Vlaams Regionaal Comité Elewijt, 14 juni 2012
Europa in Vlaanderen Vlaanderen in Europa Bart Vanhercke Onderzoekscentrum Sociaal Europa (OSE)
In grote lijnen 1.
De Europese actualiteit
2.
Europa, ver van mijn bed?
3.
Invloed van Europa: ‘sluipend’
4.
Europa ongrijpbaar en ondemocratisch ?
5.
Sociaal en arbeidsmarktbeleid: een bijproduct
6.
Besluit
De Europese actualiteit: niet bepaald rooskleurig • Economische en financiële crisis • Competitiviteitspact, Pact voor de euro, Euro-Plus Pact, Sixpack… • Politieke crisis – Destabilisering van regeringen – Sterke opgang van extreemrechts (NL, UK, SK, HU) • Nieuwe machtsverhoudingen in EU – Europese President, EC (ten voordele van grote LS?), Duitse dominantie
Desinvestering in Europa Begrijpelijk...maar onterecht!
Gemiddelde deelname aan Europese verkiezingen (1979-2009)
Vragen/verduidelijkingen?
In grote lijnen 1.
De Europese actualiteit
2.
Europa, ver van mijn bed?
3.
Invloed van Europa: ‘sluipend’
4.
Europa ongrijpbaar en ondemocratisch ?
5.
Sociaal en arbeidsmarktbeleid: een bijproduct
6.
Besluit
2. Europa, ver van mijn bed? Neen! Europa zit in onze portemonnee, ligt op ons bord, zit in onze kleren, onze koffer, aan het strand. Europa is overal (soms +, soms -)
2. Europa, ver van mijn bed? • Jacques Delors voorspelde dat 80% van nationale wetgeving op termijn Europees zou zijn • Europese wetten: samen ongeveer 100.000 bladzijden – elk jaar komen er een paar 1000 nieuwe pagina’s bij
Europa dat is... • De euro (in 17 landen), de begrotingsregels • Kwaliteit van zwemwater, geluidsnormen van cirkelzagen, snelheid van de ruitenwisser van een tractor (!) en grootte van waarschuwende boodschap op sigaretten • Het vrij verkeer van personen (‘dankzij’ het Europees Hof van Justitie ook van patiënten, artsen en medicijnen).
Europa bepaalt... • Grenscontroles (afgeschaft na Schengen, 1985) • Feit dat autoverzekering ook geldt voor ongelukken in een andere lidstaat • De liberalisering van luchtvaart en spoorverkeer (veel stof) • Maximumtarief voor roaming • Technische voorschriften voor auto’s, speelgoed, radio, tv, en vele andere producten: ‘CE’-label
Europa bepaalt... • Regels op staatssteun • Regels ivm oneerlijke handelspraktijken (ook als Stijn ‘aan huis’ stofzuiger koopt, mag jij zich een week lang bedenken) • Etikettering van voedsel (mag niet ‘misleidend’ zijn)… en de bescherming van de mattentaarten en de oude geuze • Dus niet zo ver van ons bed…
Vragen/verduidelijkingen?
In grote lijnen 1.
De Europese actualiteit
2.
Europa, ver van mijn bed?
3.
Invloed van Europa: ‘sluipend’
4.
Europa ongrijpbaar en ondemocratisch ?
5.
Sociaal en arbeidsmarktbeleid: een bijproduct
6.
Besluit
3. Invloed van Europa is ‘sluipend’ gegroeid • Giandomenico Majone (2005): Europese eenmaking = “Integration by stealth” (‘onder de radar’, geheim) • Zeer grote “impact” is er uiteraard niet in één keer gekomen: bij elke wijziging van Europese spelregels (Verdragen) nieuwe bevoegdheden aan Europa toevertrouwd
3. Invloed van Europa is ‘sluipend’ gegroeid • Gevolg: steeds meer terreinen onder “gekwalificeerde meerderheid”, • En dus kon Europa steeds meer initiatieven kon nemen. • MAAR: uiteraard waren het de lidstaten zelf, en niet de Europese Commissie of het Europees Parlement, die die toenemende invloed van Europa goedkeurden.
Invloed van Europa is ‘sluipend’ gegroeid • Vooral uit eigenbelang! • [België in 1950 er alle (economisch) belang bij om bij EGKS te horen (zie inleiding): zoveel mogelijk subsidies zou loskrijgen (met name de door Duitsland te betalen ‘perequatie’) voor (Waalse) koolindustrie; en minstens vijf jaar grenzen gesloten houden om voor internationale concurrentie]
Invloed van Europa is ‘sluipend’ gegroeid • Frans belang bij dat Europa technische standaarden voor cirkelzaken vastlegt: – dan kan Frankrijk Chinese cirkelzagen weigeren wegens ‘onveilig’ en de Griekse standaarden als ‘inbreuken op het vrij verkeer’ laten vernietigen.
Invloed van Europa is ‘sluipend’ gegroeid • Maar: nationale belangen zijn vaak niet zichtbaar zijn, want vaak niet worden uitgesproken en ingepakt als politieke slogans • Daardoor worden toenemende Europese bevoegdheden pas na lange tijd duidelijk voor veel nationale actoren (inclusief de parlementen!). Tegen dan heeft Europa weeral ‘sluipend’ meer bevoegdheden gekregen (van LS)
En zit dus ‘overal’ http://www.whathaseuropedone.eu/ (let op: filmpje is natuurlijk ‘propaganda’)
Vragen/verduidelijkingen?
In grote lijnen 1.
De Europese actualiteit
2.
Europa, ver van mijn bed?
3.
Invloed van Europa: ‘sluipend’
4.
Europa ongrijpbaar en ondemocratisch ?
5.
Sociaal en arbeidsmarktbeleid: een bijproduct
6.
Besluit
4. Europa ongrijpbaar en ondemocratisch? • Europa geeft indruk ‘ver van ons bed’ te zijn – obscure procedures in een onbegrijpelijk jargon en door ongrijpbare mensen in allerlei zogezegd ‘technische’ comités ? • Dit klopt (bv. Euro-crisis!)… maar ten dele: het zijn de lidstaten die hun vertegenwoordigers een mandaat geven om te onderhandelen
Europa ongrijpbaar en ondemocratisch? • Gevolg: ‘ineens’ ligt er alweer een Richtlijn (of een andere Europese wet) op tafel die grote gevolgen heeft: – voor het toegestane gebruik van stikstof door ‘onze’ boeren (het Mestactieplan!) – de kwaliteit van het zwemwater (de hele milieuwetgeving is bijna 100% Europees beslist) – de begrotingsdiscipline.
Europa ongrijpbaar en ondemocratisch? • Europese besluitvormingsmachine is niet ingewikkelder dan pakweg de Belgische ☺ • Maar het effect van die indruk van “obscuriteit” is wel heel reëel – nationale parlementairen, of sociale partners en media (de ‘vierde macht’) laten de Europese dimensie van besluitvorming meestal links liggen
Europa ongrijpbaar en ondemocratisch? – Lijkt alsof “Europa” zomaar zaken beslist, zelfs boven de hoofden van onze politieke verantwoordelijken. – Dat België jarenlang mee onderhandeld heeft, of erger nog, cruciale kansen verspeelt om te wegen op besluitvorming (vb. ‘Bolkesteinrichtlijn’ of de Richtlijn Pensioenfondsen) wordt dan verzwegen.
Europa ongrijpbaar en ondemocratisch? • Minister kondigt vrolijk aankon dat er (hoerageroep) schadeloosstelling komt bij overboeking door vliegtuigmaatschappij … en “vergeet” te zeggen dat dit een Europees initiatief is. • Idem voor garantieperiode van twee jaar wordt ingevoerd voor alle elektrische apparaten (daarvoor was België al voor het Europees Hof van Justitie gesleept wegens laattijdige omzetting).
Kortom: “Impact van Europa in Vlaanderen/België” Is mede resultaat van “impact van Vlaanderen/België in Europa” (die we nog meer verliezen door desinvestering)
Vragen/verduidelijkingen?
In grote lijnen 1.
De Europese actualiteit
2.
Europa, ver van mijn bed?
3.
Invloed van Europa: ‘sluipend’
4.
Europa ongrijpbaar en ondemocratisch ?
5.
Sociaal en arbeidsmarktbeleid: een bijproduct
6.
Besluit
4. Het ‘Sociale Europa’ • Europese integratie: vooral een economisch project (interne markt, euro), van bij het prille begin (ook voor België!) • ‘Sociale’ dimensie (nog steeds) het kleine broertje: Europese Verdragen (‘constitutionele asymmetrie’) • Beetje rechtgezet in “Lissabonstrategie” (2000) “gelijkzijdige beleidsdriehoek”
Dat was toen… (economische hoogconjunctuur) • Evaluatie halverwege: nood aan bijsturing (Rapport Kok: ‘Jobs, Jobs, Jobs’) • Focus op ‘Groei en Jobs’ bij ‘Herziene’ Lissabon-Strategie (2005) (‘Lissabon II”) • Ondertussen nieuwe strategie: ‘Europa 2020’ • Antwoord op falen van ‘Lissabon’ en ‘wapenen’ tegen nieuwe economieën (China, India, Brazilië,…)
Maar...onder de ‘mantel’ van de economische integratie (bv. interne markt) Ontwikkelde zich ook een sociale dimensie •Enkele voorbeelden: – Europese wetgeving gelijke behandeling M/V ( vrees voor concurrentievervalsing) – veiligheid en gezondheid, bv. machinerichtlijn, brandpreventie ( vrij verkeer goederen) – bescherming van slachtoffers van auto-ongevalen in het buitenland ( vrij verkeer personen)
•Sociaal Europa ‘onder de radar’ (QMV)
‘Sociale’ Europese wetgeving – non-discriminatie (bv. pensioenen) – coördinatie sociale zekerheid – arbeidstijd (ziekenhuizen) – ...
Andere Europese instrumenten (naast wetgeving) – Europese sociale dialoog, bv. •ouderschapsverlof (herziening 2009) •deeltijdse arbeid – Europees Sociaal Fonds •re-integratie van personen ver van de arbeidsmarkt •nu gelinkt aan de doelstellingen Open Coördinatie
Vragen/verduidelijkingen?
In grote lijnen 1.
De Europese actualiteit
2.
Europa, ver van mijn bed?
3.
Invloed van Europa: ‘sluipend’
4.
Europa ongrijpbaar en ondemocratisch ?
5.
Sociaal en arbeidsmarktbeleid: een bijproduct
6.
Besluit
Besluit • Europa : glas is half vol/leeg • Half leeg: – dominantie van economische/budgettaire dominanatie versterkt
• Half vol: – aantal ‘sociale’ initiatieven blijven behouden (Europa 202: onderwijs, armoede-target, laden specifieke aanbevelingen)
Besluit • Maak er wat van (aub): Lobbying!
• Europa niet ‘ver van ons bed’ (integreren in ‘nationale’ dossiers)
Download our publications, Newsletters and events agenda from www.ose.be
OSE Nieuwsbrief (ENG) gratis downloaden via: http://www.ose.be/newsletter/
Dank voor uw volgehouden aandacht! Commentaar/kritiek/vragen zeer welkom, nu of via
[email protected] www.ose.be
