DUURZAAM AGRARISCH ONDERNEMEN

Anne Claire van Altvorst Rik Eweg Henk van Latesteijn Sander Mager Lia Spaans

DUURZAAM AGRARISCH ONDERNEMEN

Het stedelijk gebied als motor voor nieuwe bedrijvigheid De zes gedaanten van de succesvolle agrarische ondernemer toegelicht aan de hand van negen projecten

WOORD VOORAF

INHOUD

VERANDERING ZIT IN ONZE NATUUR

8

HET STREVEN VAN TRANSFORUM


9

HOE EN WAT

10


11

DEEL I VERSTEDELIJKING VRAAGT OM NIEUW ONDERNEMEN

1. DE UITDAGING VOOR DE NIEUWE AGRARISCHE ONDERNEMER EEN VERANDERDE OMGEVING VRAAGT EEN ANDERE MANIER VAN VOEDSELPRODUCTIE: METROPOLITANE LANDBOUW

14


15

•

•

16


17

2. DE ZES GEDAANTEN VAN DE SUCCESVOLLE AGRARISCHE ONDERNEMER NIEMAND IS VOLMAAKT, MAAR EEN TEAM KÁN HET WORDEN!

18


19

•

•

•

• •

• • • • • • • • • • • •

20


21

22


23

EEN NIEUWE AANPAK VAN AGRARISCH ONDERNEMEN IS NOODZAKELIJK

24


25

DEEL II DUURZAAM AGRARISCH ONDERNEMEN

NEGEN ONTDEKKINGSREIZEN NAAR DE TOEKOMST

28


29

1. BIOPARK TERNEUZEN

30


31

2. GREENPORT SHANGHAI

32


33

3. KOE-LANDERIJ

34


35

4. NIEUW GEMENGD BEDRIJF

36


37

5. LANDMARKT

38


39

6. MIJNBOER

40


41

7. RONDEEL

42


43

8. LANDZIJDE

44


45

9. NOORDELIJKE FRIESE WOUDEN

46


47

DE NEGEN PROJECTEN IN DETAIL

DUURZAAM VERBETEREN 48

1. BIOPARK TERNEUZEN glastuinbouw, chemie, energie met synergie 50


51

LA

ND

Raad van Toezicht (5-7 leden)

ZIJ

DE

3 uit de zorg 1 namens cliënten 1 namens zorgboeren

Het verminderen van de CO2-uitstoot in de glastuinbouw is een actueel onderwerp. Het creëren van nieuwe koppelingen tussen bedrijven uit andere sectoren en glastuinbouw ten behoeve van CO2-uitstootvermindering biedt uitkomst.

Biopark Terneuzen

est vergisten

biogas

est

electriciteit warmte CO2

Yara

Warmte Cliëntenraad CO2

digestaat

water

WarmCO2

Biomassa Energie Centrale

Rosendaal Energy

Biomassa Water

ateriaal composteren

champignonteelt potgrond

Nedalco Glastuinbouwcomplex

vergassen

as/kunstmest biogas

Electriciteit

Werkorganisatie Centraal Loket

Kunstmestfabricage

AdviesraadDirecteur

Directeur

Tijdens de fabricage van kunstmest gaat warmte en CO2 verloren. Doorzorgbegeleiding deze op Coördinatie te vangen kunnen ze dienen als energie Coördinatie kwaliteitsbevordering voor derden.

De voordelen

WarmCO2 (Opslag warmte/CO2)

Glastuinbouw

Warmte en CO2 worden geleverd aan de glastuinbouw.

Glastuinbouw maakt gebruik van het warmte- en CO2-aanbod om belasting op het milieu te verlagen.

Stoom

Heros

Cargill

Zetmeel

Regionaal Steunpunt

Regionaal Steunpunt

Regionaal Steunpunt

Aangesloten zorgboeren

80% minder impact op natuur

Vermindering warmtelozing in de Westerschelde

(carbon footprint)

85% lager gebruik

van fossiele brandstoffen voor tuinbouwproducten

WarmCO2

CO2

- duurzame energie:

84 MW ha

- opp. glastuinbouw: 250

te

rm

wa

Maximum capaciteit:

Oppervlak gereserveerd voor glastuinbouw: totaal eerste fase: waarvan nu in bedrijf:

8 ha

paprika

10 ha

tomaten

125 ha 23 ha

5 ha

aubergine

Biomassacentrale Terneuzen (in aanbouw/gereed eind 2010)

37 ha 65 ha

Biomassa

verkocht (nog niet bebouwd)

beschikbaar (te koop)

Vergister capaciteit:

10.000 MW 23.000 huishoudens 52

Breakeven punt:

120 - 130 ha bebouwd


53

54


55

CO2 te

arm

w

56


57

58


59

KRACHTIGE VOORTREKKER IS CRUCIAAL 60

61

2. GREENPORT SHANGHAI model voor massale agglomeraties 62


63

64


65

66


67

Greenport Shanghai

Greenport Shanghai is een systeeminnovatie voor agroproductie, verwerking en logistiek. Het agropark biedt perspectief voor het sluiten van kringlopen, reduceren van transport en efficiënt grondgebruik.

15-20% jaarlijkse toename

13% van de Chinese grond

van de vraag naar agrofood

Daling afzet bij kleinschalige boeren

80%

Efficiënt gebruik van nutriënten, water en energie

Agropoductiepark

Champignonteelt, vollegrondsakkerbouw en glastuinbouw

Pluimveestallen en varkensstallen

Shanghai

Opbrengst

30% 400 ha

Meer werkgelegenheid op lang termijn met betere (arbeids) omstandigheden Inspelen op behoeftes van snelgroeiende middenklasse consumenten

is vruchtbaar voor landbouw

2020

2006

De voordelen

Beter dierenwelzijn, 1 mln. is in China bijzonder vleesvarkens

2 mln.

0,12 mln.

5 mln.

Voedselkwaliteit garanderen

240.000 ton

legkippen

38 ha

vleeskippen

zeugen

50 mln.

eieren

varkensvlees

60.000 ton

kippenvlees

24.000 ton

Energieproductie uit (stedelijk) afval

groenten

Vermindering van transport

champignons

57.000 ton

Opbrengst CPU:

443 mln. kWh

1,7 mln.ton

401 mln. kWh

ar k p ie u ct ro

d

elektriciteit

g in ss p ro ce

C e U nt n ra it l

p

ar km

an ag

em en

t

biomassa

elektriciteit

ag ro p

afval

o en nd e ed rz u oe ca k ti , t ec ra en in tr ing u m

460.000 ton

fo

Stedelijk afval

b od u p si r n o es c sp es ar sin k g

en

Shanghai

W Waterzuivering Zonnepanelen en windenergie

68


69

70


71

72


73

74


75

76


77

78

79

3. KOE-LANDERIJ grootschalig, maar dan wel duurzaam 80


81

82


83

Koe-LLanderij

Schaalver Schaal vergro groten ten in de ve veeho ehoude uderij rij me mett beho behoud ud van de me mense nselij lijke ke maa maatt en betekenis voor de gemeenschap. Wat houdt het in?

9.000

4-8

ton melk

medewerkers

1000 melkkoeien 4 en jongvee

Een duurzame, renderende melkveehouderij

Werkgelegenheid

vrijloopstallen en Kostprijsreductie

De voordelen

125 koeien per stal

in koppels van 50-60 Diervriendelijk

Compostbodem

Afzetkanaal voor akkerbouwers en areaal uitbreiding

ru 50 w 0 k 0 ra -4 vo ha e ch 0 r 0 tv h + o a e r

2

0

h

a

De mest wordt door beluchting gecomposteerd in de stal.

2

0

Mogelijke begrazing in het beekdal van het Schoonebeekerdiep Ondersteunt landschapsontwikkeling

Akkerbouw

Het ruwvoer (eventueel ook krachtvoer) wordt geteeld door akkerbouwers in de regio. Voor 1000 koeien is ongeveer 500 ha akkerbouwgrond nodig. Het doel is kostenverlaging voor zowel veehouderij als akkerbouw.

Gecomposteerde mest voor akkerbouw

Omwonenden kunnen meedenken over de inrichting van het landschapspark en hebben de mogelijkheid de boerderij te bezoeken (recreatie) en producten te kopen.

De akkerbouw vergroot zijn areaal, door huren van gronden van melkveehouderij en verbreding van vruchtwisseling. Inzet van mensen en machines wordt geoptimaliseerd.

84


85

86


87

88

89

4. NIEUW GEMENGD BEDRIJF duurzaam door koppeling van kringlopen 90


91

92


93

94


95

96


97

Nieuw Gemengd Bedrijf

Duurzaamheidswinst door het sluiten en het koppelen van verschillende kringlopen.

Pluimveebedrijf met slachterij

Bio-energiecentrale

Gesloten varkensbedrijf

De kringloop wordt volledig gesloten: letterlijk van ei tot kipfilet op één bedrijfslocatie.

De centrale produceert compost, kunstmest, warmte, CO2, elektriciteit, biogas en schoon water.

Kringloop van het fokken van varkens tot vleesproductie op één locatie.

Vleeskuikens Ouderdieren slachtras

Vleesvarkens Gespeende biggen Dragende zeugen Overig

1.059.840 74.448

7% verlaging kostprijs bij het pluimvee Minder diertransport zorgt voor minder stress en een beter dierenwelzijn.

De voordelen

60 tot 85% benodigde energie

wordt benut in de vorm van hernieuwbare energie

20.580 10.836 2.272 1.549

Minder diertransport zorgt voor minder stress en een beter dierenwelzijn. j

60 tot 80% lager verbruik van fossiele brandstoffen

60 tot 80% lager verbruik van fossiele brandstoffen

30 tot 40% lagere emissie van broeikasgassen

30 tot 40% lagere emissie van broeikaseffect

Het voermengsel wordt samengesteld uit producten in een voerinstallatie die op het bedrijf worden aangevoerd en verwerkt.

Grote stromen dierlijke mest, organische reststromen en afvalwater

De vergister vergist jaarlijks

60.000 tot max.120.000 WKK

ton organisch materiaal.

Resterend digistaat in composteerinstallatie

Export van compost en gedeeltelijke energieverkoop aan elektriciteitsnetwerk

98

In vergelijking met een traditioneel bedrijf worden minstens 800.000 transportkilometers op jaarbasis bespaard


99

100


101

102


103

104


105

DEZE INNOVATIEVE ONDERNEMERS GAAN ER VOL VOOR 106

107

DUURZAAM VERWAARDEN

5. LANDMARKT 110

overdekte boerenmarkt als metropolitane ontmoetingsplaats


111

112


113

Landmarkt

De Landmarkt brengt consumenten en producenten samen door middel van regionaal geproduceerd, natuurlijk eten. Het is een innovatieve winkelketen waar eten kopen, proeven en over eten leren direct in elkaar overlopen.

Regionale producten

Landmarkt

Aanbod van smaakvolle en verse producten afkomstig van boeren en ambachtelijke producenten uit de regio.

Overdekte marktplaats waar natuurlijke, betaalbare en diervriendeijke producten worden aangeboden.

Regionale consumenten 30

max. 50km

Consumenten gaan naar de Landmarkt om regionale producten te proeven, kopen en bereiden of om te leren over voedsel en gezondheid.

1 2010

2020

Bevordering verkoop voor kleine ondernemers

Duidelijke herkomst van producten

Consument bewuster van voedsel

Eerlijke prijs

Rechtstreekse distributie van producent naar het verkooppunt

Smaakvolle en verse producten uit de regio Meer informatie over de herkomst van de producten

70% van de omzet komt uit verse producten (tegen 40% in een supermarkt)

Leren over eten

Horeca

Wat heeft LandMarkt te bieden? verkoop van onder andere:

vis

brood

vlees

zuivel

fruit Vervaardigen van verse producten zoals ijs en pasta’s

groente

Open keuken

114


115

116


117

118


119

MODERNE MARKTPLAATS WAAR DE CONSUMENT DE PRODUCENT KAN ONTMOETEN 120

121

6. MIJNBOER gezond en lekker eten voor iedereen 122


123

124


125

126


127

MijnBoer

MijnBoer maakt gezond en lekker voedsel bereikbaar voor iedereen en brengt producent en consument samen. Hoe werkt het?

Producent

MijnBoer

Winkels, horeca en catering

De boeren verkopen hun producten via MijnBoer of direct aan winkelketens.

MijnBoer zorgt voor een directe verbinding tussen producent en consument.

In de winkels liggen verse producten van MijnBoer.

1-2

7-8 dagen

dagen

regulier groentetransport

MIJNBOER

Ontvangt goede prijs van MijnBoer door ‘branding’ van producten

Geen luchtvracht

Werkt met MijnBoer aan kwaliteitvebetering, duurzaamheid, en productieve innovatie

Minder milieubelasting in productie en geen gebruik van luchtvracht

MijnBoer ontwikkelt samen met producenten en afnemers nieuwe concepten

Milieucertificering

De voordelen

Buitenlandse producten

Verse seizoensgebonden en smaakvolle producten Meer keus in assortiment dankzij groot volume mogelijk Verhaal over product, en duidelijke herkomst van producten Minder bederf door bewaareisen en verwerking in salades La Place Marqt Sligro/Smeding Vitam

Verkoop van onder andere:

fruit

128

groente


129

130


131

132

133

7. RONDEEL eieren zoals kippen ze graag leggen 134


135

136


137

138


139

Rondeel

Rondeel is écht onderscheidend omdat het een integraal duurzame stal is. Op alle aspecten wordt gelet. Dit geeft een positieve verschuiving naar diervriendelijke eieren in Nederlandse supermarkten.

Pluimveehouder

Retail

Consument

Een unieke relatie tussen stallenbouwer en pluimveehouder vormt Rondeel BV. Kippen hebben een fijne en ruime stal.

Door een contract met Albert Heijn is een afname van Rondeeleieren gegarandeerd.

Men koopt een ei dat duurzaam en onder goede dierenwelzijncondities is geproduceerd.

De voordelen

Passend in landschap

Afspraken over nieuwe margeverdeling

3 sterren door Dierenbescherming en Milieukeur

Dierenwelzijn & diergezondheid

Boer kan investeren in duurzaamheid

Ruimte voor natuurlijk diergedrag Consumenten kunnen Rondeel bezoeken

Minimale emissies & energieverbruik

Milieuvriendelijke verpakking

Indeling ruimtes Centrale kern (afzuiging en ventilatie) Nachtverblijf (slapen, eten, drinken en eieren leggen) Dagverblijf (scharrelen, rusten, spelen en schuilen) Stofbad (scharrelen) Bosrand (verschuilen en scharrelen) 5m

140

75m

5m

Staloppervlakte (bebouwing)

Oppervlakte vrije uitloop

Verdeling verkoop van Nederlandse eieren

SCHARREL

1.667 m2

0 m2

84%

VRIJE UITLOOP

1.667 m

2

75.000 m

BIOLOGISCH

2

2.500 m

120.000 m

RONDEEL

4.400 m

2

5.700 m (opp. incl bosrand)

3,3%

2

2

2

1,9%

Kooikippen

0,08%

11% DUURZAAM AGRARISCH ONDERNEMEN

141

142


143

144


145

146


147

DUURZAAM VERNIEUWEN

8. LANDZIJDE boeren helpen de zorg (en zichzelf) 150


151

152


153

Landzijde

Landzijde ondersteunt mensen met een beperking en zorgt dat zij een plek vinden bij zorgboeren. Hoe werkt het?

De voordelen

Zorgverzekeraars

Zorginstelling

Landzijde

Zorgboeren

Financiering door zorgverzekeraars.

Afnemer diensten Landzijde en zorgboeren.

Centrale partij die bemiddelt tussen zorginstellingen en de zorgboeren.

Bieden dagbesteding en herstel.

Financiële stroom

100%

20%

Omzet van Landzijde uit zorgactiviteiten:

Cliënt

1,1 mln 1,9 mln 4 mln

‘06 ’07 ‘08

(persoon met beperking)

€4.657

per jaar is de gemiddelde kostprijs per cliënt

421 cliënten in 2009

80%

102 boeren waren er in 2009 aangesloten

Inkomsten per boer:

€3.000 - €180.000 (gemiddeld 70.000)

101 dagdelen per cliënt gemiddeld

Professionele, goed georganiseerde zorg en dagbesteding Behoud agrarisch cultuurlandschap

LA

ND

ZIJ

DE

ng en n Acquisitie, werving bemiddeling

Kwaliteitsgarantie Training en coaching

Administratie

Acquisitie, werving en bemiddeling

154


155

156


157

LA

ND

158

ZIJ

DE


159

160


161

162

9. NOORDELIJKE FRIESE WOUDEN boeren creëren samen waarde


163

164


165

De Noordelijke Friese Wouden

Bij de aanpak in de Noordelijke Friese Wouden worden nieuwe product-marktketens gerealiseerd tussen het platteland en de stedelijke markt.

Regiobranding

Landschapsvisie & ontwerp

Meerwaarde uit melk

Energie uit hout

Schoon water door zelfsturing

Promotie van het gebied, ontwikkelingsorganisatie Recreatie & Toerisme en regio producten.

Inpassing landbouw in het Nationaal Landschap en beheer van landschapselementen.

Melk krijgt extra waarde als die is gekoppeld aan duurzaamheid en landschap: kringlooplandbouw.

Hout wordt weer een grondstof.

Verbetering van de kwaliteit van oppervlaktewater, o.a. door gebiedseigen meetlat en monitoring.

Kwaliteits- en efficiencyverbetering door zelforganisatie

1.700 km totale lengte houtwal

Streekgebonden verevening en vermindering afhankelijkheid subsidies

1.500 km Elzensingels

150 km

houtwal

De voordelen

Een eenduidige uitstraling van het gebied (’één merk’)

50 km overig

850

Producten die aansluiten bij de (metropolitane) marktvraag

boeren

40.000 ha

totaal oppervlakte van de NFW

10.500 ha weidevogelbeheer

4.000 ha

fourageergebied voor ganzen

10.000 ton

houtpellets (€ 800.000 opbrengst per jaar)

Productie De stad

166

De boeren en ondernemers produceren streekproducten, landschap en energie die aansluiten bij de behoeften van stedelingen.

800 ha

botanisch natuurbeheer

300 mln.

liter melk (2,7% van Nl. productie)


167

168


169

170


171

172


173

IN DE NOORDELIJKE FRIESE WOUDEN HEERST EEN GROOT GEVOEL VAN SAAMHORIGHEID 174


175

178


179

DUURZAAM AGRARISCH ONDERNEMEN

Recommend Documents