Brochure Scheidingsbemiddeling - Sabrina Dhont (C.A.B.B.) Sabrina Dhont heeft deze brochure geschreven tijdens haar stage maatschappelijk werk bij Annemie Janssens van het CABB, het Centrum voor Advies, Bemiddeling en Begeleiding, Sint Katarinaplein 15/48 - 3500 Hasselt. Zij geeft in kort bestek en op eenvoudig bevattelijke manier elementaire informatie over scheidingsbemiddeling. Inleiding Vanaf de jaren ’90, vooral vanaf het jaar 1994, is er een grote explosie ontstaan van echtscheidingen. Men spreekt ook wel over de echtscheidingsboom. Vooral mensen die reeds geruime tijd getrouwd zijn, van boven de 40 jaar, willen scheiden en een nieuw leven beginnen. Een echtscheiding is echter geen gemakkelijke stap maar een uitgebreid proces dat lang kan aanslepen.
Menselijker en billijker met scheidingsbemiddeling
Omdat het een erg lange en moeilijke weg kan worden, is het belangrijk voor de mensen om te weten hoe ze op de meest gepaste manier, zonder al te veel ruzie en wrok uit de echt zouden kunnen scheiden nl. met een echtscheiding door onderlinge toestemming (EOT). Voor een echtscheiding door onderlinge toestemming (EOT) is er echter een akkoord nodig tussen beide partners over alles wat bij een echtscheiding geregeld moet worden. Dit akkoord kan men verkrijgen met de hulp van scheidingsbemiddeling. Als de partners vrezen dat de meningsverschillen tussen hen te groot zijn en de communicatie te moeilijk, dan kunnen ze naar een scheidingsbemiddelaar gaan om hen te helpen zelf tot een regeling te komen. Dat is een belangrijk gegeven, bedenkend dat veel mensen niet eens weten dat er zo een bemiddeling bestaat die het hun allemaal veel makkelijker zou kunnen maken. Bemiddelen Bemiddeling (ook wel 'mediation' genoemd) is uitdrukkelijk géén vorm van relatietherapie. De bemiddelaar stelt zich niet ten doel beide partners weer bij elkaar te brengen. Het uitgangspunt is dat het tot een scheiding komt, waarbij goede afspraken worden gemaakt over de kinderen, de alimentatie, de verdeling van bezittingen en schulden en het pensioen. Beide partners kiezen voor dezelfde bemiddelaar.Tijdens de bemiddelingsgesprekken met de bemiddelaar tracht men in onderling overleg tot een overeenstemming te komen over
alles wat geregeld moet worden.Hier is het dan natuurlijk belangrijk dat men als bemiddelaar aan werkelijk ‘alles’ denkt wat in verband staat met de echtscheiding, nl.de financiën,het onroerend en roerend goed, de kinderbijslag, enzovoort. De bemiddelaar fungeert niet als advocaat van één van beiden of van allebei. De bemiddelaar kiest geen partij, maar treedt op als een onafhankelijke derde, die tracht te helpen bij het vinden van een oplossing die gebaseerd is op het belang van de twee partijen. Die afspraken worden door de bemiddelaar vastgelegd in een overeenkomst (ook wel 'convenant' genoemd), die door beiden wordt ondertekend en vervolgens schriftelijk wordt voorgelegd aan een rechter. Die bevestigt dan de afspraken. Een bemiddelaar heeft de taak om de cliënten niet alleen juridisch maar ook relationeel en emotioneel bij te staan. Hij/zij helpt de betrokkenen om met elkaar te onderhandelen: hij/zij steunt hen, structureert hun gesprek en bevordert hun onderlinge communicatie. De bemiddelaar luistert naar ieders noden, verlangens, bezorgdheden en behoeftes. Hij/zij bewaakt ieders belangen en in het bijzonder die van de kinderen. Hoe verloopt een bemiddeling? Een scheidingsbemiddeling bestaat meestal uit 2 tot 3 gesprekken van ongeveer anderhalf uur. Bij alle gesprekken zijn altijd beide partners en de bemiddelaar aanwezig. De bemiddelaar voert nooit gesprekken met één van de partners, ook niet telefonisch. Op verzoek kan een andere deskundige één van de gesprekken bijwonen (bijvoorbeeld een accountant, psycholoog, pedagoog of notaris). Tijdens het eerste gesprek legt de bemiddelaar de spelregels van de bemiddeling uit, die zijn vastgelegd in een standaard bemiddelingsovereenkomst. Vervolgens nemen de bemiddelaar en de beide partners de onderwerpen door die tijdens de bemiddeling aan de orde moeten komen. In de volgende gesprekken onderzoekt de bemiddelaar met beide partners ieders belangen, zorgen en wensen. De beide partners luisteren naar de belangen van de ander en stellen zich actief op om te zoeken naar een gezamenlijke oplossing. In geval van een verstoorde communicatie probeert de bemiddelaar die zo te verbeteren dat het mogelijk wordt te onderhandelen. Onder leiding van de bemiddelaar worden verschillende juridische mogelijkheden besproken. De beide partijen kiezen daaruit vervolgens samen de oplossing die het beste bij hun belangen past en die ook in de praktijk uitvoerbaar is. De bemiddelaar begeleidt die onderhandelingen en legt de door beiden gekozen oplossing tenslotte schriftelijk vast in het scheidingsconvenant. Niet bemiddelen Is het niet mogelijk of niet wenselijk om de scheidingsprocedure via bemiddeling tot een goed einde te brengen? Dan kunnen beide partners een eigen advocaat inschakelen. Men spreekt dan over een ‘echtscheidingsprocedure op tegenspraak’. De cliënt vertelt de advocaat wat de te wensen situatie is na de echtscheiding en de procedure begint. Forensische mediation Forensische mediation is een bijzondere vorm van verplichte bemiddeling. Deze vorm is echter nog niet in de wet voorzien en is dus nog niet werkelijk verplicht. Met deze bemiddeling benoemt de rechter de mediator of bemiddelaar als deskundige. Die werkt dan in opdracht van de rechter en NIET van de partijen. Forensische bemiddeling komt voor in 2 situaties: Ten eerste kan ze voorkomen ter gelegenheid of naar aanleiding van de procedure van
voorlopige maatregelen. Dat is als de rechter voorlopige maatregelen vastlegt met betrekking tot het wonen, de verblijfplaats van de kinderen en de alimentatie. Tenslotte kan ze ook voorkomen tijdens de procedure in een vastgelopen zaak. Dat kan als men eerst vrijwillige bemiddeling heeft gehad en dat niet veel uithaalt. EOT (echtscheiding door onderlinge toestemming) Bij een EOT is er geen sprake van een fout of een schuldprincipe. Er zijn echter twee voorwaarden voor een EOT, nl. de echtparen moeten ouder zijn dan 20 jaar en meer dan 2 jaar gehuwd zijn. Het is niet noodzakelijk om naar een advocaat of notaris te gaan, echtgenoten kunnen immers zelf een overeenkomst opstellen. Aangezien niet iedereen op de hoogte is van zijn rechten of juridische mogelijkheden is het natuurlijk beter om toch een professionele hulpverlener (scheidingsbemiddelaar) in te schakelen, zowel tijdens de onderhandelingen als om de overeenkomst na te lezen en op te stellen. Deze overeenkomst geldt als een wet! Dat wil zeggen dat als men bijvoorbeeld geen aanspraak heeft gemaakt op onderhoudsgeld, men dit achteraf nooit meer kan afdwingen. Belangrijk is om te weten wat de overeenkomst moet bevatten.Ten eerste de verdeling van de goederen van de echtgenoten, dan de verblijfplaats van elk van de echtgenoten gedurende de proeftijd, de wijze van uitoefening van het ouderlijk gezag over de kinderen en een regeling van hun verblijf gedurende de proeftijd en na de echtscheiding. Vervolgens moet ze ook bevatten de regeling voor betaling van de proceskosten en de regeling met betrekking tot de gevolgen van het erfrecht van de langstlevende echtgenoot als één van hen zou overlijden voor de echtscheiding definitief is. Procedure Ten eerste moet men een verzoekschrift en een regelingsakte neerleggen bij de Rechtbank van Eerste aanleg. Binnen een bepaalde termijn worden de echtgenoten opgeroepen om in persoon te verschijnen voor de rechter. Hiervan wordt een proces- verbaal opgemaakt. Vervolgens verlopen er drie maanden waarna het echtpaar voor een tweede en laatste keer moeten verschijnen. Vanaf de datum dat de echtscheiding wordt uitgesproken, heeft het Openbaar Ministerie een maand om een hoger beroep aan te tekenen. De griffier heeft een maand (maar meestal gebeurt het binnen de twee weken) om het vonnis aan de ambtenaar van burgerlijke stand (ABS) over te maken. De ambtenaar heeft dan nog eens een maand om het vonnis daadwerkelijk in de registers over te schrijven. Dan pas zijn de echtgenoten wettelijk uit de echt gescheiden. Het kan dus gemakkelijk 6 maanden duren voordat de echtgenoten definitief en wettelijk gescheiden zijn. Kosten De kosten variëren van advocaat tot advocaat. Maar natuurlijk is er ook een prijsverschil bij de verschillende bemiddelaars. Er bestaan juristen-bemiddelaars, advocaten-bemiddelaars, criminologen-bemiddelaars, psychologen-bemiddelaars en zelfs sociaal-assistentenbemiddelaars die elk hun prijzen en tarieven hebben vastgesteld. Bij het CABB zijn er vaste tarieven omdat men de cliënten niet steeds voor verrassingen wil laten staan . De gerechtskosten bedragen 52 euro. Aan het EOT-dossier dienen tevens aktes van de burgerlijke stand te worden toegevoegd . Het totale bundel dat op de rechtbank moet worden ingediend (en 2 kopies ervan ), bevat: - het verzoekschrift - de regelingsakte
- akte van burgerlijke stand: * van woonst * van de huwelijksakte * van de geboorteaktes van de kinderen * geboorteakte van ieder der echtgenoten Omdat bemiddeling is gericht op overeenstemming, is ze in principe kortdurend. Bemiddeling leidt niet tot eindeloze sessies. Daarnaast betalen beide partners samen één bemiddelaar, waardoor de bemiddeling vrijwel altijd een goedkopere optie is. Bovendien krijgt men meer waar voor het geld. Omdat men samen de beste optie kiest, leidt bemiddeling vrijwel altijd tot een oplossing die bij de eigen situatie past. Nu en in de toekomst. Misverstanden in verband met bemiddeling "Bemiddeling is een vorm van relatietherapie" Bemiddeling is niet een manier om het huwelijk alsnog te redden. Het doel van scheidingsbemiddeling is om een scheiding netjes af te wikkelen, waarbij de belangen van beide partijen en eventuele kinderen worden gediend. "Tijdens de bemiddeling moeten we de hele tijd over emoties praten" Een scheiding maakt altijd emoties los. Gevoelens van verdriet, woede en jaloersheid zijn daarbij heel gewoon. Soms kunnen die emoties zo sterk zijn dat ze een oplossing blokkeren. In dat geval zal de bemiddelaar ze kort met de cliënten bespreken om die blokkade weg te nemen. Het praten over emoties is in dat geval geen doel op zichzelf, maar een middel om een gezamenlijke oplossing dichterbij te brengen. "De partij met de grootste mond en de meeste kennis krijgt altijd zijn zin" De bemiddelaar zorgt voor evenwicht tussen de partijen. De partner met minder kennis wordt door de bemiddelaar bijgepraat over ingewikkelde zaken, zodat hij/zij zelfstandig kan opkomen voor de eigen belangen. Verschillen tussen gewone echtscheiding en bemiddeling Bij een 'gewone' procedure begint men met eisen te stellen. Eisen ten aanzien van de kinderen, over alimentatie, wie betaalt wat? Daarna volgt een procedure waarin beslissingen worden genomen over de kinderen, het wonen en het inkomen. Meestal ontstaat er een strijd, omdat er boosheid ontstaat over de eisen van de ander; de mensen worden steeds verder uit elkaar gedreven; zij zijn onbereikbaar geworden voor elkaar. Er heerst vaak veel onbegrip en frustratie. Vervolgens kunnen de kosten zeer hoog oplopen. Bij bemiddeling gaat dat anders. De partners zitten met elkaar aan tafel en blijven dus met elkaar communiceren onder leiding van de bemiddelaar, die ervoor zorgt dat ieder zijn zegje kan doen. De partners kunnen elkaar rechtstreeks zeggen wat ze vinden van het standpunt van de ander. En ze kunnen hun eigen standpunt uitleggen. De situatie wordt overzichtelijk. Daarna kan er overlegd worden over de kinderen, de woning en het inkomen. Uiteindelijk komt er een overeenkomst die door beide partijen wordt ondertekend. Het wezenlijke verschil is dat bij een traditionele manier van scheiden een derde beslist en dat doorgaans beide partijen (en ook de kinderen) verliezers zijn. Bij bemiddeling bereiken beide partijen samen de oplossing, er is sprake van een win-win- situatie. Bovendien komt men vaak tot andere oplossingen waar men eerder niet aan heeft gedacht. Vaak blijft bij de traditionele manier van scheiden de reden van scheiden onbesproken, met als gevolg onbegrip en een niet verwerkte scheiding, wat ook later weer tot strijd kan leiden. Voordelen en Nadelen van de bemiddeling
Een belangrijk voordeel bij bemiddeling is dat de partijen zelf aan de oplossing werken, zonder sancties. De scheidingsbemiddelaar begeleidt en zorgt ervoor dat er een kwalitatief goede oplossing tot stand komt. Dat betekent dat er een breed draagvlak ontstaat voor de uiteindelijke overeenkomst. In plaats van strijd zijn communicatie en overleg de sleutelwoorden. De kans op een onaanvaardbare escalatie in de relatie is kleiner als men blijft onderhandelen met elkaar. Er komen geen vreemde, vaak bedreigende, elementen op de scheidende partijen af, zoals dreigingen met verkoop van het huis of het niet uitkeren van alimentatie als niet voldaan wordt aan ... etc. Het blijft vertrouwd zonder dreigementen wederzijds. De vuile was wordt niet buiten gehangen. Bij bemiddeling laat je de ander in zijn/haar waarde. Bovendien heeft scheidingsbemiddeling ook duidelijk positieve effecten voor de betrokken kinderen. Scheidingsbemiddeling vermindert de kans dat zij geklemd raken in het ouderlijk conflict en draagt op die manier bij tot het welzijn van de kinderen. Tevens zijn de kosten van de scheiding meestal lager, er is namelijk slechts één bemiddelaar en geen juridische touwtrekkerij. Het is immers belangrijk te vermelden dat advocaten bij een scheiding op de ‘gewone’ manier niet bemiddelen. In veel gevallen zullen ze wel met elkaar onderhandelen. Maar bemiddelaars laten partijen rechtstreeks met elkaar onderhandelen en zorgen ervoor dat dat op een eerlijke manier gebeurt. Tenslotte is de tijd die nodig is om tot de regeling van de scheiding te komen korter dan bij een gewone procedure. *** Natuurlijk zijn er ook nadelen, nl. als één van de partijen in een later stadium niet meer wil meewerken, eindigt de bemiddeling en kan een behoorlijk verwarrende situatie ontstaan. Beide partijen zijn de bemiddelaar als gesprekspartner kwijt. Ze zullen allebei een andere advocaat moeten zoeken en alles begint opnieuw. De kosten en tijd zijn hier dus overbodig geweest. ***
Toch is het echter bewezen dat bij zeker 80% van de mensen die zich bij een scheidingsbemiddelaar aanmeldden en wilden scheiden, de bemiddeling een succes was. Het is dus aan de partijen om de keuze te maken tussen een traditionele ‘vechtscheiding‘ of een echtscheiding door onderlinge toestemming met de hulp van een scheidingsbemiddelaar. Sabrina Dhont Uitgave: CABB Centrum voor Advies, Bemiddeling en Begeleiding Sint Katarinaplein 15/48 - 3500 HASSELT Tel. : 011/22 98 04 Vrij 011/22 98 04 E-mail :
[email protected]
