Mijn gezonde moestuin

Educatief leer- en speelmateriaal over gezonde voeding voor kinderen van 3-7 jaar

Mijn gezonde moestuin Doe-boek 3 tot 7 jaar

Inhoudstafel September............................................................................................................ 4 Het geheim van de actieve voedingsdriehoek (1) ................................................. 5 Wat voel ik? (2) ..............................................................................................10 Samen met de ouders ........................................................................................11 Gezonde voeding op school (3) .........................................................................11 Gezonde traktatie (3) ......................................................................................11 Oktober...............................................................................................................12 Dip? Dobbel. Doe! (1) ......................................................................................13 Eet ik voldoende fruit? (2) ................................................................................14 Samen met de ouders ........................................................................................17 Griezelig gezonde pompoensoep (3) ..................................................................17 November............................................................................................................19 Themalied over gezond en lekker eten (1) .........................................................20 Tussendoortjes verzamelen (2) .........................................................................21 Samen met de ouders ........................................................................................22 Gezond ontbijt (3)...........................................................................................22 December............................................................................................................24 Santé! Is klinken met een glaasje vruchtensap gezond? (1) .................................25 Fruit- en groentesaté voor vogels (2) ................................................................26 Samen met de ouders ........................................................................................27 Uitstap naar de plaatselijke markt (3)................................................................27 Januari ................................................................................................................28 Filmpjes over gezonde voeding (1) ....................................................................29 Muntthee maken (2)........................................................................................30 Samen met de ouders ........................................................................................31 Gezond tussendoortje (3).................................................................................31 Februari ..............................................................................................................33 Over zuivel (1) ...............................................................................................34 5 maal eten (2) ..............................................................................................38 Samen met de ouders ........................................................................................39 Knutsel een liefdevolle, gezonde onderlegger (3) ................................................39 Maart ..................................................................................................................41 Ken je deze (groente) al? (1) ...........................................................................42 Lekkere koolrabisalade en fris komkommerbeleg (2) ...........................................43 1

Samen met de ouders ........................................................................................44 Uitstap naar de groenteboer (3)........................................................................44 April....................................................................................................................45 Popeye drankje (1) .........................................................................................46 Koelboxspel (2) ..............................................................................................47 Samen met de ouders ........................................................................................48 Pim Pompoen Kwartetspel (3)...........................................................................48 Mei .....................................................................................................................49 Poppetje tuinkers voor mama (1) ......................................................................50 Versje appeltje (2) ..........................................................................................51 Samen met de ouders ........................................................................................52 Gezonde picknick (3) .......................................................................................52 Juni ....................................................................................................................53 Letters zaaien (1) ...........................................................................................54 Sapblokjes (2) ................................................................................................55 Samen met de ouders ........................................................................................56 Gezonde snacks op het schoolfeest of de klasreceptie (3) ....................................56

2

Inleiding Kinderen eten beter groenten als ze die eigenhandig hebben verbouwd. Want dan is het geen groente meer uit een zakje van de supermarkt of uit een potje of blik, maar een groente die ze hebben zien groeien van zaadje tot plantje of vrucht. Eigen groenten kweken geeft dus een aanzet naar een gezonde voeding. Je kan de moestuin in jouw school daarom gebruiken als kapstok voor gezondheid in het algemeen en gezonde voeding in het bijzonder. Dit doe-boek bundelt activiteiten over gezonde voeding waarmee je meteen aan de slag kunt in de klas. Alle activiteiten zijn gericht op kinderen tussen drie en zeven jaar. Elke maand komen er spellen, educatief materiaal en recepten aan bod. Waar mogelijk worden de activiteiten gekoppeld aan thema’s. Denk maar aan Halloween, vaderdag, valentijn, het schoolfeest… Omdat werken aan gezonde voeding in de klas alleen niet volstaat, vind je elke maand activiteiten om (groot-)ouders te betrekken. Zo maak je gezonde voeding niet alleen op school, maar ook thuis bespreekbaar. Want jong geleerd, is oud gedaan. Wil je meer actie of andere inspiratie? Neem eens een kijkje in de informatielijst. Die geeft een overzicht van educatieve lesmaterialen en spelletjes die verband houden met gezonde voeding.

Smakelijk!

3

September Wat doen we in de tuin? In september is er minder te doen in de tuin. Bemesten doe je nu best niet meer. De planten bereiden zich zo voor op de winter.

Wat doen we in de klas? Dit schooljaar gaan we aan de slag met gezonde voeding. Weten wat en hoeveel je best eet en beweegt om gezond te blijven, is dan ook de eerste stap. De actieve voedingsdriehoek helpt je hierbij. In september verdiepen we hierin. Dat doen we met het verhaal ‘Het geheim van de actieve voedingsdriehoek’. Samen met Prins en Knabbel het konijn ontdekken jullie stap voor stap de driehoek (1). Nadat de kinderen kennis hebben gemaakt met de actieve voedingsdriehoek, gaan we met echte producten aan de slag. Tijdens het tastspel ‘Wat voel ik?’ leren de kinderen de vormen en texturen van verschillende voedingsmiddelen kennen (2). Leerlingen moeten ook buiten je klas- of schoolmuren zin krijgen in gezonde voeding en voldoende beweging. Hun ouders en grootouders spelen daarin een belangrijke rol. Breng hen per brief op de hoogte dat de klas of school zich inzet om te werken aan gezonde voeding. Zo kan je hen vragen om ook thuis aandacht te hebben voor het feit dat ze best kiezen voor gezond eten. Of maak hen warm om samen met jou een activiteit over het thema uit te werken (3). Is het de gewoonte dat de kinderen een traktatie meebrengen voor hun verjaardag? Informeer de ouders dan dat er dit jaar gekozen wordt voor gezonde traktaties. Bezorg hen een aantal ideeën of recepten (3).

4

Het geheim van de actieve voedingsdriehoek (1) Tijdsduur: 9 dagen, telkens 20 minuten Benodigdheden:  Het verhaaltje (zie hieronder)  Affiche van de actieve voedingsdriehoek: o Te koop bij VIGeZ (€ 4,00) o Downloaden en afdrukken (gratis)  Onderdelen van de actieve voedingsdriehoek o Poster/affiche in stukken knippen  Afbeeldingen uit de lagen van de actieve voedingsdriehoek o Beweging: fietsers, wandelaars, zwemmers… o Water: thee, koffie, plat water, bruis water… o Graanproducten: bruin brood, rijst, pasta, aardappelen… o Groenten: wortel, tomaat, paprika, prei… o Fruit: appel, peer, banaan, kiwi… o Melkproducten en calciumverrijkte sojaproducten: sojadrank, melk, kaas, yoghurt… o Vlees, vis, eieren en vervangproducten: ei, kip, vleeswaren, vis, noten, zaden, tofu, quorn… o Smeer- en bereidingsvet: margarine, olijfolie o Restgroep: koeken, snoep, frisdrank Aan de slag: Je vertelt het verhaal over het geheim van de actieve voedingsdriehoek. Elke dag lees je het stuk van het verhaal dat bij die laag uit de actieve voedingsdriehoek past voor. Na elk verhaal stel je de laag van de actieve voedingsdriehoek waarover het die dag ging ook visueel voor. Zo zien de kinderen de voedingsdriehoek elke dag groeien. Hang de laag van de driehoek uit het verhaal op en toon een aantal producten die er in thuis horen. Na negen dagen hebben jullie een volledige actieve voedingsdriehoek. Die bespreek je met de kinderen (eventueel op dag tien). Leg de nadruk op de vorm van de driehoek en de grootte van de vakjes: hoe hoger in de driehoek, hoe kleiner de vakjes zijn. Een kleiner vakje betekent dat we daar beter minder van eten. Bovendien staat het topje niet vast op de rest van de driehoek. Dat wil zeggen dat we van het topje best slechts af en toe eten. Het geheim van de actieve voedingsdriehoek Laag: beweging – dag 1 Elke dag wordt de prins van luilekkerland het bos in gedragen waar hij dan zijn middagdutje doet en waar hem vele lekkere zoetigheden en andere hapjes worden gebracht. Maar de prins is ongelukkig. Zijn geliefde prinses is ontvoerd door een boze koning van vechtersbaasland. De prins wil zijn geliefde prinses uit de handen van de boze koning redden, maar is daarvoor niet sterk genoeg. Terwijl de prins daar zo ligt te luieren en te snoepen, komt een gezond en sterk konijn al huppelend voorbij. De prins roept het konijn en vraagt hoe het heet. “Ik ben knabbel”, antwoordt het konijn, “en ik woon samen met mijn mama, mijn papa en mijn zusje een eindje verder op in het bos. De prins vraagt Knabbel hoe het komt dat hij zo opgewekt is en zo snel kan lopen. Daarop antwoordt Knabbel dat hij opgewekt is, omdat hij zich goed in zijn vel voelt. En dat hij zo snel loopt omdat hij gezond en sterk is. De nieuwsgierigheid van de prins wordt nog groter. Hij vraagt hoe het komt dat knabbel zo gezond en sterk is. “Wel”, zegt hij, “Mijn zusje Knibbel heeft mij een tijdje

5

geleden verteld over het geheim van de actieve voedingsdriehoek”. “De actieve voedingsdriehoek?”, vraagt de prins. “Ja”, zegt Knabbel. “Dit is een driehoek die je vertelt wat je allemaal moet eten om gezond en sterk te worden”. En uit zijn tas haalt hij een kleurige driehoek ingedeeld in 9 vakjes. In elk vakje zitten verschillende soorten eetwaren. “Kan ik ook zo een driehoek krijgen?” vraagt de prins. “Deze driehoek kan je niet zomaar krijgen. Je moet eerst al zijn vakjes leren kennen en bij elkaar zoeken”. Dan vertelt de prins aan Knabbel dat hij zo graag gezond en sterk wil zijn om zijn geliefde prinses te bevrijden. Het is een lange wandelzoektocht naar de delen van de actieve voedingsdriehoek, omdat gezond en sterk worden start met beweging. Knabbel wil hem wel zijn geheim om groot en sterk te worden verklappen en vertelt hem dat hij hem zal helpen om het geheim van de actieve voedingsdriehoek te ontdekken. En zo vertrekken ze langzaam op weg. Zéér langzaam want de prins kan eigenlijk niet zo goed stappen. Soms moet Knabbel hem zelfs voorthelpen…

Laag: water – dag 2 Een poosje later komen ze bij een waterval. “Halt!”, roept Knabbel. “Hier moeten we voorzichtig zijn. Het eerste deel van het geheim zit achter de waterval. Kom mee! Verscholen achter de struiken is er een opening in de rotsen. De prins volgt Knabbel die de opening binnengaat. Ze komen in een lange, donkere gang. Hier en daar komt er een beetje licht door de spleten in de rots en aan het einde van de gang schijnt er een helder licht… Ze komen uit aan de achterkant van de waterval! Er staat een kleine tafel met een grote mooie beker gevuld met water. De prins die een reuze dorst heeft, drinkt de beker helemaal uit. Als het laatste druppeltje uit de beker in zijn mond verdwijnt, straalt de beker een mooi blauw licht uit en onmiddellijk is de beker weer gevuld met water. Zo kunnen de prins en Knabbel blijven doordrinken tot hun dorst voorbij is. Op de tafel staat er ook nog een pot dampende thee en lekker ruikende heldere soep. Knabbel die het hele geheim van de actieve voedingsdriehoek al kent, vertelt de prins dat het altijd het best is om gewoon water te drinken als je echt dorst hebt. “Maar je kan ook thee of heldere soep drinken. Deze dranken staan aan de onderzijde van de actieve voedingsdriehoek en dat wil zeggen dat je daar elke dag heel veel mag van drinken. Wel zes glazen of tassen per dag.” “En”, zo vertelt Knabbel, “je mag deze toverbeker meenemen zodat je altijd en overal water kan drinken als je dorst hebt. “Hoe moet ik die beker dan meenemen”, vraagt de prins. Knabbel wijst naar de tafel, waar een groot stuk van de driehoek ligt waarin hij het water kan opbergen. Voorzichtig stappen Knabbel en de prins, met het eerste stuk van zijn voedingsdriehoek, de lange gang door. Ze geraken veilig en wel tot aan de uitgang.

Laag: graanproducten en aardappelen – dag 3 Knabbel en de prins wandelen verder het bos in. Aan de rand van het bos ligt een groot veld badend in het zonnetje. Granen en aardappelen groeien er dan ook in overvloed. Naast het veld staat nog een molen waar het graan gemalen wordt en een oude stenen oven waarin het brood gebakken wordt. Voor de molen staat een tafel gedekt met verschillende soorten bruin brood, gekookte aardappelen, rijst, spaghetti… “Deze graanproducten en aardappelen”, zo zegt Knabbel, “zijn de volgende groep in de actieve voedingsdriehoek. Om gezond te zijn, eet je best één tot vier aardappelen of evenveel graanproducten of drie tot vijf sneden bruin brood per dag. Je eet dit natuurlijk niet allemaal in één keer maar wel verspreid over verschillende maaltijden en samen met andere eetwaren”. Onder de tafel vindt de prins het volgende deel van de actieve voedingsdriehoek. Knabbel zegt hem om daarin zoveel graanproducten, aardappelen en brood op te bergen als hij in één maaltijd wil eten. De prins neemt drie sneetjes brood en bergt ze op in het stuk van de driehoek. Dit deel moet boven op het water staan en ja hoor, het past.

Laag: fruit – dag 4 De prins en Knabbel wandelen met de twee delen van de actieve voedingsdriehoek onder de arm weer een heel stuk verder. Zo komen ze aan bij een boomgaard die heerlijk ruikt naar fruit. De appels, peren, perziken, kersen en pruimen kunnen ze zo van de bomen plukken. Knabbel vertelt dat fruit een heerlijk tussendoortje is. “Het levert je veel vitaminen waardoor je gezond en sterk

6

blijft en niet ziek wordt”. De prins en Knabbel plukken elk een stuk fruit. Ze zetten zich onder een boom en eten rustig hun tussendoortje op. “Per dag eet je best twee stukken fruit”, legt Knabbel uit. “Nu heb je één stuk gegeten, je kan nog één stuk meenemen als je wil”. De prins gaat op zoek naar het stuk van de actieve voedingsdriehoek waar hij het fruit kan in opbergen. Hij vindt het verstopt achter een boom. Het past mooi boven het deel van de graanproducten en aardappelen, maar het is net of er nog een stuk ontbreekt. “Wat nu?” vraagt de prins. “Verder op zoek naar de volgende delen van de actieve voedingsdriehoek” antwoordt Knabbel.

Laag: groenten – dag 5 Naast de boomgaard ligt nog een grotere moestuin waarin ze tomaten, worteltjes, sla, bloemkool, komkommer en nog veel andere groenten vinden. Op een mooi stukje gras staat een picknicktafel vol met gekuiste rauwe groenten zoals worteltjes en tomaten en heerlijke gekookte groenten zoals bloemkool en spinazie. Daarnaast staat nog een grote mand met gewassen fruit. Het ziet er echt heel lekker uit. Volgens Knabbel, is het gezond om bij elke maaltijd groenten te eten. Onder de picknicktafel vindt de prins nog een stuk van de driehoek. Als hij het naast het stuk van het fruit zet, past het perfect in de driehoek. “Om sterk en gezond te blijven, eet je best zes groentelepels per dag” vertelt Knabbel. “In groenten zitten, net zoals in fruit, veel vitaminen. En zoals ik daarnet al gezegd heb, zorgen vitaminen ervoor dat je gezond en sterk wordt”. “Sterk worden?” vraagt de prins. “Daar merk ik nog niet veel van. Ik voel me nog altijd een beetje slapjes”, zegt hij een beetje slecht gezind. “Kom nu prins, niet te vlug opgeven. Je zal zien, straks als je alle delen gevonden hebt, zal je je veel beter voelen.”

Laag: vlees, vis, gevogelte, eieren, sojaproducten en noten – dag 6 De prins en Knabbel stappen verder als het plots begint te regenen. “Oei, oei”, denkt Knabbel, “ nu gaat de prins zeker slecht gezind zijn en helemaal geen zin meer hebben om verder te stappen.” Maar nee hoor, de prins zet door. Hij wil kost wat kost het geheim van de actieve voedingsdriehoek ontdekken, om dan sterk genoeg te zijn om zijn prinses te bevrijden. En eigenlijk voet hij zich beter dan wanneer hij zo de hele dag onder de bomen ligt te eten en te luieren. Een beetje beweging en frisse boslucht doen hem toch wel goed. En hij vindt het dan ook niet zo erg dat het regent. Uiteindelijk komen ze aan bij een boerderij waar koeien in de wei staan. Er lopen ook nog varkens rond en de kippen schuilen in hun hokken voor de regen. Een beetje verder ligt een kleine vijver waarin Knabbel en de prins de vissen zien zwemmen. De deur van de boerderij staat open, en de twee vrienden zijn blij dat ze binnen kunnen gaan en kunnen schuilen voor de regen. Binnen kunnen ze zich drogen aan het vuur in de haard. Op de tafel liggen kippenboutjes, enkele zacht gekookte eitjes, een stukje biefstuk en een gegrilde vis. De prins begint honger te krijgen en stormt al op de tafel toe. “Hé, niet zo vlug,” roept Knabbel, “we komen steeds dichter bij het topje van de driehoek. En dat betekent dat we van deze groep veel minder mogen eten dan van de vorige groepen. Van vlees of vis eet je best maar een klein stukje per dag”. Op de tafel liggen ook nog etenswaren die de prins niet onmiddellijk gezien had. Het zijn sojaproducten, bonen en noten. Mensen die geen vlees, vis of eieren eten kunnen in de plaats daarvan dit soort dingen eten. Tja, nu moet de prins een keuze maken. Als hij verder het geheim van de actieve voedingsdriehoek wil leren kennen en zijn gezondheid wil verbeteren, kan hij niet alles tegelijk eten. Wat zou hij aan zijn maaltijd toevoegen? De prins kiest het kippenboutje. Hij bergt het op in het vakje van de driehoek dat hij naast de haard gevonden heeft. Dit vakje past perfect op de andere delen van de driehoek.

Laag: melkproducten – dag 7 Ondertussen is het gestopt met regenen. Knabbel en de prins gaan terug naar buiten en zien de boer in de wei de koeien melken. Ze lopen tot bij de boer. “Melk en melkproducten zijn een aparte groep binnen de actieve voedingsdriehoek”, legt de boer uit. “In deze groep vind je lekkere verse melk, heerlijke yoghurt en verschillende soorten kaas. Van de melk mag je twee tot drie glazen per dag drinken en van de kaas mag je één sneetje eten. Je kan ze zowel als tussendoortje als tijdens de maaltijd eten.” De prins vindt dit deel van de driehoek rond de nek van één van de koeien. Aan de rand van de wei in verschillende melkemmers vinden Knabbel en de prins verschillende

7

melkproducten. De prins neemt een potje yoghurt en stopt die in het vakje van de driehoek. Dit vakje sluit mooi aan bij de vorige delen van de driehoek.

Laag: smeer- en bereidingsvet – dag 8 De prins is opgelucht. “Ik heb brood, groenten, een kippenboutje, yoghurt en een stuk fruit… Maar ik mis toch nog iets. Iets om mijn brood mee te besmeren.” “Bedoel je boter of margarine?” vraagt Knabbel. “Ja, dat is het”, antwoordt de prins. In een koele plaats waar de boer ook zijn melk bewaart, vinden ze boter, margarine en verschillende flesjes olie. De prins neemt een grote klomp boter. “Stop, stop!”, roept knabbel. “We zijn bijna bij de top van de driehoek aanbeland. Dat betekent dat je hiervan niet veel mag nemen. Eén eetlepel vet per persoon voor de warme maaltijd en daarnaast nog een mespuntje smeervet op de boterham is genoeg.” Een beetje tegen zijn zin legt de prins een deel van de boter terug op het bordje. Onder de tafel vindt de prins een stuk van de driehoek. Dat past bovenop alle andere stukken van de driehoek. De prins legt een mespuntje boter in dit vak.

De restgroep – dag 9 “Nu heb je eigenlijk alle delen van de driehoek waarmee je een gezonde maaltijd kan samenstellen”, legt Knabbel uit. “Als je honger hebt, kan je nu beginnen eten.” De prins heeft een reuzenhonger. En wil ter plaatse alles beginnen eten.” “Rustig, rustig,” zegt Knabbel. “Alles zo naar binnen schrokken is echt niet gezond. We zoeken eerst een tafel in de boerderij waar we ons rustig kunnen zetten om te eten.” Een poosje later zitten ze samen aan tafel. Ook de boer is er komen bijzitten en ze eten met z’n drieën gezellig samen. De prins heeft van elk deel van de driehoek iets gegeten, behalve van het fruit. Dat bewaart hij nog voor later als tussendoortje. “Hoe voel je je?”, vraag Knabbel aan de prins. “ Ik voel me zeer goed en eigenlijk al een beetje sterker dan voordien. En ik moet toegeven, ik voel me beter dan na een hele dag snoepen” antwoordt de prins. “Maar ik heb toch nog een vraagje. Er ontbreekt toch nog iets aan mijn driehoek?” “Bravo! Goed gezien!” zegt Knabbel. In het topje van de driehoek zitten al die dingen die jij zo graag eet zoals chocolade en snoepjes, maar ook mayonaise en frietjes bijvoorbeeld. Van die dingen eten we slechts af en toe iets. Daarom staat het topje van de driehoek niet echt vast op de rest van de driehoek. Zo is het bijvoorbeeld beter om maar één keer per week frietjes te eten.” De prins knikt begrijpend. “Heb je nu zin in een snoepje of een stukje chocolade?” vraagt knabbel. De prins denkt even na, maar antwoordt dan duidelijk nee. “Ik heb net zo goed gegeten en ik heb nu eigenlijk geen honger of zin. Misschien later.” “Bravo!” roep Knabbel opnieuw. Nu heb je echt het geheim van de actieve voedingsdriehoek ontdekt. Snoepjes heb je niet echt nodig. Daarom is het belangrijk dat je ook “nee” kan zeggen tegen snoep. Plots begint het buiten hard te waaien. Zo hard dat één van de ramen openwaait. Door het open raam vliegt plots een grote duif naar binnen. En kijk nu, het topje van de driehoek is rond haar nek gebonden. De duif vliegt tot vlak bij de prins. De prins neemt het witte en lege topje van haar nek en voegt het bij de rest van de driehoek. Knabbel en de boer klappen in hun handen van blijdschap. De driehoek is volledig. De prins is echt blij dat hij het geheim van de actieve voedingsdriehoek ontdekt heeft, maar hij is eigenlijk wel moe. Ze besluiten dan ook om te gaan slapen. Ze mogen van de boer op de hooizolder slapen en krijgen een deken om zich toe te dekken.

De bevrijding van de prinses – dag 10 De volgende morgen wordt de prins wakker van luid geroep. Buiten, aan de deur van de boerderij staat een hele groep mensen te roepen en te juichen. Ze roepen op de prins. Als die tevoorschijn komt, zwijgen ze allemaal. De mensen blijken allemaal het geheim van de actieve voedingsdriehoek te kennen. De grote duif heeft hen deze nacht gevraagd om hierheen te komen, om samen met de prins de prinses te bevrijden. De prins is opeens klaarwakker. “Dank u. Dank u,” roept hij. “Dit is gewoon prachtig.” Eerst eten ze allemaal samen een stevig ontbijt volgens de regels van de actieve voedingsdriehoek. Als iedereen voldoende gegeten heeft en zich fit en sterk voelt, gaat de hele groep samen op pad. Ook Knabbel en de boer gaan mee. Na een lange wandeling komen ze bij de burcht van de koning van vechtersbaasland aan. Ze besluiten eerst nog

8

even te pauzeren en een gezond tussendoortje te eten om terug wat energie op te doen. Als iedereen klaar is, vallen ze de burcht binnen. De vechtersbazen zijn zo verrast en onder de indruk van zoveel sterke mensen dat ze zich bijna onmiddellijk overgeven. De prins kan eindelijk zijn prinses bevrijden. Om zeker te zijn dat niemand nog zijn prinses kan ontvoeren, leeft de prins nog steeds zoals de actieve voedingsdriehoek het hem geleerd heeft. Hij noemt zichzelf nu ‘Koning van de actieve voedingsdriehoek’ en hij blijft nog tot in zijn oude dagen gezond en sterk.

Bron: Gezond tussendoor - CM

9

Wat voel ik? (2) Tijdsduur: 1 uur Benodigdheden:  Tastzak, tastdoos of tastdoek  Aantal gezonde voedingsmiddelen, bijv. banaan, wortel, ei, kiwi, boterham… Aan de slag: Laat de voedingsmiddelen die je hebt meegebracht zien. De leerlingen benoemen ze en vervolgens bespreek je ze één voor één. Schenk daarbij aandacht aan eigenschappen die je kunt voelen: hard, zacht, glad, ruw, stekelig… en aan de vorm: rond, kan rollen of juist niet, zwaar of licht…. De kinderen mogen ook voelen. Bij de oudere kinderen kun je meer expliciet de voedingsmiddelen laten vergelijken. Zorg ervoor dat het kind niet kijkt als een voedingsmiddel verdwijnt in de tastzak. Eénmaal het product in de zak zit, mag het kind weer kijken en het voorwerp in de zak betasten. Oudere kinderen kunnen het voorwerp benoemen. Bij jongere kinderen is het belangrijk om bij het antwoorden voor visuele ondersteuning te zorgen. Dat kan je doen door concrete voorwerpen te laten zien of door te werken met foto’s die het kind kan aanduiden. Probeer stil te staan bij hoe het kind wist dat het dat voedingsmiddel was. Grijp terug naar hoe het werd beschreven. Nadat het product geraden is, kan je het samen met de klas in de juiste laag van de actieve voedingsdriehoek onderbrengen. Bron: Beestig gezond op school – Arteveldehogeschool

10

Samen met de ouders Gezonde voeding op school (3) Alleen in de klas aan gezonde voeding werken, is natuurlijk niet voldoende. Verwittig de ouders dat de school bezig is met gezonde voeding en vraag hen om ook hun steentje bij te dragen. Je brengt hen op de hoogte met een brief. Voorbeeldbrief Beste ouders De gezondheid van de kinderen ligt u en ook ons nauw aan het hart. Daarom plannen we dit jaar verschillende activiteiten over gezonde voeding. We vinden het belangrijk dat gezondheidsopvoeding thuis en op school op elkaar worden afgestemd. Daarom willen we u op de hoogte houden van wat er op school aan de orde is. Indien u zelf nog suggesties heeft of bereid bent om aan enkele activiteiten mee te werken, kan u steeds terecht bij de leerkracht. Met vriendelijke groeten

Gezonde traktatie (3) Is het gebruikelijk dat leerlingen die jarig zijn een traktatie meebrengen? Spoor ouders dan aan om te kiezen voor iets gezonds. Je kan dit bij in je algemene brief vermelden. Geef hen meteen ook voorbeelden van wat gezonde traktaties zijn. Voorzie jijzelf iets als leerkracht, ga dan bijvoorbeeld voor:     

Fruitsla Fruitbrochetten Kaasblokjes versierd met fruit en/of groenten Bruine broodjes versierd met rauwkost …

Bron: Gezond tussendoor - CM

11

Oktober Wat doen we in de tuin? In oktober is het te koud om nog buiten te zaaien. De grond maakt zich klaar voor de winter. Eerder gezaaide wortelen en pompoen kan je oogsten.

Wat doen we in de klas? Ook als het buiten wat kouder wordt, blijft voldoende bewegen nodig. Omdat kinderen letterlijk heel wat uren in de klas zitten, is dat de ideale plaats om dat lange stilzitten te doorbreken. Dat kan op een speelse manier met de bewegingstussendoortjes van ‘Dip? Dobbel. Doe!’ (1). Vorige maand hebben de leerlingen geleerd over de actieve voedingsdriehoek. Maar hoe staat het met hun eetgewoonten? Weten ze hoeveel fruit ze best op een dag eten en halen ze die norm (2)? Op 31 oktober is het Halloween. Een leuk thema om mee aan de slag te gaan. Als laatste deze maand maken we dan ook een griezelig gezonde pompoensoep. Je kan hiervoor enthousiaste ouders optrommelen. Zo kunnen jullie samen lekker griezelen en genieten van een gezond soepje (3).

12

Dip? Dobbel. Doe! (1) Tijdsduur: dagelijks een aantal minuten Benodigdheden: Spel Heb je het spel niet op school, dan kan je het gratis uitlenen bij Logo Oost-Brabant als je werkzaam bent in de regio. Bel 016 89 06 05 of mail [email protected] Aan de slag: Dip? Dobbel. Doe! is een leuke spelvorm om bewegingstussendoortjes te integreren in de klas. Het pakket bestaat uit vier sets kaartjes met bewegingstussendoortjes, één set gezondheidsweetjes en een dobbelsteen met zes verschillende kleuren. De kaartjes met gezondheidsweetjes vestigen de aandacht op een gezonde en fitte levensstijl. Bewegingstussendoortjes zijn veilige, leuke en eenvoudige oefeningen die je in het dagelijkse leven gebruikt als break. Bijvoorbeeld bij lesonderbreking of bij aanvang van een nieuw lesonderwerp. Gemiddeld nemen de tussendoortjes twee tot vijf minuten in beslag. Nadien schiet het concentratiegehalte van de leerlingen omhoog. 1. De leraar neemt de dobbelsteen en de kaartjes 2. Een leerling (spreek een beurtrol af) gooit met de dobbelsteen en zegt of toont aan de klas welke kleur bovenaan ligt. De kleuren hebben de volgende betekenis: - Rood = een kaartje van de rode stapel nemen: bodydrum en ritme - Geel = een kaartje van de gele stapel nemen: coördinatie, lichaamsbesef (links– rechts), manipuleren, aandacht en imitatie - Groen = een kaartje van de groene stapel nemen: bewegingsliedjes en taalspelletjes - Blauw = een kaartje van de blauwe stapel nemen: houdingsoefeningen - Donkerblauw = de leerling mag een kaartje nemen uit een categorie naar keuze - Zwart = de leraar mag een kaartje nemen uit een categorie naar keuze 3. De leerling neemt een kaartje van de betreffende stapel en leest dit zelf voor aan zijn medeleerlingen of geeft het door aan de leraar. Op de kaartjes staan meestal twee opdrachten: een eenvoudig en een moeilijker bewegingstussendoortje. De leraar bepaalt welke opdracht het meest geschikt is. 4. Na de oefening wordt het kaartje met bewegingstussendoortje onderaan de stapel gestopt. 5. De leerling neemt een kaartje van de stapel met gezondheidsweetjes en geeft het aan de leraar. Elk kaartje bevat een gemakkelijke en een moeilijke vraag. De leraar bepaalt welke vraag het meest geschikt is. 6. De leraar bevestigt of verbetert indien nodig het antwoord en geeft de uitleg bij het antwoord dat op het kaartje staat. Het kaartje wordt onderaan de stapel met gezondheidsweetjes gelegd en de les kan verdergaan. Bron: Dip? Dobbel. Doe! - VIGeZ

13

Eet ik voldoende fruit? (2) Tijdsduur: 50 minuten Benodigdheden:  

Werkblad: ‘Wat is één portie fruit?’ Grote foto’s van fruit

Aan de slag: Leid de activiteit in door de actieve voedingsdriehoek aan te brengen. Daaruit leren de kinderen dat ze best één à twee stukken fruit per dag eten (afhankelijk van hun leeftijd). Prikkel hun aandacht met volgende vragen:

      

Wanneer eet jij fruit? Hoeveel fruit moet je per dag eten? Hoeveel fruit eet jij? Welk fruit eet je graag en welk niet? Welke soorten fruit ken je? Hoeveel druiven moet je eten voor één portie? …

Met deze vragen zorg je ervoor dat leerlingen vertellen over hun eetgewoonten. Bespreek vervolgens hoeveel fruit ze best per dag eten. Voor kinderen van 3-6 jaar is dat 1 à 2 stukken vers fruit (dus 100–200 gram). Voor kinderen van 6-11 jaar zijn dat twee stukken fruit (dus 250 gram). Laat de leerlingen op het werkblad aanduiden wat één portie fruit is.

14

15

Vervolgens vertellen ze aan elkaar of ze voldoende fruit eten of niet. Laat hen ook vertellen waarom ze veel of weinig fruit eten. Zorg ervoor dat wie weinig fruit eet niet wordt geviseerd. Stimuleer de leerlingen ten slotte om meer fruit mee te brengen naar school als tussendoortje. Dat kan je doen door vragen te stellen als:

-

Welk fruit kan je meebrengen naar school? Hoe kan je het fruit meebrengen?

Bron: Fruit op School - VIGeZ

16

Samen met de ouders Griezelig gezonde pompoensoep (3) Tijdsduur: 50 minuten Benodigdheden: Voor 20 kinderen           

1 middelgrote pompoen 1 ui 2 teentjes knoflook 1 prei 2 takken groene selderij 3 tomaten 1 eetlepel boter 1,5 l magere kippenbouillon (1 bouillonblokje + 1,5 liter water) nootmuskaat peper van de molen zout

Materiaal          

Kookvuur Kookpot van 3 liter Kleine mesjes voor de kinderen Vergiet Mixer Pollepel Roerlepel Maatbeker Borden voor de kinderen Eetlepels voor de kinderen

Aan de slag: Dit doe je op voorhand of samen met de ouders      

Kuis Kuis Kuis Kuis Kuis Kuis

de de de de de de

pompoen en snijd in grote stukken ui en snijd in grote stukken knoflook prei en snijd overlangs door selder en snijd overlangs door tomaten en snijd in grote stukken

Dit doen de kinderen   

In kleine stukken snijden van de voorgesneden pompoen, ui, prei, selder en tomaat. Doe alles in een vergiet Verzamel het gebruikte materiaal Groenteafval verzamelen

17

Recept      

Laat de boter smelten in een grote pan Fruit de ui, het knoflook en de selderij Voeg de tomaten en de blokjes pompoen toe en laat alles zachtjes stoven Voeg nu de bouillon, een snuif nootmuskaat, peper van de molen en een weinig zout toe. Breng aan de kook Mix de soep en dien ze op in de uitgeholde pompoen

Betrek ouders bij het bereiden van deze soep. Stel op voorhand de vraag wie mee griezelig gezonde soep wil bereiden in de klas. Je brengt hen op de hoogte met een brief. Voorbeeldbrief Beste ouders Op het einde van de maand vieren we Halloween. Om dat op een griezelige, gezonde manier te doen, zullen we samen pompoensoep maken. Daarvoor zijn we op zoek naar ouders die zin hebben om hierbij een handje te helpen. We maken de soep op …-…-… in de voor/namiddag. Heb je zin om mee te werken? Bezorg onderstaand invulstrookje vòòr …-…-… . Mocht je vragen hebben, dan kan je bij de leerkracht terecht. Met vriendelijke groeten, De leerkracht ------------------------------------------------------------------------------------------o o o

Ja, ik doe mee aan deze activiteit en wil graag helpen klaarzetten en opruimen Ja, ik doe mee aan deze activiteit Neen, ik doe niet mee aan deze activiteit

Naam ouder/voogd: Naam kind: Handtekening:

Bron: All Day Long

18

November Wat doen we in de tuin? De winter is begonnen voor onze moestuin. Daarom zaaien of oogsten we nu niet meer.

Wat doen in de klas? Wist je dat er ook liedjes bestaan over gezond en lekker eten? We zetten deze maand al zingend in (1). Iedereen eet wel eens graag een tussendoortje. Omdat hij honger heeft of gewoon omdat hij zin heeft om iets te snacken. Ook in tijdschriften, kranten en reclame worden we met tussendoortjes om de oren geslagen. Maar zijn die allemaal wel zo gezond (2)? In november is er de Week van de Smaak. Daarom proeven en smullen we van een lekker en gezond ontbijt samen met de ouders (3).

19

Themalied over gezond en lekker eten (1) Tijdsduur: 1 uur Benodigdheden:  Het liedje ‘Stukje appel’ voor jonge kleuters  Het liedje ‘Dring, dring, dring’ voor kinderen  Liedjestekst  Computer, internetverbinding en geluid om het liedje af te spelen Aan de slag: Stukje appel – voor kleuters http://www.beestiggezondopschool.be/_docs/BGoSStukje_Appel_%28lekker_en_gezond%29.mp3 Stuk-je ap-pel in mijn mond la la lek-ker en ge-zond Een to-maat-je rood en rond la la lek-ker en ge-zond Ik drink wa-ter net als hond la la lek-ker en ge-zond La la lek-ker en ge-zond ap-pel in mijn mond La la lek-ker en ge-zond een to-maat-je rond La la lek-ker en ge-zond wa-ter in mijn mond Refrein Lek-ker e-ten lek-ker drin-ken La la la la lek-ker en ge-zond

Dring, dring, dring – voor kinderen http://www.beestiggezondopschool.be/_docs/BGoS-Dring_Dring_Dring.mp3 Dring dring dring, ik hoor de wek-ker het ont-bijt dat zet ik klaar Wat ge-zond is vind ik lek-ker brood, mues-li, smul-len maar Man of pap zegt: ‘lie-ve gek-kerd jou vier-uur-tje zet ik klaar! Wat ge-zond is vind ik lek-ker ap-pel ki-wi smul-len maar! Thuis ben ik de ta-fel dek-ker bor-den, gla-zen zet ik klaar Wat ge-zond is vind ik lek-ker vlees en groen-ten smul-len maar. Bron: Beestig gezond op school - Arteveldehogeschool

20

Tussendoortjes verzamelen (2) Tijdsduur: 1 uur Benodigdheden:  Tijdschriften, kranten, reclamefolders  Actieve voedingsdriehoek  Eventueel de brochure ‘Een opkikkertje nodig? Tips en tricks voor gezonde tussendoortjes’ voor meer informatie of om te bezorgen aan de ouders. Aan de slag: De kinderen zoeken afbeeldingen van tussendoortjes op in tijdschriften, kranten en reclamefolders. De gevonden tussendoortjes rangschikken de leerlingen in twee groepen: -

-

Ongezond en heel slecht voor de tanden: zuurtjes, lolly’s, toverballen, toffees, melkchocolade, bittere chocolade, bonbons, nougat, ijs, ijslolly’s, kauwgom, ontbijtkoek, koekjes, cake, taart, ... Lekkere dingen die ook gezond zijn: rauwe groenten, fruit, blokjes kaas, toastjes, yoghurt, meergranenkoek, boterham...

De leerkracht bespreekt het thema gezonde voeding en tussendoortjes met de actieve voedingsdriehoek. De nadruk ligt op de vorm van de driehoek en de grootte van de verschillende voedingsmiddelengroepen. Je legt de kinderen het verband uit tussen de grootte van het vakje en de hoeveelheiden van de voedingsmiddelen in een gezond dagelijks menu of je laat hen dit zelf vertellen. De restgroep krijgt bijzondere aandacht, omdat daar vele zoete tussendoortjes in terug te vinden zijn. De voedingsmiddelen die tot deze groep behoren, zijn lekker, maar hoeven we niet elke dag te eten. In plaats van voedingsmiddelen uit de restgroep kunnen we beter lekkere dingen uit de andere, grotere groepen eten. Op die manier worden we groot en sterk. Je kan voorbeelden gebruiken van de tussendoortjes die de kinderen hebben verzameld. Kernactiviteit Vervolgens plaats je elk uitgeknipt tussendoortje in de juiste laag van de actieve voedingsdriehoek. Daarvoor kan de affiche of een grote, zelfgetekende afbeelding van de voedingsdriehoek op tafel worden gelegd. De kinderen staan rond de tafel. Zijn er veel tussendoortjes uit de restgroep? Van de tussendoortjes die hun plaats hebben in het kleine zwevende topje van de voedingsdriehoek eten we best niet te veel. Meer informatie over gezonde tussendoortjes vind je in de brochure ‘Een opkikkertje nodig?’. Die kan je eventueel meegeven met de kinderen, zodat ook de ouders begrijpen welke tussendoortjes de gezonde keuze zijn.

21

Samen met de ouders Gezond ontbijt (3) Tijdsduur: 3 uren (met voorbereiding en opruim) Benodigdheden:  Brief voor de ouders  Ruimte om te ontbijten  Gezond ontbijt  Bestek, borden en bekers  Eventueel brochure ‘goed gemutst de ochtend door – tips en tricks voor een gezond ontbijt’ Aan de slag: Nodig ouders uit voor een gezond ontbijt op school samen met de kinderen. Vraag in je uitnodigingsbrief meteen ook of er ouders zijn die willen helpen met klaarzetten en opruimen nadien. Je voorziet een ruimte die je kan inkleden met materiaal over gezonde voeding. Denk aan tekeningen die kinderen hierover hebben gemaakt, affiches van de actieve voedingsdriehoek…. Zorg voor het nodige bestek, voor borden, bekers en servetten enerzijds. Anderzijds verzamel je ingrediënten voor het gezonde ontbijt zelf. Hou in je achterhoofd dat een gezond ontbijt evenwichtig is en variatie biedt. Het ontbijt kan bestaan uit:         

bruin brood, volkorenbeschuitjes, eventueel volkoren crackers of ongesuikerde ontbijtgranen halfvolle melk of magere (ongezoete) yoghurt plakjes magere harde kaas, magere tot halfvette platte kaas, ham en kipfilet confituur, honing of appelstroop thee en water of ongezoet vruchtensap volkoren of ongesuikerde ontbijtgranen fruit, zowel om zo op te eten als om te gebruiken als broodbeleg: bijvoorbeeld banaan, aardbei of peer eventueel rauwkost, zoals plakjes radijs en komkommer margarine (rijk aan onverzadigde vetzuren)

Wil je de ouders die aanwezig zijn extra informatie bezorgen, dan kan je de brochures ‘Goed gemutst de ochtend door – tips en tricks voor een gezond ontbijt’ meegeven. Deze bevatten betrouwbare, correcte informatie en kan je gratis bestellen op de website van NICE. Voorbeeldbrief Beste ouders

22

Gezond eten leer je niet alleen door erover te lezen en te leren, maar ook door het te doen. Daarom organiseren we op …-…-… een gezond ontbijt op school om … uur. Als je ’s morgens wakker wordt, heb je acht tot twaalf uur niets meer gegeten. Hoog tijd dus om energie, vitaminen en mineralen bij te tanken om je dag optimaal te starten. Niets leuker om de dag te beginnen dan samen rond een gezonde ontbijttafel te zitten. Ben je erbij? Bezorg het ingevulde strookje terug voor …-…-…. Om de organisatie en logistiek vlot te laten verlopen, zijn we op zoek naar enkele helpende handen. Heb je zin om bij te dragen, duidt dit dan aan op het invulstrookje. Bij vragen kan je contact opnemen met de leerkracht. Met vriendelijke groeten, De leerkracht ------------------------------------------------------------------------------------------o o o

Ja, ik doe mee aan deze activiteit en wil graag helpen klaarzetten en opruimen Ja, ik doe mee aan deze activiteit Neen, ik doe niet mee aan deze activiteit

Naam ouder/voogd: Naam kind: Handtekening:

Bron: Fruit op School - VIGeZ

23

December Wat doen we in de tuin? Net zoals in november is het in december nog steeds niet mogelijk om buiten in de tuin te werken.

Wat doen we in de klas? In december brengt Sinterklaas een bezoek aan de brave kinderen, dan komt de Kerstman en als die uit het vizier is, staat er een nieuw jaar voor de deur. Bij al die feestelijkheden horen drankjes en hapjes. Dikwijls wordt er getoast met vruchtensappen. Maar zijn die eigenlijk wel zo gezond als we denken (1)? Op 21 december begint de winter. Het is koud buiten en vogels moeten hun best doen om eten te vinden. Daarom helpen wij ze een handje. Met appelen, brood, pinda’s, winterwortel en druiven maken we gezonde sateetjes waarmee de vogels de winter probleemloos doorkomen (2). Om de satés voor de vogels te maken, hebben we groenten en fruit nodig. Die kopen we op de plaatselijke markt (3).

24

Santé! Is klinken met een glaasje vruchtensap gezond? (1) Tijdsduur: 45 minuten Benodigdheden: Verpakkingen van vruchtensap, vruchtendrank en frisdrank Aan de slag: In de winkel vind je allerlei soorten vruchtensappen en afgeleide dranken. Wat is het verschil? En dewelke zijn de gezonde keuzes? Opener  Welk drankje is lekker?  Hoeveel drink je ervan?  Wat drink je nog? Voorleestekst Echt vruchtensap is sap dat bestaat uit puur, ongezoet vruchtensap. Het kan vers geperst zijn. Op de verpakking staat vermeld: 100% sap, puur, ongezoet. Het kan ook uit geconcentreerd vruchtensap gemaakt zijn dat weer wordt aangevuld met water. Dat staat dan op de verpakking of het etiket. Sommige mensen denken dat vruchtensap fruit kan vervangen. Dat is helemaal niet waar. Vers fruit is altijd de eerste keuze, want daarin zitten de meeste voedingsstoffen zoals vitamine C, vezels, mineralen (zoals ijzer) en ander bioactieve stoffen die goed zijn voor de gezondheid. Bij het maken van vruchtensap gaat een deel van de voedingsstoffen verloren. Sinaasappel-, ananas-, appel-, pompelmoes- en multivruchtensap zijn vers lekker zoet. Sappen van perzik, mango, aardbei, kiwi en papaya zijn te dik om als puur sap te worden gebruikt. Ze worden vaak aangelengd met water. Ze zijn dus geen ‘echt’ vruchtensap meer, maar vallen onder vruchtendranken. Dat lees je op het etiket. In druiven zit weinig vitamine C. Daarvan blijft weinig over als er sap van wordt gemaakt. Ze zijn dus wel puur sap, maar vervangen fruit niet. Dan zijn er nog allerlei drankjes met fruitsmaak. Als er nog een klein beetje vruchtensap in zit worden ze vruchtenlimonades genoemd. Frisdrank is suikerwater met plantextract. Activiteit Lees de etiketten van de verpakkingen van vruchtensappen, vruchtendranken en frisdranken. Verdeel de sappen in verschillende groepen: tweede keus, derde keus, geen vruchtensap. Bron: Fruit op School - VIGeZ

25

Fruit- en groentesaté voor vogels (2) Tijdsduur: 30 minuten Benodigdheden:    

Een lange satéstok of spies per leerling Appel, (oud) brood, doppinda’s, winterwortel, druiven. Je kan naargelang beschikbaarheid ook andere fruit- en groentesoorten gebruiken Ijzerdraad en tang Mesje, snijplank

Het fruit en de groenten kan je op de plaatselijke markt kopen (3) Aan de slag: Maak als juf of meester op voorhand een voorbeeldstok. Zorg er ook voor dat je de winterwortel in één groot en meerdere kleine stukjes snijdt. Steek daarna voor elke leerling een stukje ijzerdraad door het grootste stuk wortel. Geef elke leerling een satéstok of spies. Snijd de appel en het brood in stukjes. Laat de leerlingen daarna de stukjes vogeleten aan hun stok rijgen: appel, druiven en pinda’s. De spies of saté sluit je af met het stuk winterwortel met ijzerdraad. Nu zijn jullie saté’s klaar om in de bomen en struiken op te hangen. En dan is het wachten geblazen tot de vogels komen snoepen van deze gezonde hap. Bron: Ons Groene Schoolplein

26

Samen met de ouders Uitstap naar de plaatselijke markt (3) Tijdsduur: 1,5 uur Benodigdheden: Brief voor de ouders, warme kledij, vervoer, zakgeld Aan de slag: Om de satés voor de vogels te maken, heb je groenten en fruit nodig. Die kan je kopen op de plaatselijke markt. Geef de ouders een briefje mee waarin jullie plannen staan. Nodig vrijwilligers uit om jullie te vergezellen. Op de markt kan je de kinderen zelf op pad sturen en hen de nodige aankopen voor de satés laten doen. Voorbeeldbrief Beste ouders Op …-…-… brengen we een bezoek aan de plaatselijke markt. We zullen er inkopen doen voor de groente- en fruitsatés die we willen maken voor de vogels. We zouden dan ook willen vragen om je kind voldoende warm gekleed naar school te laten komen. Wil je onze groep vergezellen naar de markt? Laat het weten voor …-…-… . Je kan met je vragen terecht bij de leerkracht. Met vriendelijke groeten

27

Januari Wat doen we in de tuin? In januari viert de winter hoogtij. De moestuin laten we voorlopig nog voor wat hij is.

Wat doen we in de klas? Soms zegt één beeld meer dan duizend woorden. Kies daarom eens voor een filmpje over gezonde voeding (1). Met de winter in het land is een kop warme thee welgekomen. Die maak je eenvoudig zelf met de leerlingen. Dat is superlekker met verse kruiden (2). Januari is de maand van de goede voornemens. Hebben jij en jouw leerlingen er gemaakt? Organiseer een gezonde-tussendoortjesmaand en motiveer de ouders om ervoor te zorgen dat hun kinderen kiezen voor fruit, groenten of yoghurt als tussendoortje (3).

28

Filmpjes over gezonde voeding (1) Tijdsduur: afhankelijk van het gekozen filmpje Benodigdheden:  Computer met geluid  Internet  Beamer en projectiemuur of smartboard Aan de slag: Op www.schooltv.nl vind je afleveringen, lesmateriaal, programma’s, dossiers en veel meer over gezondheid, gezonde voeding, beweging… . Vind je daar je gading niet, surf dan naar www.veggiebende.nl. Ook daar vind je heel wat filmpjes over gezonde voeding. Bron: School TV, Veggiebende

29

Muntthee maken (2) Tijdsduur: 20 minuten Benodigdheden:  Verse munt of andere verse kruiden waarvan je thee wilt maken  Schaar of mesje  Theepot  Tasjes  Heet water Aan de slag: Kook water en gooi de geplukte kruiden erin. Laat de thee twintig minuten rustig trekken. Je ziet het water van kleur veranderen. Je kan verschillende soorten thee maken. Kruidenthee: Combineer verschillende verse kruiden Muntthee: Pluk muntblaadjes. Hoe meer je er in het water doet, hoe sterker de smaak. Brandnetelthee: Ga op zoek naar de stengeltopjes. Die voeg je toe aan het kokende water. Aardbeienthee: Pluk bladeren van de aardbei en gooi ze in het hete water. Je krijgt een heerlijke fruitthee in de plaats. Bron: Ons Groene Schoolplein

30

Samen met de ouders Gezond tussendoortje (3) Tijdsduur: 1 maand Benodigdheden: brief aan ouders Aan de slag: Gedurende een hele maand eten jullie op school enkel gezonde tussendoortjes. Kies voor fruit, groenten of yoghurt. Hierover moeten de ouders natuurlijk op de hoogte worden gebracht. Voorbeeldbrief Beste ouders, Een nieuw jaar is van start gegaan. Heb jij goede voornemens gemaakt? Op onze school staat gezondheid centraal. Om de goede voornemens van onze leerlingen kracht bij te zetten, organiseren wij in januari een gezonde tussendoortjes maand. Alle boekentassen worden gevuld met fruit, groenten of yoghurt. De koeken en chocolade worden deze maand eventjes opgeborgen. We gaan voor een gezonde school met gezonde kinderen. We hopen dat we op jouw steun mogen rekenen om van deze maand een succes te maken. Bij vragen kan contact opgenomen worden met de leerkracht. Met vriendelijke groeten, Je kan de ouders ook inspireren en hen kennis bijbrengen over wat een gezond tussendoortje nu juist is door een bijlage bij de brief te stoppen. Bijlage Gezonde tussendoortjes en de actieve voedingsdriehoek Gezonde tussendoortjes, allemaal goed en wel. Maar wanneer is zo’n tussendoortje nu eigenlijk gezond? En vooral… Wanneer niet? Kies tussendoortjes uit de volgende groepen van de actieve voedingsdriehoek: o

o

Graanproducten Een bruine boterham met beleg en groenten doet prima dienst als een gezond tussendoortje. Idem dito voor een portie ongesuikerde ontbijtgranen, een rijstwafel of een volkoren cracker. Fruit Wissel af in soort en kleur en kies zoveel mogelijk voor seizoensfruit. Dat zorgt automatisch voor variatie in je eetpatroon. 31

o

o

o

Groenten Rauwe groenten zijn even lekker en handig als fruit. Denk bijvoorbeeld aan kerstomaatjes, radijzen, een wortel of wortelreepjes, komkommerschijfjes, paprikasnippers, selderstegel, witloofblaadjes, bloemkoolroosjes… Groenten verwerkt in zelfbereide soepen of sappen bieden ook variatie. Melkproducten of calciumverrijkte sojaproducten Ideaal bij het ontbijt of als dessert, maar ook als verfrissend tussendoortje. Een extra gelegenheid om calcium binnen te krijgen. Magere of halfvolle melkproducten zonder toegevoegde suikers krijgen de voorkeur. Dranken Drink niet alleen bij de maaltijd, maar ook tussendoor. Geef de voorkeur aan water.

Een gezond tussendoortje bevat maximum tussen de 100 à 150 kcal. Deze tussendoortjestabel helpt je om de gezonde keuze te maken. Bij voorkeur, slimme tussendoortjes Vers fruit of verse fruitsalade (125 gram) zonder toegevoegde suiker of siroop Een bruine boterham met groenten en mager beleg Een beschuit, cracker, toast Een portie ontbijtgranen zonder toegevoegde suiker Magere of halfvolle melkproducten of calciumverrijkte sojaproducten zonder toegevoegde suiker of zoetmiddelen

Ter afwisseling Fruit in blik

Bij speciale gelegenheden Chocolade, snoeprepen

Gedroogd fruit, noten

Suikersnoep

Gesuikerde ontbijtgranen

Chips

Gesuikerde of gezoete melkproducten of calciumverrijkte sojaproducten

Roomijs

Volle yoghurt, volle plattekaas Tweedekeuzekoeken (maximaal 200 kcal per portie*), bijv. speculaas, boudoirs, sommige granenkoeken, mueslirepen en droge koeken

Gebak en taart Derdekeuzekoeken (meer dan 200 kcal per portie*), bijv. chocoladekoeken, wafels, gevulde koekjes, cake

Eerstekeuzekoeken (maximaal 150 kcal per portie*), bijv. peperkoek, rijstwafels, sommige granenkoeken en droge koeken * Let wel: een portie staat niet altijd gelijk aan één koek of aan één pakje koeken.

Bron: Beestig gezond op school - Arteveldehogeschool

32

Februari Wat doen we in de tuin? Eindelijk kunnen we aan de slag in de tuin. Alvorens we beginnen te zaaien, moet het ongekruid worden gewied. Laat de kinderen vervolgens de grond bemesten. Schrijf daarom vooraf in de agenda dat ze vuile kleren aantrekken. Eens de grond volledig voorbereid is, worden de eerste zaadjes geplant.

Wat doen we in de klas? In februari zoomen we in op zuivel. Waar komt melk vandaan? Hoe komt melk van op het gras tot in je glas? Aan de hand van werkblaadjes zoek je met de leerlingen een antwoord op deze vragen (1). We spelen ook het spel 5 maal eten. Dat spel bestaat uit vijf korte spelen waarmee de kinderen aan de slag gaan in een doorschuifsysteem. Tijdens het spel komen ze opnieuw in contact met de actieve voedingsdriehoek (2). Ten slotte zetten we in op het valentijnsthema. We knutselen samen met enkele ouders een liefdevolle, gezonde onderlegger voor oma, opa, mama, papa, vriendje of vriendinnetje (3).

33

Over zuivel (1) Tijdsduur: 50 minuten per werkblad Benodigdheden:  Werkbladen over zuivel voor kleuters  Werkbladen over zuivel voor het eerste leerjaar Aan de slag: Voor kleuters – inleidend verhaal met prenten Prent 1: een boer haalt zijn koeien binnen om te melken. Eén koe blijft achter een struik verscholen staan. De boer telt zijn koeien en mist er eentje. Prent 2: de boer gaat op zoek en vindt de koe achter de struik. Prent 3: de boer vraagt de koe waarom ze niet mee naar de stal wil. De koe vertelt dat ze haar vlekken verloren is en dat ze naakt niet mee naar binnen durft. De boer probeert de koe om te praten, maar ze blijft buiten slapen. Prent 4: de boer wordt ’s morgens vroeg gewekt door luid geloei van de koe in de wei. Hij gaat naar zijn koe om te kijken wat er aan de hand is. De koe is heel verdrietig en heeft pijn. De boer merkt de grote uier op en zegt tegen de koe dat het hoog tijd is om haar te melken. Maar… de koe wil dit niet zonder haar vlekken. Prent 5: de boer leest in de boeken waar je vlekken van een koe kunt vinden. Zoeken jullie mee? Hier stopt het verhaal. De kleuters gaan mee op zoek naar de vlekken. Op het einde van de week zal de koe haar vlekken terug hebben en wordt het verhaal opnieuw verteld waarbij prent zes wordt toegevoegd. Prent 6: de koe heeft haar vlekken terug, dankzij de kleuters. Ze wordt uiteindelijk gemolken en de boer heeft liters extra melk!

34

Om verder aan de slag te gaan met het thema zuivel, kan je beroep doen op overige werkblaadjes.

35

Voor het eerste leerjaar – van gras tot glas Bespreek met de leerlingen wie allemaal melk drinkt. Waar koop je melk? Waar komt de melk vandaan? Hoe komt de melk tot daar? Maak zo samen het verhaal ‘van gras tot glas’. Gebruik onderstaande prenten als ondersteuning. Knip de prenten uit, plak ze in chronologische volgorde op het werkblad en kleur ze in. De kinderen verwoorden bij elke prent een zin zodat je het verhaal weer opbouwt. Je kan eventueel onder elke prent één of enkele woorden schrijven die iets vertellen over wat je er op ziet.

36

Om verder aan de slag te gaan met het thema zuivel, kan je beroep doen op overige werkblaadjes. Bron: Lessenpakket.be

37

5 maal eten (2) Tijdsduur: 2 uur Benodigdheden: Speldoos Je kan het spel gratis uitlenen bij Logo Oost-Brabant als je werkzaam bent in de regio. Bel 016 89 06 05 of mail [email protected] Aan de slag: In de speldoos vind je vijf verschillende spelen over gezonde voeding en de actieve voedingsdriehoek. Leg de vijf spelen op een andere tafel. Het volledige spel bestaat uit vijf korte spelen die gespeeld worden in een doorschuifsysteem. 1. Lekkere ladder: samenwerkspel om alle voedingsmiddelen in de juiste volgorde te krijgen op de ladder. Er zijn voedingsmiddelen waar we veel van mogen eten en drinken en er zijn er waar we best niet te veel van eten of drinken. De ladder geeft aan wat gezond is en wat niet. Wat bovenaan staat mag je heel veel eten of drinken, wat onderaan staat minder. 2. Proevende pijlen: om gezond te eten is vooral een evenwichtige voeding belangrijk. Daarom wordt er een dagmenu samengesteld met voedingsmiddelen uit verschillende voedingsgroepen. Met behulp van dit spelbord verzamelt de speler op zijn eetbord een gezond menu voor de spelbegeleider. 3. Volledige 4: er zijn voedingsmiddelen waar we veel van mogen eten en drinken en er zijn er waar we best niet veel van eten en drinken. Alle voedingsmiddelen horen thuis in een groep uit de voedingsdriehoek. Deze driehoek geeft de verhoudingen weer voor een evenwichtige voeding. Elke speler verzamelt zo veel mogelijk punten door steeds vier dezelfde tekeningen om te draaien en naast de juiste voedingsgroep van de voedingsdriehoek te leggen. 4. Smakelijke seizoenen: vers geoogste groenten en fruit zijn gezonder dan bewaard fruit. Ze bevatten immers meer vitaminen. Daarom is het beter ze te eten in het seizoen dat ze volop vers te verkrijgen zijn. Elke speler verzamelt zo veel mogelijk verse groenten of fruit van het seizoen van dat moment. 5. Passende prenten: alle voedingsmiddelen komen voort uit de natuur. Vlees komt van dieren, fruit komt van bomen of struiken enz. Door voedingsmiddelen klaar te maken, verandert vaak de structuur en is het voor kinderen niet zo duidelijk waar ze vandaan komen. Probeer samen te achterhalen waar de voedingsmiddelen vandaan komen. Bron: Centrum voor Informatieve Spelen

38

Samen met de ouders Knutsel een liefdevolle, gezonde onderlegger (3) Tijdsduur: 1 uur Benodigdheden:       

Lekker veel leuke foto’s in het thema liefde én gezondheid Papierlijm Een verfborsteltje Transparant, breed kleefkaftpapier Een stevig stuk tekenpapier of dun stuk karton Een plaat of groot stuk extra karton Een schaar

Aan de slag: Dit doen de aanwezig ouders en de leerkracht 

Kies de grootte van je onderlegger en knip dat uit het stuk stevig papier. Zorg dat elk kind een onderlegger heeft

Uitvoeren door de kinderen    

Kies voor wie je de onderlegger maakt Plak de foto’s op het stevig papier Lijm ze vast Laat drogen

Uitvoeren door de ouders en de juf      

Knip een stuk plakfolie van je rol die iets groter is dan jouw onderlegger Maak een stuk van de beschermlaag van de folie los Kleef daarvan een stukje vast op je werkblad Leg nu met je ene hand jouw onderlegger tot tegen het stukje plakfolie dat vastgekleefd is Druk met je liniaal nu diagonaal op de bovenkant van de kleeffolie zonder de liniaal op te letten Knip overtollige folie af

Voorbeeldbrief Beste ouders Op …-…-… knutselen we samen met de kinderen een liefdevolle, gezonde onderlegger. Daarvoor kunnen we wat knutselhulp gebruiken. Ben je beschikbaar en wil je ons komen vergezellen? Vul onderstaande gegevens in en bezorg dit briefje tegen …-…-… terug. Bij vragen kan je contact opnemen met de leerkracht.

39

Met vriendelijke groeten -------------------------------------------------------------------------------------------o o

Ja, ik doe me aan deze activiteit Neen, ik doe niet mee aan deze activiteit

Naam ouder/voogd: Naam kind: Wat wil je zeker zien terugkomen op deze avond (optioneel): Handtekening:

40

Maart Wat doen we in de tuin? In maart kunnen we volop aan de slag in de moestuin. Je kan extra groenten zaaien en zien hoe snel ze groeien. Duikt er onkruid op? Let er dan op dat je dit tijdig weghaalt.

Wat doen we in de klas? In maart, de maand waarin de lente begint, komen groenten aan bod. Met ‘Ken je deze (groente) al?’ bekijken we groenten eens op een andere manier (1). Samen met de leerlingen maak je een heerlijke koolrabisalade en een fris komkommerbeleg. Daarmee beleggen we onze boterhammen die we tijdens de middag verorberen (2). Om deze groentemaand af te sluiten, nemen we een kijkje bij een échte groenteboer. Hoe brengt hij zijn land in gereedheid? Welke groenten teelt hij? En welke machines heeft hij daarvoor nodig (3)?

41

Ken je deze (groente) al? (1) Tijdsduur: 1 uur Benodigdheden: bekende en minder bekende groente- en/of fruitsoorten.  Groenten: sperzieboontjes, tuinbonen, broccoli, sla, wortel, tomaat, radijs, avocado, artisjok, aubergine, pastinaak, koolrabi, rodekool, spruitjes…  Fruit: appel, banaan, peer, kiwi, limoen, druiven, pompelmoes… Aan de slag: Stal de groenten en/of het fruit uit op een tafel of een kleed in het midden van de kring. Neem één stuk groente of fruit in de hand en stel de kinderen een aantal vragen.      

Wie weet hoe deze groente/fruit heet? Waar lijkt het op? Hoe smaakt het? Hoe moet je het klaarmaken? Kun je de schil ook opeten? Waarom niet? Vind jij deze groente/fruit lekker?

De kinderen spelen vervolgens een raadspelletje. Hiervoor kan je kiezen uit twee vormen. 1. Eén kind gaat even de klas uit. De anderen spreken af welk stuk groente of fruit ze in gedachte nemen. Als het kind terug is in de klas, stelt het aan de anderen vragen totdat het weet welke groente of wat voor fruit door de klas gekozen was. De vragen die daarvoor gebruikt kunnen worden, zijn:      

Is het groot? Is het klein? Welke vorm heeft het? Welke kleur heeft het? Heeft het een schil? Moet je het koken voor je het kunt eten?

2. Eén kind neemt een stuk groente of fruit in gedachten. De anderen mogen om de beurt vragen stellen. Degene die aan de beurt is om een vraag te stellen, mag ook zeggen om welk stuk groente of fruit hij of zij denkt dat het gaat. Als afsluiter kan je de kinderen laten proeven van al het lekkers op de tafel.

42

Lekkere koolrabisalade en fris komkommerbeleg (2) Tijdsduur: 1 uur Benodigdheden: Koolrabisalade         

300 gram koolrabi 1 grote appel 100 gram verse kaas 50 gram rozijnen 1 fijngesnipperd teentje look Bieslook Platte peterselie Eventueel peper en zout Bruin brood

Fris komkommerbeleg voor 10 personen      

2 komkommers 10 eetlepels zilveruitjes 750 g magere yoghurt 30 muntblaadjes Peper Zout

Materiaal Snijplankjes, mesjes, een rasp, een mengkom en een lepel Aan de slag: Verdeel de kinderen in groepjes. Het ene groepje maakt koolrabisalade, het andere het komkommerbeleg. Koolrabisalade     

Schil de koolrabi en rasp hem fijn in de mengkom Schil de appel en rasp hem bij de koolrabi Snij de kruiden fijn Voeg de kaas, rozijnen, look en de kruiden toe Meng alles met een lepel

Fris komkommerbeleg     

Rasp de komkommer Halveer de zilveruitjes Doe de yoghurt in een kom en voeg er de komkommer en zilveruitjes bij Scheur de muntblaadjes in stukjes en voeg ze toe aan de yoghurt Meng alles en reng op smaak met peper en zout

Laat de kinderen zelf hun boterham met de salade besmeren. En smullen maar. Bron: www.ecosmos.velt.be

43

Samen met de ouders Uitstap naar de groenteboer (3) Tijdsduur: halve dag Aan de slag: Samen met beschikbare ouders en de kinderen breng je een bezoek aan een lokale groenteboer. Daar zien de leerlingen met eigen ogen hoe een groenteteelt in zijn werk gaat. Voorzie voldoende tijd voor vragen. Groeps- en klasbezoeken op land- en tuinbouwbedrijven in Vlaams-Brabant www.vlaamsbrabant.be/boerenmetklasse

44

April Wat doen we in de tuin? Zaaien en oogsten maar!

Wat doen we in de klas? Eén van de seizoensgroenten van de maand april is spinazie. Om groot en sterk te worden, maken we dan ook een echt Popeye drankje (1). Wil je de kennis en visie van je leerlingen over voeding nog verbreden? Dat kan met het koelboxspel (2). Weten de leerlingen hoe groenten groeien uit zaadjes? En kennen ze de weg van zaadje tot gerecht? Het Pim Pompoen Kwartetspel leert het hen. Bij elke groente zit een recept. Je kan ouders uitnodigen om samen met hen en de leerlingen één van deze recepten in de klas te maken (3).

45

Popeye drankje (1) Tijdsduur: 20 minuten Benodigdheden: Voor 20 kinderen    

20 10 15 20

handjes verse spinazie bananen glazen amandelmelk ijsblokjes

Materiaal     

Blender Bekers voor de kinderen Snijplankjes Mesjes

Aan de slag:    

Schil de banaan en snij die in stukjes Doe de banaan, spinazie en ijsblokjes in de blender Giet de amandelmelk bij, wel even goed schudden Daarna de blender aanzetten en alles flink laten draaien tot een schuimig smoothie

Bron: Veggiebende

46

Koelboxspel (2) Tijdsduur: 2 uur Benodigdheden: Koelboxspel gratis uit te lenen bij De VoorZorg provincie Antwerpen Aan de slag: Het avontuur van Kas en Elfie vormt de aanleiding voor een "picknick" met de hele klas: het koelboxspel. De kinderen zitten met z'n allen rond een spelbord, dromen luidop over hun favoriete voedingsmiddelen en leren bij over dingen die ze nog niet kennen. Ook de zintuigen worden geprikkeld met spelletjes zoals "Er zit muziek in je eten!" (muziekinstrumenten gemaakt met pitten van verschillende vruchten), "Neuzeneuze!" (ruiken aan geurvaatjes). Bij het spel zit een uitgebreide handleiding die je op weg zet. Bron: De Voorzorg – Socialistische mutualiteit

47

Samen met de ouders Pim pompoen kwartetspel (3) Tijdsduur: spel: 1 uur, recept bereiden: 3 uren Benodigdheden: Kwartetspel met infoboekje en groentekalender, uitnodiging voor ouders om samen een recept uit het boekje te bereiden. Gratis uit te lenen bij Logo Oost-Brabant als je werkzaam bent in de regio. Bel 016 89 06 05 of mail [email protected] Aan de slag: De kinderen ontdekken samen met Pim Pompoen hoe groenten groeien uit zaadjes en hoe die groenten worden verwerkt tot iets lekkers. In het kwartetspel komen negen groenten aan bod. Tijdens het spel leren de kinderen de weg die de groente aflegt van zaadje naar plant, tot groente en gerecht. Bij het spel zit een groentekalender en een boekje. Daarin vind je bij elke groente een recept en een woordje uitleg. Je kan ouders uitnodigen om samen met jou en de kinderen één van de recepten uit het boekje te maken. En er nadien gezellig samen van smullen, natuurlijk. Voorbeeldbrief Beste ouders Deze maand willen we met de kinderen op basis van de groentekalender een heerlijk seizoensgerechtje bereiden. Daarvoor kunnen we wat hulp gebruiken. Heb je zin om sous-chef te zijn en daarna samen met de kinderen te smullen op …-……? Bezorg het invulstrookje terug voor …-…-…. Met vriendelijke groeten -------------------------------------------------------------------------------------------o o

Ja, ik doe mee aan deze activiteit Neen, ik doe niet mee aan deze activiteit

Naam ouder/voogd: Naam kind: Handtekening:

Bron: VELT

48

Mei Wat doen we in de tuin? Ook deze maand kan er volop worden gezaaid en kunnen we heel wat oogsten.

Wat doen in de klas? De maand mei is traditioneel de maand waarin de mama’s in de bloemetjes worden gezet. Het ideale moment dus om creatief aan de slag te gaan met groenten en een poppetje tuinkers te maken voor de mama’s (1). We leren deze maand samen een versje over appeltjes (2). In mei is het ook mooi weer, het ideale moment voor een gezonde picknick met mama’s en papa’s. Tijdens die gezonde lunch kunnen leerlingen het versje dat ze hebben geleerd voordragen en vertellen over hun gezonde activiteiten in de klas (3).

49

Poppetje tuinkers voor mama (1) Tijdsduur: 30 minuten Benodigdheden:     

Hard gekookt ei Lepeltje Watten Tuinkerszaadjes (of andere spruitgroente) Stiften

Aan de slag: Maak je ei voorzichtig aan de bovenkant open. Lepel er vervolgens het ei uit, zodat je een mooi leeg ei overhoudt. Neem dan een plukje watten en maak dat nat. Laat het even goed intrekken. Stop het vervolgens in het ei. Zaai dan de zaadjes van de tuinkers (of bijv. rode radijszaden). Dat doe je door een volle theelepel zaadjes over de watten heen te sprenkelen. Nu kunnen de kinderen een gezicht tekenen met de stiften op het ei. En dan wachten maar tot het ‘haar’ van het poppetje begint te groeien. Let er op dat je het poppetje elke dag een beetje water geeft. De zaden mogen immers niet uitdrogen. Het ‘haar’ van het poppetje kan je afknippen als het ongeveer 5 cm lang is. Smakelijk! Bron: Ons Groene Schoolplein

50

Versje appeltje (2) Tijdsduur: 30 minuten Benodigdheden: Versje Aan de slag: Leer samen met de kinderen dit versje over appeltjes. Appeltje groen, Ik geef je een zoen. Appeltje geel, Ik laat je heel. Appeltje rood, Sapperloot. Hap en hop, Ik eet je op. Je kan het moment eventueel aangrijpen om in te zoomen op wie er graag appeltjes eet, hoe vaak kinderen appeltjes of ander fruit eten… Bron: De Bauwer

51

Samen met de ouders Gezonde picknick (3) Tijdsduur: middag Benodigdheden:     

Elke leerling/ouder neemt iets gezond mee van thuis Lakens om op te zitten Bordjes Bekertjes Eventueel de brochures ‘Een deugddoende middagbreak – tips en tricks voor een gezonde lunch’

Aan de slag: Zoek een leuk plaatsje uit waar je met de kinderen en ouders op een leuke zonnige dag een gezonde picknick kan houden. Verwittig de ouders hiervan op tijd zodat elk kind iets voor het eten en drinken meeneemt. Om ouders kennis bij te brengen over wat nu juist thuishoort op een gezonde picknick, kan je gebruik maken van de gratis brochure ‘Een deugddoende middagbreak – tips en tricks voor een gezonde lunch’. Tijdens de picknick kunnen de leerlingen het versje over het appeltje voordragen en kan er worden gepraat over de activiteiten die jullie in de klas ondernemen over gezondheid en gezonde voeding. Vraag op voorhand bevestiging van welke ouders mee kunnen gaan picknicken. Voorbeeldbrief Beste ouders Het is mooi weer en daarom gaan we een gezonde picknick houden. Geef je kind daarom op …-…-… een gezonde lunch mee naar school. Inspiratie en tips voor een gezonde lunch vind je in de bijgevoegde brochure. Heb je zin om er zelf ook bij te zijn? Dat kan! Hoe meer gezonde zielen, hoe meer gezonde vreugde. Bezorg het invulstrookje terug voor …-…-…. Met vriendelijke groeten -------------------------------------------------------------------------------------------o o

Ja, ik doe mee aan deze activiteit Neen, ik doe niet mee aan deze activiteit

Naam ouder/voogd: Naam kind: Handtekening:

52

Juni Wat doen we in de tuin? In de tuin kan je volop zaaien en gewassen oogsten. Je kan met de kinderen al afspraken maken over hoe jullie de moestuin tijdens de zomermaanden onderhouden.

Wat doen we in de klas? In juni is het vaderdag. Het moment om de papa’s te voorzien van een originele, gezonde attentie (1). Op een zomerse dag zal een glaasje water met een verfrissende sapblokje smaken (2). Het einde van het schooljaar is in zicht. Dan is het alle hens aan dek voor het schoolfeest, afsluitende recepties en klasfeestjes. Wist je dat je dit feestelijk gebeuren ook een gezonde toets kan geven (3)?

53

Letters zaaien (1) Tijdsduur: 30 minuten Benodigdheden:  Platte schaal  Vochtige potgrond  Wit vogelzand  Lepeltje  Tuinkerszaadjes (of andere spruitgroente) Aan de slag: Doe de vochtige potgrond in een platte schaal en druk de aarde plat met je vlakke hand. Schrijf met je vinger de eerste letter van de naam van de papa van je leerling in de aarde. Strooi in het geultje van de letter wat wit vogelzand zodat je de letter goed kan zien. Zaai dan de zaadjes van de tuinkers op het witte zand. Zorg dat de hele letter goed ingezaaid is. Dek het zaad af met een laagje aarde. Geef de zaadjes wel elke dag een beetje (!) water, want ze mogen niet uitdrogen. Na enkele dagen zie je uit de zwarte aarde de letter in plantjes omhoog komen. Na een week zijn de plantjes ongeveer 5 cm lang en kan je ze afknippen. Als je leerlingen hun geschenk voor papa mee naar huis nemen, kunnen ze er nadien thuis dus ook nog eens lekker mee koken. Natuurlijk kun je ook een andere vorm maken dan een letter, bijvoorbeeld een hartje of een smiley. Bron: Ons Groene Schoolplein

54

Sapblokjes (2) Tijdsduur: 15 minuten – enkele uren in de diepvries Benodigdheden:  Bakjes om ijsklontjes te maken  Cocktailprikkers  Glazen  Diepvries  Water  Lekkere eetbare bessen en vruchten, bijvoorbeeld frambozen, aardbeien, druiven…  Vruchtensap Aan de slag: Neem een bakje waarin je ijsblokjes kan maken. Leg in ieder vakje een stuk fruit. Snij grotere aardbeien doormidden. Steek een cocktailprikker door het fruit en vul het bakje langzaam met vruchtensap. Zet het daarna heel voorzichtig in de diepvries. En nu wat geduld. Na enkele uren in de diepvries zijn je sapblokjes klaar. Je kan je sapblokjes ook in een glas water doen. Da’s lekker verfrissend en het geeft het water een verrassende smaak. Santé! Bron: Ons Groene Schoolplein

55

Samen met de ouders Gezonde snacks op het schoolfeest of de klasreceptie (3) Hou jij met je leerlingen een klasreceptie op het einde van het schooljaar? Of organiseert de school een schoolfeest in juni? Zorg dan eens voor een gezond tussendoortjesbuffet. Samen met enkele enthousiaste ouders maak je met de kinderen gezonde snacks. De tafel en de ruimte waar je het buffet uitstalt, versier je helemaal vanuit het thema gezonde voeding. Gebruik bijvoorbeeld de actieve voedingsdriehoek en stel een kleurrijke fruitschaal samen. Wil je meer? Dan kan je de kinderen in de klas op voorhand een tekening of knutselwerk over gezonde voeding laten maken. De snacks uit het buffet kan je gratis meegeven of verkopen. Wanneer ze verkocht worden, dan kan je de opbrengst gebruiken om te investeren in een schoolmoestuin, een bezoek aan een boerderij of de aankoop van een drankfonteintje. Inspiratie nodig om het buffet te vullen? Onderstaande receptjes zetten je op weg.

Egel

Fruitkebabs

Benodigdheden: halve meloen,

Benodigdheden: 1 rode appel, 2

verschillende soorten fruit, satéprikkers, 2 kersen of schijfjes wortel (voor de ogen). Werkwijze: Snij de meloen doormidden en haal de pitjes met een lepel weg. Snij alle vruchten in blokjes zodat ze makkelijk aan de satéprikkers blijven hangen. Rijg het fruit aan de stokjes en steek de stokjes in de halve meloen. Zorg dat er een stevig stukje fruit aan de voorkant en achterkant zit, zodat het fruit er niet allemaal af schuift als iemand de prikker uit de meloen pakt. Zet de kersen of wortelschijfjes met een stukje van een prikker aan de meloen vast, zodat de egel oogjes krijgt.

bananen, citroensap, 2 sinaasappels, 12 blauwe druiven, 50 gram in blokjes gesneden magere kaas, eventueel 1 takje verse munt. Werkwijze: Was de appels, boor het klokhuis uit en snij in dikke plakken. Pel de bananen en snij in dikke plakken. Strijk een beetje citroensap over de plakken appel en banaan zodat ze niet verkleuren. Pel de sinaasappels, haal de velletjes eraf en de pitten eruit. Verdeel ze in partjes. Rijg appels, bananen, sinaasappels, druiven en kaas om en om op spiesen. Zet de spiesen 5 minuten in een voorverwarmde oven of op de barbecue. Gooi dan een paar takjes munt over de spiesjes.

56

Wentelteefjes met banaan

Appel-dadel-smoothie

Benodigdheden: 1 banaan, 1 deciliter

Benodigdheden: 2 bij voorkeur

sojamelk of halfvolle melk, brood, olie. Werkwijze: Mix de banaan met de (soja)melk tot een gladde pasta. Giet in een diep bord. Dop het brood erin, laat het uitlekken en bak het aan twee kanten bruin in een lichtgeoliede pan.

bevroren bananen, 2 appels (geschild en in stukjes), 2 à 4 grote dadels, 25 centiliter vers appelsap Werkwijze: Meng alle ingrediënten met een staafmixer of in een blender tot het mengsel zeer glad en romig is.

Fruitwrap

Fruitbowl voor een feestje

Benodigdheden (8 stuks): 8

Benodigdheden (10 personen): 200

pannenkoekjes, 750 gram fruit (bijvoorbeeld appel, aardbei, kiwi, mandarijn, ananas, banaan, druiven, mango, meloen), citroensap, poedersuiker, 8 vierkante stukken (vetvrij) papier, 8 lage limonadebekers of glazen Werkwijze: Verwarm de pannenkoekjes in de microgolfoven. Was en schil het fruit. Snij het fruit in stukjes. Besprenkel de stukjes appel en banaan met citroensap. Meng het fruit in een kom. Maak de wraps: vouw een pannenkoekje dubbel, rol het op tot een hoorntje, hou hem in je hand en schep wat fruit erin. Vouw een stuk papier voorzichtig om het pannenkoekje heen. Laat de wrap voor de helft in een beker of glas glijden.

gram rode bessen (of klein blikje ananasstukjes), 250 gram aardbeien (of plakjes banaan), 150 gram frambozen (of mangostukjes), 1 kleine meloen, 6 deciliter koude cassis, 3 deciliter spuitwater, 6 eetlepels poedersuiker. Werkwijze: Spoel de rode bessen in een zeef onder de kraan af. Haal ze boven een (bowl)schaal met een vork van de steeltjes. Strooi er de poedersuiker over. Was de aardbeien en haal de kroontjes weg. Spoel de frambozen in een zeef af en verwijder de kroontjes. Doe de aardbeien en frambozen ook in de schaal. Snij de meloen doormidden en lepel de pitjes eruit. Schep bolletjes uit de meloen en die ook in de schaal. Meet de cassis en het spuitwater af en schenk die over het fruit. Zet de bowl voor het opdienen afgedekt in de koelkast.

Yoghurtshake

Vitaminebommetje

Benodigdheden (voor 4 glazen): 250

Benodigdheden: 4 kiwi’s, 3 deciliter

gram aardbeien (eventueel kiwi, banaan, perzik), 1 deciliter sinaasappelsap, 0,5liter yoghurt Werkwijze: Was de aardbeien. Verwijder de kroontjes en doe ze met het sinaasappelsap in een keukenmachine of blender. Pureer. Schenk de yoghurt erbij en laat de machine even draaien. Schenk de shake in 4 glazen. Steek er een rietje in en leg er eventueel een aardbei bovenop.

appelsap, 3 deciliter sinaasappelsap. Werkwijze: Doe alles in een mengbeker en pureer dit mengsel met een staafmixer.

Bron: Fruit op School - VIGeZ

57