten te nemen. Het is namelijk niet zo dat iedere lidstaat 1 stem heeft. Het aantal stemmen dat een land heeft is afhankelijk van het aantal mensen dat in het land woont. In totaal hebben de 27 lidstaten samen 345 stemmen te verdelen. Per land ziet dit er als volgt uit:
Lidstaat 1. Duitsland 2. Verenigd Koninkrijk 3. Frankrijk 4. Italië 5. Spanje 6. Polen 7. Roemenië 8. Nederland 9. Griekenland 10. Tsjechië 11. België 12. Hongarije 13. Portugal 14. Bulgarije 15. Zweden 16. Oostenrijk 17. Denemarken 18. Slowakije 19. Finland 20. Ierland 21. Litouwen 22. Letland 23. Slovenië 24. Estland 25. Cyprus 26. Luxemburg 27. Malta
Aantal stemmen 29 29 29 29 27 27 14 13 12 12 12 12 12 10 10 10 7 7 7 7 7 4 4 4 4 4 3
TOTAAL GEKWALIFICEERDE MEERDERHEID
2
345 255
Bij zeer ingewikkelde onderwerpen (bijvoorbeeld wat vindt Europa van de oorlog in Irak) kunnen besluiten alleen genomen worden als alle lidstaten het ermee eens zijn. Dit heet met een duur woord beslissingen met eenparigheid van stemmen. Als één lidstaat het niet met een voorstel eens is, wordt er geen beslissing genomen. De lidstaat maakt dan gebruik van het vetorecht. Maar meestal worden in Europa besluiten met gekwalificeerde meerderheid van stemmen genomen. Gekwalificeerde meerderheid van stemmen houdt in dat van het totaal aantal stemmen van alle landen samen (345) er minstens 255 stemmen voor een besluit moeten worden uitgebracht. Zijn er meer dan 90 stemmen tegen, dan gaat het voorstel niet door. Daarbij komt nog de regel dat de 255 stemmen van minstens 14 lidstaten moeten komen. Het kan dus voorkomen dat een voorstel 255 stemmen of meer krijgt, maar toch wordt afgewezen omdat de stemmen door 13 landen of minder worden uitgebracht. Stemmen in de Europese Unie is dus best ingewikkeld. Waarom hebben de lidstaten dan voor het systeem van gekwalificeerde meerderheid van stemmen gekozen? Een belangrijke reden is dat beslissingen zo makkelijker genomen kunnen worden dan wanneer iedereen het eerst met elkaar eens moet zijn. Nederland heeft 13 stemmen in de Raad van ministers. Vergeleken met Malta is dat veel, maar kijk je naar Duitsland en Frankrijk, dan is 13 stemmen niet zo veel. Toch zijn er van de 27 landen maar 7 landen die meer stemmen dan Nederland hebben.
III.II De Europese Raad: Topbijeenkomsten! In de Europese Raad zitten de staatshoofden en/of regeringsleiders van de lidstaten en de voorzitter van de Europese Commissie. Voor Nederland zit minister-president Balkenende in de Europese Raad. De Raad komt zo'n vier keer per jaar bij elkaar om te praten over wat er met Europa moet gebeuren. Ook proberen ze problemen op te lossen die in de Raad van de Europese Unie niet opgelost konden worden. Het zijn dus echte topbijeenkomsten! Omdat de beslissingen die in de Europese Raad genomen worden zo belangrijk voor de toekomst van Europa zijn, zie je vaker iets op het journaal over de Europese Raad, dan over de Raad van de Europese Unie. De Raad van de Europese Unie (Raad van Ministers) en de Europese Raad hebben oorspronkelijk de meeste macht om beslissingen te kunnen nemen. Dit is omdat nationale regeringsleiders (die hierin vertegenwoordigd zijn) de enigen zijn die namens hun land beslissingen mogen nemen die invloed hebben op
3
de wetten van dat land. Het Europees Parlement heeft echter steeds meer macht gekregen om mee te kunnen beslissen.
III.III De Europese Commissie: Lekker onafhankelijk! De Europese Commissie (EC) is wel een beetje te vergelijken met de regering van een lidstaat, omdat ze de dagelijkse leiding over de Europese Unie heeft. Ze maakt wetten (die ze laat goedkeuren door de Raad van ministers en het Europees Parlement) en ze zorgt ervoor dat de wetten die goedgekeurd zijn ook worden uitgevoerd. De Europese Commissie bestaat uit één lid per land en vergadert in Brussel. Op dit moment (2007) bestaat de Europese Commissie uit 27 mensen. De leden worden benoemd voor vijf jaar door een besluit van alle lidstaten samen en na goedkeuring van het Europees Parlement. In de Raad van Europa vertegenwoordigen de leden hun eigen land. In de Europese Commissie is dat niet zo. De leden van de Europese Commissie vertegenwoordigen de hele Europese Unie en zijn dus onafhankelijk van hun eigen regering. Wel moet de Europese Commissie verantwoording afleggen aan het Europees Parlement. Als leden van het Parlement vinden dat de Commissie haar werk niet goed doet dan kunnen zij een motie van afkeuring indienen. Als deze motie van afkeuring wordt aangenomen dan is de Commissie verplicht om in haar geheel ontslag te nemen en moet er een nieuwe Commissie samengesteld worden. Beslissingen: De leden van de Europese Commissie vertegenwoordigen de hele Europese Unie en niet hun eigen lidstaat. Als de EC een besluit neemt dan is dat een besluit van de Europese Commissie als geheel, wat betekent dat alle leden van de Europese Commissie het ermee eens zijn.
III.IV Het Europees Parlement: De stem van het volk! Het Europees Parlement (EP) is wel een beetje te vergelijken met de Tweede Kamer in Nederland, omdat de leden door jou gekozen worden en omdat ze controleren of de Europese Commissie en de andere instellingen hun werk wel goed doen. Verder besluit het Europees Parlement samen met de Raad van ministers welke wetten en regels voor de lidstaten gaan gelden. Het Europees Parlement zit meestal in Brussel (België), maar vergadert ook in Luxemburg en Straatsburg (Frankrijk). Het Europees Parlement wordt om de vijf jaar door de burgers van alle lidstaten gekozen in Europese verkiezingen. Als jij 18 bent mag je dus ook je stem uitbrengen! Jij bepaalt dan mee wie de 27 Nederlandse leden van Europees Parlement worden. Op dit moment heeft het Europees Parlement 4
785 zetels. De leden van het Europees Parlement zijn niet per land ingedeeld, maar zijn verdeeld over zeven politieke partijen. Er zijn partijen die voor Europa zijn, maar ook partijen die tegen Europa en Europese samenwerking zijn. Op deze manier komen alle meningen en gevoelens van de burgers in Europa naar voren. De leden van het Europees Parlement zitten allemaal in verschillende commissies die zich bezighouden met één bepaald onderwerp. Zo kunnen de leden zich bezig houden met het onderwerp waar zij het meest over weten. Als er dan beslissingen over bijvoorbeeld het milieu genomen worden, luistert de rest van de partij naar het advies van degene die in die commissie zit. Vaak zullen ze dit advies opvolgen, maar dit hoeft niet. Het Europees Parlement werkt ook samen met de parlementen van andere landen. Ze hebben regelmatig contact met de nationale parlementen van de Europese landen, maar ook met die van landen daar buiten. Regelmatig komen de voorzitters van al die nationale parlementen met leden van het EP bij elkaar om te overleggen over de gang van zaken en over de wetsvoorstellen die klaar liggen. Zo oefenen nationale parlementen invloed uit op het proces in Brussel.
III.V Het Hof van Justitie: de rechtbank van Europa Het Hof van Justitie moet ervoor zorgen dat de wetten en regels die in Europa gemaakt worden, goed worden toegepast. De Europese wetten moeten in alle landen hetzelfde worden uitgevoerd, zodat het niet uitmaakt of je in Nederland of in Polen woont. Het Hof van Justitie kijkt daarom bijvoorbeeld ook of rechters in Nederland de Europese wetten wel goed toepassen. Het Hof van Justitie is in Luxemburg gevestigd. Het Hof bestaat uit één rechter van iedere lidstaat, zodat alle 27 landen vertegenwoordigd zijn. Het Hof komt eigenlijk nooit met alle rechters tegelijk bij elkaar, omdat 27 rechters tegelijk een beetje veel is. Daarom heb je grote kamers van 13 rechters (voor grote, ingewikkelde zaken), en kleine kamers van 5 of 3 rechters.
5
MODULE III WERKBLAD Vragen bij de tekst: 1. Noem vier instellingen van de Europese Unie.
1. _________________________ 2. _________________________ 3. _________________________ 4. _________________________
2. Waarom is het nemen van beslissingen in de Raad van Ministers niet zo gemakkelijk? ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________
3. Waarom lijkt het Europees Parlement wel een beetje op de Nederlandse Tweede Kamer? ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________
4. Wat is het Hof van Justitie? __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________
6
Oefening en discussie voor je klas of voor kleine groepjes: Je hebt net gelezen dat het nemen van een beslissingen in Europa niet zo makkelijk is als het lijkt. In deze opdracht kijken we op welke manieren een beslissing genomen kan worden. I. II.
III. IV.
V. VI.
VII.
Eén iemand stelt aan de groep voor om dit jaar op zomervakantie naar Frankrijk te gaan. Eén iemand stelt aan de groep voor om op zomervakantie naar Frankrijk te gaan. Iedereen uit je groepje mag voor of tegen het voorstel stemmen. Uit de groep worden een paar vertegenwoordigers gekozen. Zij mogen beslissen waar jullie van de zomer op vakantie gaan. Uit de groep worden een paar vertegenwoordigers gekozen. Zij stellen voor om op vakantie naar Frankrijk te gaan. Maar de hele groep mag eerst nog door te stemmen aangeven of ze wel of niet naar Frankrijk willen. De vertegenwoordigers overleggen met elkaar en nemen dan een besluit. Iedereen uit de groep mag voorstellen waar jullie van de zomer op vakantie gaan. Vervolgens wordt over alle voorstellen gestemd. Iedereen uit de groep mag voorstellen waar jullie dit jaar op zomervakantie heen gaan. Als één iemand tegen een bepaald voorstel is, dan gaat de vakantiebestemming niet door. Afhankelijk van de grootte van de groep is er een totaal aantal stemmen. Als de groepje uit 8 personen bestaat, krijgt persoon één 1 stem, persoon twee 2 stemmen, persoon drie 3 stemmen etc. In totaal heeft de groep dan 36 stemmen. Er wordt gestemd met meerderheid van stemmen. De meerderheid van stemmen wordt vastgelegd op 29. De Trainer die de groep begeleid stelt aan de groep voor om dit jaar op zomervakantie naar Frankrijk te gaan. De groep doet een eerste stemronde hierover. Als er niet met een meerderheid van stemmen voor de vakantie naar Frankrijk wordt gestemd, dan wordt er een pauze ingelast en mogen de groepsleden elkaar proberen te overtuigen dat een vakantie naar Frankrijk toch echt een goed idee is. Na de pauze wordt er een tweede stemronde gehouden.
7
