Van mensvisie naar goede zorg De invloed van de eigen mensvisie op de zorgpraktijk
1. Mensbeelden: impliciet/expliciet, beschrijvend en normatief Het geleefde, gesproken, besproken mensbeeld: van impliciet naar expliciet Beschrijvende en normatieve mensbeelden Ieder mens zijn mensvisie
22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 2
Waar of niet waar?
Mensen moeten zoveel als mogelijk autonoom handelen Mensen worden het best in hun thuisomgeving verzorgd De mens is zelf verantwoordelijk voor zijn geluk Zonder regelmatige sociale contacten kan een mens niet gelukkig zijn Het is belangrijker dat mensen zich goed voelen, dan dat ze gezond zijn
22-9-2014
slide 3
Waar of niet waar? Je moet zoveel mogelijk vermijden dat mensen zich kwetsbaar voelen Het is beter dat mensen goed leven dan dat ze lang leven Vaak is het beter dat een zorgverlener eens goed luistert naar het verhaal van een zorgontvanger dan dat hij hem dagelijks van kop tot teen wast Zich afhankelijk voelen van iemand is onaangenaam en moet zoveel mogelijk vermeden worden Gelukkig zijn is hooguit een kwestie van momenten, tevredenheid kan wel duurzaam zijn
22-9-2014
slide 4
2.1 Freud: mensvisie (niet het gevolg van wetenschappelijk onderzoek, wel van een soort oordeel vooraf)
Doel van de mens: nut en lust (afvloeien van zenuwenergie) en vermijden onlust (opgehoopte energie) Mensen zitten gevangen tussen driften en een repressieve, ziekmakende cultuur Geen radicaal verschil tussen psychische gezondheid en gestoord Gezonde mensen blijven onderhandelen tussen drift en cultuur
22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 5
2.2 Freuds visie op psychische gezondheid Kunnen werken en liefhebben (duurzaam)
Wantrouwen van driften / verstand / overgave aan een hogere macht of ideologie Openstaan voor zichzelf en zichzelf analyseren in aanwezigheid van intimi of hulpverleners Openhartigheid in het sociaal contact zodat men zichzelf vanuit verschillende perspectieven leert zien (zonder schuld / schaamte / veroordeling)
22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 6
3.1 Rogers’ mensvisie: evolutie 1. Intellectualistisch: van onbewuste geblokkeerde gevoelens naar bewust inzicht 2. Cliëntgericht: tendens tot zelfrealisatie: de mens heeft basale kracht = tendens tot groei, handhaving, versterking, gericht op zelfactualisering (mens kiest wie hij wil worden) Menselijke natuur is constructief en betrouwbaar (optimistisch) Mens is een ‘Zelf’ - georganiseerd geheel, een conceptuele ‘Gestalt’, een actief organisme dat zichzelf actualiseert door zich te differentiëren - waarin de eisen van belangrijke anderen worden ingebouwd omwille van de behoefte aan waardering = kwetsbaarheid
22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 7
Rogers’ mensvisie: evolutie
3. Procesmatig: Mens is een wordend zijn, een voortdurende stroom van gevoelens en gewaarwordingen waarvoor de volledig functionerende persoon hier en nu open staat
22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 8
3.2 Rogers en psychische gezondheid
Open staan voor ervaringen in en buiten zichzelf, zonder zich te laten belemmeren door wat ‘men’ van hem verwacht Open staan voor anderen, eventueel met hun vijandige gevoelens jegens ons Het genieten en doorleven van elk moment, zich creatief en op zijn manier inzetten in een veranderende wereld
22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 9
3.2 Rogers en psychische gezondheid
Organisme dat zich binnen een figuur-achtergrond-configuratie (gestalt-omgeving) in een voortdurend proces van differentiëren en integreren tracht uit te kristalliseren tot een volledig functionerend persoon Eigen organisme dermate vertrouwen dat men enkel datgene doet waarbij men zich goed voelt
22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 10
4.1 Victor Frankl: mensvisie
Mens is wil tot zin/betekenis = hoogte dimensie = zelftranscendentie van de menselijke existentie: mens stijgt boven zichzelf uit Mens verlangt naar een reden om gelukkig te zijn Rechtstreeks naar geluk streven is contraproductief: zelfactualisatie, geluk en genot zijn nietbedoelde neveneffecten van het streven naar zin (cfr. slapen, erectie) Het geweten = het middel om de zin voor een concreet persoon in een situatie op te sporen
22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 11
4.2 Victor Frankl: Psychische gezondheid Door zich in te zetten voor zinvolle projecten Frustratie van wil tot betekenis = Existentiële frustratie = gevoel van leegte en zinloosheid: Vb.: werkloosheidsneurose, zondagsneurose, verslavingen…
22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 12
5.1 Goede zorg: Freud
Rekening houden met de verlangens van de patiënten: wat wil de patiënt zelf? (gulden regel is niet eigen waarden opleggen)
De patiënt ernstig nemen als partner in de hulpverleningsrelatie: inspraak, zorgplanbespreking…
22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 13
5.2 Goede zorg: Rogers
Mensen helpen groeien in zelfbepaling, zelfstandiger (zichzelf als norm) en verantwoordelijker worden De mens en zijn gedrag begrijpen vanuit zijn intern referentiekader = empathisch begrijpen Onvoorwaardelijke positieve aanvaarding: warm en permissief Echtheid en congruentie: geen inconsistenties meer tussen ervaringswereld en zelfbeeld
22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 14
5.3 Goede zorg: Frankl
Zin vinden op drie manieren: Scheppen van iets Beleven van iets (bv. liefde) Door zinvolle veranderingen te (laten) ontwikkelen, ook uit negatieve ervaringen.
22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 15
5.4 Goede zorg: Stakeholdersbevraging (Stefaan Baert, 2007) 4.26: betaalbaar voor de patiënt 4.11: een behandeling die de patiënt betrekt in de behandeling 4.11: een behandeling op maat van patiënt 4.00: zo respectvol mogelijk
4.00: een behandeling die de continuïteit van de zorg garandeert 3.96: een behandeling waarin de patiënt goed wordt bejegend 3.93: veilig voor de patiënt
3.93: gericht op het verhogen van de levenskwaliteit 3.85: houdt rekening met de context van de patiënt 22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 16
5.5 Goede Zorg: Joan Tronto
‘Zorg is een specifieke activiteit die alles omvat wat we doen om onze wereld te herstellen en te handhaven, zodat we er zo goed mogelijk in kunnen leven. Deze wereld bevat onze lichamen, onze persoonlijkheden, onze omgeving, al de dingen die we onderling proberen af te stemmen tot een complex, levensondersteunend netwerk.’ 5 dimensies van zorg veronderstellen 5 kwaliteiten:
22-9-2014
slide 17
5.6 Goede zorg: Tronto
“Caring about” (bezorgd zijn) gaat om het (h)erkennen van noden: aandachtigheid, alertheid nodig “Caring for/taking care of” (zorg opnemen): wie moet reageren op welke wijze: verantwoordelijkheid nodig “Care giving” (zorg verlenen): praktische activiteiten om de zorgbehoefte weg te werken, deskundigheid nodig: technische deskundigheid én skilled companionship, de ontmoeting met de zorgvrager is van belang om de zorgnoden op een gepaste manier te kunnen beantwoorden
22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 18
5.6 Goede zorg: Tronto
“Care receiving”(zorg ontvangen): verbinding tussen de zorgvrager en zorgverlener die samen een proces doorlopen: responsiviteit/ontvankelijkheid nodig, het beantwoord weten van de zorg, om de zorg effectief op de vraag af te stemmen “Caring with” (zorgen met): context van pluraliteit, vertrouwen, open communicatie, solidariteit en transparantie, vermaatschappelijking = politiek niveau (sinds kort toegevoegd)
22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 19
5.7 Personalisme en zorgethiek Louis Janssens, Paul Schotsmans, Chris Gastmans Eerbied voor de menselijke persoon als uniek wezen (individueel), dat mens wordt door relaties (relationeel), en deel uitmaakt van een samenleving (sociaal).
Inzet voor groeiende menswaardigheid.
22-9-2014
Richtlijnen nieuwe huisstijl
slide 20
Conclusies voor de zorgpraktijk Zorgverlening is nooit waardenvrij Elke zorgverlener heeft een mensbeeld, en kijk op wat goede zorg is, en wordt zich daar beter bewust van, omdat… …het mensbeeld van de zorgverlener een invloed op de zorgpraktijk
Verschillende zorgverleners in een team hebben verschillende, soms tegenstrijdige opvattingen over goede zorg Een team gaat best in dialoog over goede zorg om te komen tot een aantal gedeelde principes, opdat men beter kan samenwerken in dienst van de zorgontvanger Om die dialoog tot stand te brengen stel je beter vragen dan dat je principes oplegt
22-9-2014
Van mensvisie naar goede zorg – Bart Van Coillie
slide 21
