Elos in Vlaanderen Europa als Leeromgeving op school

Elos in Vlaanderen Europa als Leeromgeving op school

Ryckevelde vzw Beweging voor Europees burgerschap T 050 35 27 20 [email protected] www.ryckevelde.be

INHOUD Inleiding..........................................................................................................................2 1.

2.

3.

Wat is Elos? ............................................................................................................3 1.1

Algemeen............................................................................................................... 3

1.2

Doel........................................................................................................................ 3

1.3

Deelnemende landen ............................................................................................ 3

1.4

Voor wie?............................................................................................................... 3

1.5

Wat? ...................................................................................................................... 3

1.6

Is Elos nieuw? ........................................................................................................ 4

Elos in Vlaanderen .................................................................................................5 3.1

Waarom? ............................................................................................................... 5

3.2

Vlaams Elos coördinator ........................................................................................ 6

Zelf Elos school worden? .......................................................................................7 3.1

Hoe starten? .......................................................................................................... 7

3.2

Wat biedt Elos jou?................................................................................................ 7

3.1

Wat wordt van een Elos-school verwacht? ........................................................... 8

3.2

Enkele aandachtspunten ....................................................................................... 9

Ryckevelde vzw I Beweging voor Europees burgerschap I T 050 35 27 20 I [email protected] I www.ryckevelde.be - 1 -

INLEIDING Met deze handleiding willen we scholen die graag hun Europese en internationale oriëntatie willen verankeren, informeren over het Europese Elos-project “Elos– education stretching borders ®”. Elos streeft ernaar de Europese en internationale oriëntatie te bevorderen in het secundair onderwijs. De doelstelling van Elos is dan ook drieledig. Elos geeft scholen de mogelijkheid om hun Europese en internationale dimensie te verankeren in het schoolbeleid en het in te bedden in het DNA van de school. Dit kan internationalisering op school een duurzaam karakter geven. Daarnaast creëert het Elos concept een kader voor scholen, zodat de leerlingen kunnen werken aan het ontwikkelen van een Europa competentie. Dit vergroot niet alleen de kwaliteit van het onderwijs, maar het bereidt studenten ook beter voor op hun toekomst in een internationale context: studeren, werken, wonen en gedijen in een internationale omgeving. Het Elos concept definieert leerresultaten voor leerlingen, die uitgewerkt in het ‘Common Framework for Europe Competence’ (CFEC). Het CFEC bundelt een uitgebreide en unieke set van competenties die leerlingen ontwikkelen op een Elos-school en die hen voorbereiden op het studeren, werken en wonen in een internationale omgeving. Recent onderzoek, gefinancierd door de Europese Commissie en gebaseerd op de ervaringen binnen dit netwerk, toont aan dat de Elos standaarden en het competentiekader een meerwaarde bieden aan de nationale onderwijsprioriteiten en nationale curricula. Bovendien sluiten de CFEC competenties nauw aan bij de Dublin-descriptoren. Elos leerlingen die hoger onderwijs volgen, deden al ervaring op met de competenties die nodig zijn om te voldoen aan de eerste cyclus van de Dublin-descriptoren (www.jointquality.org/~~V). De Elos-competenties zijn ten slotte gebaseerd op ‘21st century skills’. Dat betekent dat leerlingen goed voorbereid zijn voor een Erasmus mobiliteit en voor vakken in het hoger onderwijs met een Europese en internationale dimensie. Ten slotte maken Elos-scholen deel uit van een Europese netwerk. Het bestaat sinds 2004 en telt momenteel meer dan 140 Elos-scholen uit 17 Europese landen. Ook Nationale Agentschappen, universiteiten en nationale onderwijsinstellingen maken deel uit van het netwerk. De meeste van de 17 deelnemende landen hebben een nationaal netwerk (en / of meer regionale netwerken) van Elos-scholen. Ze maken ook deel uit van een actief Europees Elos-netwerk. Elos-scholen kunnen lid worden van de Elos International Association. De associatie heeft een drieledige taak: de kwaliteitscontrole en de certificering van Elos-scholen garanderen en de Elos School standaard op een internationaal niveau te houden. De komende jaren werkt het Elosnetwerk verder aan het op punt stellen van een evaluatiesysteem en de certificering met de bedoeling om de consistente hoge kwaliteit van haar onderwijsconcept te garanderen.


1. WAT IS ELOS? 1.1 Algemeen Europa als Leeromgeving Op School, kortweg Elos, is een onderwijsconcept dat de Europese en internationale dimensie op school wil versterken. De wereld wordt steeds kleiner en ook het onderwijs moet daarop inspelen. Door Elos kunnen leerlingen zich voorbereiden op het leven, leren en werken in een internationale omgeving1.

1.2 Doel Elos biedt scholen een instrument om jongeren effectief voor te bereiden op hun rol als Europees en wereldburger. Het gaat om kennis, vaardigheden en competenties die nodig zijn voor Europees burgerschap. Elos werkt aan de ontwikkeling van een ‘Europa competentie’ van leerlingen in het secundair onderwijs: de kennis en vaardigheden hebben om te functioneren als een actieve burger in een Europese en internationale context.

1.3 Deelnemende landen Alle scholen die een intentieverklaring ondertekenden worden opgenomen in het Elos netwerk. Het netwerk wordt dus gevormd door een groep scholen die een voortrekkersrol willen spelen op vlak van Europese en internationale oriëntering in het secundair onderwijs in Europa en daarbuiten. Momenteel zijn er 17 Europese landen actief binnen het Elos-netwerk: België, Estland, Frankrijk, Duitsland, Italië, Litouwen, Nederland, Noord-Ierland en Ierland, Noorwegen, Portugal, Slovakije, Spanje, Zweden, Turkije en het Verenigd Koninkrijk.

1.4 Voor wie? Elos is bedoeld voor alle secundaire scholen (ASO, TSO, KSO, BSO) in de Europese landen die deelnemen aan het ‘Een Leven Lang Leren’ programma.

1.5 Wat? Het Elos-concept is drieledig: Het definieert leerresultaten voor leerlingen (12-19 jaar) op basis van het ‘Common Framework for Europe Competence’ (CFEC). Het definieert een kwaliteitsnorm voor scholen die de Europese en internationale dimensie van leren willen integreren in het schoolbeleid en curriculum van de leerlingen. Het biedt een netwerk van scholen die Europees en internationaal georiënteerd zijn.

1.5.1

Leerresultaten voor leerlingen

De Europese Unie wil d.m.v. de EU-Strategie 2020 werk maken van een sterke en duurzame kenniseconomie met veel werkgelegenheid. Deze strategie moet ervoor zorgen dat de Europese economie zich ontwikkelt tot een concurrentiële, sociale en groene markteconomie. Om jongeren, via het onderwijs en opleiding, hierop voor te bereiden definieerde de EU 8 sleutelcompetenties: communicatie in de moedertaal, communicatie in vreemde talen, wiskundige competentie en competentie in exacte wetenschappen en technologie, digitale competentie, leren leren, sociale en 1

www.elos.europeesplatform.nl


burgerschapscompetentie, ontwikkeling van initiatief en ondernemerszin en cultureel bewustzijn en cultuurexpressie. Het Elos-project vertaalt deze sleutelcompetenties in een Europese leerlijn: het ‘Common Framework for Europe Competence’ (CFEC). Dit referentiekader clustert leerdoelen in vier domeinen: Domein 1: kennis, begrip en inzicht over Europa (in de wereld) Domein 2: communiceren Domein 3: samenwerken Domein 4: (informeel) leren en ondernemendheid Per domein werkt men telkens aan de kennis, vaardigheden en attitudes van de leerlingen en dus aan competenties. Scholen waarvan de leerlingen de vooropgestelde minimum level halen ontvangen hiervoor een getuigschrift (onderdeel van Europass).

1.5.2

Een kwaliteitsnorm voor scholen

Elos definieert een kwaliteitsstandaard voor scholen. Daarin staat vermeld aan welke voorwaarden een school moet voldoen om zichzelf een Elos-school te kunnen noemen. Elos scholen moeten binnen de drie jaar 80% van de vijf vooropgestelde criteria behalen: Leerproces/leeromgeving Curriculum van de leerlingen en schoolbeleid Institutionele capaciteit Internationalisering op school Kwaliteitsbeoordeling

1.5.3

Een netwerk van 300 scholen

Het Elos-netwerk bundelt zo’n 200 scholen uit 17 Europese landen die een gelijkaardige ‘Europese’ visie op onderwijs delen. Elk land heeft een eigen Elos-netwerk dat gecoördineerd wordt door een nationale/regionale Eloscoördinator. Alle regionale netwerken vormen samen het Europese netwerk. De zowat 300 scholen binnen het Elos-netwerk zijn actief op de Twinspace http://newtwinspace.etwinning.net/web/p29244/home.

1.6 Is Elos nieuw? Het idee voor ‘Europa als Leeromgeving op school’ voor secundaire scholen kwam er n.a.v. het Nederlandse voorzitterschap van Nederland van de Europese Unie in 2004. Daarna werd het idee van een Europese leerlijn verder uitgewerkt in opeenvolgende Europese projecten. Sinds begin 2012 wordt er binnen Elos Europa gewerkt aan de ‘quality assesment’ van Elos scholen. Daarnaast leeft sinds kort de bezorgdheid om het Elos-project duurzaam te maken. Daarom werd eind 2011 een ‘Elos association’ opgericht . ‘Elos International’ is een vereniging van scholen en organisaties in LLP-landen die actief zijn op vlak van onderwijs.


2. ELOS IN VLAANDEREN 3.1 Waarom? 3.1.1 De wereld wordt een dorp Het doel van Elos is om onderwijs te bieden dat jongeren voorbereidt op een leven en werk in een Europese en internationale context. Het gaat om kennis, vaardigheden en attitudes die gericht zijn op het bevorderen van begrip tussen burgers van de Europese Unie en de wereld2. De specifieke context van Vlaanderen/België – o.m. de omvang van onze regio en de aanwezigheid van heel wat Europese en internationale organisaties – maakt dat onderwijsinstellingen toekomstgericht moeten denken en moeten werken aan competenties die leerlingen voorbereid op een job in een multiculturele omgeving.

3.1.2 Vlaanderen scoort zwak op vlak van burgerzin Uit een internationale vergelijkende studie blijkt dat het Vlaams onderwijs slecht scoort op vlak van burgerzin. “Veertienjarigen hebben weinig geloof in maatschappelijke en democratische waarden en staan negatief tegenover migranten. Ze zien het nut van geschiedenis niet in en volgen het politieke debat veel minder dan hun Europese leeftijdsgenoten. Het passieve burgerschap weerspiegelt zich ook op school: in theorie vinden leerlingen participatie op school positief, in de praktijk blijken het makke leerlingen3.” Elos-coördinator De Jager vindt dat internationalisering van leerlingen actieve burgers maakt. “Het betrekt hen en hun ouders meer bij het schoolgebeuren en het is ook belangrijk voor de sociale vorming en de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen. Vooral bij uitwisselingen en internationale studiereizen blijkt hoezeer het zelfvertrouwen van jongeren groeit door dit soort activiteiten4.”

3.1.3 Nieuwe VOET: Europa = nieuwe focus In 2010 werden de vakoverschrijdende eindtermen(VOET) geactualiseerd. Daarbij werd het aantal eindtermen sterk gereduceerd, overlappingen werden vermeden en men formuleerde de eindtermen in klare taal. VOET is een totaalpakket geworden voor alle leerjaren. De vakoverschrijdende eindtermen zijn dus niet langer graadgebonden met uitzondering van leren leren, ICT en technologische vorming. Nieuw is ook dat ‘Europa’ een nieuwe focus wordt binnen de VOET. Die beslissing biedt scholen meer autonomie bij het invullen van de eindtermen. Scholen worden niet verplicht om alle vakoverschrijdende eindtermen te realiseren: er is geen resultaatsverplichting, wel een inspanningsverplichting. Er wordt wél verwacht dat scholen aantonen dat ze een inspanning leveren om bijvoorbeeld Europa te betrekken in de lessen van elke graad5. Het probleem is dat vele scholen niet goed weten hoe ze die inspanning moeten aantonen. Elos kan hier een antwoord op bieden: het biedt een Europese leerlijn aan en kan dus dienen als bewijs dat men inspanningen levert om Europa te integreren in alle graden. Elos heeft namelijk de eindtermen waaraan scholen moeten voldoen opgelijst in het ‘Common Framework for Europe Competence’ (CFEC). Scholen kunnen zelf beslissen wat ze willen gebruiken uit die Europese leerlijn. Elos biedt immers een referentiekader voor de invulling van de Europese en internationale

2

‘Leren van internationaal onderwijs: vier internationale onderwijsprogramma’s voor het VO in kaart gebracht’, Annette Thijs & Frans Resink, SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), maart 2010. 3 http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/101122_Burgerzin_Onderwijs geraadpleegd op 22 november 2010. 4 ‘Elos, de meest veelzijdige voorbereiding op een internationale toekomst’, Katinka van Vuure, IO (internationaliseren in onderwijs), jaargang 30 nr.59, najaar 2010. 5 http://www.ond.vlaanderen.be/dvo/secundair/faq/faqvoe.htm


dimensie in de praktijk, geen strak keurslijf. Scholen krijgen de ruimte een eigen wijze van invulling en implementatie te ontwikkelen.

3.1.4 Nieuwe Erasmus for all programma Vanaf 2014 verdwijnt het programma ‘Een Leven Lang Leren’. De opvolger wordt ‘Erasmus for all’. Volgens de voorontwerpen van het nieuwe programma zal meer belang gehecht worden aan scholen die Europa verankeren in het schoolbeleid.

3.1.5 De manier van leren verandert Het formele leren, zoals we vandaag vooral kennen in het onderwijs, wordt steeds meer aangevuld met nieuwe manieren van leren, zoals niet- en informeel leren, coöperatief leren, enz. Binnen de EU komt de nadruk meer en meer te liggen op het verwerven van competenties. Elos past dan ook perfect in de nieuwe manier van leren die zich over gans Europa ontwikkelt.

3.2 Vlaams Elos coördinator In het voorjaar van 2011 werd Ryckevelde vzw Elos-coördinator in Vlaanderen. De visie van Ryckevelde loopt parallel aan deze van Elos. Als beweging voor Europees burgerschap werken we aan de kennis en vaardigheden van Vlamingen om zich zo een Europese attitude aan te meten. Aangezien we pas sinds 2011 participeren aan het Elos-project zijn we de jongste Elos-coördinator binnen het netwerk. De nationale Elos-coördinator is verantwoordelijk voor de promotie in Vlaanderen de organisatie van netwerk-vergaderingen in Vlaanderen en communicatie o een netwerk met 2 snelheden: scholen die gaan voor certificering geïnteresseerde scholen de evaluatie en certificering van de Elos-scholen.


3. ZELF ELOS SCHOOL WORDEN? 3.1 Hoe starten? Scholen die werk willen maken van Europees en wereldburgerschap op school kunnen zich aansluiten bij het Elos-netwerk. Ben je geïnteresseerd, dan stuur je een e-mail naar [email protected] met de vraag tot deelname aan het Elos-project. De verantwoordelijke van Ryckevelde neemt contact met je op voor een informeel overleg. Daarin wordt nog eens het hele Elos-project voorgesteld en kunnen vragen gesteld worden. Tijdens het overleg wordt duidelijk aangegeven wat er van de school precies verwacht wordt en welke begeleiding ze van Ryckevelde mogen verwachten. Indien de school na het informeel overleg beslist om in het project te stappen, dan wordt het engagement officieel vastgelegd. De school ondertekent een ‘letter of commitment’, waarin ze aangeeft werk te zullen maken van de ‘Elos school standard’. Daarnaast worden afspraken gemaakt over hoe de kwaliteitscontrole zal verlopen. De Vlaamse Elos-school stelt een Elos-werkgroep samen op school, zodat de verantwoordelijkheid van het project gespreid wordt over meerdere personen. Eens de intentieverklaring ondertekend is, kan je rekenen op ondersteuning van de Vlaamse Elos-coördinator. Deze ondersteuning omvat onder meer: Minimum jaarlijks (afhankelijk van de nood hieraan) is er een overlegvergadering van het Vlaamse netwerk van Elos-scholen. Tijdens het overleg kunnen volgende zaken besproken worden: Stand van zaken Elos Europa Uitwisseling van Elos-ervaring: hoe verloopt de implementatie in de praktijk Enz. Driemaandelijks ontvangen de Vlaamse Elos-scholen een nieuwsbrief met de laatste nieuwtjes. Een startende school maakt een inventarisering van internationale projecten op school, buitenlandse nascholing van leerkrachten, e.a. Deze inventarisering geeft weer welke leerdoelen al gerealiseerd worden en aan welke punten nog moet gewerkt worden. Vanaf 1 september 2012 wordt een tool aangeboden waarbij Elos-scholen online hun bewijsmateriaal kunnen uploaden en zo hun vorderingen opvolgen. De Vlaamse Elos-coördinator is, samen met een ‘quality review team’, verantwoordelijk voor de kwaliteitscontrole van de Elos-scholen. Daarbij wordt nagegaan of de Elos-school de ‘Elos school standard’ en het ‘Common Framework for Europe Competence implementeren. Dit impliceert onder meer: Binnen de 3 jaar voldoet de school min. 80% aan de ‘Elos school standard’. Scholen die voldoen aan de ‘school standard’ ontvangen een Elos certificaat. Scholen met een Elos certificaat kunnen aan hun leerlingen een Elos getuigschrift afleveren, op voorwaarde dat ze voldoen aan het CFEC.

3.2 Wat biedt Elos jou? 3.2.1 Een referentiekader om de Europese en internationale dimensie op school Binnen de vakgebonden en vakoverschrijdende eindtermen in Vlaanderen wordt verwacht dat je werkt rond Europa en rond internationale competenties. Het CFEC-model biedt scholen een referentiekader om een Europese leerlijn uit te werken op school.


De ‘vertaling’ van het CFEC-model naar de Vlaamse eindtermen biedt scholen een soort van checklist om na te gaan welke leerdoelen al bereikt worden en aan welke er nog moeten gewerkt worden. Veel scholen voldoen al aan de vooropgestelde verwachtingen, zonder extra inspanningen. Het geeft scholen bovendien een bewijs voor de inspanningsverplichting die moet gerealiseerd worden bij het realiseren van de VOET.

3.2.2 Je school biedt de leerlingen extra kansen op de arbeidsmarkt Scholen met een Elos certificaat kunnen aan hun leerlingen een Elos getuigschrift afleveren, op voorwaarde dat ze voldoen aan het CFEC. Het Elos-project is nog steeds een ‘work-in-progress’. Dat betekent dat er nog moet gewerkt worden aan de erkenning van het label.

3.2.3 Je school profileert zich als toekomstgerichte, kwaliteitsvolle en Europees-minded school met een open blik op de wereld Scholen die voldoen aan de ‘school standard’ ontvangen een Elos certificaat. Dit uithangbord betekent letterlijk dat je de Europese en internationale dimensie geïntegreerd hebt binnen de schoolvisie en dat je je ook zo ‘out’. Bovendien vindt er ook een kwaliteitscontrole plaats door de nationale Elos-coördinator. Daarbij wordt nagegaan of de Elos-school de ‘Elos school standard’ en het ‘Common Framework for Europe Competence implementeren. Zo is Elos niet enkel een ‘uithangbord’, maar ook daadwerkelijk een bewijs van een kwaliteitsvolle werking.

3.2.4 Het biedt je een netwerk van scholen met een gelijkaardig ‘Europees’ profiel Het Elos-netwerk omvat zo’n 200 scholen uit 17 verschillende Europese landen. Alle scholen verankerden hun Europese en internationale dimensie in de schoolwerking. Binnen het netwerk kunnen structurele samenwerkingsverbanden opgezet worden. Het profiel van een Elos-school kan als volgt omschreven worden: De school participeert in een regionaal Elos-netwerk dat een Europese en Internationale Oriëntering implementeert op schoolniveau. De Europese en internationale dimensie zit verankerd in het schoolbeleid en curriculum van de leerlingen. De school is betrokken in meerdere grensoverschrijdende projecten. Het CFEC-model wordt toegepast op een aanzienlijke groep leerlingen op de school. Scholen die lid worden van het Elos-netwerken kunnen: deelnemen aan internationale netwerk meetings en zo ervaringen uitwisselen bijdragen aan internationale evaluatie en onderzoeksprojecten betrouwbare partners vinden binnen het netwerk met dezelfde doelstellingen en waarmee structurele partnerschappen kunnen uitgebouwd worden.

3.1 Wat wordt van een Elos-school verwacht? 3.1.1

Bij de start Het engagement om Elos-school te worden, wordt gedragen door de hele school en geformaliseerd in een intentieverklaring. Je stelt een Elos-werkgroep samen op school, zodat de verantwoordelijkheid van het project gespreid wordt over meerdere personen.


Je stelt een werkprogramma op. Welke zijn de verbeterpunten waar de school de komende jaren aan moet werken?

3.1.2

Tijdens het project Je neemt deel aan de overlegvergaderingen met het Vlaamse netwerk van Elos-scholen (minimum 1 overleg per jaar). Je treedt op als ambassadeur van het Elos-netwerk. De school is verantwoordelijk voor de monitoring van het werkprogramma.

3.1.3

De evaluatie Ryckevelde vzw verloopt op basis van de ‘Guideliness for external assessment’.

3.2 Enkele aandachtspunten Het vraagt een serieuze tijdsinvestering van de school. Belangrijk is dus dat de directie achter het project staat, dat er ondersteuning komt (van de overheid) en dat Elos als een internationale ‘plus-opleiding’ wordt erkend en herkend zodat het duidelijk wordt ‘wat je eraan hebt’. Kortom: versterking van de marktpositie van Elos verdient hoge prioriteit6. Scholen vinden het CFEC een veelomvattend raamwerk. Het biedt daarmee een goed overzicht van de wenselijke competenties, maar door de breedte en de reikwijdte is het voor leraren soms moeilijk te overzien. Daarom werd het door Ryckevelde gekoppeld aan de Vlaamse eindtermen. Elos is nog een work-in-progress. Dat wil zeggen dat het nog niet ‘af’ is. Zo is onder meer de erkenning/certificering nog een probleem. Daarom wordt hier de komende jaren aan gewerkt.

6

‘Leren van internationaliseren’, René Leverink, 2010, p.42-43


Elos in Vlaanderen Europa als Leeromgeving op school

Recommend Documents