Emotionele veerkracht in psychotherapie
Inhoud
Voorwoord
11
Hoofdstuk 1: Mensvisie als uitgangspunt
17
Wat gebeurt er in therapie? A. Mensvisie in pessotherapie Belang van een mensvisie in therapie Het echte zelf als bron Leven: energie, actie, interactie, betekenis Levensvervulling: drie voorwaarden Zelfrealisatie Verlangen naar verbondenheid Individualisatie en uniek zijn Groeikracht is inherent aan het leven Zelfrealisatie en omstandigheden Het sturend en kiezend ik Interludium: Vakantie Zelf kiezen Leven is meer dan zelfrealisatie Interludium: Winteravond L’ être, le néant, en alles daar tussenin Interludium: Apollo en Dionysos Ervaringen zijn richtinggevend Lichaamsgeheugen De verinnerlijkte leefwereld als symbolische scène B. Wat kan er fout gaan? Vervreemding van zichzelf Symptomen als boodschappers Zelfrealisatie of aanpassing Imago versus het echte zelf Ondermaats investeren in zelfrealisatie Onvoldoende invulling van basisbehoeften Te weinig sturend-ik Traumatisering Invullen van holes in roles
17 18 18 19 21 22 22 23 25 27 27 28 29 30 31 32 32 33 35 36 37 38 39 41 42 43 44 45 46 46 47
5
Inhoud
6
Hoofdstuk 2: Visie op psychotherapie Therapie: herstel van de dynamiek van het leven Psychotherapie te zakelijk De beleving centraal Spreekrecht voor het verdrukte zelf Therapie als correctieve ervaring Het concept van correctieve figuren Correctieve ervaring op kinderlijk niveau The body knows Het lichaamsgerichte is geen must in pessotherapie Mogen nodig hebben Accepteren wat er is versus veranderen Interludium: Het tafeltje naast mij
Hoofdstuk 3: Basisbehoeften Inleidende opmerkingen 1. Criteria voor basisbehoeften 2. Basisbehoeften en volwassenheid 3. Een globale benadering 4. Stappen bij de integratie in het zelfbeeld 5. Ontwikkelingsfasen van basisbehoeften 6. Gevolgen van oningevulde basisbehoeften Interludium: De Koureten: vechten om de pijn niet te voelen Behoefte aan plaats Behoefte aan voeding Behoefte aan koestering Behoefte aan bescherming Behoefte aan steun en houvast Behoefte aan begrenzing Waarom begrenzing? Gevolgen van tekort aan begrenzing Begrenzen van kracht en ontvankelijkheid Almacht Onbegrensde ontvankelijkheid Balans tussen kracht en gevoeligheid Begrenzing en lichaamstaal Vormen van begrenzing Begrenzing in de therapeutische relatie Behoefte aan ruimte Belang van ruimte Aspecten van ruimte krijgen
49 49 50 53 54 55 56 59 60 61 62 63 65
67 67 67 68 69 69 71 72 76 80 88 92 94 101 105 106 107 108 108 110 111 111 112 113 115 116 117
Emotionele veerkracht in psychotherapie
Interludium: Het verhaal van Achilles
Hoofdstuk 4: De werkrelatie tussen therapeut en cliënt A. Plaats van de therapeut Hoe wordt deze werkrelatie gedefinieerd in pessotherapie? Psychotherapie: kruising van symboliek en menselijke ontmoeting Therapie en ontwikkeling Valkuil: De therapeut als motor voor verandering Interludium: De Minotauros, Theseus en Ariadne B. De possibility sfeer Factor1: Respect Factor 2: Ruimte scheppen die uitnodigend is voor zelfexploratie Factor 3: Ontvankelijkheid en aanvaarding Factor 4: De therapeut als bondgenoot van het echte zelf Factor 5: Kunnen omgaan met heftige emoties Factor 6: Zorg voor materiële conditie Factor 7: Een klimaat van veiligheid scheppen Interludium: Chaos Factor 8: Zich leeg maken Factor 9: Betrokkenheid en emotionele beschikbaarheid Factor 10: Scherpe aandacht Factor 11: Inzet van eigen creativiteit Factor 12: Authenticiteit, werken vanuit eigen center Factor 13: Actieve inzet Factor 14: Richting geven aan het proces, gebruik van wetenschappelijke kennis Factor 15: Sensitiviteit, eigen intuïtie en aanvoelen als kompas Factor 16: Soepel hanteren van eigen methodiek Factor 17: Aandacht voor lichaamstaal Factor 18: Anderkennen van overdracht en projecties, en het kunnen hanteren van tegenoverdracht Factor 19: Identificeren van betekenisvolle figuren in het verhaal Factor 20: Confronterend zijn Factor 21: Vermijden van een negatieve reconstructie Factor 22: Begrenzend zijn Factor 23: Geduld
118
121 121 121 122 123 126 130 131 133 134 135 136 137 138 138 140 142 144 145 146 147 151 151 152 153 154 158 162 162 164 165 168
7
Inhoud
Factor 24: Ruimte voor het nog niet weten Een niet-therapeutische illustratie C. Onbegrensdheid in de hulpverlening Ken uw grenzen Bronnen van onbegrensdheid als hulpverlener Gevolgen van onbegrensdheid voor de hulpverlener Signalen van grenzeloos zorgen bij de therapeut Interludium: Prometeus
8
169 171 172 173 173 176 177 178
Hoofdstuk 5: Het therapeutisch contract Belang van een goed contract in therapie Gezamenlijke regie van therapeut en cliënt Gemeenschappelijke visie op therapie Impliciet en expliciet contract Een contract moet groeien Inhoud van het contract 1: Verantwoordelijkheid van de cliënt Therapeut: als loods op het schip 2: Motivatie en geloof in verandering Verscholen motivatie Duel tussen hoop en wanhoop Passieve agressie Motivatie is veranderlijk 3: Bereidheid om constructief te werken 4: Het sturend-ik blijft aanspreekbaar 5: Werken op symbolisch niveau Engagement van de therapeut Contract in groepstherapie Begrenzende functie van het contract Therapie is geen vervangwereld Formele aspecten van de samenwerking Interludium: Het tafeltje naast mij
179 179 180 181 182 183 184 185 185 186 187 187 188 188 189 190 191 191 192 193 195 195 196
Hoofdstuk 6: Voorbereiding en intake Belang van het voorbereidend werk Inhoud van deze voorbereiding Vorm van de voorbereiding Indicaties en tegenindicaties voor pessotherapie Pessotherapie in groep of individueel?
199 199 200 209 209 214
Emotionele veerkracht in psychotherapie
Hoofdstuk 7: De pesso-oefeningen Wat zijn pesso-oefeningen? Bedoeling van de oefeningen Voorbeeld
217 217 218 221
Hoofdstuk 8: Stappen in het therapeutisch proces Vooraf Stap 1: In beeld brengen van de innerlijke leefwereld van de cliënt In beeld brengen als communicatiemiddel Vertrekpunten voor een structure Eigen pessotechnieken a. Het gebruik van rolfiguren b. Werken met innerlijke stemmen c. De ooggetuige Stap 2: De historische scène Voorbeeld Stap 3: Expressie van oude onuitgedrukte gevoelens Energie, actie, interactie, betekenis Stap 4: Het voelen van de onvervulde nood Stap 5: Opbouwen van een symbolische correctieve ervaring Stap 6: Integratie van de correctieve ervaring in het zelfbeeld Stap 7: Uittesten in de realiteit Hindernissen in het therapeutisch proces Omgaan met weerstand Weerstand tegen het seponeren van de aanklacht De lonende slachtofferpositie Het vervullende antwoord is te overweldigend Holes in roles Omnipotentie Therapie werkt soms niet
225 225
Hoofdstuk 9: Pessotherapie in individuele Aanpassen van de methodiek in individuele Wat betekent lichaamsgericht werken concreet? Structure zonder rolspelers Casus individuele therapie: Elisabeth Een voorbeeld van een individuele sessie pessotherapie Verder
259 260 260 262 265 265 271
226 226 226 228 228 230 231 232 233 236 237 239 240 247 248 250 250 251 252 253 254 254 257
9
Inhoud
10
Epiloog
273
Bibliografie
275
Register
289
Informatie
292
