Moderna Textielservice wil vier sterren Breeam-certificaat. Thema: Duurzaam ondernemen

21e jaargang nummer 6 - 2014

vaktijdschrift van Facility Management Nederland

www.fmn.nl

fmi Thema: Duurzaam ondernemen

Moderna Textielservice wil vier sterren Breeam-certificaat FMinFOCUS TECHNIEK    |   Robot voor reinigen windturbines    |   Eneco: Van centraal fossiel naar decentraal duurzaam    |

Wij ondersteunen Facility Professionals met het optimaal presteren van entreeoplossingen

HOOFDREDACTIONEEL

Duurzaam FM John Dommerholt, hoofdredacteur

Dit themanummer van FMI was voor mij persoonlijk een moment om over duurzaamheid of maatschappelijk verantwoord ondernemen na te denken. En misschien is daarmee al heel veel gezegd. Net als voor veel anderen, althans dat schat ik zo maar in, is duurzaamheid een aspect dat niet altijd top of mind is. Op een aantal gebieden doe ik het volgens mij niet zo verkeerd: ik koop groene energie in, en probeer daar ook nog zorgvuldig mee om te gaan, mijn auto heeft een groen label, als het even kan pak ik de fiets en ik doe netjes aan afvalscheiding. Maar als ik er over doordenk zijn dit vooral zaken die min of meer toevallig zijn ontstaan en zijn deze niet zozeer het resultaat van heel gericht handelen. Ook binnen facility management is mijn inschatting dat veel duurzaamheidselementen het resultaat zijn van

toevalligheden. Het ontwikkelen van een nieuw gebouw, renovaties, een aanbesteding catering of schoonmaak, of het vernieuwen van kopieer- en printapparatuur zijn van die aanleidingen om aandacht te besteden aan duurzaamheid. Vaak wordt dat ook

gedaan. Maar daarbij vraag ik mij af of dat is omdat de opdrachtgevende organisatie er daadwerkelijk in gelooft, of dat er aandacht aan wordt besteed omdat het nu eenmaal zo hoort. Want als je duurzaamheid écht belangrijk vindt, is het iets wat top of mind moet zijn en waar je in je doen en laten bij voortduring aandacht aan besteedt. Bewustwording is daarbij een belangrijk element. Voor veel facilitaire organisaties, maar ook voor dienstverleners en leveranciers, ligt daar nog een belangrijke opgave. Facility management is de afgelopen jaren al veel duurzamer geworden. Alle betrokkenen hebben hun inbreng daarbij gehad. Maar de vraag is of het ook daadwerkelijk wordt uitgedragen. Volgens mij kan dat nog veel beter. Meer en duidelijker communiceren zou vervolgens zo maar weer tot bewust duurzaam gedrag kunnen leiden. Ook bij mij!

Colofon FMI Facility Management Informatie tijdschrift van FMN, Facility Management Nederland Bladmanagement APPR bv, Inga van Uchelen, [email protected] Redactie John Dommerholt (hoofdredacteur), Ron Brouwer, Erik Ernst, Natalie Hofman, Rianne Kuik, Maaike Kuipers, Reint Scholten, Lisette van Steijn Eindredactie APPR bv Als facility professional draagt u in belangrijke mate bij aan de kwaliteit van uw pand. Wij ondersteunen wereldwijd facility professionals op het gebied van toegankelijkheid, beveiliging, verduurzaming, modernisering, betrouwbaarheid én veiligheid van hun toegangsoplossingen. Snel reageren en heldere rapportages zijn daarbij vanzelfsprekend. Benieuwd hoe wij anderen geholpen hebben en hoe wij u kunnen helpen? Neem dan contact met ons op, 0299 38 08 08 of [email protected].

Uitgever APPR bv

Aan dit nummer werkten mee Maybrit Admiraal, Rob Frölich, Nikki Leeuwrik, Coen van Luijken, John Perry, Ruud Welten, Bianca Wester Vormgeving APPR bv, Merit op de Dijk (art direction), Marlies Mulder Drukwerk Drukkerij Ten Brink, Meppel Advertentie-exploitatie APPR bv, Steffen Land, [email protected], Herman Wessels, [email protected], www.fmi.nu

APPR bv Postbus 5135, 1410 AC Naarden tel.: 035 694 28 78, fax: 035 694 74 27 FMN-bureau Postbus 5135, 1410 AC Naarden tel.: 035 694 35 03, www.fmn.nl / [email protected] Informatie over lidmaatschap of opzeggen? www.fmn.nl/lidmaatschap Verschijningsfrequentie 11x per jaar ISSN 1380-8176

fmi 6 - 2014

3

INHOUD

fmi 6 - 2014

Thema: DUURZAAM ONDERNEMEN 18

En verder…

8 ‘Zonne-energie gaat hoofdrol spelen in duurzame energie’

34  Low Investment, Low Impact - Sustainable water management techniques

Holland Solar is de brancheorganisatie van Nederlandse experts in zonne-energie. Martijn Schootstra, bestuurslid en penningmeester, over de ontwikkelingen op dit gebied: ‘Koploper op het gebied van duurzame energie is nu nog de biomassa – goed voor 70 procent ervan –, gevolgd door windenergie. Maar ik verwacht dat de zon op langere termijn de winnaar zal zijn.’

En verder…

34

12 Moderna Textielservice gaat voor vier sterren Breeam-certificaat 18 FM-professional wordt projectontwikkelaar in Costa Rica

Rubrieken 6

FMinFocus: TECHNIEK 26

16 Productnieuws

26 Schoonmaakbedrijf ontwikkelt robot voor het reinigen van windturbines Schoonmaakbedrijf Vlietstra heeft een robot ontwikkeld voor het reinigen van windmolens. Een inventief staaltje ondernemersgeest, waarmee het bedrijf de doelstelling heeft om de machine wereldwijd in de markt te zetten.

Nieuws

22 Facilitaire loopbaan van… 25 Juridisch

22

39 Lectorendialoog 41 Column bestuur 42 FMN Actueel 46 Sponsor in beeld – SCA Hygiene Products/Tork

En verder…

47 Facilitaire aanbieders

28 Van centraal fossiel naar decentraal duurzaam – over de ambities van Eneco

49 Wie wat waar

32 Intelligente beveiligingstechniek

42

50 Next/Adverteerdersindex

FMnieuws Normen begroeide daken De normcommissie ‘Begroeide daken’ legt in consensus gemaakte afspraken voor begroeide daken vast in normen. Deze afspraken tussen belanghebbende partijen gaan over de terminologie, prestatie-eisen en bepalingsmethoden. In juni wordt gestart met het opstellen van een Nederlandse Technische Afspraak (NTA). In de NTA wordt de huidige stand der kennis en techniek voor de onderwerpen vastgelegd: windbelasting en windweerstand, watervastheid en watervertraging, brandwerendheid en thermische koeling. De NTA zal uiteindelijk dienen als opmaat naar een Nederlandse voornorm (NVN) of Nederlandse norm (NEN). Informatie: www.nen.nl

Kwart werkplekken nog altijd ongezond Bijna een kwart (23 procent) van de werkplekken blijkt nog altijd ongezond te zijn. Dit blijkt uit onderzoek dat Vereniging Schoonmaak Research (VSR) deed in veertig kantoorpanden. Het percentage ongezonde kantoorplekken is in de afgelopen twee jaar nauwelijks gewijzigd. Wat betreft de gezondheidsrisico’s springt de luchtvochtigheid het meest in het oog. Bij 88 procent van de werkplekken ligt de luchtvochtigheid onder de norm van 40 à 50 procent. Een te lage luchtvochtigheid resulteert in overlast en irritaties en verhoogt de vatbaarheid voor virussen. Het CO2-gehalte is in vergelijking met het onderzoek van twee jaar geleden iets verbeterd. In 2012 was dit gehalte bij 50 procent van werkplekken nog onder de streefwaarde van minder dan 800 parts per million (PPM), inmiddels is dit percentage gestegen naar 75 procent. CO2 is in deze concentraties weliswaar geen directe bedreiging van de gezondheid, maar is wel een indicator van effectiviteit in luchtverversing. Het aantal negatieve uitschieters daalde. In 2012 scoorde één op de vijf werkplekken nog slecht, inmiddels is dat één op de veertig. Informatie: www.vsr-org.nl

6

Facilicom boekt 52 procent winstgroei In moeilijke marktomstandigheden heeft facilitair dienstverlener Facilicom Services Group uit Schiedam in 2013 een winstgroei behaald van 52 procent. Met name doordat het concern vol inzette op het aanbieden van integrale dienstverlening, kostenbeheersing en operational excellence, kwam de nettowinst uit op 22,2 miljoen euro. De concernomzet daalde opnieuw licht en kwam daarmee uit op 1,018 miljard euro (-2 procent). Informatie: www.facilicom.com

Bredere inzet schoonmaker in onderwijs

Werkgever doet te weinig aan C02-uitstoot van leaserijder

Ondernemersorganisatie Schoonmaak- en Bedrijfsdiensten (OSB) juicht de plannen van het kabinet toe voor meer en betere handen in de klas. Hierin is ook aandacht voor uitbreiding van het aantal conciërges. Hier liggen mooie kansen voor de schoonmaak- en glazenwassersbranche. Een schoonmaker kan op een school vaak breder ingezet worden en ook conciërgetaken vervullen. Juist de schoonmaker signaleert vaak onregelmatigheden in het schoolgebouw. Hij kan de school hierop attenderen en voor oplossingen zorgen, waardoor het schoolgebouw beter onderhouden kan worden. OSB en de Technische Universiteit Eindhoven werken al langere tijd aan de ontwikkeling van de Gebouw GezondheidsMonitor. Deze monitor levert informatie op waarmee elke school straks in staat is om het welzijnsniveau van het schoolgebouw te bepalen en dit te vergelijken met andere scholen in Nederland. Informatie: www.osb.nl

Het huidige mobiliteitsbeleid van werkgevers sluit niet aan op de behoefte van werknemers om een positieve bijdrage aan het milieu te leveren. Dit blijkt uit onderzoek van leasemaatschappij Alphabet onder ruim 1.000 leaserijders. Uit het onderzoek blijkt dat ruim 60 procent van de ondervraagden het belangrijk vindt om vanuit hun werk een bijdrage te leveren aan het milieu. Het mobiliteitsbeleid van de werkgever sluit echter vaak niet goed aan op deze wens. Minder dan de helft van de ondervraagden vindt dat het huidige mobiliteitsbeleid in deze behoefte voorziet. De cijfers laten ook zien dat een kwart van de ondervraagden vindt dat hun werkgever onvoldoende inzicht geeft in het energieverbruik van leaseauto’s. ‘Uit het onderzoek blijkt dat het voor bedrijven steeds belangrijker wordt om beter inzicht te geven in de CO2-uitstoot. Werknemers willen weten wat hun verbruik is en hoe ze daarmee om moeten gaan’, aldus Anne Brons, marketing manager bij Alphabet. Informatie: www.alphabet.com

fmi 6 - 2014

BAM kiest voor NPQ

EPBD-keuring airco De komende jaren moeten alle gebouwen met installaties van 12 kilowatt of meer (op gebouwniveau en voor comfortkoeling) gekeurd worden. Gebouwen klasse 1 (12 – 45 kilowatt) met een bouwjaar ouder dan 1 december 2013 moeten dit jaar zelfs allemaal gekeurd zijn. Dit betreft een substantieel aantal kantoorgebouwen in Nederland. Belangrijk daarbij is dat de gebouwbeheerder wettelijk verantwoordelijk is voor het tijdig laten uitvoeren van die EPBD-aircokeuring. Een dergelijke keuring is niet alleen een ‘verplicht nummer’; het kan de beheerder/eigenaar van de installatie ook energiebesparing opleveren en meer leef- of werkcomfort. Informatie: www.stek.nl

Medio 2013 kwam BAM Accommodatie Asset Management in contact met NPQ Solutions (NPQ). Aanleiding was de oplossing dat het product Prequest biedt in diverse Publiek Private Samenwerkingsprojecten (PPS’en) op het vlak van monitoring. BAM wil hiermee een optimale beschikbaarheid en betrouwbaarheid van zowel de installaties, de gebouwen als de facilitaire services bereiken. Om de gemiddelde kwaliteit tijdens de concessieperiode te behouden is monitoring noodzakelijk. Informatie: www.prequest.nl

Resultaten mvo-beleid Bidvest Deli XL Bidvest Deli XL publiceert vandaag haar duurzaamheidsverslag over 2013. Daarin vermeldt zij onder meer dat de doelstelling om alle 16 vestigingen ISO14001 gecertificeerd te krijgen, is behaald. De onderneming constateert een groeiende vraag naar kennisdeling over duurzaam ondernemen. Met de aanwezige kennis en kunde binnen de organisatie, verwacht algemeen directeur Dick Slootweg een grote bijdrage te kunnen leveren aan verdere verduurzaming van de foodservicesector. Informatie: www.delixl.nl

Menukaart Prestatiecontracten Op Building Holland heeft Claudia Reinder, vicevoorzitter van Uneto-VNI, uit handen van Selina Roskam namens het Platform Duurzame Huisvesting, een eerste prestatiecontract in ontvangst genomen. Dit contract is gemaakt met behulp van de Menukaart Prestatiecontracten. Prestatiecontracten zijn een goed middel gebleken om afspraken vast te leggen over energiebesparing in de gebouwde omgeving. In prestatiecontracten kunnen ook prestatie-indicatoren worden vastgelegd over gebruikerstevredenheid, het binnenmilieu, en onderhoud en beheer van gebouwen. Informatie: www.platformduurzamehuisvesting.nl

Nieuw horecaconcept van SAB Bij de Dutch Innovation Factory (kortweg DIF079) in Zoetermeer is SAB Catering vanaf dit jaar verantwoordelijk voor de horeca en ontwikkelt er een grand café, dat past bij de innovatieve en industriële uitstraling van het pand. De DIF079 is een plek waar ondernemers, studenten, onderzoekers, startende en gevestigde bedrijven elkaar ontmoeten. De bouw van het grand café in het atrium start binnenkort en zal begin september open gaan. Tot die tijd verzorgt SAB er een tijdelijke horecavoorziening. DIF079 is voor SAB de zevende horecalocatie. Bianca Wester: ‘Het vernieuwende van DIF079 past bij SAB. Wij hebben er geen standaardarrangementen, maar zorgen voor elk gezelschap op een andere manier. Wij maken eten en drinken tot een belevenis die bij de innovatieve uitstraling van DIF079 past. Variërend van een heerlijke kop koffie met huisgemaakte appeltaart tot een biologisch buffet met superfoods en smoothies.’ De DIF079 biedt in een voormalige margarinefabriek, onderdak aan de ict- en mediatak van de Haagse Hogeschool, maar er zijn ook flexplekken, business units, kantoorunits, onderzoeksruimten, vergader- en trainingsruimten voor het bedrijfsleven, een atrium en een groot auditorium. Informatie: www.sabcatering.nl

fmi 6 - 2014

7

Thema DUURZAAM ONDERNEMEN

‘Zonne-energie gaat hoofdrol spelen in duurzame energie’

Holland Solar is de brancheorganisatie van Nederlandse experts in zonne-energie. Martijn Schootstra, bestuurslid en penningmeester, over de ontwikkelingen op dit gebied: ‘Koploper op het gebied van duurzame

Erik Ernst

Zonnestroom is booming business. Volgens informatie van Holland Solar doet Nederland volop mee aan de ontwikkeling van zonne-energie. ervan –, gevolgd door windenergie. Maar ik verwacht Nederland beschikt daarbij over unieke technodat de zon op langere termijn de winnaar zal zijn.’ logie en succesvolle ondernemers in deze branche. Maar ook, in tegenstelling tot wat men vaak denkt, beschikt Nederland over voldoende zon om zonnestroom op grote schaal en concurrerend toe te passen; de hoeveelheid zonneenergie die Nederland per jaar ontvangt is ongeveer veertig maal zo groot als het totale energiegebruik in Nederland. Bovendien hebben we in Nederland veel meer zogenaamd diffuus (uit alle richtingen komend) licht en dat biedt meer mogelijkheden om de panelen ook op niet optimale zuid-georiënteerde locaties te plaatsen. Naast de enorme hoeveelheid woningen beschikt Nederland ook over vele grote kantoor- en utiliteitsgebouwen waarbij steeds meer mogelijkheden zijn om op grote schaal zonneenergie op te wekken.

energie is nu nog de biomassa – goed voor 70 procent

Wetgeving Steeds meer Europese landen hebben regelgeving gericht op eigen energieopwekking op utiliteitsgebouwen. Zo heeft Engeland een regeling dat nieuwe utiliteitsbouw 20 procent van de eigen energie moet opwekken. Aangezien dergelijke gebouwen relatief weinig dak hebben, is integratie van zonne-energie in de gevel een aangewezen richting. De gevel echter is deel van het architectonisch ontwerp. Je ziet dan ook direct een markt ontstaan voor esthetische geïntegreerde geveloplossingen met zonne-energie. Daarnaast is er de Europese richtlijn EPBD, die nu in het proces zit van vertaling naar nationale wet- en regelgeving. Zo heeft Vlaanderen het actieplan bijna-

8

fmi 6 - 2014

energie neutrale gebouwen. Ook Nederland scherpt de Energie-Prestatie-Coëfficiënt (EPC)-normen aan. De Nederlandse overheid legt dwingende maatregelen op om te komen tot een zo hoog mogelijk gebruik van duurzame stroomopwekking. In 2020 wil de Nederlandse overheid dat het aandeel duurzame energie verhoogd is van 2 procent naar 14 procent van het totale energieverbruik. Er zijn twee soorten van zonne-energieopwekking: de ene is actieve zonne-energie en de andere is passieve zonne-energie: 1. De meest toegepaste actieve technieken zijn: • Fotovoltaïsche omzetting oftewel het omzetten van zonlicht in elektriciteit (PV=Photo Voltaic) • Het omzetten van zonne-energie in warmte (‘thermische zonne-energie’). Een mooi voorbeeld is het bij verwarmen middels zonneenergie van de warmtebron bij een WKO-installatie in de zomerperiode. 2. Bij het passief gebruik maken van zonne-energie moet men denken aan bouwkundige maatregelen zoals het zongericht bouwen als serres en glazen balkons.

Zonne-energieproducten Momenteel zien we een gigantische prijsdaling van standaard zonnepanelen. Dit standaard PV-materiaal

dient als goedkoop halffabricaat voor het ontstaan van een grote gediversifieerde markt van BIPV (gebouw geïntegreerde PV). We gaan toe naar een dikke catalogus van honderden verschillende betaalbare zonne-energieproducten voor daken en gevels, waaruit architecten en bouwers kunnen kiezen. Nu nog kopen grote bedrijven collectief conventionele energie in voor minder dan tien cent per kilowattuur, maar op termijn wordt zonnestroom concurrerend ten opzichte van conventionele stroom en dan kan het erg hard gaan met verdere uitbreiding van zonnestroom. Voor particulieren en het MKB is het omslagpunt al bereikt. In Nederland zijn veel bedrijven bezig met het ontwikkelen en naar de markt brengen van geavanceerde zonne-energie producten voor de bouw. Het gaat dus nadrukkelijk om bouwelementen met constructieve en bouwfysische functies, die daarnaast ook stroom opwekken.

Kantoren en utiliteitbouw Gevels van utiliteitsbouw bieden ten opzichte van bijvoorbeeld woningbouw veel betere mogelijkheden om zonne-energieopwekking toe te passen. De gevels van woningen zijn over het algemeen te laag en leveren een te hoog beschaduwing risico. Daarentegen zijn gevels van de utiliteitsbouw vaak erg hoog en beslaan

fmi 6 - 2014

9

Thema DUURZAAM ONDERNEMEN

Het koffieconcept dat iedereen blij maakt

Graag stellen we u voor aan ons unieke NESCAFÉ Alegria koffieconcept. Het totaalconcept waar iedereen blij van wordt. Of het nu gaat om de facilitair manager die kan vertrouwen op een onderhoudsvriendelijke machine en een uitstekende service. De financiële afdeling die kan rekenen op een kostenefficiënt systeem. Collega’s die graag de keuze willen hebben uit verschillende heerlijke koffies. Of de directeur die de medewerkers graag goede koffie voorzet, omdat dit bijdraagt aan hun motivatie en tevredenheid. Maak uzelf ook blij. Speel het Nescafe Alegria Koffiezetspel op nescafeophetwerk.nl/blij, want iedere 25ste deelnemer wint een NESCAFÉ Dolce Gusto Piccolo. Meer weten over NESCAFÉ Alegria? Bel voor een afspraak 020-5699403.

It all starts with a NESCAFÉ

een groot oppervlak. Als een gevel door de architect dan ook nog in een bepaalde hoek wordt ontworpen kan een maximaal zonne-energiegewin ontstaan. Ook de atria met grote glasoverkappingen die we steeds vaker zien in de utiliteitsbouw zijn uitstekend geschikt voor zonne-energieopwekking. Het belangrijkste nadeel van atria, namelijk oververhitting in de zomer, kun je eenvoudig voorkomen door zonnepanelen op te nemen in het ontwerp. Hierbij is er de keuze uit dichte en lichtdoorlatende of semitransparante zonnepanelen. De lichtdoorlatende zonnepanelen zijn er in diverse mate van transparantie waarbij er voldoende licht kan toetreden en je tegelijkertijd oververhitting kunt voorkomen. Wel moet de architect in het ontwerp rekening houden met het netjes wegwerken van bekabeling van de zonnepanelen. De toepassing van een relatief jonge techniek als zonnestroom vraagt in alle fasen van het bouwproces om aparte aandacht. In de planfase is de basis voor de totstandkoming van zonnestroomsystemen belangrijk om een succesvol resultaat te kunnen bieden. Zelfs als zonnestroom niet wordt meegenomen in het bouwplan, is het van belang in de planfase rekening te houden met toekomstige ontwikkelingen zodat zonnestroom later goed toepasbaar is.

Visie Holland Solar Martijn Schootstra geeft zijn visie op zonne-energie als volgt weer: ‘In de nabije toekomst zal er enerzijds een verdere toename zijn in de verbetering van het rendement, dus meer stroomopwekking per vierkante meter en anderzijds zal er een verdere daling zijn van de kosten. Verdere ontwikkelingen zijn afhankelijk van mogelijke doorbraken in de techniek en zal er meer maatwerk in integratie van zonne toepassingen plaats gaan vinden.’ Hoe verhoudt zonne-energie zich ten opzichte van andere duurzame energiebronnen? Schootstra: ‘de

‘Overheid wil

koploper is nu nog de bio massa die goed is voor 70 procent van de duurzame energie, gevolgd door windenergie. Ik verwacht dat de zon op langere termijn de winnaar zal zijn in vooral de bebouwde omgeving. Wind is minder goed toepasbaar in bebouwde gebieden.’ Op de vraag of Nederland ooit CO2-neutraal kan zijn antwoordt Schootstra: ‘Dit is sterk afhankelijk is van politieke keuzes waarbij het nu nog zo is dat bijvoorbeeld de transportsector en de chemische industrie energie intensief zijn, maar het toepassen en uitbreiden dat in 2020 het van duurzame energie zal zeker toenemen.’

aandeel duurzame energie is verhoogd van 2 procent naar 14 procent’

Tip voor FM

Schootstra: ‘Nu is de focus nog met name gericht op de kosten. Waar de facility manager echter goed naar moet kijken is de kwaliteit van de installatie en van de installateurs. Zonnekeur is het Nederlandse keurmerk voor zonne-energie. Het geeft houvast bij het zoeken naar de betrouwbare producten en installateurs op het gebied van zonne-energie.’ In de zeer nabije toekomst leidt deze marktontwikkeling tot een situatie waarbij: • geen enkel nieuw gebouw meer zonder zonne-energie gebouwd wordt; • enkel nog bijna-energieneutrale gebouwen gebouwd worden; • er grote keus is uit mooie zonne-energieproducten voor de bouw; • zonne-energie bijna gratis is. fmi

> Meer informatie op www.zonnekeur.nl. Erik Ernst is projectleider facility bij FrieslandCampina en redactielid van FMI.

fmi 6 - 2014

11

Thema DUURZAAM ONDERNEMEN

Moderna Textielservice gaat voor 4 sterren Breeam-certificaat Wasserij wil tegemoet komen aan duurzaamheidseisen opdrachtgevers

Erik Ernst

Een verwoestende brand dwong Moderna Textielservice in 2013 na te denken over een nieuw pand. Het bedrijf maakte van de nood een deugd en maakte een duurzaam ontwerp. Zowel de processen – stoomloos reinigen –, als het gebouw – gebruik van zonne-energie – zijn duurzaam ontwikkeld. De ambitie: een vier sterren (‘excellent’) Breeam-certificaat. Moderna Textielservice, een familiebedrijf uit Hardenberg, behoort tot één van de grotere wasserijen in Nederland. Het bedrijf biedt een totaalpakket aan dienstverlening biedt op het gebied van linnen, bedrijfskleding, schoonloopmatten en sanitaire hygiëne voor diverse branches. Door een allesverwoestende brand in oktober 2013 voelt het bedrijf zich genoodzaakt om binnen een jaar een compleet nieuw gebouw te realiseren. De directie van Moderna greep deze zeer vervelende situatie aan om, samen met businesspartners te komen tot een doordacht duurzaam ontwerp voor de nieuwe wasserij. FMI in gesprek met projectleider Geert-Willem Veldsink en technisch directeur Gert Stroeve. Stroeve: ‘Nadat we eerst alle maatregelen getroffen hadden om onze processen te kunnen waarborgen en onze klanten te kunnen blijven bedienen, waar we overigens veel steun hebben gekregen van onze concullega, zijn we direct gaan nadenken hoe we de zaak weer wilden opbouwen. Duurzaamheid was altijd al belangrijk voor ons, maar de situatie bood nu de gelegenheid om dit van ontwerp af aan door te gaan voeren.’

Ambitie Stroeve: ‘We hebben de lat hoog gelegd en de ambitie uitgesproken om de drie P’s, people planet en profit, op de beste manier in balans te brengen en uiteindelijk tot een van de duurzaamste bedrijven van Nederland wil-

12

fmi 6 - 2014

len gaan behoren. Hiervoor zijn verschillende redenen. ‘Allereerst hebben wij als bedrijf een visie op duurzaamheid waarbij we stellen dat we onze processen zo duurzaam mogelijk willen uitvoeren waardoor we onze verantwoordelijkheid kunnen nemen om bij te dragen aan een betere toekomst voor de volgende generaties. Daarnaast is het van groot belang om tegemoet te kunnen komen aan de duurzaamheidbelangen van onze klanten. ‘Tens slotte willen we naast een duurzaam gebouw ook een duurzame relatie met onze medewerkers behouden. Zo hebben we bijvoorbeeld kort na de brand in oktober een enquête verspreid onder de medewerkers waar ze de positieve en negatieve zaken uit het voormalige pand op aan konden geven. Deze wensen proberen we waar mogelijk tot realisatie te brengen en samen met goede werkplekken willen we dat onze medewerkers fysiek en mentaal sterk zijn en met plezier naar het werk gaan.’

Samenwerking businesspartners Nadat duurzaamheid als uitgangspunt was bestempeld, kwam de volgende stap: de vormgeving van het plan. Stroeve: ‘We hebben altijd goed in partnership op kunnen trekken met onze vaste leveranciers voor de interne logistieke processen zoals sortering, hangbaansystemen, wasbuizen, mangels en verzamelplaatsen. Deze vaste leveranciers zijn ook nu weer aangeschoven

Geert-Willem Veldsink (l) en Gert Stroeve.

fmi 6 - 2014

13

Thema DUURZAAM ONDERNEMEN

Veiligheid moet onderhouden worden

Doordat het zonlicht het vacuüm tussen het glas en de koperen buis extreem snel kan verwarmen, geven de koperen buizen als heel snel een warmte van 90 graden af; dit is voldoende om ons waswater te verwarmen.’

Breeam

Ongevallen bij onderhoud aan gebouwen

Foto’s: ©NFP Photography Marijn van Rij

ongevallen bij

€ 14.000.000,-

€ 54.000.000,-

Met reguliere inspectie en

onderhoud aan

totale jaarlijkse

totale jaarlijkse

onderhoud van

gebouwen komt door

kosten aan directe

kosten aan

valbeveiligingssystemen kunt u

een val van hoogte

medische hulp

arbeidsverzuim

veilig blijven werken op hoogte.

Bron: Letsellastmodel 2010, VeiligheidNL i.s.m. Erasmus Medisch Centrum Rotterdam; Letsel Informatie Systeem 2006-2010, VeiligheidNL

om ons te adviseren over de beste toepassingsmogelijkheden. Door van deze voor ons vertrouwde expertise gebruik te maken waren we in staat om snel te kunnen schakelen en beslissingen te kunnen nemen. ‘Door stellig te zijn in het doorvoeren van duurzaamheid in al onze processen hebben we onze partners kunnen uitdagen om voortdurend te komen met nieuwe innovaties op dit gebied. Omdat onze primaire wasprocessen veelal gericht zijn op het gebruiken of vrijkomen van energie noemen we deze manier van denken ook wel energy engineering waarbij je moet denken aan bijvoorbeeld het terugwinnen van warmte uit warm afvalwater, maar ook het terugwinnen van gebouwwarmte, het gebruikmaken van zonne-energie en het hergebruiken van water.’

Stoomloze stomerij In een traditionele wasserij wordt gebruik gemaakt van olie- of gasgestookte stoomketels. Door een inefficiënte werkmethode van deze ketel raakt veel energie verloren bij de warmteoverdracht. Hierbij moet je denken aan verlies van energie tijdens het transport van stoom/condens, en verlies van energie doordat het systeem ook bij lage producties in volle gebruikstoestand moet worden gehouden. Deze conventionele manier van energiegebruik is bovendien tijdrovend en ruimteverslindend. ‘Er is interesse ontstaan Veldsink: ‘Dankzij nieuwe in het concept van de ontwikkelingen in de markt is er interesse ontstaan in het stoomloze wasserij’ concept van de stoomloze wasserij en in de ontwikkeling van systemen voor het wassen op lage temperatuur, dat het reinigen op een hogere temparuur overigens niet uitsluit. De toepassing van beide alternatieven kan de energieconsumptie behoorlijk verminderen en de invloed ervan op het milieu verlagen. Wij willen daarom in het nieuwe pand volledig stoomloos gaan reinigen. Door gebruik te maken van innoverende warmtebronnen is het daadwerkelijk mogelijk om zonder stoom, met behoud van dezelfde kwaliteit te kunnen reinigen.’ Stroeve: ‘Een mooi voorbeeld van energie engineering zijn de vacuümbuiscollectoren die we gebruiken om het waswater te verwarmen. Deze manier van zonne-energie sluit perfect aan op ons wasproces. Het zijn glazen buizen die ongeveer net zo werken als een thermosfles; in die buizen zit een koperen buis, gevuld met een glycolvulling.

U heeft veilig onderhoud op hoogte helemaal geregeld… Of toch niet? Met de aanleg van goede valveiligheidssystemen op hoogte is de basis goed op orde. Onderhoudsteams, installateurs en technici die op hoogte werken, kunnen gebruik maken van een perfect systeem voor valbeveiliging.

Maar daarbij blijft het helaas niet… Weersomstandigheden en het gebruik van het veiligheidssysteem hebben invloed, of dat nou een hekwerk, een kabelsysteem of een gevelonderhoudsinstallatie is. Met een jaarlijkse deskundige keuring kunt u ongelukken en aansprakelijkheid voorkomen en voldoet u aan de eisen die de wet u stelt. Eurosafe Solutions biedt veiligheid voor mensen die op hoogte werken. Dat doen we met de beste systemen en producten. We installeren valbeveiliging en toegangssystemen en we adviseren onze klanten over het reddingsplan en de persoonlijke beschermingsmiddelen die nodig zijn. Onze inspecteurs komen langs om uw systemen te keuren of te onderhouden.

Er zullen altijd textielgoederen blijven die minder geschikt zijn voor het natwassen. De termen dry cleaning of chemisch reinigen komen dan meestal in beeld. Tot voor kort was perchloorethyleen, kort gezegd PER een middel om mee te reinigen. Samen met een partner heeft Moderna een reinigingsmiddel ontwikkeld, dat dezelfde kwaliteit vlekverwijdering heeft maar milieuvriendelijk is. Moderna wil in de nieuwe situatie dan ook graag PER-vrij gaan werken. Naast alle duurzame toepassingen op de primaire wasprocessen wil Moderna ook uit een energieneutraal pand produceren. Een goed middel om dat te bereiken is het gebruik maken van de uitgangspunten van het keurmerk Breeam NL. Veldsink: ‘Breeam stelt een standaard voor een duurzaam gebouw en geeft vervolgens aan welk prestatieniveau het onderzochte gebouw heeft. Het systeem maakt gebruik van kwalitatieve weging; als totaalscore krijgt een nieuw gebouw of gebied 1 tot 5 sterren. Moderna heeft de insteek om een 4-sterrencertificaat te halen (‘excellent’). Met dit certificaat wordt er rekening gehouden met toegepaste materialen, energieverbruik, afval, werkomstandigheden en hoe het gebouw in relatie staat tot de omgeving. Door dus ook te kijken welke toepassingen op het gebouw zelf mogelijk zijn, kunnen we voldoen aan de eisen die Breeam stelt. Voorbeelden daarvan zijn zonnepanelen, vloerverwarming, oplaadpunten voor elektrische auto’s en fietsen, et cetera.’

Facilitaire opdrachtgevers Stroeve: ‘Met alle duurzame maatregelen die we doorvoeren en keuzes die we gemaakt hebben, komen we tegemoet aan onze eigen visie op duurzaamheid en denken we veel waarde toe te kunnen voegen aan de duurzaamheidbelangen van onze, veelal facilitaire opdrachtgevers. De aanbestedingen, vooral die vanuit de overheden, verlangen steeds nadrukkelijker bewijzen waaruit blijkt dat we kunnen voldoen aan de strenge duurzaamheideisen. Dus naast onze eigen drive om te zorgen voor een schone toekomst zijn we het ook aan onze commerciële doelen verplicht om steeds te innoveren op het gebied van duurzaamheid. Als tip voor alle organisaties die met nieuwbouwprojecten te maken hebben, wil ik graag meegeven om samen met je leveranciers vooral te gaan kijken naar energie engineering; het levert veel op voor planet, people en profit.’  fmi

> Erik Ernst is projectleider facility bij FrieslandCampina en redactielid van FMI.

eurosafesolutions.com fmi 6 - 2014

15

Productnieuws Multi-touch interactieve led-schermen

Groene ambitie van Gom Eind april heeft Gom gekozen voor een Cradle-to-Cradle-gecertificeerd schoonmaakproduct. De specifieke keuze voor groen maakt Gom in het kader van hun groene ambitie. Het doel van deze ambitie is om alle diensten zo groen mogelijk te maken. Gom geeft het mvo-beleid vorm met het Triple P-principe: de juiste balans tussen people, planet en profit. Op het gebied van people zijn volgens het schoonmaakbedrijf reeds grote stappen gezet. Ook op het planet-vlak heeft het bedrijf veel inspanningen verricht, waaronder de MVO Prestatieladder. Om het mvo-beleid nog beter zichtbaar te maken voor klanten, wil Gom vanaf nu een voortrekkersrol op het gebied van groen spelen. De overstap op een Cradle-to-Cradleproduct was de eerste stap en tevens het startpunt van nog veel meer groene schoonmaakoplossingen. Gom is daarom

in samenwerking met Tennant op zoek naar een duurzame oplossing op het gebied van chemievrij reinigen. Sinds half mei test Gom het product op verschillende locaties. Het gaat om de Orbio® os3, die met de nieuwe ec-H2Otechnologie het water op locatie omzet in een effectief reinigingsmiddel. Dit moet de veiligheid verbeteren en de milieu-impact verminderen in vergelijking met andere dagelijkse vloerreinigers. Kortom, een enorme stap op het gebied van chemievrij reinigingen en in lijn met de groene ambitie. Gom is de eerste grote schoonmaakorganisatie die deze marktontwikkelingen op het gebied van chemievrij reinigen gezamenlijk met Tennant aangaat. Scan de groene QRboom en ontdek op welke wijze het schoonmaakbedrijf haar dienstverlening zo groen mogelijk maakt. Informatie: www.gom.nl

Panasonic heeft een nieuwe reeks multi-touch interactieve led-schermen gelanceerd: de LFB70-serie. De displays zijn er in een 80-inch-, 65-inch- en 50-inch-uitvoering en zijn met name geschikt voor het bedrijfsleven en het onderwijs. De LFB70-reeks biedt een goede beeldkwaliteit, ondersteuning tot zes aanraakpunten en draadloze connectiviteit. Enrique Robledo, marketing manager: ‘Dankzij de interactieve functionaliteit is het mogelijk om in het onderwijs en het bedrijfsleven lessen en vergaderingen levendiger te maken. Leraren kunnen met deze ledschermen interactieve lessen geven, die de aandacht van leerlingen en studenten verhogen.’ Informatie: www.panasonic.com

Groter assortiment inkt en toners Office Depot Office Depot, de wereldwijde leverancier van kantoorartikelen, breidt haar assortiment inkt- en tonercartridges aanzienlijk uit. Vanaf juni zullen er standaard 7.500 modellen beschikbaar zijn. Tot nu toe waren dat er 2.000. Om tegemoet te komen aan de toenemende vraag naar voordelige en milieuvriendelijke printbenodigdheden, is ook het assortiment huismerkcartridges uitgebreid. Ook al is digitaal werken steeds meer de norm, uit onderzoek blijkt dat Nederlanders nog steeds zo’n negen pagina’s per dag printen op kantoor. Office Depot constateert dan ook een toenemende vraag naar printerbenodigdheden. Informatie: www.officedepot.nl

Nieuwe software Neopost Neopost biedt nieuwe communicatiemogelijkheden voor bedrijven met de lancering van haar nieuwe software voor Output Management OMS-500. Het gebruiksgemak van deze software en de mogelijkheden voor personalisering zorgen ervoor dat altijd het juiste document wordt verstuurd, aan de juiste persoon, op het juiste moment, en via het juiste distributiekanaal: per post of per e-mail. Informatie: www.neopost.nl

We vinden altijd de optimale klimaatoplossing hand zetten. Dit bepaalt immers sterk ons gevoel van welbevinden. En dat kan. Met airconditioning zijn we in staat om ons eigen binnenklimaat te creëren. Lekker warm voor de één. Heerlijk koel voor de ander. Carrier is ‘s werelds grootste klimaatexpert. Als uitvinders van de airconditioning zijn we altijd een stap verder in

Actiemodel

Wanneer de dagelijkse was u boven het hoofd groeit. drogen in maar

36

Nu tot wel € 1.029 ,extra korting !*

wassen in maar

49

Krachtig en betrouwbaar – dàt zijn de actiemodellen ECO SPEED. Ze zijn ontwikkeld voor het gebruik in bedrijven en instellingen, en wassen tijdens hun gehele levensduur maar liefst zes keer zo veel als een gewone wasmachine voor huishoudelijk gebruik. En dat met extreem korte wasen Krachtig droogtijden,en compacte afmetingen en een bijzonder gunstig energie betrouwbaar verbruik. Dan is het niet erg als de dagelijkse berg was groter uitvalt ...

 Snelle programma’s wassen 49 minuten, drogen 36 onze minuten Lees meer over actiemodellen en zorg er nu voor dat u de speciale Miele actiekorting ontvangt: www.miele-professional.nl/ecospeed

Info: (0347) 37 88 84

klimaatoplossing: turn to the experts. Carrier Airconditioning. Do you turn?

www.miele-professional.nl/ecospeed

T (071) 341 71 11, www.carrier.nl/klimaatoplossingen

turn to the experts

* Beperkte oplage met actiekorting excl. BTW ten opzichte van de vergelijkbare gebruikelijke Miele-modellen

23-04-13 09:07

Nu t € 1. ex kor

 Wast en droogt zes maal zoveel wasgoed als huishoudelijke apparatuur

Lees meer over onze actiemodellen en zorg er nu voor dat u de speciale www.miele-professional.nl Miele actiekorting ontvangt: www.miele-professional.nl/ecospeed

technologie, om u in iedere situatie de optimale oplossing te bieden. Dus, voor élke

125carfmi Adv190x135 Optimale.indd 1 6 - 2014

Wanneer de dagelijkse was u boven het hoofd groeit.

 Geschikt voor bedrijven instellingenECO SPEED. Ze zijn Krachtig en betrouwbaar – dàt zijn en de actiemodellen ontwikkeld voor het gebruik in bedrijven en instellingen, en wassen tij* Beperkte oplage met actiekorting excl. BTW ten opzichte van de vergelijkbare gebruikelijke Miele-modellen  Uitstekend hygiënische wasresultaat dens hun gehele levensduur maar liefst zes keer zo veel als een gewone wasmachine voor huishoudelijk gebruik. En dat met extreem korte wasen droogtijden, compacte afmetingen en een bijzonder gunstig energieverbruik. Dan is het niet erg als de dagelijkse berg was groter uitvalt ...

Overal waar mensen werken, recreëren of verblijven willen we het klimaat naar onze

16

Actiemodel

Nu to € 1.0 ex korti

Thema DUURZAAM ONDERNEMEN

FM around the world Duurzame vastgoed­ ontwikkeling: tweede natuur

Ron Brouwer

Costa Rica wil in 2021 het eerste klimaatneutrale land ter wereld te zijn.

nisterie van volksgezondheid en milieu, het nationaal instituut voor bevolking en huisvesting, het ministerie van werkgelegenheid en sociale zekerheid en de betreffende brandweervoorschriften.

ken van een eigen leger, politiek en maatschappelijk zeer stabiel. Costa Rica heeft in de roerige perioden rond buurlanden El Salvador en Nigaragua bemiddeld in de vredesbesprekingen. President Dr. Óscar Arias kreeg in 1987 zelfs de Nobelprijs voor de vrede.’ Belangstelling van grote investeerders negeerden Van Veen en de zijnen om hun eigendom naar eigen inzicht te kunnen beschermen en exploiteren. Aan deze ambitie ging een uitgebreid haalbaarheidsonderzoek vooraf. Beurzen, architectenbureaus en bestaande projecten op verschillende plaatsen in de wereld, werden bezocht en beoordeeld. Zo werd common sense getoetst in de praktijk.

Zicht op oceaan

Bosbouw

Bij de ontwikkeling en exploitatie van de Golf van Nicoya wordt al sinds midden jaren negentig de samenwerking met private investeerders gezocht. Een van de projecten – GNValleys – is een initiatief van Rob van Veen, in het facilitaire werkveld onder meer actief binnen het Centrum voor Regievoering. Hij kocht zo’n vijftien jaar geleden samen met enkele andere investeerders een fraai stuk oerwoud van 550 hectare, met zicht op de oceaan en het oerwoud. Zij delen dit met grote groepen brulapen, papegaaien en toekans. Van Veen: ‘Costa Rica heeft de hoogste duurzaamheidsdoelstelling wereldwijd. Het was een van de eerste landen ter wereld die sinds de jaren vijftig actief aan natuurbescherming gingen doen door het aanwijzen van natuurreservaten. Het land is ondanks het ontbre-

Van Veen: ‘We gaan op het terrein een kleinschalig en zeer luxe boutique hotel bouwen dat een centrumfunctie krijgt voor omringende luxe villa’s op Europees kwaliteitsniveau met een minimalistisch design. De bebouwing mag niet storend opvallen in het landschap, ofwel landschap en object moeten in evenwicht zijn. Vanzelfsprekend zijn alle gebouwen bestand tegen natuurgeweld zoals aardbevingen – Costa Rica ligt op een breukvlak – en orkanen, hoewel de Atlantische zijde van Costa Rica niet orkaangevoelig is. In en rondom het huis moet je kunnen genieten van de omgeving, die zoveel te bieden heeft dat je er lange tijd kunt en wilt verblijven. Er komen een manege, winkeltjes en boodschappenservice en er worden allerlei gemaksdiensten aangeboden.’ Maar niet alleen aan utiliteitsbouw is gedacht, ook bos-

De Golf van Nicoya, in het noordwesten van het land, behoort geologisch en ecologisch gezien tot de meest diverse ter wereld. Dus wat bezielt een Nederlandse projectontwikkelaar om juist hier te gaan bouwen?

Niet alleen geologisch en ecologisch is de Golf van Nicoya in Costa Rica een uniek gebied – zo worden er nog altijd nieuwe soorten flora en fauna ontdekt –, ook cultureel en socio-economisch is het gebied van groot (inter)nationaal belang. Hoewel de natuur waarschijnlijk het beste kan worden beschermd door deze volledig onaangetast te laten, stelt het land zich op het standpunt dat juist door doelmatig beheer wildgroei en het risico op onrechtmatig gebruik kunnen worden voorkomen. Diverse vormen van (over)exploitatie – zoals overbevissing en ontbossing ten behoeve van landbouw en veeteelt – hebben in het verleden aantoonbaar grote schade toegebracht. Inmiddels heeft zowel het natuurlijke evenwicht van de waterhuishouding als de stand van flora en fauna zich weer grotendeels hersteld. Programma’s als Let’s save the estuary (1995) resulteerden in aanpassingen van wet- en regelgeving aangaande het beheer en de exploitatie van het gebied. Nieuwe projecten moeten voldoen aan strenge richtlijnen en aan criteria zoals gesteld door het college van architecten en technici, het waterschap, het mi-

18

fmi 6 - 2014

bouw maakt deel uit van de projectplanning. Zo besloot men al in een vroeg stadium om een deel van het perceel, dat door voormalige bewoners voor veeteelt was ontbost, in te zetten voor bosbouw, om de ontwikkeling verder grotendeels aan de natuur over te laten. En de omgeving biedt nog meer fraais: ‘Binnen twintig minuten ben je bij de kust met prachtige beschermde zandstranden, waar de zogenaamde arriba een jaarlijks spektakel is. Er komen dan miljoenen zeeschildpadden het strand op om eieren te leggen. Vanaf een boot op de oceaan op kun je de grote bultrugwalvissen zien die er hun paaigronden hebben.’ Gaan duurzaamheid en toerisme wel samen? Van Veen: ‘We hebben ons afgevraagd of het überhaupt duurzaam is om een hotel en tweede huizen te ontwikkelen; waar dan ook. Dan ben je snel klaar, want het is niet nodig en daarmee verspilling. Maar dit zou betekenen dat onze hotelgasten en kopers elders zouden verblijven. We hopen met ons project een voorbeeld te stellen, juist voor de doelgroep die zich duurzaamheid ook kan veroorloven. We gaan in tegenstelling tot onze concurrenten echt luisteren naar onze klanten. We gaan voor maximale kwaliteit in plaats van winstbejag. Daarbij gaan we niet duurzaam dóen, maar duurzaam zíjn; goed doen naar eer en geweten. ‘Het verschil tussen duurzaam en kwaliteit is flinterdun als je duurzaam ziet als goed doen voor de mens. Wij betrekken de lokale bevolking en bedrijvigheid bij onze aanpak. De prijskwaliteitverhouding voor onze hotelgasten en kopers van huizen zal evenwichtig zijn. We belasten de natuur niet onevenredig.’ >

fmi 6 - 2014

19

FM around the world

Lichtvervuiling Goed doen voor de mens (people, het maatschappelijke aspect) is één aspect van duurzaamheid. Duurzaamheid – ofwel sustainability kent daarnaast het ecologische aspect: planet. ‘De hotelgasten moeten terug willen komen. De huizen van de kopers moeten in waarde toenemen, zowel financieel als emotioneel. Mede daarom hebben we de spreekwoordelijke lat hoog gelegd door te stellen dat we meer willen geven dan dat we nemen. ‘In de droge periode houdt dit terrein zijn vocht zo goed vast dat het een groene oase in het landschap blijft. Om dit in stand te houden willen we minder water verbruiken dan er uit onze natuurlijke bronnen

vloeit, die overigens ten dele door hemelwater worden gevuld. We zorgen bovendien dat al het water dat we gebruiken – denk aan sanitaire voorzieningen en zwembaden – via een natuurlijk proces wordt gereinigd en weer terugvloeit in de natuur op het kwaliteitsniveau van drinkwater. Dit zorgt er tevens voor dat de lagere delen naar de kust, die van onze bronnen afhankelijk zijn, geen tekort krijgen. ‘Lichtvervuiling die het dierenleven verstoort wordt geminimaliseerd. Lantaarns zullen laag op de grond schijnen en automatisch aan en uit gaan. Gasten kunnen zo bovendien genieten van een prachtige sterrenhemel. Energie wekken we op de meest duurzame manier op via lichtcellen. We willen meer stroom

opwekken dan we nodig hebben, zodat we daarmee ook waterstof kunnen produceren, die mogelijk onder lage druk op de meest duurzame manier kan worden opgeslagen om als brandstof voor auto’s te dienen. ‘In een warm klimaat met een hoge luchtvochtigheid is verwarmen overbodig. Koelen is daarentegen essentieel. De huizen worden zo ontworpen dat natuurlijke ventilatie airconditioning overbodig maakt. En indien die er toch komt, draait deze op zelfopgewekte duurzame stroom. De huizen zijn niet alleen duurzaam qua ontwerp maar worden ook zo duurzaam mogelijk gebouwd. Zo zullen veel van de toegepaste bouwmaterialen lokaal worden geproduceerd om daarmee transport te reduceren. ‘De wijze waarop we afval gaan inzamelen, scheiden en afvoeren is nu nog niet uitgewerkt. Het spreekt voor zich dat we ook hier de lat zo hoog mogelijk zullen leggen voor wat mogelijk is en zo nodig daar het gesprek over aangaan met de overheid, indien we verder willen dan mogelijk is. Een afvalplan is nu nog niet gemaakt en dit doen we het liefst zo laat mogelijk, om daarmee de nieuwste mogelijkheden toe te kunnen passen’, zo vertelt Van Veen.

kers een eigen bestaan opbouwen vanuit hun werk. Dit betekent dat we voor de medewerkers die dit willen een huis in een dorpje naast het project bouwen dat ze kunnen verdienen, dat dus hun eigendom wordt. Het dorp krijgt de nodige voorzieningen zoals een school, medische zorg en een winkel.’ Aan alles is gedacht? ‘De praktische ontwikkelingen rondom duurzaamheid gaan zo snel dat we tijdens het realiseren van het project constant zullen moeten beoordelen of er nieuwere en betere mogelijkheden beschikbaar zijn. We houden de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten vanuit de gedachte dat we daadwerkelijk duurzaam willen zíjn. ‘Naast het feit dat we de overtuiging hebben dat we zo duurzaam mogelijk willen zijn, ervaren we ook dat deze ambitie stimulerend is en ons al in de fase van naar de markt brengen onderscheidend vermogen geeft. Het verschil maken op duurzaam is daarmee leuk en zinvol op alle aspecten.’

Medische zorg

> Ron Brouwer is docent aan de Academie voor Facility

En hoe zit het met het economische aspect: prosperity? Van Veen: ‘We gaan samenwerken met lokale bedrijven en de bevolking. Zo kunnen alle medewer-

fmi

Management van de Haagse Hogeschool en lid van de redactiecommissie van FMI.

fmi 6 - 2014

21

Facilitaire loopbaan van… Naam: Bianca Wester Huidige functie: Manager Commerciële Zaken bij SAB Catering Wilde vroeger: een baan in een restaurant

Foto: ©NFP Photography - Pieter Magielsen

‘Ik twijfelde tussen de Hotelschool en de opleiding Facility Management. Uiteindelijk heb ik gekozen voor het laatste wegens de vele toekomstmogelijkheden na de studie’, vertelt Bianca Wester, manager Commerciële Zaken bij SAB Catering. ‘Diedenoort stond bekend als een van de betere facilitaire opleidingen in Nederland.’ Wester begon haar carrière in de reisbranche: ‘Na mijn studie had ik grote interesse voor reizen dus startte ik in 1996 bij Holland America Line en heb ik tweeënhalf jaar veel gereisd. Vooral op de SS Rotterdam, die momenteel weer in de haven in Rotterdam ligt. Ik begon als hostess en werkte later op de controllerafdeling. Daarna ben ik bij SAB Catering in de operatie gestart en doorgegroeid naar mijn huidige MT-functie.’ Wester had als kind al affiniteit met horeca: ‘Ik heb altijd al veel interesse gehad voor eten en drinken. Werken in een restaurant leek mij wel wat. Tot ik tijdens mijn studie in contact kwam met FM. Op dat moment was dat nog geen bekend vak en ik kan mij herinneren dat weinig mensen een beeld hadden van de studie Facility Management: “Wát studeer jij?”’ Wester geeft nu invulling aan het vak aan de leverancierskant: ‘Met als specialisatie marketing & sales binnen de bedrijfscatering. Veel van mijn gesprekspartners zijn oud-studiegenoten, die uiteindelijk als facility manager in het bedrijfsleven terecht zijn gekomen. Het is een mooi vakgebied dat momenteel vol in ontwikkeling zit. Voor ons is een interessante ontwikkeling dat veel organisaties de regie steeds meer toevertrouwen aan de specialisten van de betreffende facilitaire dienst. Dit geeft ons ruimte ondernemer te zijn. ‘Iedere organisatie heeft behoefte aan een andere facilitaire oplossing; dat vind ik een uitdaging. Het vraagt om maatwerk per organisatie en om verdieping in een organisatie. Alleen dan kunnen wij organisaties helpen om de uitdagende facilitaire doelstellingen te behalen.’ En over tien jaar? ‘Ik heb niet een uitgelezen beeld waar ik over tien jaar ben. Mijn huidige functie geeft uitdaging, afwisseling, energie van teamwork, ruimte voor creativiteit en een kijkje binnen veel organisaties. Dit alles in een mooie combinatie met mijn gezin. Het belangrijkste is dat ik kan bijdragen aan succes binnen een (facilitaire) organisatie.’

fmi 6 - 2014

23

juridisch 1 juli 2014 belangrijke datum voor arbeidsrechtelijke veranderingen Het wetsvoorstel Werk en Zekerheid heeft al veel stof doen opwaaien. Het wetsvoorstel is bedoeld om het ontslagrecht sneller en goedkoper te maken, meer mensen uit de WW aan het werk te krijgen en de rechtspositie van flexwerkers te versterken. Vanuit vele hoeken wordt echter in twijfel getrokken of dit daadwerkelijk gaat lukken. De werknemer lijkt het juist moeilijker te krijgen. Er is dan ook hevige kritiek.

De regering wil het wetsvoorstel per 1 juli 2014 in werking laten treden. Mocht dat lukken dan zullen onder andere de eerste wijzigingen met betrekking tot het concurrentiebeding, de proeftijd en de aanzeggingsplicht, per die datum in werking treden. Concurrentiebeding In arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd kan in beginsel geen concurrentiebeding worden opgenomen, tenzij schriftelijk wordt gemotiveerd waarom een concurrentiebeding noodzakelijk is vanwege ‘zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen’. Wanneer de werkgever zich op het concurrentiebeding beroept, zal hij moeten aantonen dat dit zwaarwegende belang nog steeds bestaat. Op twee momenten moet het zwaarwegende belang dus aanwezig zijn. De bewoording van een concurrentiebeding wordt daarmee van essentieel belang. Ontbreekt deze motivering in de arbeidsovereenkomst, dan is het concurrentiebeding nietig. Het concurrentiebeding is vernietigbaar wanneer een motivering wel is opgenomen maar de motivering niet langer van toepassing is of de werknemer onbillijk wordt benadeeld ten opzichte van het belang van de werkgever bij handhaving van het concurrentiebeding.

VOORUITGANG VRAAGT OVERZICHT Want overzicht geeft rust. Het stelt u bovendien in staat om goed te beheren, maar ook om gedegen te bouwen. Als u vanuit rust beslissingen kunt nemen, ziet u de resultaten groeien. De facilitaire oplossingen van Axxerion geven u een uitzonderlijk goed totaalbeeld van uw werkzaamheden. Het systeem is uiterst gebruiksvriendelijk en biedt u een duidelijk overzicht door de heldere dashboards en rapportages en overzichtelijke workflows. Voor kleinere organisaties betekent het de directe beschikking over een totaaloplossing voor gegevens- en procesbeheer. Grote organisaties kunnen eenvoudig informatie en processen

delen met afdelingen, vestigingen, klanten en leveranciers. Last but not least, door het SaaS-model (Software as a Service) bespaart u kosten omdat de prijs wordt bepaald door het feitelijke gebruik. Kortom: Het Facility Management Informatie Systeem van Axxerion garandeert overzichtelijkheid. U creëert rust en helpt daarmee uw onderneming vooruit. Wilt u ook overzicht creëren: Neemt u dan gerust contact met ons op via nummer 026 - 474 2420.

Advancing your business Ressenerbroek 26b - 6666 MR Heteren - T. +31 26 474 2420 - E. [email protected] - www.axxerion.com

Proeftijdbeding In arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd van zes maanden of korter, mag geen proeftijdbeding meer worden opgenomen. In het geval van opvolgende overeenkomsten is een proeftijdbeding nietig, tenzij de nieuwe arbeidsovereenkomst duidelijk ‘andere vaardigheden of verantwoordelijkheden’ eist. De werkgever heeft dan namelijk nog geen zicht op

de vaardigheden van de werknemer met betrekking tot de nieuwe werkzaamheden. Aanzeggingsplicht Om de werknemer tijdig duidelijkheid te verschaffen over het (al dan niet) eindigen van zijn arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd van zes maanden of langer, geldt straks als hoofdregel dat de werkgever uiterlijk één maand voor afloop van de arbeidsovereenkomst de werknemer moet informeren of deze wel of niet wordt verlengd, de zogenaamde aanzegging. Wanneer de werkgever de arbeidsovereenkomst wenst voort te zetten, moet hij ook aangeven onder welke voorwaarden deze kan worden voortgezet. Voldoet de werkgever helemaal niet aan de aanzeggingsplicht, dan is hij een vergoeding van één bruto maandsalaris verschuldigd. Hiermee wordt de arbeidsovereenkomst niet automatisch verlengd. Is de aanzegging te laat, dan heeft de werknemer recht op een vergoeding naar rato. Heeft de werkgever wel schriftelijk aangegeven dat hij de arbeidsovereenkomst wil voortzetten, maar geeft hij niet aan onder welke voorwaarden, wordt de arbeidsovereenkomst geacht te zijn voortgezet voor dezelfde duur (maar maximaal één jaar) onder de ‘oude’ voorwaarden. Inwerkingtreding Indien de planning van de regering wordt gehaald dan zijn bovenstaande wijzigingen van toepassing op overeenkomsten die zijn aangegaan op of na 1 juli 2014. De aanzeggingsplicht heeft op 1 juli 2014 onmiddellijke werking, maar zal nog niet gelden voor arbeidsovereenkomsten die binnen een maand na inwerkingtreding eindigen. Gedachte daarbij is dat je bij een arbeidsovereenkomst die in juli 2014 eindigt, nog niet kon weten dat een aanzeggingstermijn van toepassing zou zijn.

> mr. Nikki Leeuwrik is advocaat bij Certa Legal te Amsterdam. > Certa Legal, een full service juridische dienstverlener, behandelt in deze rubriek diverse juridische aspecten die van belang kunnen zijn voor het facilitaire werkveld.

fmi 6 - 2014

25

FMinFOCUS TECHNIEK

Schoonmaakbedrijf ontwikkelt robot voor het reinigen van windturbines Schoonmaakbedrijf Vlietstra heeft een robot ontwik-

Rob Frölich

keld voor het reinigen van windmolens. Een inventief

staaltje ondernemersgeest, waarmee het bedrijf de

• milieuvriendelijker • geen vergunningen voor een hoogwerker nodig

doelstelling heeft om de machine

• direct inzetbaar t.o.v. het inplannen van een hoog-

markt te zetten.

Schoonmaakbedrijf Vlietstra, opgericht in 1923, is een groot regionaal schoonmaakbedrijf met vier vestigingen in Noord- en Oost-Nederland. wereldwijd in de Naast het reguliere schoonmaakonderhoud, beschikt het bedrijf ook over een grote afdeling specialistische reiniging. Een van de specialismen is het reinigen van de moderne windturbines. Deze reiniging wordt uitgevoerd bij calamiteiten (bijvoorbeeld olielekkages). Sinds tien jaar werkt Vlietstra voor Vestas, een van de grootste windmolenfabrikanten van de wereld. Het werkgebied voor het reinigen van de windmolens beperkt zich tot de Benelux, hoewel er ook al opdrachten in Frankrijk en Hongarije zijn geweest.

Magnetisch rupsvoertuig Drie jaar geleden kreeg Henk Boering, operationeel directeur van Schoonmaakbedrijf Vlietstra, het idee dat het reinigen van de torens van windmolens veiliger en goedkoper zou moeten kunnen. Tot nu toe worden de torens schoongemaakt met behulp van een hoogwerker. Boering: ‘De reinigingsspecialisten moeten dan ook geen hoogtevrees hebben om de werkzaamheden tot op een hoogte van regelmatig meer dan honderd meter uit te voeren. Daarnaast is de inzet van een hoogwerker erg kostbaar, terwijl bij te veel wind de hoogwerker niet eens gebruikt kan worden.’ Samen met HW reinigingstechniek is drie jaar gewerkt aan een oplossing, die uiteindelijk is gecreëerd in de vorm van een magnetisch rupsvoertuig voorzien van wasborstels. De machine heeft de naam Magntrac gekregen, een afkorting van magnetic tractor. Om deze innovatie te beschermen, is er octrooi op aangevraagd. Het Nederlandse octrooi is verkregen en de Europese is op dit moment in behandeling. De machine heeft een aantal grote voordelen ten opzichte van de werkmethode met gebruik van een hoogwerker: • veiligheid - medewerkers hoeven niet meer op grote hoogte te werken • kostenbesparend ten opzichte van de kosten voor een hoogwerker

26

fmi 6 - 2014

(buiten Nederland) en dus ook geen extra kosten

werker, wat gemiddeld drie tot vijf werkdagen duurt

• geen probleem met bereikbaarheid ten opzichte

van een grote hoogwerker die niet altijd zonder hulpmiddelen geplaatst kan worden • geen beperking in verband met weersomstandigheden

Joysticks De robot klemt zich met magnetische rupsbanden vast aan de toren van de windmolen. Vooraan de robot zitten twee ronddraaiende wasborstels waar water, voorzien van een reinigingsmiddel, op wordt geneveld. Ook is er een camera op gemonteerd, zodat de verrichtingen via een beeldscherm vanaf de grond gevolgd kunnen worden. Door middel van twee 24volt elektrisch aangedreven motoren wordt hij vanaf de grond bediend. De bediener van de machine kan de richting van de machine bepalen door simpelweg de joysticks te bedienen. Schoonmaakbedrijf Vlietstra verwacht veel van deze innovatie. Het bedrijf richt zich vooral op Europa, de Verenigde Staten en Canada om de machine in de markt te zetten. Dit zijn tevens de regio’s die de veiligheid van werken op een goede manier in hun wetgeving geregeld hebben. En dat is nu juist de kracht van deze machine. Bij alle

traditionele manieren van reinigen moet een medewerker op hoogte werken. Maar met onze robot is werken op hoogte niet meer nodig. Dat maakt het de veiligste manier om een windmolen te reinigen. Daarnaast zal de kostenbesparing uiteraard ook een goede reden moeten zijn om groene energie betaalbaar te maken.

Doorontwikkeling Volgens Boering was het een interessant leerproces: ‘De weg van bedenken, ontwerpen en het daadwerkelijk bouwen, is er een geweest met veel aanpassingen en veranderingen; maar uiteindelijk met een goed resultaat. ‘Verrichtingen kunnen via een Daardoor gaan we ook bij andere problemen of uitdaginbeeldscherm vanaf de grond gen meer nadenken over eventuele slimme oplossingen. gevolgd worden’ Sinds de introductie van de machine zijn we ook benaderd door een aantal bedrijven over het gebruik bij andere toepassingen zoals scheepswanden en silo’s. We gaan dan ook zeker nadenken over een doorontwikkeling van deze machine.’ fmi

> Rob Frölich is financieel directeur van Schoonmaakbedrijf Vlietstra.

fmi 6 - 2014

27

FMinFOCUS TECHNIEK

Van centraal fossiel naar decentraal duurzaam Over de ambities van Eneco

Erik Ernst en Rianne Kuik

In 2013 wilde Eneco met de interne bedrijfsvoering vijftig procent minder CO2 uitstoten ten opzichte van 2007. Het is nu halverwege 2014; tijd voor een terugblik. Wat zijn de daadwerkelijke resultaten en hoe zijn die bereikt?

De Solar Seat: een zitbank met zonnepaneel

28

fmi 6 - 2014

In 2013 sprak FMI met Eneco over het nieuwe kantoorpand. Een van de doelstellingen in het pand was om met de interne bedrijfsvoering in 2013, ten opzichte van 2007, vijftig procent minder CO2 uit te stoten. We gingen opnieuw langs bij de energieaanbieder en spraken over de behaalde resultaten. ‘Samen gaan we voor duurzaam’, daar zijn we als medewerker van Eneco allemaal verantwoordelijk voor,’ aldus Desirée Dongelmans, manager Facilities bij Eneco. ‘De strategie moet voelbaar zijn in onze panden. Iedere dag presenteren we dit op een gastvrije wijze aan de bewoners en gasten van onze panden. Voor ons als facility management is samenwerking van groot belang bij het realiseren van deze doelstelling. Samenwerking binnen ons eigen team, met onze leveranciers maar ook met onze collega’s. Het is ook samen met de collega’s van andere afdelingen dat we nadenken over onze energiebalans.’ ‘Wij geloven echt in duurzaamheid en het belang daarvan voor onze toekomst. Het zit in onze genen,’ voegt Hadi Akbari toe, senior business development manager Solar. ‘Ik ben trots op Eneco en mijn collega’s. Trots op hoe we met elkaar werken aan onze geloofwaardigheid. Ik merk ook dat mijn omgeving veel respect heeft voor ons en de wijze waarop we kijken hoe we duurzaam kunnen werken.’ ‘Natuurlijk verloopt de samenwerking niet altijd vlekkeloos en hebben we soms te maken met verschillende belangen, maar uiteindelijk komen we er goed uit,’ zegt Eric van Gelderen, senior projectcoördinator Warmte & Koude. ‘We maken als organisatie een forse transitie door,’ aldus Dongelmans.

Eneco als voorbeeld Dongelmans: ‘Tijdens ons gesprek vorig jaar waren de kengetallen ten aanzien van onze CO2-doelstelling nog niet bekend. Nu wel. Als groep hebben we de doelstelling van 50 procent CO2-besparing niet gehaald, voornamelijk omdat we door spreiding van het werk steeds meer autokilometers maken, maar we zijn wel heel ver gekomen. Als groep hebben we een besparing van 39 procent ten opzichte van 2007 gerealiseerd.’ (kader) Dongelmans vervolgt: ‘We zijn nu op het punt dat we met de huidige beschikbare techniek geen verdere substantiële verbeteringen ten aanzien van onze CO2uitstoot kunnen realiseren zonder dat dat onze bedrijfsvoering schaadt. Onze grootste impact en invloed ligt in onze ketens. Denk hierbij aan het helpen van onze klanten bij besparen, samen energie opwekken en duurzame energie leveren. Om dit goed en geloofwaardig te kunnen doen, nemen we onze voorbeeldfunctie en het adagium practice what you preach zeer serieus.’

Duurzaam, decentraal, samen ‘We werken toe naar duurzaam, decentraal, samen,’ (DDS) vertelt Akbari. ‘We komen van centraal fossiel en hebben gekozen voor een integrale aanpak om DDS te realiseren. Een doelstelling die we samen met onze klanten realiseren. Klanten kunnen aandelen kopen in een windmolen, zonne-energie of zelf een installatie aanschaffen. Hierdoor vergroten we de betrokkenheid. Mensen voelen ook echt iets bij duurzaam, zien de noodzaak ervan in. Het gaat om meer dan alleen het financiële voordeel, anders zouden de

fmi 6 - 2014

29

FMinFOCUS TECHNIEK

partnerships die er nu zijn, niet zijn ontstaan.’ Dongelmans: ‘We kiezen steeds voor een integrale benadering waarbij het realiseren van de doelstellingen van de klant centraal staat. We zijn een prachtig bedrijf en hebben alles in huis om aan de klantvraag te kunnen voldoen en de markt werkt ook mee. De noodzaak om te bewegen naar duurzame energie is steeds meer een gegeven in plaats van een vraag.’

De professionele restaurantinrichting. Bij Hakvoort Professional een vanzelfsprekendheid! Terwijl iedereen zijn best doet om topprestaties te leveren, kunt u in uw restaurant heel wat records breken. Denk maar aan snelheid en gemak van bereiding of aan efficiëntie en veelzijdigheid van apparatuur. Wat uw streven ook is, Hakvoort adviseert u graag bij uw restaurantinrichting. Daarbij putten we uit een breed assortiment aan kookgroe-

pen, vaatwassers, koelingen, werkbanken en andere professionele apparatuur van kwaliteitsmerken. Altijd gunstig geprijsd. Uw wensen werken wij geheel vrijblijvend uit in een ontwerp dat past binnen het beschikbare budget. Na plaatsing kunt u rekenen op onze uitstekende service. Zodat u in uw restaurant topprestaties kunt blijven leveren.

Warmte- en koude-opslag

Steamers

Van Gelderen: ‘In dit pand maken we gebruik van warmte- en koude-opslag (WKO) in combinatie met een warmtepomp van Eneco. Een techniek die je kunt vergelijken met die van een koelkast. Bij een koelkast wordt de koude gebruikt om het product in de koelkast te koelen, de warmte wordt afgevoerd. In het geval van WKO wordt de warmtepomp gebruikt om het gebouw te verwarmen en de koude op te slaan in de ondergrondse koudebron. De koudebron wordt in de zomermaanden weer gebruikt om het gebouw te kunnen koelen. Om de temperatuur goed ingeregeld te krijgen is tijd nodig. Tijd om de omstandigheden en de effecten daarvan op de temperatuur goed te leren kennen. Dat vraagt om begrip van alle betrokkenen en duidelijke communicatie van ons richting de medewerkers.’ Dongelmans: ‘Naast de WKO leveren ook de zonnepanelen op de daken en aan de gevel evenals de vier suntrackers een belangrijke bijdrage aan de verduurzaming.’ Akbari: ‘Zonnepanelen kunnen echt iets doen

voor de uitstraling van je pand. Ook panelen die geplaatst worden op locaties waar ze minder rendement geven – zoals op het oosten of westen – zijn nog interessant. Deze panelen leveren al gauw een opbrengst van 85 procent ten opzichte van een optimale oriëntatie op het zuiden. We hebben bij Eneco 173 kilowatt vermogen aan zonnepanelen: • platte daken: 90 kilowatt • gevel: 63 kilowatt • 4 suntrackers: 20 kilowatt Hiermee wekken we 125.000 kilowatt-uur per jaar op. Dat staat gelijk aan het verbruik van 37 gemiddelde huishoudens. Gedurende de 25 jaar levensduur van deze panelen besparen we hiermee 1.700 ton CO2, dit kun je vergelijken met het neutraliserend vermogen van een klein bos ter grootte van circa 3.400 bomen.’

Esthetisch vermogen Akbari vervolgt: ‘De esthetische mogelijkheden van zonnepanelen zijn enorm. In opdracht van Eneco is bijvoorbeeld de Solar Seat ontwikkeld. Een zitbank waarboven, als een parasol, een zonnepaneel is geplaatst met een lichtarmatuur. Een zonnepaneel kan ook ingezet worden als bouwelement. Denk bijvoorbeeld aan zonne-panelen in plaats van marmer. Daarmee draagt je uitstraling bij aan de energieprestatie (EPC) die geleverd moet worden. Helaas denkt men in het bouwproces vaak te laat na over deze mogelijkheden. Ik pleit dan ook voor integratie van duurzaamheid bij nieuwbouw. Daar kan veel mee gewonnen worden.’ fmi

> CO2-emissies per medewerker Kooklijn

EMMELOORD

Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 Fax: (0527) 635 680 [email protected] 14-20-00

AMSTERDAM

De Flinesstraat 20 1099 CC Amsterdam Tel: (020) 665 6428 Fax: (020) 665 1483 [email protected]

GRONINGEN

Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 Fax: (050) 318 2254 [email protected]

ROTTERDAM

Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 Fax: (010) 750 2775 [email protected]

(ton CO2 per medewerker) Mobiliteit Huisvesting Papier CO2-emissies/ medewerker Bron: Enevo Groep

K Koeling

Vaattwas

VENLO

Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 Fax: (077) 387 4564 [email protected]

VLISSINGEN

Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 Fax: (0118) 493 232 [email protected]

www.hakpro.nl

2007 2,8 1,8 0,1 4,6

2013 2,7 0,1 0,0 2,8

> Meer weten? Desirée Dongelmans, [email protected]. Over de auteurs: Erik Ernst is projectleider Facility bij FrieslandCampina en redactielid van FMI. Rianne Kuik is eigenaar van K&K Connect, initiatiefnemer van durfteverbinden.nl en redactielid van FMI.

fmi 6 - 2014

31

FMinFOCUS TECHNIEK

Intelligente beveiligingstechniek Fysieke interventie vindt alleen nog plaats als de situatie daar om vraagt

De beveiligingsbranche innoveert. Traditionele manbewaking wordt steeds vaker gecombineerd met technologie waardoor veiligere én efficiëntere oplossingen

Coen van Luijken

ontstaan. De Nucleair Security Summit (NSS) en de Asis

Voordat we dieper op de verschillende technologische mogelijkheden ingaan, dient een kanttekeInternational Security Conference & Exhibition, die ning geplaatst te worden. Het gebruik van alleen techniek is namelijk niet zaligmakend, het dient onlangs in het World Forum in Den Haag werden geingebed te zijn in het beveiligingsbeleid van een houden, waren prachtige gelegenheden om de stand organisatie en het moet integraal onderdeel te zijn van verschillende maatregelen. Zoals in veel gevalvan zaken op dit gebied eens onder de loep te nemen. len geldt, de inzet van techniek is een hulpmiddel en geen doel op zich. Innovaties ontstaan niet door toevalligheden. In het algemeen zijn dienstverlenende organisaties, waarbij de nadruk ligt op de mens, niet zo snel geneigd om geld en tijd te investeren in technologische vooruitgang. Immers, de techniek kan een bedreiging zijn voor de inzet van medewerkers. Steeds meer beveiligingsbedrijven kiezen voor totaalconcepten waarbij mens en techniek samenkomen in één oplossing. Samenwerking met de meest vooraanstaande (technologische) kennispartners in de branche is daarbij onontbeerlijk. Dat komt bijvoorbeeld tot uiting binnen The Hague Security Delta (HSD), een netwerk waarin kennis en kunde van ’s lands meest innovatieve veiligheidspartners is gebundeld.

Nieuwe concepten Recent heeft de Tweede Kamer een wetsvoorstel aangenomen dat het gebruik van flexibel cameratoezicht mogelijk maakt. Voortaan mogen gemeenten zelf bepalen of ze gebruik willen maken van mobiele camera’s, zoals drones. De inzet van drones gebeurt al wel maar niet op grote schaal. Er is namelijk nog een aantal aanvullende

32

fmi 6 - 2014

vraagstukken over de operationele inzet op te lossen. Een voorbeeld dichter bij huis zijn de flexibele cameramasten, de zogenaamde Prof Guards, die Trigion heeft ontwikkeld in samenwerking met Boels Rental. De plug-and-play-cameramast is een volgende generatie van flexibel cameratoezicht. De intelligentie in het systeem weet relevante zaken te scheiden van irrelevante, waardoor het aantal valse alarmmeldingen ongekend laag is ten opzichte van eerdere systemen op de markt. Zo wordt automatisch rekening gehouden met de grootte, snelheid en beweegrichting van een object – ongeacht de lichtinval en weersinvloeden. De tendens is dat opdrachtgevers steeds meer om flexibele cameratoezichtmogelijkheden vragen. Men ervaart het als een goede aanvulling op het palet van beveiligingsmogelijkheden om de veiligheid te verbeteren.

Virtueel Een mooi voorbeeld van het gebruik van hedendaagse technieken in combinatie met fysieke inzet, is het Virtual Close Protection (VPC)-concept. Het concept is tot stand gekomen op basis van co-creatie met Makro Nederland. Daarbij is gekeken of het dagelijkse veilig openen en sluiten van (distributie) centra verbeterd kon worden. Met als bijkomende eis dat het geheel aan maatregelen uiteindelijk moest leiden tot lagere kosten. Het beveiligingsproces, waarbij in het verleden structureel mobiele surveillanten betrokken waren, vindt nu voor een groot deel virtueel plaats. In een ruime omgeving rond een gebouw is een virtueel hek geplaatst, gedefinieerd in het computersysteem. Doordat medewerkers worden uitgerust met een GPS-trackingsysteem weet het systeem altijd waar zij zich bevinden. Zodra zij de virtuele afscheiding betreden, wordt een controleronde op afstand uitgevoerd door een centralist op de AlarmServiceCentrale. Afwijkingen worden vroegtijdig, door het systeem of de centralist, gesignaleerd waarna een mobiele surveillant naar de plek van alarmering wordt gedirigeerd. Fysieke interventie vindt alleen nog plaats als de situatie daar om vraagt. Het concept is inmiddels succesvol geïmplementeerd bij diverse distributiecentra, financiële instellingen, tankstations en andere opdrachtgevers die worden geconfronteerd met risicomomenten bij hun dagelijkse activiteiten. Het integrale concept heeft bewezen dat het niet alleen (kosten) efficiënter is, het voorkomt ook dat mensen (eigen personeel of beveiligers) ongemerkt in een risicovolle situatie terecht komen.

Afwijkingen signaleren Dat innoveren ook samenwerken betekent, blijkt onder meer uit het succes van The Hague Security Delta. Concrete successen van samenwerking tussen technologiebedrijven en beveiligingsbedrijven kunnen we ook optekenen. Een toonaangevend voor-

beeld daarvan is het BeWare-concept dat tot stand kwam met partners als onder meer Dysi (Dynamic Systems Intelligence) de TU Delft, TNO en Trigion. In 2009 werd het concept onderscheiden met een Asis Accolades innovation award en inmiddels biedt het concept een basis voor diverse andere concepten. Wellicht ten overvloede, BeWare is een intelligent platform dat, op basis van externe sensoren en bronnen, in staat is om (openbare) situaties te beoordelen en afwijkingen te signaleren. Dat resulteert in een waarschuwing en in advies aan de dienstdoende centralist op de AlarmServiceCentrale, die op zijn beurt heel gericht interventies kan plegen en beveiligers en hulpverleners ter plekke kan dirigeren. Het systeem analyseert op basis van big-datatechnieken alle informatie uit aangesloten externe bronnen zoals meldpanelen, alarmsystemen, hekwerkdetectoren, beveiligingscamera’s, openbare bronnen en zelfs politieregisters. Maar ook door actuele data te vergelijken met historische informatie. Daarmee is het voor een deel een autodidactisch systeem. Uniek is dat de BeWare ook kan worden gebruikt voor oefeningen en trainingen. Werkelijk elke calamiteit kan op elke willekeurige locatie worden gesimuleerd, zonder veel kosten te hoeven maken en dat productieprocessen of het verkeer stil gelegd hoeft te worden.

Robotica in security Daar waar robots in andere branches, zoals in de manufacturing industry en offshore, niet meer weg te denken zijn, doen robots ook steeds meer hun intrede in de security branche. Op de Asis Conferentie werd de bewakingsrobot SAM (Secure Autonomous Mobile) voor het eerst aan het brede publiek getoond. Deze security and surveillance robot is ontwikkeld met Robot Security Systems en observeert, detecteert en rapporteert volledig autonoom op normafwijkende situaties. Het is beveiligd tegen externe aanvallen zoals hacking, obstructie en vernieling. In onze visie moet robottechnologie leiden tot een hogere efficiëntie waarbij mens en techniek gecombineerd worden tot nieuwe concepten. Fysieke interventies of toezicht zullen nooit verdwijnen, maar de mens krijgt meer en nieuwe zintuigen tot zijn beschikking. Het succesvolle verloop van de recente evenementen in het Worldforum in Den Haag is mede te danken aan de technologische ontwikkelingen van de afgelopen jaren. Oplettende bezoekers van de Asis International Security Conference & Exhibition hebben een voorproefje gekregen van de allernieuwste technologie die in de nabije toekomst niet meer weg te denken is uit de security wereld.  fmi

> Coen van Luijken is directeur business development bij beveiligingsbedrijf Trigion

fmi 6 - 2014

33

Voor het delen van internationale FM-kennis heeft FMI de samenwerking gezocht met Facility Management Journal, de uitgave van IFMA. De twee bladen zullen relevante kopij met elkaar uitwisselen. Dit artikel verscheen eerder in IFMA’s Facility Management Journal.

Low Investment, Low Impact Sustainable water management techniques

Low impact development (LID) is an innovative approach to stormwater management for land development or redevelopment projects. These techniques mimic a site’s predevelopment characteristics by handling stormwater close to the source rather than conveying runoff to costly stormwater disposal areas. John M. Perry

34

fmi 6 - 2014

LID systems can involve everything from protecting vegetated open space and treating stormwater though vegetated swales or bioretention areas to rainwater harvesting and sustainable plant selection. Initially, local and state agencies in the U.S. mandated that LID techniques be used over traditional systems as a new approach to protect the environment. While some charged with enforcing this mandate have criticized it as burdensome or unnecessary, LID techniques can actually offer significant potential cost savings.

Comparing traditional systems to eco-friendly alternatives Consider a road or access drive with a traditional curbing and closed drainage conveyance system. The road will have curbing on each side, two catch basins and one drain manhole per every 300 feet, with a minimum 12-inch drainage pipe along the entire length. Now consider the same roadway with a vegetated conveyance swale on each side. The roadway incorporating LID techniques requires no curbing, no traditional drainage structures and no piping. An owner can expect to pay up to US$155 per linear foot for the traditional closed drainage system versus around US$58 per linear foot for the vegetated swale option, a savings of almost 300 percent. Most municipalities require a certain percentage of parking areas to be landscaped with internal islands to break up large pavement regions. In the past, it was common to use raised landscape islands surrounded by large amounts of curbing to meet this requirement. The parking lot would also require catch basins, manholes and drainage pipes. This closed drainage system would then need to convey the stormwater to a detention basin or an underground storage and infiltration system. Instead, consider using bioretention areas to meet both landscaping requirements and drainage needs. This “two-for-one” deal can save significant costs on curbing and drainage structures while preserving natural buffers in areas that would have otherwise been planned for detention basins. Bioretention areas can also eliminate the need for underground storage, which results in large savings in detention chambers, crushed stone, excavation and precast drainage structures. Since bioretention areas provide advanced stormwater quality treatment, owners can avoid purchasing costly proprietary treatment structures. Consider the following two scenarios, each consisting of a half-acre parking lot flowing to a stormwater management system. 1. In the first scenario, runoff from the parking lot will flow to concrete catch basin structures, enter a mechanical separator device for water quality treatment, discharge through a manifold and flow into a subterranean stormwater system consisting of plastic or concrete chambers surrounded by crushed stone. Finally, the runoff will flow through a concrete

outlet control structure to detain the runoff prior to its ultimate discharge. On top of all this, it will still be necessary to provide a landscape island to meet zoning regulations and provide for traffic circulation. The owner and FM team could expect to pay around US$65,000 for the system as described. 2. N  ow consider that runoff from the parking surface flowing instead toward a bioretention area, acting as landscape and a traffic circulation measure all in one. The bioretention requires no catchbasins or mechanical treatment structures; it consists solely of an engineered soil medium on top of crushed stone overlaid with hardwood bark mulch. It is planted with herbaceous perennials, shrubs and occasional understory trees; all of which can tolerate both ponding and drought and are resistant to road salt. Occasionally, bioretention areas are underdrained and may contain an overflow structure as necessary. The estimated cost for this type of system, which handles the same amount of runoff and provides better treatment of stormwater, is around US$40,000. Bioretention areas are also a great alternative to mechanical separators for the treatment of total suspended solids, nitrogen and phosphorous. Phosphorous removal is becoming an increasingly high priority with permitting authorities throughout the U.S. Phosphorous deposits into rivers, streams and lakes are mainly introduced by fertilizers, pesticides and decayed plants entering the stormwater system. This can cause algae blooms and generate eutrophication that is detrimental to ecosystems and drinking water quality. Phosphorous treatment has become a lucrative business with many new filter products recently hitting the market. Many of these products have shown sufficient results and can often be a valid solution. However, depending on the site’s size, anticipated phosphorous load and treatment requirements, facility professionals could expect to pay as much as US$80,000 for some of these new devices. Bioretention areas offer equal or superior water quality treatment with an enormous cost savings. Permeable surfaces, such as porous asphalt or permeable pavers, can be used in place of infiltration and/ or detention basins. This can lead to more space for development, which equates to more potential revenue. The pavement areas can actually be used for stormwater mitigation, which saves on space since it negates the need to construct both a paved area and a detention basin and leaves the area open for alternate uses. Depending on design parameters, the use of permeable surfaces can result in greater up-front costs of roughly 10 percent for the hardscape areas. However, the resultant revenue-generating building space can greatly outweigh this initial cost over time.

Site selection Proper site selection can minimize disturbance to wetlands and endangered species habitats, therefore

fmi 6 - 2014

35

www.osram-benelux.com

reducing costs of mitigation efforts. Typical mitigation of species habitat land includes purchasing or restricting by deed at least 1.5 times as much land that has been altered within the habitat. For example, to develop 10 acres within a habitat area, you would need to purchase 15 acres of non-habitat and undeveloped area to set aside that can never be developed. Similarly, disturbance to wetland areas typically requires costly replication measures at a ratio of 2:1 and sometimes as much as 3:1 depending on local regulations. The grading, soil amendments, plantings and establishment measures associated with mitigation and/or replication can quickly “unhinge” a development pro forma. Avoiding construction within wetlands and habitats will also save vast amounts of time and money on permitting and design fees and can promote public good will. Proper site selection can limit dewatering efforts, costly erosion control measures and overall site construction complexity. Also, contractors can often reclaim existing asphalt and pavement bases which can be of significant savings. Depending on the nature of the site, there could be existing infrastructure available for reuse. Native plantings have adapted to the regional climate, soil conditions and sunlight for thousands of years. Incorporating locally grown plants limits travel, fuel costs and contractor markups during construction. Many indigenous plants are also drought tolerant, which minimizes or eliminates the need for irrigation, thus saving on installation costs and water usage. Sustainable planting practices

Licht is gastvrij De verlichting aan de receptie van een hotel dient uitnodigend en functioneel te zijn. Vanaf het ogenblik dat gasten een hotel binnenkomen, worden ze verwelkomd door licht dat bepaalde gebieden van de foyer benadrukt waardoor de gasten eenvoudig hun weg kunnen vinden. Verlichting moet daarom een sfeer scheppen die zo uitnodigend en ontspannen mogelijk is. OSRAM heeft een uitgebreid portfolio van innovatieve en energie-efficiënte armaturen en lichtbronnen die voor de perfecte verlichting zorgen.

> References 1. Massachusetts Stormwater Handbook, Volume 2, Chapter 2. 2. Massachusetts Department of Transportation, Highway Division, Weighted Bid Prices through August 2013. 3. Boston Water and Sewer Commission, 2013 Water and Sewer Rates. 4. LEED Reference Guide for Green Building Design and Construction. 5. UMass Amherst, Agriculture & Landscape Program.

further eliminate the need for fertilizers, pesticides and continuous maintenance, resulting in a significant savings to yearly maintenance budgets.

Collected versus purchased water Harvesting rainwater in lieu of paying for municipal water can result in significant savings for large facilities. A university with a typical natural grass playing field (approximately 90,000 square feet) requires approximately 1 inch of water per week to maintain root health and a safe playing surface. Watering this facility over a 20-week period in a year expends over 1 million gallons of water, which amounts to around US$8,500 per year, or more than US$150,000 in a 20-year lifespan. Rainwater harvesting can also be used at larger buildings, such as schools and hospitals, to flush toilets, irrigate lawns and gardens, wash exterior equipment and suppress fires. A well-designed and considered rainwater harvesting system can significantly supplement your watering needs and will pay for itself in a fraction of your facility’s life expectancy. Each of these approaches is supported by the U.S. Green Building Council and can be used to gain increasingly important LEED credits for sites and buildings. It should also be noted that incorporating LID techniques can facilitate a much smoother and faster permitting experience and increase public support. Regulatory agencies are much more likely to approve a project that integrates environmentally friendly design considerations, and residents and stakeholders are far less likely to oppose the project. This can save owners and developers months or years in the approval process. The added benefit to the environment and the cost savings to facility managers truly make LID a win-win for all parties. fmi

> John M. Perry, P.E. is a project manager in the civil engineering group at Gale Associates, Inc. He has more than 10 years of experience in site design and permitting of land development projects. Perry can be reached at 800-659-4753 or [email protected]. For more information about Gale Associates, Inc., go to www.galeassociates.com.

Light is OSRAM

fmi 6 - 2014

37

advertorial

DRION – WELTEN

AFVAL BESTAAT NIET

LECTORENDIALOOG Ruud Welten (docent Filosofie en Bedrijfs- en organisatie-ethiek aan de Universiteit van Tilburg en lector Ethiek bij het kenniscentrum Hospitality van Saxion) en Bernard Drion (lector FM aan NHTV en directeur bij Hospitality Consultants), discussiëren en filosoferen elke maand op het kruispunt van FM en ‘de wereld waar niets nog is zoals het was’. Beste Bernard, Als ik zeg dat ik het niet zo heb op futorologen, dan doel ik daarmee op snelle jongens die in een half uurtje met hun presentatie mensen de stuipen op het lijf jagen om ze vervolgens hun oplossingen te verkopen. Een dergelijk gratuit profeetgedrag doet geen recht aan de veranderingen die de samenleving vanuit het gezichtspunt van onze hospitality navigators ondergaat. Een navigator is iemand die in staat is zich te oriënteren en, waar mogelijk, anderen een weg te wijzen. Ik geloof dat we het daarover eens zijn. ‘Als hij - de hospitality navigator - maatschappelijke en technologische ontwikkelingen gestructureerd bijhoudt en die kundig interpreteert, kan hij foute strategische keuzes, die hem veel later zullen worden aangerekend, omzeilen,’ zo schrijf je. Maar dat is voor mij niet genoeg. Om met jouw zeilmetafoor mee te gaan: de hospitality navigator moet in staat zijn alle zeilen bij te zetten en wat misschien nog belangrijker is, volledig van koers te veranderen als ontwikkelingen dat vereisen. Een navigator is iemand voor wie de opdracht niet achter zich ligt, maar vóór hem (of haar). Een navigator kijkt naar de golven vóór de boeg, die erachter zijn minder belangrijk. Exit business as usual. Ik ben benieuwd hoe je daar tegenaan kijkt, dat ‘van koers veranderen’. Onze studenten FM bijvoorbeeld, worden heel duidelijk op een vaarroute gezet. Met competenties en kennis wordt hun route bepaald. Op het moment dat ze de werkvloer betreden, blijkt de kennis die ze hebben opgedaan in het slechtste geval achterhaald. Dus: wat nu als halverwege de route blijkt dat de eenmaal afgestudeerde FM’er in de praktijk van koers moet veranderen?

Het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) heeft sinds 2011 een nieuw onderzoekscomplex in het groene kenniscentrum van Wageningen. Het architectenbureau Claus en Kaan en het ontwerpteam kregen de opdracht zo veel mogelijk volgens de cradle to cradle-filosofie te ontwerpen: om de kringlopen van energie, materialen, water en voedingsstoffen te sluiten. In dit bekende duurzame gebouw dat ‘leeft’ werden èn worden samen met partners de allernieuwste en nog niet volledig ontwikkelde technieken toegepast op het gebied van energieopwekking, duurzaam energiegebruik, materiaalkeuze en stimulering van de biodiversiteit.

Dat dit voorbeeld goed gelukt is blijkt wel uit de toegekende prijzen, zoals de Duurzame Architectuur Award 2011 in de categorie ‘Meest Duurzame Gebruiker’ en de Gouden Piramide 2012: de Rijksprijs voor inspirerend opdrachtgeverschap in de architectuur. In het architectonisch ontwerp zijn zowel duurzame halffabricaten als eindproducten gebruikt. De RB1E elektronische wastafelkranen zijn van VOLA, het Deense familiebedrijf dat sinds 1968 op ambachtelijk duurzame en innovatieve wijze in de eigen fabriek kranen ontwerpt en produceert. Door spaarzaam om te gaan met de grondstoffen tijdens het productieproces, restmaterialen te recyclen en vervolgens waterbesparing toe te kunnen passen in het gebruik van de VOLA-kranen, maakt dat VOLA zich kan vinden in de uitspraak: “Afval bestaat niet”.

VOLA Nederland BV I Showroom Valkenburgerstraat 23 I 1011 MG Amsterdam I Tel. 020 – 36 56 356 I www.vola.com Openingstijden: Maandag t/m vrijdag: 08.30 – 12.30 / 13.00 – 17.00 uur en op afspraak.

stuurloos aan het worden zijn binnen de wereld van FM en een koerswijziging vereisen? Ik doe alvast een voorschotje. Ik denk aan leegstand van kantoorpanden terwijl nieuwe, nu al verouderde panden, gebouwd worden. Of aan de wispelturigheid van het oude naar het nieuwe werken en Foto’s: ©NFP Photography - Pieter Magielsen

Louise Vet, directeur van het NIOO-KNAW: “Wij wilden laten zien dat ecologie en economie niet strijdig hoeven te zijn. Ons onderzoek aan en onze kennis van de natuur helpt daarbij, en dat weerspiegelt dit nieuwe gebouw. De natuur kan ook als voorbeeld dienen voor de hele maatschappij. Zuinig omgaan met drinkwater hoort daar helemaal bij.”

Wat zijn volgens jou thema’s die op dit moment behoorlijk

dan toch weer terug. Of aan de steeds groter wordende rol van nieuwe media. Wat we nodig hebben zijn mensen met visie die de business as usual durven te tarten. Want de motor van het eens zo mooie stoomschip van het oude facility management begint behoorlijk vast te lopen. Af en toe aan een wieltje draaien om wat bij te stellen voldoet niet meer. En de kapitein is zoek. Wat gaan we doen? Ruud

Koester uw dienstverlening

COLUMN bestuur

Nudging?

De meest gebruiksvriendelijke ondersteuning voor uw facilitaire afdeling

Maybrit Admiraal, Leden & Internationaal @maybritadmiraal

Met TOPdesk heeft u alles in huis om meldingen, reserveringen en andere taken razendsnel af te handelen. U hoeft alle informatie slechts op één plek te beheren, terwijl elke afdeling zijn eigen veilige werkomgeving behoudt. TOPdesk is de enige tool die FM, ICT en HRM perfect integreert.

Contractbeheer en SLM (Service Level Management) helemaal zelf uw producten- en dienstencatalogus inrichten, beheren en toezien op de naleving. En behandelaars op locatie kunnen met TOPdesk Mobile taken inzien en ter plekke meldingen aanmaken.

Met de nieuwste versie van TOPdesk profiteert u van functionaliteiten die uw werk eenvoudiger maken. U kunt in het vernieuwde

Meer weten? Bezoek www.topdesk.nl/facilitair

Deze column heeft geleid tot stress bij de eindredactie. Op het moment dat ik mijn tekst aanleverde, draaiden de drukpersen al warm. Waarom? Niet omdat het thema van dit nummer – duurzaam ondernemen – mij niet interesseert. Recentelijk heb ik nog in mijn vrije avonduren een programma van de Universiteit Utrecht gevolgd over ‘duurzaamheid als wereldbeeld’. Dus dat is het niet; ik wil er alleen niet meer over schrijven! Ik heb het opgezocht. Begin van deze eeuw heb ik al mijn eerste artikel geschreven over maatschappelijk ondernemen. Het is zelfs het jaarthema geweest van FMN. Inmiddels bekruipt mij het gevoel dat wij beter zijn in woorden dan daden. En waren facility managers nu niet juist meer van het doen? Vooralsnog lijkt dit alleen op te gaan voor zaken die onderaan de streep geld opleveren, en blijven zelfs de meest duurzame bedrijven aarzelen zodra het geld kost. Toch is dit in de cruciale pioniersfase vaak onvermijdelijk en zelfs noodzakelijk. Hoe kan je met droge ogen een duurzaam wagenpark van je leverancier eisen, terwijl de SUV’s en Ferrari’s voor de deur staan? Ook dit vroeg ik me jaren geleden al af, maar het is helaas nog steeds realiteit.

Tijdens de paasdagen heb ik in het zonnetje Inferno van Dan Brown gelezen. Fictie natuurlijk, maar veel feiten zijn realiteit. ‘Meer met minder’ is niet voldoende. ‘Minder met veel minder’ of nog beter ‘minder en heel anders’. Ik besef dat ik klink als een zeurkous, maar wie bewijst mij het tegendeel? Wie verrast mij met de daadwerkelijk onderscheidende facilitaire voortrekkersrol? En dan heb ik het niet over nieuwe technische snufjes, maar over echt anders. Een collega van mij verkent de grenzen van circulair inkopen in een pilot met de Rijksoverheid, ik wacht de resultaten af. Maar welke facilitaire kansen biedt de sharing economy? En welke rol kan nudging spelen? ‘Vertrouw minder op informatieoverdracht en bewustwordingscampagnes en meer op indirecte, zachte, soms

onmerkbare vormen van gedragsbeïnvloeding’. In het seminar over nudging werden enkele (oude) facilitaire voorbeelden genoemd, maar volgens mij kunnen wij hier veel meer mee! Het roept de nodige ethische discussie op: mogen we de vrije keuze wel manipuleren? Het taboe vermindert echter, Obama en Cameron hebben al hun eigen nudge teams. Mijns inziens doen marketeers al jaren niet anders en kunnen we deze kennis prima voor zaken als duurzaamheid en gezondheid inzetten. Vaak is het niet de vraag of (we weten dat) het kan (of eigenlijk zou moeten), maar dat we het ook doen. En wie is nu beter in staat om gedrag binnen de werkomgeving te beïnvloeden dan FM’ers? Ik moet eerlijk toegeven, dat de nieuwe bijna dagelijkse realiteit ook niet meewerkt. Sinds kort rij ik via fantastisch nieuwe toegangswegen naar de snelweg. Een nieuw gebied is toegankelijk gemaakt, boordevol met net opgeleverde kantoorpanden. Vast allemaal met de beste duurzaamheidscertificaten, maar nog geen paar honderd meter verder staan heel veel oudere vierkante meters nutteloos te verpauperen. Waarom hebben we nooit een verwijderingsbijdrage voor vastgoed geïntroduceerd? Nogmaals – ik laat mij graag verrassen!

Facility Management Simplified fmi 6 - 2014

41

FMNactueel

Volg FMN op Twitter: @FMNbestuurtweet

Aan tafel met... In de rubriek ‘Aan tafel met…’ gaat een FMN-bestuurslid in gesprek met een FMN-lid of met iemand die veel voor het facilitaire werkveld betekent. Het initiatief voor het gesprek kan zowel vanuit het bestuur als vanuit de gesprekspartner ontstaan. Deze keer gaat FMN-penningmeester Rafael Schreurs het gesprek aan met Ellen Burger, opleidingscoördinator van Academie Diedenoort Facility Management aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en voorzitter van de FMN Onderwijscommissie.

Rafael Schreurs: Wat heb jij met facilitair onderwijs? Ellen Burger: Ik heb zelf de opleiding Kleinhuishouding bij Diedenoort gevolgd en kwam vervolgens in de voorlichting en communicatie terecht. Via Afrika, de Landbouw Universiteit en enkele adviesbanen, begon ik als docent bij Diedenoort (nu onderdeel van de HAN). Sinds 2004 ben ik opleidingscoördinator. Namens Loofd, het samenwerkingsverband van de hbo FM-opleidingen zit ik in de FMN Onderwijscommissie en in de paritaire commissie voor de mbo FD-opleidingen. Schreurs: Het onderwijs is vrij complex georganiseerd. Ik kan me voorstellen dat niet iedereen door de bomen het bos ziet. Burger: Klopt, en dat geldt ook voor het FM-onderwijs van mbo, hbo tot master. In de onderwijscommissie zitten we bij elkaar. De onderwijscommissie biedt een platform waarop vertegenwoordigers van werkveld en onderwijs elkaar treffen. Zeker in het beroepsonderwijs kunnen wij niet zonder een goede samenwerking met het werkveld. Schreurs: Wat zijn de grootste uitdagingen in het facilitaire onderwijs van nu? Burger: Als ik kijk naar het hbo en Diedenoort dan speelt bij ons de kwaliteitsdiscussie. Er zijn allerlei eisen waar wij aan moeten voldoen maar bovenal willen wij goed onderwijs voor onze studenten. De accreditatie wordt belangrijker. Een van de uitdagingen voor ons is de samenwerking in de driehoek onderwijs-

42

fmi 6 - 2014

onderzoek-praktijk. De centrale vraag is: ‘Hoe kun je kennis die je uit praktijkonderzoek haalt verbinden aan onderwijs en delen met het werkveld?’ Schreurs: Waar loop je dan tegenaan? Burger: Dat vraagt om flexibel onderwijs, zodat je kunt inspelen op vragen uit de praktijk. En om samenwerking met lectoren die zich bezighouden met praktijkgericht onderzoek. Nu moeten alle docenten minimaal een masteropleiding hebben, terwijl ervaring in de beroepspraktijk vroeger een pre was. Schreurs: En de student? Burger: FM-studenten hebben een handson mentaliteit. ‘Hoezo onderzoek?’, hoor ik wel eens. De relevantie van onderzoek moet naar buiten toe beter neergezet worden. Schreurs: En is FM iets op zichzelf staands? Burger: Onze FM-opleiding maakt deel uit van het bedrijfskundig instituut. Daar voelen we ons als toegepaste bedrijfskundige opleiding thuis. Dat roept wel de vraag op hoe FM er in de toekomst uitziet. Een uitstroomprofiel van bedrijfskunde? Schreurs: Waar komen jullie afgestudeerden terecht? Burger: Wij leiden op voor tactisch/strategische FM-functies. Ik adviseer mijn afstudeerders altijd om eerst de werkvloer goed te leren kennen. Meelopen en meewerken met open ogen en oren. Je moet weten waar het om gaat. Dan krijg je gevoel bij dienstverlening en dat is belangrijk voor toekomstige managers.

Schreurs: Inderdaad. Manager word je niet in de schoolbank. Leidt het dienstverlenende karakter van FM soms niet tot teveel bescheidenheid? Burger: Waar het omgaat is dat de facility manager aan tafel zit. Schreurs: Precies, ga uit van de toegevoegde waarde van FM. Burger: Dat leren wij onze studenten. Het facilitair bedrijf van de HAN is ons eigen leerbedrijf. Alle tweedejaars studenten lopen hier een bijzonder soort stage. Zij maken kennis met meerdere services en voeren opdrachten uit. Dat is een belangrijke verbinding met de FM praktijk. Schreurs: Toegevoegde waarde. Moet dat ook meetbaar zijn? Burger: Zeker, maar niet alleen in financiële parameters. Aandacht is immers niet te betalen. Schreurs: Jij bent voorzitter van de FMN Onderwijscommissie. Wat betekent FMN voor het beroepsonderwijs? Burger: FMN is voor ons als opleidingen een belangrijke verbinding met de praktijk. Wij hebben onze beroepenveldcommissies, maar FMN is breed en biedt veel. Met het Knowlegde Sharing Project levert FMN toegevoegde waarde voor student, opleidingen en praktijk. De FM-opleidingen zouden FMN en het studentenlidmaatschap nog beter moeten promoten. Immers, studenten zijn de toekomstige FM’ers die de vereniging moeten dragen.

fmi 6 - 2014

43

*Ook uw Dure Belg, Amerikaan, Spanjaard, Aziaat en Italiaan kunt u inruilen voor een Zuinige Zweed!

Ruil nu uw Dure Duitser * in voor een Zuinige Zweed. GEBRUIKSVRIENDELIJK KRACHTIG ZUINIG

2,

47

per dag**

+ INRUILACTIE €1.000,-

retour! Nu € 1.000,- gegarandeerd retour op uw bankrekening

n! a a u n g a Vra

FMNactueel Lennart Harpe verruilt FMN voor wethouderschap Op donderdag 15 mei 2014 is Lennart Harpe door de gemeenteraad van Delft benoemd tot wethouder. In verband hiermee heeft Lennart zijn werkzaamheden als adviseur Externe Betrekkingen voor FMN beëindigd. De taken van Lennart worden overgenomen door verenigingsmanager Roel Masselink. Op 1 juli 2012 begon Lennart bij FMN aan zijn opdracht het imago en de reputatie van FMN en het vakgebied facility management te ondersteunen en

te versterken. In de afgelopen periode is planmatig gewerkt aan het intensiveren van de contacten met de media en het uitdragen van de toegevoegde waarde van Facility Management in het algemeen en van het lidmaatschap van FMN in het bijzonder. Het bestuur van FMN heeft Lennart Harpe van harte gefeliciteerd met zijn benoeming tot wethouder en bedankt voor het vele werk dat hij voor FMN heeft verricht.

Haal meer uit je lidmaatschap en word actief binnen FMN

World Workplace 2014: 17 tot en met 19 september 2014

Veel leden zijn al actief binnen één van de kenniskringen, regioteams of commissies van FMN. Op die manier zetten zij zich niet alleen actief in voor de vereniging, maar verrijken zij ook hun kennis en verbreden zij hun netwerk. Doe net als hen en word actief lid van FMN. Onder meer binnen de Onderwijscommissie en binnen enkele regioteams zijn plaatsen vrij voor enkele enthousiaste leden. Belangstelling? Meld je aan bij de verenigingsmanager: [email protected]

IFMA organiseert van 17 tot en met 19 september 2014 weer de jaarlijkse World Workplace. Dit jaar wordt deze gehouden in New Orleans. FMN is ook dit jaar weer met een kleine bestuursdelegatie present. Ga jij ook naar de World Work Place 2014? Laat het weten aan onze verenigingsmanager ([email protected]). Bij voldoende belangstelling organiseert FMN tijdens dit event een Dutch get together. Meer informatie over de World Work Place staat op de website. U kunt zich daar ook aanmelden. Informatie: www.worldworkplace.ifma.org

FMN Parade ‘Leef je in!’ FMN was op 14 en 15 mei op een verrassende en inspirerende wijze aanwezig bij de beurs Welkom in de Zorg. Met de FMN Parade ‘Leef je in!’ prikkelde FMN samen met een aantal kunstenaars de beursbezoeker met doorlopende voorstellingen. Bezoekers aan de FMN Parade werden vanuit het centrale thema ‘gastvrijheid’ uitgedaagd zich in te leven in de wensen en behoeften van klanten en patiënten. Voor FMN- en FMG-leden was er op 14 mei een netwerklunch met hetzelfde thema.

Gezocht: redacteuren FMI is op zoek naar redacteuren. Als redacteur van FMI maak je deel uit van een enthousiaste redactie, die maandelijks bij elkaar komt om te brainstormen over de inhoud van het blad. Als redacteur ben je mede verantwoordelijk voor de inhoud van FMI, dat enerzijds een functie heeft als vakblad over facility management; en anderzijds dient als verenigingsorgaan voor FMN. Je denkt mee, maakt gebruik van je netwerk binnen en buiten FMN, beoordeelt ingezonden kopij en schrijft bij gelegenheid zelf artikelen. Interesse, of benieuwd naar een uitgebreider profiel? Neem dan contact op met de bladmanager Inga van Uchelen, [email protected]. 3 - 2014

Thema: id Strategie & Bele

www.fmn.nl

nt Nederland

fmi

vaktijdschrift van 21e jaargang nummer

21 e jaargan

Facility Manageme

g nummer

vaktijdschrift van Facility Management

Thema: onderwijs

Inbesteden do BEVEILIGING

securitymanager | Heeft de fysieke

Management

Nederland

www.fmn.nl

fen

‘Klantger sie nog niet icht betekent klantvrien delijk’ Paper Company Brown The Wessel Berkman, oprichter van

manager | voor de facility | Cybersecurity nog toekomst?

FMinFOCU

S SCHOO

NMAAK

|

‘Toon als facilitair dienstverlener je toegevoegde waarde aan’ FMinFOCUS HET NIEUWE WERKEN

** Exclusief: service, onderhoud en € 200,- plaatsingskosten. Alles onder voorbehoud financiering Electrolux Finance, prijzen op basis van Financiële Lease, BTW wordt vooraf gefactureerd. Vraag naar de voorwaarden.

hip bij De

van Facility

fmi

www.fmn.nl

Hostmans

or de overheid:

len? zijn er voorde

FMinFOCUS

Nederland

vaktijdschrift

fmi

21 jaargang nummer 5 - 2014 e

electroluxactie.nl

4 - 2014

Thema: Hospital ity

|

Grip op geluid

|

werken Zes vormen van activiteitgerelateerd

Beste Schoon

maker 2014

|

Het succes

van @Toilet

meisje

|

|

www.electrolux-professional.nl | mail: [email protected] Telefoon (0172) 468 468 | Fax (0172) 468 533 ElectroluxProfessionalNL | ElectroluxProNL fmi 6 - 2014

45

FMN sponsor in beeld Sponsoren van FMN presenteren zich, deze maand: SCA Hygiene Products/Tork

FACILITAIRE AANBIEDERS

ARCHIEF

BEVEILIGING

BEHEER

BEVEILIGING EN BEWAKING

UTS Archiefservices BV Hendrik Figeeweg 3 2031 BJ Haarlem Tel.: 023 - 5327790 Fax: 023 - 5329903 [email protected] www.utsarchiefservices.nl M. Wilmot-Klink

ISS Security Services Rijnzathe 8 3454 PV de Meern Postbus 115 3454 ZJ de Meern Tel.: 030 - 24 24 344 Fax: 0599 62 22 60 [email protected] www.nl.issworld.com

AUDIOVISUEEL VERKOOP EN VERHUUR MK2 Audiovisueel Minervum 7352 4817 ZH Breda Tel.: 088-652 65 65 Fax: 088-652 65 66 [email protected] / www.mk2.nl Wuestman Projectinrichting en AV Deventerweg 9 3843 GA Harderwijk Postbus 10 3840 AA Harderwijk Tel.: 0341 - 46 20 86 Fax: 0341 - 46 20 82 [email protected] www.wuestmanaudiovisueel.nl de heer A. Noordermeer

AUTOMATISERING/ICT FMIS Atos Worldline B.V. Wolweverstraat 18 2984 CD Ridderkerk Tel.: 0180 44 24 42 Fax: 0180 44 24 43 [email protected] www.atosworldline.nl Axxerion Facility Services B.V. Ressenerbroek 26B 6666 MR Heteren Tel.: 026 474 24 20 [email protected] / www.axxerion.com ing. J.J. Verschuren

Hygiëneoplossingen die het verschil maken Schoon, fris en verzorgd. In één woord: hygiënisch. Dat is wat klanten verwachten van sanitaire ruimten. De hygiëne in zulke ruimten is een graadmeter voor de kwaliteit van een onderneming. En wat voor sanitaire ruimtes geldt, geldt ook voor de werkomgeving.

Wist u dat een schone en verzorgde werkomgeving van grote invloed is op de werksfeer en efficiency op de werkplek? Alle reden om ervoor te zorgen dat in uw onderneming alles aan de hoogste hygiëne-eisen voldoet. Tork® is u daarbij van dienst. Over Tork Het merk Tork omvat een volledig assortiment producten en diensten op het gebied van hygiëne. Tot de producten behoren dispensers, papieren handdoeken, toiletpapier, zeep, servetten, industriële poetsrollen en keukenpapier.

46

fmi 6 - 2014

FAMAS FM Solutions BV Postbus 1460 5004 BL Tilburg Tel.: 013 46 36 808 Fax: 013 46 36 815 www.famas.nl / [email protected] dhr. B.J. Kassels Planon B.V. Postbus 38074 6503 AB Nijmegen Tel.: 024 641 31 35 Fax: 024 642 29 42 [email protected] www.planonsoftware.com Nick Nijkamp Prequest Postbus 148 3980 CC Bunnik Tel.: 030 659 74 11 [email protected] / www.prequest.nl dhr. E. Herrebout

Onze producten zorgen niet alleen voor betere hygiëne, maar bieden ook andere voordelen. Zo kunt u ook rekenen op meer comfort, minder verbruik en minder afval. Het resultaat: tevreden klanten en medewerkers, een grotere efficiëntie en een kleiner milieueffect. Bespaar tijd, geld en vermijd lichamelijke klachten Tork Easy Handling™ is een bundeling van innovatieve en ergonomische oplossingen gericht om het dagelijkse werk van schoonmakers minder te belasten. • Dozen – gemakkelijk te dragen dankzij

Facility Kwadraat BV Australielaan 8 A 5232 BB Den Bosch Tel.: 073-6444644 [email protected] www.facility2.nl de heer D. Vink

SmartWare Solutions BV Utrechtseweg 29B 3811 NA Amersfoort Postbus 143 3800 AC Amersfoort Tel.: 078-8907535 [email protected] www.smartwaresolutions.nl Ivo Korteweg

de handige, comfortabele grepen • Dozen – gemakkelijk te openen zonder extra hulpmiddelen • Carry Pack - gemakkelijk vast te houden dankzij de handige handgrepen • Gebruikte, plat gemaakte dozen gemakkelijk te dragen in grote aantallen Informatie: www.tork.nl

ONDERHOUD EN BEHEER Axxerion Facility Services B.V. Ressenerbroek 26B 6666 MR Heteren Tel.: 026 474 24 20 [email protected] / www.axxerion.com ing. J.J. Verschuren

Securitas Postbus 39 1170 AA Badhoevedorp Tel.: 0800 899 86 68 Fax: 020 658 47 02 www.securitas.nl Trigion Beveiling BV Karel Doormanweg 4 3115 JD Schiedam Tel.: 010 298 11 33 Fax: 010 298 11 31 [email protected] / www.trigion.nl dhr. R. Franken TOEGANGSBEHEERSYSTEMEN Atos Worldline B.V. Wolweverstraat 18 2984 CD Ridderkerk Tel.: 0180 44 24 42 Fax: 0180 44 24 43 [email protected] www.atosworldline.nl Nedap Security Management Parallelweg 2 E 7141 DC Groenlo Tel.: 0544 471 111 [email protected] www.nedap-securitymanagement.com

Sodexo Rivium Boulevard 2 2909 LK Capelle aan den IJssel Postbus 29100 3001 GC Rotterdam Tel.: 010 288 40 99 Fax: 010 288 42 22 [email protected] / www.sodexo.nl Jacqueline Bakker GROOTKEUKENAPPARATUUR Bert Muller Grootkeukentechniek b.v. Musicalstraat 7 1323 VR Almere Tel.: 036 536 71 40 [email protected] www.akbbertmuller.nl Willem van de Kaa Bouter B.V. Signaalrood 15 2718 SH Zoetermeer Tel.: 079 345 15 15 Fax: 079 342 31 43 [email protected] www.bouter.nl / www.bouterwebshop.nl Metos b.v. Spoorstraat 62 7261 AG Ruurlo Tel.: 0573 45 84 55 Fax: 0573 45 83 99 [email protected] / www.metos.nl KOFFIEAUTOMATEN Autobar Holland BV Calandstraat 41 3316 EA Dordrecht Tel.: 078 654 45 44 Fax: 078 654 45 01 [email protected] / www.autobar.nl

FACILITY MANAGEMENT ADVIES

FMIS ADVISERING Axxerion Facility Services B.V. Ressenerbroek 26B 6666 MR Heteren Tel.: 026 474 24 20 [email protected] / www.axxerion.com ing. J.J. Verschuren Planon B.V. Postbus 38074 6503 AB Nijmegen Tel.: 024 641 31 35 Fax: 024 642 29 42 [email protected] www.planonsoftware.com Nick Nijkamp Prequest Postbus 148 3980 CC Bunnik Tel.: 030 659 74 11 [email protected] / www.prequest.nl dhr. E. Herrebout INTERIM MANAGEMENT FGB Facility Group Wolwevershaven 30P 3311 AW Dordrecht Postbus 737 3300 AS Dordrecht Tel.: 078 611 10 30 [email protected] www.fgbfacilitygroup.nl R.J.C. (Ron) Dillen S&PM managing facility concepts Kloosterweg 6d 3481 XC Harmelen Tel.: 0858 77 96 15 06 55 12 88 66 [email protected] / www.spm-facility.nl dhr. R.J.P. Kotvis

CATERING

ADVISERING ALGEMEEN

TOTAL FACILITY MANAGEMENT

ADVISERING

FGB Facility Group Wolwevershaven 30P 3311 AW Dordrecht Postbus 737 3300 AS Dordrecht Tel.: 078 611 10 30 [email protected] www.fgbfacilitygroup.nl R.J.C. (Ron) Dillen

AAFM Facility Management B.V. Postbus 80009 5600 JZ Eindhoven Tel.: 040 233 28 00 Fax: 040 233 28 53 [email protected] www.aa-fm.com

Catering Adviescentrum HTC B.V. Edvard Munchweg 61 1328 MK Almere Tel.: 036-3030500 [email protected] / www.htcadvies.nl dhr. H.E.J. Simons Sense FM Postbus 43096 3540 AB Utrecht Tel.: 06-55707999 / 06-52093485 [email protected] / www.sensefm.nl Dhr. A. Daamen / Dhr. W. van der Meer BEDRIJFSCATERING ISS Catering Services Rijnzathe 8 3454 PV de Meern Postbus 115 3454 ZJ de Meern Tel.: 030 - 24 24 344 [email protected] / www.nl.issworld.com CATERINGBEDRIJVEN Albron Catering Postbus 70 3454 ZH De Meern Tel.: 030 669 56 95 Fax: 030 669 56 00 www.albron.nl mevr. J. Lam, directeur sales dhr. H. Jacobs, directeur Prorest Catering BV Karel Doormanweg 4 3115 JD Schiedam Tel.: 010 298 11 99 Fax: 010 298 12 55 [email protected] / www.prorest.nl dhr. D. Bennink SAB Catering Zwanenburgerdijk 275 1161 NL Zwanenburg Postbus 59 1160 AB Zwanenburg Tel.: 020 407 92 00 Fax: 020 497 73 85 [email protected] / www.sabcatering.nl Mw. B. Wester

Humanagement Postbus 535 2600 AM Delft Tel.: 015 215 00 15 Fax: 015 215 00 10 [email protected] www.humanagement.nl Gerard M.J. de Bruijn Planon B.V. Postbus 38074 6503 AB Nijmegen Tel.: 024 641 31 35 Fax: 024 642 29 42 [email protected] www.planonsoftware.com Nick Nijkamp S&PM managing facility concepts Kloosterweg 6d 3481 XC Harmelen Tel.: 0858 77 96 15 06 55 12 88 66 [email protected] / www.spm-facility.nl dhr. R.J.P. Kotvis Sense FM Postbus 43096 3540 AB Utrecht Tel.: 06-55707999 / 06-52093485 [email protected] / www.sensefm.nl Dhr. A. Daamen / Dhr. W. van der Meer Significant Thorbeckelaan 91 3771 ED Barneveld Tel.: 0342 405 240 Fax: 0342 405 246 [email protected] drs. Rob Veeke Yask Rivium 1e straat 75 2909 LE Capelle aan den IJssel Postbus 5071 2900 EB Capelle aan den IJssel Tel.: 010 288 93 77 [email protected] www.yask.nl

Facilicom Facility Solutions Karel Doormanweg 4 3115 JD Schiedam Tel.: 010 298 14 50 Fax: 010 298 14 11 [email protected] / www.facilicomfs.nl dhr. P. van Beveren FACILITAIR PROJECTMANAGEMENT Facilicom Facility Solutions Karel Doormanweg 4 3115 JD Schiedam Tel.: 010 298 14 50 Fax: 010 298 14 11 [email protected] / www.facilicomfs.nl dhr. P. van Beveren ISS Integrated Facility Services Rijnzathe 8 3454 PV de Meern Postbus 115 3454 ZJ de Meern Tel.: 030 - 24 24 344 [email protected] / www.nl.issworld.com Yask Rivium 1e straat 75 2909 LE Capelle aan den IJssel Postbus 5071 2900 EB Capelle aan den IJssel Tel.: 010 288 93 77 [email protected] www.yask.nl

GEBOUWMANAGEMENT ADVISERING Facility Kwadraat BV Australielaan 8 A 5232 BB Den Bosch Tel.: 073-6444644 [email protected] www.facility2.nl de heer D. Vink Imtech Building Services Rivium Boulevard 122 2909 LK Capelle a/d Ijssel Postbus 8584 3009 AN Rotterdam Tel.: 010 44 77 400 www.imtech.nl

fmi 6 - 2014

47

FACILITAIRE AANBIEDERS

Planon Building Management B.V. Postbus 38074 6503 AB Nijmegen Tel.: 024 641 31 35 Fax: 024 642 29 42 [email protected] / www.planon-bm.com Leila van der Schaaff AIRCO VERHUUR AircoRent BV Postbus 68 3740 AB Baarn Tel.: 0800-5555512 [email protected] www.aircorent.nl mw. J. Bezuyen SHARED SERVICE CENTER TBI Direct B.V. Amsterdamseweg 51D 3812 RP Amersfoort Postbus 47 3800 AA Amersfoort Tel.: 0900 824 34 73 Fax: 033 467 15 80 [email protected] / www.tbidirect.nl dhr. Ing. M. van der Graaf

BOUW

MAINCONTRACTING

De Meeuw Bouwsystemen Postbus 18 5688 ZG Oirschot Tel.: 0499 57 20 24 Fax: 0499 57 46 05 [email protected] / www.demeeuw.com dhr. R. van den Akker

ADVISERING

HUISMEESTERS Ucility BV Wolga 2 2491 BJ Den Haag Tel.: 088 - 0023088 Fax: 088 - 0023085 [email protected] www.ucility.nl H. Bloemen Yask Rivium 1e straat 75 2909 LE Capelle aan den IJssel Postbus 5071 2900 EB Capelle aan den IJssel Tel.: 010 288 93 77 [email protected] www.yask.nl

GEBOUWINSTALLATIES

INRICHTING

Imtech Building Services Rivium Boulevard 122 2909 LK Capelle a/d Ijssel Postbus 8584 3009 AN Rotterdam Tel.: 010 44 77 400 www.imtech.nl

GROOTKEUKENINRICHTING

TECHNISCH BEHEER EN ONDERHOUD Axxerion Facility Services B.V. Ressenerbroek 26B 6666 MR Heteren Tel.: 026 474 24 20 [email protected] / www.axxerion.com ing. J.J. Verschuren Breijer Bouw en Installatie BV Geyssendorfferweg 5 3088 GJ Rotterdam Tel.: 010 297 65 00 Fax: 010 423 20 43 [email protected] / www.breijer.nl Dhr. E. Diekmeier LEEGSTANDSBEHEER Camelot Beheer BV Gyroscoopweg 4b 1042 AB Amsterdam Tel.: 088-226 35 68 [email protected] www.cameloteurope.com mw. B. Papen

GROENVOORZIENING GROENVOORZIENER ISS Landscaping services Fokko Kortlanglaan 137 3845 LC Harderwijk Postbus 425 3840 AK Harderwijk Tel.: 0341 - 436 436 Fax: 0341 43 64 37 [email protected] / www.nl.issworld.com

HUISVESTING ADVISERING

Albron Catering Postbus 70 3454 ZH De Meern Tel.: 030 669 56 95 Fax: 030 669 56 00 www.albron.nl mevr. J. Lam, directeur sales dhr. H. Jacobs, directeur Bouter B.V. Signaalrood 15 2718 SH Zoetermeer Tel.: 079 345 15 15 Fax: 079 342 31 43 [email protected] www.bouter.nl / www.bouterwebshop.nl Electrolux Professional BV Vennootsweg 1 2404 CG Alphen a/d Rijn Tel.: 0172 - 468468 www.electrolux-professional.nl de heer E.C. te Winkel Metos b.v. Spoorstraat 62 7261 AG Ruurlo Tel.: 0573 45 84 55 Fax: 0573 45 83 99 [email protected] / www.metos.nl Temp-rite International BV Goeseelsstraat 30 4817 MV Breda Tel.: 076-5424343 [email protected] www.temp-rite.nl de heer L. Zwaanenburg KANTOOR- EN PROJECTINRICHTING Koninklijke Ahrend NV Laarderhoogtweg 12 1101 EA Amsterdam-Zuidoost Tel.: 020 430 92 01 Fax: 020 430 92 00 [email protected] www.ahrend.com M.Stolk

APPARATUUR

Wuestman Projectinrichting en AV Deventerweg 9 3843 GA Harderwijk Postbus 10 3840 AA Harderwijk Tel.: 0341 - 46 20 89 Fax: 0341 - 46 20 82 [email protected] www.wuestmanprojectinrichting.nl de heer D. Kroes

Miele Professional De Limiet 2 Postbus 166 4130 ED Vianen Tel.: 0347 37 88 83 Fax: 0347 37 84 29 [email protected] www.miele-professional.nl

Forbo Flooring Systems Postbus 13 1560 AA Krommenie Tel.: 075 647 74 77 Fax: 075 628 37 71 [email protected] / www.forbo-flooring.nl

Ucility BV Wolga 2 2491 BJ Den Haag Tel.: 088 - 0023088 Fax: 088 - 0023085 [email protected] www.ucility.nl H. Bloemen

48

FACILITAIRE AANBIEDERS

fmi 6 - 2014

VLOERBEDEKKING

Imtech Building Services Rivium Boulevard 122 2909 LK Capelle a/d Ijssel Postbus 8584 3009 AN Rotterdam Tel.: 010 44 77 400 www.imtech.nl ALGEMEEN Facilicom Facility Solutions Karel Doormanweg 4 3115 JD Schiedam Tel.: 010 298 14 50 Fax: 010 298 14 11 [email protected] / www.facilicomfs.nl dhr. P. van Beveren Sodexo Altys B.V. Stationsplein Schiphol-Oost, gebouw 101 Postbus 75045 1117 ZN Schiphol Tel.: 020 502 80 00 Fax: 020 502 88 00 [email protected] / www.sodexo.nl Jacqueline Bakker Strukton Worksphere Planetenbaan 1 3606 AK Maarssen Tel.: 0346 58 88 88 Fax: 0346 58 80 00 [email protected]. www.struktonworksphere.com dhr. J.E.W. Winnubst Yask Rivium 1e straat 75 2909 LE Capelle aan den IJssel Postbus 5071 2900 EB Capelle aan den IJssel Tel.: 010 288 93 77 [email protected] www.yask.nl

Hanzehogeschool Groningen Postbus 70030 9704 AA Groningen Tel.: 050 595 28 71 Fax: 050 595 28 85 [email protected] www.hanzehogeschool.nl mr. drs. Ron van der Weerd HBO Facility Management (voltijd) NHTV internationale hogeschool Breda Mgr. Hopmansstraat 1 4817 JT Breda Tel.: 076 530 2 203 Fax: 076 530 22 05 [email protected] / www.nhtv.nl Marion Beerta HBO Facility Management (voltijd en deeltijd) De Haagse Hogeschool Johanna Westerdijkplein 75 2521 EN Den Haag Tel.: 070 445 81 23/79 57 Fax: 070 445 76 67 [email protected] www.dehaagsehogeschool.nl/fm Drs. A.J.M. Otto Hogeschool Inholland HBO Facility Management vt en dt Wildenborch 6 1112 XB Diemen Tel.: 020 495 15 28 [email protected] / www.inholland.nl dhrs. R.W. Kuhn Saxion Hogescholen HBO facility management deeltijd & voltijd Postbus 501 7400 AM Deventer Tel.: 0570 60 36 63 Fax: 0570 66 31 23 www.saxion.nl / [email protected] mevrouw drs. K. van Heerde Ook Master Facility Management (MsC) en Real estate. zowel voltijd (1 jaar) als deeltijd (2 jaar).

OFFICEMANAGEMENT

PERSONEEL

RECEPTIEDIENSTEN

INTERIM MANAGEMENT

ISS Security Services Rijnzathe 8 3454 PV de Meern Postbus 115 3454 ZJ de Meern Tel.: 030 - 24 24 344 [email protected] / www.nl.issworld.com

Ucility BV Wolga 2 2491 BJ Den Haag Tel.: 088 - 0023088 Fax: 088 - 0023085 [email protected] www.ucility.nl H. Bloemen

Yask Rivium 1e straat 75 2909 LE Capelle aan den IJssel Postbus 5071 2900 EB Capelle aan den IJssel Tel.: 010 288 93 77 [email protected] www.yask.nl

ONGEDIERTEBESTRIJDING ONGEDIERTEBESTRIJDER ISS Pest Control Rijnzathe 8 3454 PV de Meern Postbus 115 3454 ZJ de Meern Tel.: 030 24 24 514 [email protected] / www.nl.issworld.com

OPLEIDINGEN ALGEMEEN Academie Diedenoort Facility Management Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Laan van Scheut 10 6525 EM Nijmegen Postbus 6960 6503 GL Nijmegen Tel.: 024-3530700 [email protected] / www.han.nl Facility Management Hbo Hogeschool Rotterdam - VT en DT G.J. de Jonghweg 4-6 3015 GG Rotterdam Tel.: 010 241 48 80 www.ism.hro.nl Mira Ruiken, Willie Leferink (DT)

Yask Rivium 1e straat 75 2909 LE Capelle aan den IJssel Postbus 5071 2900 EB Capelle aan den IJssel Tel.: 010 288 93 77 [email protected] www.yask.nl WERVING & SELECTIE FGB Facility Group Wolwevershaven 30P 3311 AW Dordrecht Postbus 737 3300 AS Dordrecht Tel.: 078 611 10 30 [email protected] www.fgbfacilitygroup.nl I. (Ingrid) Vasenna

SCHOONMAAK

Dolmans Facilitaire Diensten Lage Dijk-Noord 14 Postbus 69 3400 AB IJsselstein Tel.: 088-3656200 [email protected] / www.dolmans.com

Hago Nederland B.V. Postbus 2619 6401 DC Heerlen Tel.: 045 573 87 38 Fax: 045 571 52 64 www.hagonederland.nl

EW Facility Services Postbus 448 6800 AK Arnhem Sweerts de Landasstraat 27 Tel.: 026-445 24 00 Fax: 026-4429304 [email protected] www.ew.nl Dhr. Bas Haagen

ISS Cleaning Services Rijnzathe 8 3454 PV de Meern Postbus 115 3454 ZJ de Meern Tel.: 030 - 24 24 344 [email protected] / www.nl.issworld.com

Gom Schoonhouden BV Karel Doormanweg 4 3115 JD Schiedam Tel.: 010 298 11 44 Fax: 010 298 12 74 [email protected] / www.gom.nl Dhr. R. Alsema

Electrolux Professional BV Vennootsweg 1 2404 CG Alphen a/d Rijn Tel.: 0172 - 468468 www.electrolux-professional.nl de heer E.C. te Winkel

SCHOONMAAKEQUIPMENT

Miele Professional De Limiet 2 Postbus 166 4130 ED Vianen Tel.: 0347 37 88 83 Fax: 0347 37 84 29 [email protected] www.miele-professional.nl

VERHUIZING

VERHUUR VERHUISMATERIAAL Roldo Rent BV Postbus 273 3850 AG Ermelo Tel.: 0341 56 43 40 Fax: 0341 56 41 97 [email protected] / www.roldorent.nl mw. G.E. Leeuwis

ADVISERING Ucility BV Wolga 2 2491 BJ Den Haag Tel.: 088 - 0023088 Fax: 088 - 0023085 [email protected] www.ucility.nl H. Bloemen

Wie wat waar Max Braamhorst start bij Yask Max Braamhorst (30) is medio mei benoemd tot business consultant van Yask. Braamhorst: ‘Mijn kracht ligt in het maken van kansrijke verbindingen tussen mensen. Daarnaast gaat mijn hart sneller kloppen van het ontwikkelen van slimme

facilitaire concepten die aansluiten bij de vraagstukken die spelen bij onze klanten, met kennis van de branche waarbinnen zij actief zijn.’ Braamhorst heeft ervaring als consultant bij het inrichten van shared service centers, regie-implementaties en outsourcingtrajecten van maincontracts en integrated facility management. Informatie: www.yask.nl

Facilicom Facility Solutions herschikt MT Bij Facilicom Facility Solutions heeft recent een wisseling van de wacht plaatsgevonden. Zo wordt de functie van commercieel directeur per 1 mei bekleed door Harold Hinfelaar, daarvoor directeur operations. Sander Boeije treedt in zijn voetsporen als directeur operations en maakt daarmee de overstap van Gom Schoonhouden naar Facilicom Facility Solutions.

Facilicom Facility Solutions is het bedrijfsonderdeel van Facilicom dat het facilitaire management van integrale contracten uitvoert. De divisie heeft de omzet en het aantal integrale contracten de afgelopen jaren sterk zien groeien en als marktleider vraagt dat om een herschikking in het management team. Met de benoeming van Hinfelaar en Boeije is de portefeuille-

verdeling binnen het management team van Facilicom Facility Solutions als volgt: Rogier Verbeek is algemeen directeur, Harold Hinfelaar commercieel directeur en Sander Boeije directeur operations. Als directeur business development zorg is vorig jaar Marc van Hagen aangesteld en Bas Niese is directeur PPS/DBFMO. Informatie: www.facilicom.com

SCHOONMAAKBEDRIJVEN Asito b.v. Postbus 375 7600 AJ Almelo Tel.: 0546 48 49 50 Fax: 0546 48 49 55 [email protected] / www.asito.com dhr. H. Kroeze

Harold Hinfelaar

Sander Boeije

CSU Cleaning Services Veghelsedijk 2 5406 TE Uden Tel.: 0413 28 51 11 Fax: 0413 28 52 79 [email protected] / www.csu.nl Ruud van Swieten

fmi 6 - 2014

49

FACILITAIRE AANBIEDERS

NEXT

OVER FMN Facility Management Nederland (FMN) is de beroepsvereniging voor facilitair professionals, die werkzaam zijn op het gebied van facility management of zich daarop voorbereiden. Onze leden zijn werkzaam in uiteenlopende sectoren en diverse facilitaire branches, waarin jaarlijks 63 miljard euro wordt omgezet. FMN bindt en verbindt eindgebruikers, leveranciers, docenten, adviseurs en studenten en biedt hen een waardevol netwerk waarin kennis verzameld, gedeeld en toegepast wordt. De circa 2400 leden ontmoeten elkaar tijdens nationale, regionale en thematische bijeenkomsten en online via fmn.nl en social media. FMN wil de positie van de facilitaire professional en het vakgebied versterken en hun belangen behartigen. Dat doen wij door samen te werken met verwante organisaties op nationaal en internationaal niveau, door contact te onderhouden met de media en politieke beïnvloeders en beslissers en door de toegevoegde waarde van facility management gericht voor het voetlicht te brengen. Kijk voor meer informatie op www.fmn.nl

Sourcing & Zorg

SPONSOREN

Renderend vastgoed en portfoliobeheer

Productieve huisvesting en werkplekken

Efficiënte onderhoudsplanning en uitvoering

Integrale dienstverlening en monitoring

Duurzame gebouwen en processen

Integraal ontworpen en toekomstbestendige softwareoplossingen voor Real Estate - en Facility Management.

Advertentie index Axxerion Facility Services BV . . . . . . . . . . . . . 24 Boon Edam Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Carrier Airconditioning Benelux BV . . . . . . . 17 CSU Total Care . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Electrolux Professional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Eurosafe Solutions BV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Hakvoort Professional BV . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Miele Nederland B.V. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Nestlé Nederland B.V. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Osram Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Planon BV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 TOPdesk Nederland B.V. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

VOLA Sanitair. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

planonsoftware.com 50

fmi 6 - 2014

Uitblinken in mens-en-werk

CSU investeert in de gezondheid, tevredenheid en ontwikkeling van zijn mensen. Voor deze voortrekkersrol bij het sociaal en duurzaam inzetbaar houden van medewerkers won CSU de MVO Award. Werknemers die goed in hun vel zitten leveren goed werk. Deze mensgerichte aanpak en de focus op schoonmaak zijn de garantie voor uitstekende dienstverlening en langdurige klantrelaties. Proactief, deskundig, betrouwbaar en helemaal afgestemd op uw wensen. CSU Veghelsedijk 2, 5406 TE Uden Postbus 417, 5400 AK Uden T 0413 28 51 11 F 0413 25 14 55 [email protected] www.csu.nl

‘CSU. Daar blijf je bij.’