Met de kiezen op elkaar Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie
mca.nl
Inhoudsopgave
Wat betekent de mond op slot doen?
3
Mondverzorging
3
Voeding
5
Adviezen voor de voeding
6
Uw vragen
9
Notities
10
Colofon Redactie:
Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie
afdeling communicatie
Vormgeving:
beeldgroep MCA
Oplage:
100 / 1e druk
Druk:
Ricoh
Artikelnr:
97281/2012.09
Op alle behandelingen in MCA zijn de algemene voorwaarden van MCA van toepassing, zie www.mca.nl of vraag bij de balie van patiëntenvoorlichting. 2
U wordt binnenkort behandeld voor een kaakbreuk (= fractuur) of een operatieve correctie van de kaakvorm (= osteotomie). Hiervoor worden uw kaken vastgezet. Afhankelijk van de ingreep blijven de kiezen één tot zes weken op elkaar. Tijdens deze periode kunnen er problemen ontstaan met de mondverzorging en voeding. In deze folder vindt u adviezen hierover.
Wat betekent de mond op slot doen?
Als u uw kaken op elkaar heeft, ervaart u hoe vaak en wanneer u uw mond
Zoals een gebroken been met gips wordt
gebruikt: bij eten, drinken, huilen, praten,
vastgezet, gebeurt dat in de mond met
lachen etc.
een metalen beugel: de spalk. Deze spalk
Daarnaast kost het eten u meer moeite
wordt met ijzerdraadjes aan de tanden en
waardoor u kunt afvallen.
kiezen vastgemaakt. Daarna worden de
Het is dus belangrijk dat u ook aandacht
kaken gefixeerd met elastieken tussen de
besteedt aan de voeding.
spalken in de onderen bovenkaak zodat de kiezen op elkaar blijven staan. Als bij u een orthodontische apparaat wordt
Mondverzorging
gebruikt, worden de elastiekjes daaraan vastgemaakt.
Tijdens de periode dat de kiezen op elkaar staan, heeft de mond extra
Gevolgen
verzorging nodig.
De spalken kunnen de mond en de lippen
Een goede mondverzorging is nodig om:
irriteren en gevoeligheid veroorzaken.
• Tandbederf (cariës) te voorkomen.
Door alle haken en hoeken is het moeilijk
• Tandvleesontstekingen (gingivitis en/
poetsen. U moet daarom meer aandacht
of parodontitis) en andere mogelijke
besteden aan de mondverzorging.
infecties te voorkomen. Ontstoken
Achtergebleven voedselresten en plak,
tandvlees is te herkennen aan de rode
waarin hoofdzakelijk bacteriën zitten,
kleur en irritaties. Tijdens het poetsen
veroorzaken tandvleesontstekingen
kunnen dan bloedingen ontstaan.
(irritaties, bloedingen).
Gezond tandvlees bloedt niet tijdens 3
Met de kiezen op elkaar
het poetsen en heeft een lichtroze kleur. • Te zorgen dat uw mond en lippen in
De tandpasta Iedere tandpasta met fluoride is goed,
een zo goed mogelijke conditie blijven,
die niet teveel schuurt en een prettige
zodat u bijvoorbeeld niet uit uw mond
smaak voor u heeft. Bijvoorbeeld Elmex,
gaat ruiken (= slechteadem).
Zendium, Prodent of Everclean.
Tips voor een goede mondverzorging
De spoelvloeistof
Hieronder staan adviezen wat u het
De binnenkant van het gebit is door
beste kunt doen om uw mond goed
de aangebrachte fixatie ontoegankelijk
te verzorgen. Het advies is tenminste
geworden. Het reinigen met de
viermaal per dag het gebit, de spalk en
tandenborstel is daar onmogelijk. Met een
de lippen te verzorgen. Elke keer poetst
spoelvloeistof probeert u de binnenzijde
u dan eerst uw gebit, maakt de ruimten
schoon te maken. Een spuit of spray met
tussen de tanden en kiezen schoon
deze vloeistof geeft ook goede resultaten,
met bijvoorbeeld een tandenstoker en
hiermee krijgt u de ruimten tussen de
gebruikt u een spoelvloeistof. Daarnaast
tanden en kiezen schoon.
verzorgt u uw lippen. Het is belangrijk eerst te poetsen en De tandenborstel
daarna te spoelen met één van de
Een zachte tandenborstel met kleine kop
onderstaande spoelvloeistoffen. Er zijn
waarbij de haren dicht bij elkaar staan, is
verschillende vloeistoffen.
voor het onderhoud van een gespalkte
De meest voorkomende zijn:
mond het prettigst. Bijvoorbeeld Lactona-
• Chloorhexidine-oplossingen. Spoel
toby, butler gum 111. Het vergt wat tijd
hiermee dus viermaal per dag. Tijdens
om handigheid te krijgen in het poetsen
het spoelen houdt u de oplossing
van de spalken en tanden. Door een
één minuut in de mond! Na enige
kleine zachte tandenborstel te gebruiken,
weken kunnen uw tanden en kiezen
kunt u goed onder en boven de spalk
bruin verkleuren. Dit kan geen kwaad,
schoonmaken. Ook bij een gevoelige
alhoewel het geen aangenaam gezicht
mond is het poetsen met een zachte
is. U kunt dit zelf slechts gedeeltelijk
borstel mogelijk.
wegpoetsen. Het kan worden weggehaald als de spalk uit de mond is.
4
• Waterstofperoxyde 3% (bij voorkeur
belangrijk: eiwitten, vetten, koolhydraten,
waterstofperoxyde half om half
vitamines, mineralen en water. Elke
verdunnen met lauw water). Mochten
voedingsstof heeft zijn eigen functie voor
er over de mondverzorging nog
het lichaam.
onduidelijkheden zijn, aarzel dan niet
Juist na een chirurgische ingreep heeft
en vraag het uw mondhygiëniste of
uw lichaam extra behoefte aan al deze
kaakchirurg.
voedingsstoffen. Dit is nodig om het beschadigde weefsel te genezen en om
Schoonmaken met de tong
infectie te voorkomen en te bestrijden. U
Ook kunt u met wat tonggymnastiek de
kunt in principe alles eten, alleen niet op
binnenkant van uw gebit schoonwrijven.
de manier die u gewend bent.
Dat klinkt misschien wat raar, maar het puntje van de tong is sterk en beweeglijk
Welke moeilijkheden kunt u verwachten?
en het kan daarom bijna overal bijkomen.
Doordat uw kiezen op elkaar staan, kunt
U poetst als het ware de binnenkant van
u niet kauwen. U kunt wel eten, maar de
het gebit met de tongpunt schoon.
voeding moet vloeibaar zijn. Dat betekent dat u het voedsel moet malen, eventueel
Lippen
verdunnen en zeven. Dit kost extra tijd en
Verzorg ook viermaal per dag uw lippen
moeite.
en mondhoeken. U voorkomt pijnlijke
Omdat het eten u wat meer moeite kost,
uitdroging en scheurtjes door lippenvet
is het mogelijk dat u afvalt. U kunt zelf
te gebruiken: eerst de mondhoeken en
meehelpen dit te voorkomen, zie hiervoor
lippen schoonmaken en droogdeppen,
‘adviezen voor de voeding’.
daarna licht invetten. Gebruik van speciale apparatuur Vloeibare voeding kunt u bereiden met Voeding
behulp van verschillende apparatuur. Een keukenmachine is het meest ideaal.
Ieder van ons heeft een volwaardige
De aanschaf ervan is echter nogal prijzig.
voeding nodig om gezond te blijven.
Misschien heeft iemand uit uw familie of
Deze voeding bestaat uit verschillende
kennissenkring er één in het bezit, zodat u
stoffen. De volgende voedingsstoffen zijn
het apparaat een tijdje leent. Het gebruik 5
Met de kiezen op elkaar
van een staafmixer biedt u vrijwel dezelfde
dus drie hoofdmaaltijden en drie of
mogelijkheden als de keukenmachine.
vier tussenmaaltijden. Door de voeding
De aanschaf is veel voordeliger. Het
met vocht te verdunnen, neemt de
goedkoopst is de roerzeef, ook wel pass-
hoeveelheid voedsel flink toe. Van het
vite genoemd. Het zeer fijn maken van
vele vocht krijgt u snel een vol gevoel.
vlees kost iets meer moeite, maar door
Om voldoende voedingsstoffen en
langer te pureren wordt het uiteindelijk
calorieën op te nemen is het daarom
toch heel fijn.
belangrijk om regelmatig over de dag verdeeld meerdere maaltijden te gebruiken.
Adviezen voor de voeding
• Het is mogelijk dat sommige vloeibare gerechten stukjes fruit, groente of vlees
Hieronder vindt u algemene tips
bevatten, zoals vruchtenyoghurt en
over de voeding en adviezen om het
soep. Deze gerechten zeeft u of u maalt
gewichtsverlies te verminderen of te
de stukjes fijn en voeg het weer toe aan
voorkomen.
het gerecht. Als u in het bezit bent van een staafmixer hoeft u het gerecht niet
Algemene adviezen • Sterk zoete, zure en zoute producten, scherpe kruiden en specerijen
fijnmalen. • Soms kan het opzuigen van de voeding
kunnen bij wondjes in de mond
via een rietje pijnlijk zijn of heel moeilijk
een bijtend of pijnlijk gevoel geven.
gaan. U kunt dan een stukje van het
Zoete melkproducten (melk, pap van
rietje afknippen om zo het opzuigen
melk, vla) geven soms aanleiding tot
makkelijker te maken. Ook kunt u de
hinderlijke slijmvorming in de mond.
voeding opzuigen met een “spuitje”
Zure melkproducten zoals karnemelk en
(waar normaal gesproken injecties
yoghurt geven vaak geen problemen.
mee worden gegeven) en daarna
• U maakt de voeding vloeibaar door deze fijn te malen en te verdunnen met bijvoorbeeld melk, groentenat, bouillon of vruchtensap. • Gebruik meerdere maaltijden per dag; 6
eerst te zeven, u kunt het gerecht direct
leegspuiten in de mond.
Tips om het gewichtsverlies tegen te
• U kunt gebruik maken van
gaan
dessertsauzen en limonadesiroop om
Er zijn verschillende mogelijkheden om
dranken en melkproducten op smaak te
zoete en hartige gerechten calorierijker te
maken.
maken. Daarnaast krijgt u informatie over het gebruik van dieetprodukten.
Hartige gerechten • Voeg aan de soep en de gemalen
Zoete gerechten
warme maaltijd altijd een klontje
• Kies volle melkproducten: volle melk,
boter/dieetmargarine, een scheutje
volle yoghurt, volle kwark, volle vla en
olie of ongeklopte slagroom toe. Kies
volle drinkyoghurt.
bij voorkeur gebonden soepen of
• Gebruik een scheutje slagroom in vla, pap, yoghurt en koffie. U kunt de
maaltijdsoepen. • Makkelijk in gebruik zijn de potjes
slagroom beter niet kloppen. Geklopte
babyvoeding. U hoeft het namelijk
slagroom geeft namelijk een vol gevoel.
alleen maar op te warmen en te
• Voeg extra suiker toe aan pap, yoghurt,
verdunnen. Eventueel brengt u het nog
vla en dranken. Vindt u dit te zoet,
op smaak met kruiden en een beetje
dan kunt u gebruik maken van een
zout.
voedingssuiker (zie dieetproducten in poedervorm). • Gebruik een klontje boter of (dieet) margarine in de pap. • Voor een fris zure smaak en voor extra vitamine C gebruikt u vruchtenmoes: vers fruit of fruit uit blik of pot pureren en eventueel toevoegen aan melk, yoghurt, vla of kwark. • Kant en klare producten als yoghurtdrank, vruchtensappen,
• Alle componenten van de warme maaltijd moeten worden gemalen: het vlees, de groente en de aardappelen/ rijst/pasta/peulvruchten. U kunt jus, bouillon of saus gebruiken om de voeding te verdunnen tot de gewenste dikte. • Gemalen voeding kan eentonig worden. Varieer daarom de groente, het vlees en de aardappelvervanging regelmatig.
chocomel, babyfruit in potjes (eventueel verdund met vruchtensap) zijn makkelijk om tussendoor te gebruiken. 7
Met de kiezen op elkaar
Dieetproducten
aardbei, abrikoos, bosvruchten, mokka,
Wanneer het eten u veel moeite kost of
chocolade en vanille. Dit product bevat extra eiwit.
als u gewicht verliest, is het verstandig om een dieetproduct te gebruiken als
• Fortifresh (Nutricia) in de smaken
extra aanvulling op uw voeding. Deze
ananas, frambozen en vanillecitroen.
dieetproducten bevatten naast veel
Dit product is op basis van yoghurt en bevat extra eiwit.
calorieën ook vitamines en mineralen. Onderstaande producten zijn te koop
• Ensini (Nutricia) in de smaken
bij de apotheek. De kosten van deze
bosvruchten of sinaasappel-perzik. Dit is
dieetproducten worden niet door de
een energierijke drank en juist geschikt
ziektekostenverzekeraar vergoed.
bij slijmvorming of als melkproducten tegenstaan.
Vloeibare dieetproducten • Enriche (Abbott) in de smaken vanille
Dieetproducten in poedervorm
en chocolade. Dit product bevat tevens
Fantomalt (Nutricia) is een voedingssuiker
voedingsvezels die een goede invloed
dat nauwelijks zoet is en daarom geschikt
hebben op de ontlasting (zowel bij
is om aan allerlei (vloeibare) gerechten en
diarree als bij verstopping).
dranken toe te voegen, zowel hartig als
• Ensure (Abbott) in de smaken vanille,
zoet. Dit product levert alleen energie, dus
chocolade, noot, champignon, asperge
geen vitamines en mineralen.
en kip.
Bereiding: los minimaal één maatschepje
• Ensure Plus (Abbott) in de smaak vanille.
(of eetlepel) al roerend op in warme of
Dit product bevat extra eiwit en extra
koude dranken/gerechten. U kunt net
calorieën. Ook zijn er smaaksachets
zoveel toevoegen als u wilt en als mogelijk
(citroen, sinaasappel en noot), die u
is.
kunt toevoegen aan de vanillesmaak. • Nutridrink (Nutricia) in de smaken
maken van druivensuiker. Druivensuiker
caramel, vanille, champignon en
is goedkoper dan Fantomalt en smaakt
asperge. Dit product bevat extra
minder zoet als suiker, maar zoeter dan
calorieën.
Fantomalt.
• Fortimel (Nutricia) in de smaken 8
In plaats van Fantomalt kunt u ook gebruik
banaan, tropical, aardbei, sinaasappel,
Tot slot Wij raden u aan tijdens de periode dat de mond op slot zit weinig tot geen alcoholische dranken te gebruiken. Soms verliezen mensen heel snel veel van hun gewicht en hebben ze erg veel moeite om het gewicht er weer bij te eten. Valt u binnen een maand tijd meer dan 10% van uw gewicht af (als u normaal 70 kg weegt en binnen een maand 7 kg minder), bel dan voor advies naar de diëtist.
Uw vragen Met vragen over de behandeling of de mondverzorging wendt u zich tot de polikliniek mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie (huisnummer 022). De polikliniek is op werkdagen van 8.30 tot 12.30 uur en van 13.30 tot 16.15 uur bereikbaar op telefoonnummer (072) 548 31 60. Met vragen over uw dieet wendt u zich tot de diëtisten van het Medisch Centrum Alkmaar. Zij zijn bereikbaar op werkdagen van 13.00 tot 14.00 uur: telefoon (072) 548 35 50.
9
Met de kiezen op elkaar
Notities ..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
10
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
11
Medisch Centrum Alkmaar Wilhelminalaan 12 1815 JD Alkmaar T (072) 548 44 44 mca.nl/kaakchirurgie
mca.nl
