.THEMA XXXXXXXXXX MACHINEKEURING
Meerman in Vlaardingen verricht jaarlijks zo’n 400 keuringen
‘VEILIGER MACHINES DOOR TUCHT VAN DE MARKT’
Jan de Ligt is als chef werkplaats bij Meerman Machines in Vlaardingen verantwoordelijk voor de keuring van bouwmaterieel. De Ligt constateert dat bedrijven steeds serieuzer met hun verantwoordelijkheid omgaan. Tegelijkertijd denkt hij soms: ‘Hoe kun je dat nou zo doen?’
M
eerman Machines uit het Zuid-Hollandse Vlaardingen is een van de 130 gecertificeerde keurbedrijven die werken met BMWT Keur. Bij het bedrijf, dat met name Kubota-machines in de werkplaats heeft staan, vinden jaarlijks 400 keuringen plaats. Ongeveer de helft daarvan wordt op locatie gedaan. Bij Meerman zijn zes monteurs gediplomeerd als BMWT Keurmeester en dus bevoegd om de keuringen uit te voeren. De Ligt is al 18 jaar in dienst bij Meerman Machines en hij heeft waar het om veiligheid en keuringen gaat veel zien ver-
22
BouwMachines 1 > 24 januari 2014
anderen. In zijn beginperiode werden machines nog nauwelijks gekeurd en hoewel het nooit tot een wettelijke verplichting is gekomen, is er sindsdien jaar na jaar sprake van een stijgend aantal inspecties. ‘Het is de tucht van de markt. Commerciële bedrijven en overheidsinstanties eisen vaak dat materieel onafhankelijk gekeurd is. Doe je dat niet, dan kom je vaak het terrein niet eens op. Het zit tegenwoordig ingebakken in de cultuur. Een machine behoort gewoon gekeurd te zijn. Werkgevers zien dat ook echt als hun plicht. Dat is nu heel anders dan twintig jaar geleden’, aldus De Ligt. Vaststelling van de veiligheid van machines is een verplich-
Tekst en foto’s: Patrick Bramer
handschoenen die onder de pedalen kunnen schuiven, noemt hij een risico. ‘Het zal je maar gebeuren, dat je een pedaal daardoor niet meer kunt bedienen. Dat is gewoon gevaarlijk’, zegt De Ligt, wijzend op een doos met spullen die een van zijn collega’s tijdens het ‘uitmesten’ van de cabine heeft verzameld. Zaken waar ook scherp op wordt gelet zijn slijtage en borgingen van pennen. Soms ontbreken de borgingen. Ook lekkage van slangen voor hydrauliek en beschadiging van de elektronische bedrading zijn een heikel punt. Indien relevant worden aanvullende keuringen uitgevoerd aan de hijsfunctie, roetfilters, het antidiefstalsysteem en het overdrukfiltersysteem.
Aanbevelingen
Jan de Ligt, chef werkplaats bij Meerman Machines in Vlaardingen, voert een visuele inspectie uit aan een Kubota-minikraan.
ting die voortkomt uit de Arbowet en het Arbobesluit. De werkgever is wettelijk verplicht de veiligheid van het materieel te waarborgen. Een structurele inspectie en regelmatig onderhoud beperken bovendien de plotselinge uitval van machines. Technologische vernieuwing draagt hier eveneens aan bij. ‘Zelf sleutelen aan machines wordt steeds minder gedaan. Je hebt daar steeds geavanceerder apparatuur voor nodig. Die werkzaamheden worden uitbesteed en uitgevoerd door specialisten. Als we dan toch bezig zijn, kunnen we tegelijk de keuring voor onze rekening nemen.’
Punt van irritatie bij de chef werkplaats van Meerman Machines is dat aanbevelingen regelmatig niet worden opgevolgd. ‘Behalve het goed- of af keuren van machines, noteer je op de formulieren ook aanbevelingen, zoals het vervangen van zwetende slangkoppelingen. Het is zeker geen uitzondering dat we constateren dat een aanbeveling een jaar later nog altijd niet opgevolgd is. Dan moet je wel eens zuchten’, aldus Jan de Ligt. Toch is De Ligt over het algemeen positief. ‘De laatste jaren is er veel verbeterd. Doorgaans gaat men beter met het materieel om, onder meer vanwege een stijgend opleidingsniveau. Werkgevers schenken er ook aandacht aan.’ In de machineverhuur wil dat echter nog wel eens tegenvallen. ‘Dan denk je: “Hoe kun je dat nou zo doen?” Beschadigingen, vuil. Soms springen de tranen je bijna in de ogen.’ De Ligt heeft een tip voor werkgevers om te besparen op reparatie en schades. ‘Beloon mensen als ze schadevrij werken en hun machine zelf uitstekend onderhouden. Ik ken voorbeelden, waarbij bedrijven hun “nette” medewerkers een aardige kerstbonus uitreiken als ze goed voor het materi-
Machine inspecteren Bij reguliere grondverzetmachines neemt een keuring drie kwartier tot een uur in beslag. Bij machines met een hijsfunctie gelden aanvullende eisen en duurt een keuring aanmerkelijk langer, vertelt De Ligt. Een keuring is in de basis een visuele inspectie. Allereerst wordt er gekeken of de benodigde documenten aanwezig zijn, waarna de veiligheidsvoorzieningen worden gecheckt. Is de op- en afstapbeveiliging nog in orde, is er een startsper in rijstand, functioneert het achteruitrij-alarm, enzovoorts. Daarna bekijkt De Ligt de onderwagen en de bovenwagen. Roestvorming, haarscheurtjes en de kwaliteit van laspunten worden beoordeeld. Ook de hydrauliek en giek ondergaan een visuele inspectie. Een belangrijk element is hierbij de slijtage van pennen en bussen. Ook de draaikrans van de machine is vaak een kritisch punt. Tot slot worden de motor, de cabine en de overige systemen, waaronder de remmen, onder de loep genomen. Als De Ligt de vraag krijgt voorgeschoteld wat de meest voorkomende problemen zijn die hij tijdens keuringen constateert, dan noemt hij allereerst het clipje op de hijshaak. Daarover wil de eigenaar ook nog wel eens met hem in discussie gaan. Ook rommel in de cabine, zoals papieren of
INITIATIEF UIT DE MARKT BMWT Keur is in 1993 ontstaan, nadat het overheidsstreven sneuvelde om een verplichte Algemeen Periodieke Keuring (APK IV) te ontwikkelen voor mobiele werktuigen. Inmiddels werken zo’n 130 gecertificeerde keurbedrijven – in zowel de bouw als de logistiek – volgens de principes van BMWT Keur en vinden er jaarlijks bijna 240.000 keuringen plaats, ondanks de ontbrekende wettelijke verplichting. Aanvankelijk was er veel kritiek op het initiatief, omdat gevreesd werd dat het bedrijfsleven zijn rol als onafhankelijk inspecteur niet objectief zou kunnen invullen. Die kritiek verstomde, omdat bleek dat niemand was gebaat bij wildgroei, het toezicht op de keurbedrijven geborgd is en er nergens meer expertise over dergelijke machines is dan bij producenten, importeurs en dealerbedrijven. TÜV Rheinland Nederland beoordeelt periodiek of de keurbedrijven aan de kwaliteitsstandaarden voldoen en voert eveneens steekproefsgewijs herkeuringen uit van gekeurde machines. In de logistieke sector draagt naar schatting 95 procent van de ingezette machines het BMWT Keur, in de bouw gaat het om ongeveer 70 procent.
BouwMachines 1 > 24 januari 2014
23
.THEMA XXXXXXXXXX MACHINEKEURING eel zorgen. In die bedrijven verbetert de staat van het materieelpark aanzienlijk.’ In al die jaren heeft De Ligt vier keer moeten besluiten om een machine definitief af te keuren. In het overgrote deel van de gevallen is met reparatie en onderhoud een af keuring te voorkomen. Op dit onderdeel wringt de vrijblijvendheid van keuringen. ‘Machines die er echt heel slecht aan toe zijn, worden meestal niet ter keuring aangeboden. Die worden bijvoorbeeld nog op het eigen terrein ingezet, maar niet meer extern bij klanten. Je kunt je afvragen of de veiligheidsnormen op het eigen terrein lager mogen liggen.’
Tweede controle TÜV Rheinland Nederland is door de Stichting BMWT Keur aangesteld om steekproefsgewijs te controleren of de keuringen juist worden uitgevoerd. Er zijn in Nederland vier steekproefinspecteurs actief die namens BMWT Keur bedrijven langs gaan om goedgekeurde machines aan een tweede inspectie te onderwerpen. Jaap Stillebroer is een van hen. Dat doet hij al tien jaar. 1 Procent van alle machines moet zo’n steekproef ondergaan. Zo’n steekproef keuring neemt circa 45 minuten in beslag. ‘Het aantal steekproeven lijkt wellicht niet veel, maar het gaat jaarlijks al snel om enkele duizenden keuringen die wij doen voor alle BMWT-secties’, aldus Stillebroer. ‘Bij de BMWT wordt door de computer bepaald welke machine aan een tweede inspectie wordt onderworpen. Vervolgens wordt er een afspraak gepland en worden wij ingeschakeld om de keuring uit te voeren. Een steekproef keuring is een visuele controle, we hebben geen gereedschap bij ons. Het is een veiligheidscheck. We kijken naar lekkages, of de slangen in orde zijn, controleren de veiligheidsschakelingen, maar kijken ook of stickers en pictogrammen nog aanwezig en duidelijk leesbaar zijn. Wij brengen verslag uit aan de
Jaap Stillebroer is een van de vier steekproefinspecteurs die namens TÜV Rheinland Nederland en in opdracht van de BMWT steekproeven uitvoeren. 1 Procent van alle afgemelde machines ondergaat een tweede keuring.
BMWT, die het rapport bespreekt met het keurbedrijf. Wij treden hierover niet in contact met de klant.’
Discussiepunten
Het keuringsrapport van een zojuist gekeurde machine, inclusief aanbevelingen. In dit geval constateert de keurmeester dat de spiegels ontbreken.
24
BouwMachines 1 > 24 januari 2014
Stillebroer zegt dat hij zelden of nooit echt rare zaken tegenkomt. ‘We constateren natuurlijk wel eens een fout, maar het is zeer zeldzaam dat we op iets gevaarlijks stuiten. Ik ben echt van mening dat de deskundigheid van keurmeesters groot is. Ze kennen de machines van haver tot gort.’ Soms ontstaan wel discussiepunten. Bijvoorbeeld als een machine aan het einde van zijn levensduur zit. ‘Neem bijvoorbeeld de situatie waarin in juni een keuring is uitgevoerd, terwijl de eigenaar aangeeft dat de machine in december wordt vervangen en dat hij alleen het hoognodige wil vervangen. Daar wil een keurmeester wel eens rekening mee houden als er een lichte schade is aan een niet essentieel onderdeel, en daar wil dan nog wel eens discussie over ontstaan.’ Stillebroer zegt dat hij op veel begrip kan rekenen als hij voor een steekproef komt. ‘99 Procent van de klanten vindt het alleen maar prettig dat er veel aandacht voor veiligheid is.’
.THEMA XXXXXXXXXX MACHINEKEURING
Tekst en foto’s: Patrick Bramer
Aboma verricht typekeuring Spierings SK375-AT3 (Reman)
OOG VOOR ELK DETAIL De eerste Spierings SK375-AT3 onderging eind
november een typekeuring door keuringsinstantie Aboma. De mobiele vouwkraan die als bijnaam ‘Reman’ draagt, is in zes dagen tijd op ieder detail gecontroleerd. Niet omdat het moet, maar omdat Spierings Kranen ervan verzekerd wil zijn dat de kraan aan de allerstrengste veiligheids- en kwaliteitseisen voldoet.
W
e hadden wel geluk. Toen BouwMachines begin november het verzoek indiende bij Aboma om eens een kijkje te nemen bij een interessante keuring, konden we niet vermoeden dat de typekeuring van de nieuwste Spierings-kraan op stapel stond. Dergelijke keuringen worden slechts incidenteel uitgevoerd. We spraken met Pieter van Gerven, technisch inspecteur van Aboma, en Bas van Gruijthuijsen, operations manager bij Spierings in Oss. Als deze machine is gekeurd en op alle punten goed is bevonden, dan wordt hij geleverd aan Kraanverhuur en Heiwerken J.A. Boer uit Meerkerk. Als Van Gerven en Van Gruijthuijsen hun verhaal starten over de keuring, moeten we er even goed voor gaan zitten. De eisen waaraan een dergelijke machine moet voldoen zijn enerzijds hoog, maar tegelijkertijd gebeurt het keuren van materieel op veel onderdelen op vrijwillige basis. Van Gruijthuijsen toont een document waarop Spierings Kranen-eigenaar Leo Spierings verklaart dat de machine aan de Europese Machinerichtlijn voldoet en de CE-markering draagt. Dit laatste betekent feitelijk niets meer of minder dan dat de machine ‘volgens de eisen van de wet’ is gebouwd. Spierings is verplicht om die CE-markering af te geven aan zijn product, maar hoeft de machine pas na twee jaar onafhankelijk te laten keuren. Resumerend zijn er drie keuringen mogelijk. Een vrijwillige typekeuring voor eerste ingebruikname, een CE-keuring bij de indienststelling van iedere volgende machine (ook vrijwillig) en de periodieke keuring. Deze periodieke keuring moet eens per twee jaar plaatsvinden door een onafhankelijke instantie (notified body) en heeft een verplicht karakter. In het tussenliggende jaar hoeft de keuring niet onafhankelijk plaats te vinden.
Vertrouwensstempel De SK375-AT3 Reman is een van de acht typen kranen die Spierings produceert. De Reman is een instapmodel dat is gebaseerd op een ingeruilde AT3-kraan, die gedeeltelijk opnieuw is ontworpen en herbouwd. De drieasser machine is voorzien van één DAF-motor in de truck, die middels een PTO (Power Take Off) ook de kraan mechanisch aandrijft. Aangezien de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit en veiligheid bij de fabrikant ligt, heeft Spierings Kranen Aboma in de arm genomen om als zogenaamde ‘notified body’ te toetsen of de mobiele vouwkraan aan de Machinerichtlijn voldoet. ‘Het geeft ons zekerheid over kwaliteit en veiligheid, maar ook het vertrouwensstempel van een onafhankelijke 26
BouwMachines 1 > 24 januari 2014
Pieter van Gerven van Aboma en Bas van Gruijthuijsen van Spierings Kranen
Jaap van Wuijckhuijse van Aboma heeft als specialisme elektra. Hij controleert de werking en veilig-
werken eendrachtig samen tijdens de typekeuring. Er is veelvuldig overleg en
heid van alle elektronische functies. In totaal vergt de keuring zes dagen.
veel ruimte voor advies tijdens deze vrijwillige keuring.
en gerespecteerde partij. In de markt heeft dat zijn waarde’, aldus Gruijthuijsen. Van Gerven heeft zes dagen uitgetrokken om de SK375-AT3 tot in detail te testen. Er wordt een 28 pagina’s tellend rapport opgesteld. Puntsgewijs controleren Van Gerven en enkele collega’s de aanwezigheid en functionele werking van een hele reeks onderdelen. Van Gerven kijkt naar de bouw van de machine, de hijslasten en dergelijke. Collega Jaap van Wuijckhuijse, eveneens technisch inspecteur, heeft als specialisme elektra. Hij controleert alle elektronische functies van de machine. Op de eerste dag wordt besproken wat er gekeurd gaat worden, licht Spierings de werking van de kraan toe en wordt een plan van aanpak opgesteld. Vervolgens wordt er minimaal een dag uitgetrokken om alle overlastbeproevingen op sterkte en stabiliteit te controleren. Het kost eveneens een dag om deze controles te herhalen met verschillende stempelbasis. De elektronische keuring vergt eveneens een volledige werkdag. De slotdag is vrijgemaakt om het stamblad in te vullen en het rapport te voltooien. Het testen van de hijscapaciteit is wellicht het interessantste onderdeel van de keuring. Er volgt een reeks getallen. Tijdens de inzet schakelt de lastmomentbeveiliging (lmb) in bij een belasting van 90 procent (voorschakeling). Bij een belasting van 100 à 110 procent schakelt de lmb in, waardoor het hijsen en katten wordt uitgeschakeld. Tijdens de typekeuring wordt gemonitord hoe de kraan zich houdt qua sterkte en stabiliteit bij een belasting tot 125 procent. Berekeningstechnisch is de producent echter verplicht om een overbelasting met 66,7 procent te kunnen dragen. ‘De norm ligt bij een typekeuring hoger dan tijdens een periodieke keuring. Bij de verplichte periodieke keuringen gaan we tot 110 procent’, aldus Van Gerven.
ducent tot een maximale prestatie van de machine te komen qua stabiliteit, kracht en prestaties. Aangezien het in de praktijk om het eerste of een testmodel gaat, is er nog ruimte om de machine te finetunen en te verbeteren. Voor advies is volop ruimte. Alles gaat in overleg.’ Volgens Van Gruijthuijsen is dat ook een van de redenen om een partij als Aboma in te schakelen. ‘Hun technische expertise helpt ons om een betere machine af te leveren.’ Uiteindelijk bepaalt de producent welke onderdelen Aboma tijdens deze keuring controleert. ‘Wij noteren exact wat we meten en beoordelen. We noteren in het rapport ook wat we niet controleren. Aangezien het om een vrijwillige keuring gaat, gaat alles in overleg. Ik denk wel dat het in het belang van de machinebouwer is om de machine zo breed mogelijk te laten keuren. Wanneer je dat slechts op onderdelen doet, heeft het keuringsrapport weinig toegevoegde waarde. Spierings Kranen koos in dit geval voor een volledig rapport, vandaar dat we er zes dagen mee zoet zijn’, aldus Van Gerven. De SK375-AT3 is het achtste type van Spierings Kranen. In 1989 was Van Gerven ook al betrokken bij de typekeuring van de eerste Spierings-kraan: de SK345AT4 die als bijnaam ‘de berenboot’ heeft.
Gekke dingen Van Gerven zegt dat hij in de praktijk bij een keuring voor ingebruikname van de eerste machine zelden gekke dingen tegenkomt. ‘Het is onze rol om in samenspraak met de proBouwMachines 1 > 24 januari 2014
27
