Mededeling
FSMA_2014_05 dd. 25/07/2014
Mededeling aan de ondernemingen die nietconventionele financiële producten (van het type CFD’s, binaire opties, …) online commercialiseren
Toepassingsgebied: Deze mededeling is bestemd voor de ondernemingen die online niet-conventionele financiële producten verhandelen aan niet-professionele cliënten op het Belgische grondgebied. Samenvatting/Doelstellingen: De voorbije jaren heeft de commercialisering van niet-conventionele producten aan nietprofessionele cliënten, met name via online toegankelijke platformen, aan belang gewonnen. “Nietconventionele” producten verwijst hier naar derivaten, die vaak niet genoteerd zijn (die onderhands worden verhandeld), doorgaans een korte looptijd hebben en dikwijls risicovol zijn, maar die meestal aan de cliënten worden voorgesteld als erg eenvoudige producten waarmee snel geld kan worden verdiend. Tot die producten behoren inzonderheid de CFD’s of “contracts for difference”, en de zogenaamde “binaire” opties. In deze mededeling herinnert de FSMA de ondernemingen die dergelijke producten op het Belgische grondgebied commercialiseren, aan de voor hen geldende verplichtingen die voortvloeien uit de reglementeringen waarvan de naleving onder haar toezicht valt, namelijk: - de reglementering inzake openbare aanbiedingen, - de zogenaamde “MiFID-gedragsregels”, - de regels ter bescherming van de consumenten, - de reglementering inzake de informatie die aan niet-professionele cliënten moet worden verstrekt bij de commercialisering van alle soorten financiële producten (die van toepassing zal zijn vanaf 12 juni 2015).
Congresstraat 12-14
1000 Brussel
T +32 2 220 54 40
F +32 2 220 54 25
/ www.fsma.be
2/10 / FSMA_2014_05 dd.25/07/2014
I.
Inleiding
Sinds haar oprichting in april 2011 heeft de FSMA verschillende maatregelen genomen om de nietprofessionele cliënten te beschermen voor bepaalde producten waaraan te veel risico’s verbonden kunnen zijn of die te complex kunnen zijn. Zo strekt het op 20 juni 2011 gepubliceerde moratorium op de commercialisering van bijzonder ingewikkelde gestructureerde producten ertoe de complexiteit van de gestructureerde producten die aan niet-professionele cliënten worden aangeboden, te beperken en hun transparantie te vergroten. In juni 2011 heeft de FSMA het publiek ook gewaarschuwd voor de risico’s verbonden aan speculatieve deviezentransacties (FOREX-producten). In mei 2014 heeft zij het publiek gewaarschuwd voor de binaire opties1. Bovendien heeft de FSMA recent, in een bij koninklijk besluit verplicht gesteld reglement, de commercialisering van bepaalde niet-conventionele financiële producten2 aan niet-professionele cliënten in België verboden. Dat reglement viseert drie categorieën van producten: de financiële producten die afhangen van “life settlements”, m.a.w. van verhandelde levensverzekeringen; de producten waarvan het rendement wordt bepaald door virtueel geld (zoals bitcoin); de obligatie-instrumenten (“notes”) en de tak 23-verzekeringsovereenkomsten waarvan het rendement afhangt van een alternatieve instelling voor collectieve belegging die in bepaalde activa belegt, zoals grondstoffen, kunstvoorwerpen en consumptieproducten (zoals wijn of whisky), alsook de tak 23-verzekeringsovereenkomsten waarvan het rendement afhangt van een intern fonds dat in dergelijke activa belegt. Naast die drie categorieën van producten (die sinds 1 juli 2014 verboden zijn) heeft ook de commercialisering van andere niet-conventionele producten, vooral via online toegankelijke platformen, de voorbije jaren aan belang gewonnen. In deze mededeling wil de FSMA de ondernemingen die zo’n producten aan niet-professionele cliënten op het Belgische grondgebied aanbieden, nog eens attent maken op de verplichtingen die voortvloeien uit de reglementeringen waarvan de naleving onder haar toezicht valt 3, namelijk: 1
2
3
de reglementering inzake openbare aanbiedingen;
Ook op Europees niveau zijn soortgelijke initiatieven genomen. Zo heeft de Europese Autoriteit voor effecten en markten (ESMA) waarschuwingen gepubliceerd voor wisselverrichtingen (Forex) (5 december 2011), de valstrikken van onlinebeleggingen (10 september 2012), contracten ter verrekening van verschillen (CFD’s) (28 februari 2013) en de risico’s verbonden aan beleggingen in complexe producten (7 februari 2014). Op 7 februari 2014 heeft de ESMA de ondernemingen ook herinnerd aan de regels die zij bij de verkoop van complexe producten moeten naleven. Koninklijk besluit van 24 april 2014 tot goedkeuring van het reglement van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten betreffende het commercialiseringsverbod van bepaalde financiële producten aan niet-professionele cliënten (BS van 20 mei 2014). Onverminderd de eventuele toepassing van andere reglementeringen die niet onder de bevoegdheid van de FSMA vallen, zoals, in voorkomend geval, de wet van 7 mei 1999 op de kansspelen, de weddenschappen, de kansspelinrichtingen en de bescherming van de spelers.
/ FSMA
3/10 / FSMA_2014_05 dd.25/07/2014
-
de zogenaamde “MiFID-gedragsregels”; de regels ter bescherming van de consumenten.
Bovendien moet rekening worden gehouden met het feit dat over enkele maanden een transversale reglementering4 in werking treedt met betrekking tot de reclame die wordt verspreid bij de commercialisering van financiële producten aan niet-professionele cliënten.
II.
Soorten producten
Over het algemeen worden in deze mededeling alle soorten derivaten geviseerd (waarvan de waarde wordt bepaald door die van een ander, zogenaamd “onderliggend” actief, zoals een aandeel, index, grondstof, wisselkoers tussen twee valuta’s, …) die OTC (over-the-counter) worden verhandeld. Het gaat daarbij om contracten die onderhands met een tegenpartij worden verhandeld, en niet om producten die op een gereglementeerde markt of een MTF worden verhandeld. Die producten kunnen verschillende benamingen hebben. Tot die producten behoren met name: -
-
de CFD’s of “contracts for difference”, waarmee de cliënt op korte termijn speculeert op de evolutie van de waarde van een onderliggend actief (à la hausse of à la baisse) ten opzichte van de waarde van dat actief op het moment waarop de overeenkomst wordt gesloten. Het gaat om producten met hefboomwerking. De gedane investering vertegenwoordigt slechts een fractie van de waarde van de werkelijk ingenomen positie. Bijgevolg zijn de kansen op winst of verlies voor de beleggers veel groter dan bij een rechtstreekse belegging in het onderliggende actief5; de zogenaamde “binaire” opties, die overeenkomsten van het “alles of niets”-type zijn en waarbij de inschrijver een som geld stort en een voorspelling doet over de kortetermijnevolutie (soms enkele seconden, maximaal enkele uren of enkele dagen) van de prijs van het onderliggende actief. Als de voorspelling uitkomt, recupereert de inschrijver zijn geld en ontvangt hij extra winst (die doorgaans aantrekkelijk is in verhouding tot de oorspronkelijke inleg). Als de voorspelling echter niet uitkomt, verliest de inschrijver het door hem ingelegde geld integraal.
Het gaat daarbij om producten met een korte (soms zelfs erg korte) looptijd. Die producten worden dus doorgaans aangeboden aan cliënten die zo de mogelijkheid krijgen om snel geld te verdienen - in tegenstelling tot de andere “klassiekere” financiële producten (aandelen, obligaties, rechten van deelneming in ICB’s, spaarrekeningen, levensverzekeringsovereenkomsten). Die producten worden ook vaak als erg eenvoudige producten voorgesteld, terwijl deze producten vaak net erg risicovol zijn. Het gevaar bestaat dat 100% van de oorspronkelijke inleg - of zelfs nog meer - verloren gaat. Bovendien is aan dergelijke producten een kredietrisico verbonden, i.e. het risico dat de tegenpartij de instelling die het product uitgeeft - zijn verplichtingen niet kan nakomen. Het feit dat de transactie over-the-counter en niet op een gereglementeerde markt plaatsvindt, heeft immers tot gevolg dat
4 5
Die reglementering is immers van toepassing op alle soorten financiële producten. Een winst/verlies van 5% op het onderliggende actief kan aldus voor de belegger resulteren in een winst/verlies van 20%, 100%, 500% of zelfs nog meer, overeenkomstig de specifieke hefboomwerking van de betrokken overeenkomst.
/ FSMA
4/10 / FSMA_2014_05 dd.25/07/2014
geen enkele centrale tegenpartij zich ervoor garant stelt dat elke partij zijn verplichtingen nakomt, wat betekent dat de belegger dat risico dus zelf moet dragen. Dergelijke producten worden trouwens in de MiFID-reglementering als complexe producten gekwalificeerd6. Momenteel worden dergelijke producten in België niet door de traditionele banken (i.e. banken met een uitgebreid agentschappennetwerk) gecommercialiseerd, maar door tussenpersonen die nagenoeg uitsluitend via het internet (online) en vaak vanuit het buitenland werken.
III. 1.
Toepasselijke reglementeringen
De reglementering inzake openbare aanbiedingen
Krachtens de wet van 16 juni 2006 op de openbare aanbieding van beleggingsinstrumenten en de toelating van beleggingsinstrumenten tot de verhandeling op een gereglementeerde markt (hierna “wet van 16 juni 2006” genoemd) moet een prospectus worden gepubliceerd voor elke openbare aanbieding van beleggingsinstrumenten op het Belgische grondgebied. Onder “openbare aanbieding” wordt “een in om het even welke vorm en met om het even welk middel tot personen gerichte mededeling” verstaan “waarin voldoende informatie over de voorwaarden van de aanbieding en de aangeboden beleggingsinstrumenten wordt verstrekt om een belegger in staat te stellen tot aankoop van of inschrijving op deze beleggingsinstrumenten te besluiten, en die wordt verricht door de persoon die in staat is om de beleggingsinstrumenten uit te geven of over te dragen, dan wel door een persoon die handelt voor rekening van laatstgenoemde persoon”, waarbij “eenieder die naar aanleiding van de aanbieding rechtstreeks of onrechtstreeks een vergoeding of voordeel ontvangt, wordt geacht te handelen voor rekening van de persoon die in staat is om de beleggingsinstrumenten uit te geven of over te dragen”7. Als de mededeling tot minder dan 150 personen of uitsluitend tot gekwalificeerde beleggers gericht is, is er geen sprake van een openbare aanbieding8. Als de mededeling via een website wordt verspreid, bestaat er geen twijfel over dat die tot meer dan 150 personen gericht is. Als “beleggingsinstrumenten” worden met name beschouwd: de valuta- en renteoptiecontracten en alle andere optiecontracten die ertoe strekken beleggingsinstrumenten te verwerven of over te dragen, met inbegrip van de optiecontracten die worden afgewikkeld in contanten, alsook meer algemeen “alle andere instrumenten die het mogelijk maken een financiële belegging uit te voeren, ongeacht de onderliggende activa”9.
6
7 8 9
Artikel 38 van Richtlijn 2006/73/EG van de Commissie van 10 augustus 2006 tot uitvoering van Richtlijn 2004/39/EG wat betreft de door beleggingsondernemingen in acht te nemen organisatorische eisen en voorwaarden voor de bedrijfsuitoefening en wat betreft de definitie van begrippen voor de toepassing van genoemde richtlijn. Artikel 3 van de wet van 16 juni 2006. Artikel 3, § 2, van de wet van 16 juni 2006. Artikel 4 van de wet van 16 juni 2006.
/ FSMA
5/10 / FSMA_2014_05 dd.25/07/2014
Binaire opties, CFD’s, … zijn dus beleggingsinstrumenten10. Ondernemingen die binaire opties, CFD’s, … commercialiseren die zij zelf hebben uitgegeven of bij derden hebben verworven met de bedoeling ze aan hun cliënteel aan te bieden, worden bijgevolg geacht een openbare aanbieding uit te brengen. Dat het om een Belgische of buitenlandse onderneming gaat, is niet pertinent. Ook het feit dat de onderneming, in voorkomend geval, in het kader van de vrije dienstverlening én met een MiFIDpaspoort actief is op het Belgische grondgebied (zie punt 2 hieronder), heeft geen impact op de kwalificatie van de verrichting als openbare aanbieding. Om te bepalen of een via een onlineplatform uitgebrachte openbare aanbieding in België wordt uitgebracht, moet worden nagegaan of de aanbieding al dan niet specifiek op het Belgische publiek gericht is, aan de hand van aanwijzingen zoals de aanwezigheid van specifieke informatie over de Belgische wettelijke (inzonderheid fiscale) regeling, de verwijzing naar contactpersonen in België, het ontbreken van een “disclaimer” die vermeldt dat de aanbieding niet tot het Belgisch publiek gericht is, de gebruikte taal, de mogelijkheid voor Belgische cliënten om online in te schrijven, enz. Het feit dat de onderneming haar voornemen heeft bekendgemaakt om in België beleggingsdiensten aan te bieden in het kader van het vrij verrichten van diensten, vormt een aanwijzing dat de aanbieding specifiek tot het Belgische publiek gericht zal zijn. Een aanbieding zal ook worden geacht op het Belgische grondgebied te worden uitgebracht als de reclame voor de instrumenten via de media op het Belgische grondgebied wordt verspreid. Als er effectief sprake is van een openbare aanbieding op het Belgische grondgebied, is de uitgevende instelling of de aanbieder (naargelang van het geval) verplicht een prospectus te publiceren. Aangezien CFD’s, binaire opties, … geen effecten zijn in de zin van de prospectusrichtlijn, zijn de betrokken prospectussen “niet-geharmoniseerd” en komen ze dus niet in aanmerking voor een paspoort op grond waarvan zij in andere lidstaten mogen worden gebruikt. Dit betekent ook dat een prospectus over een openbare aanbieding van CFD’s, binaire opties, enz. op het Belgische grondgebied nog steeds door de FSMA moet worden goedgekeurd. Het prospectus moet “alle gegevens” bevatten “die, in het licht van de specifieke aard van de uitgevende instelling en van de aan het publiek aangeboden of tot de verhandeling toegelaten beleggingsinstrumenten, de noodzakelijke informatie vormen om de beleggers in staat te stellen zich met kennis van zaken een oordeel te vormen over het vermogen, de financiële positie, het resultaat en de vooruitzichten van de uitgevende instelling en de eventuele garant, en over de aan deze beleggingsinstrumenten verbonden rechten”11. In beginsel moet voor elke afzonderlijke openbare aanbieding een afzonderlijk prospectus worden gepubliceerd. Voor aanbiedingsprogramma’s (i.e. programma’s waarbij, gedurende een bepaalde periode, doorlopend of herhaaldelijk beleggingsinstrumenten van een soortgelijk type en/of soortgelijke categorie worden uitgegeven) kan echter een basisprospectus worden opgesteld met alle relevante informatie over de uitgevende instelling en over de aan het publiek aangeboden 10 11
Het toepassingsgebied van de Belgische reglementering inzake openbare aanbiedingen is dus ruimer dan dat van Richtlijn 2003/71/EG, de zogenaamde “prospectusrichtlijn”, dat enkel effecten viseert. Artikel 44 van de wet van 16 juni 2006.
/ FSMA
6/10 / FSMA_2014_05 dd.25/07/2014
beleggingsinstrumenten12. Zo kan een basisprospectus over CFD’s, binaire opties, … betrekking hebben op alle producten van die categorie die afkomstig zijn van eenzelfde emittent, ongeacht de onderliggende activa. Bij risicovolle producten eist de FSMA dat op de eerste pagina van het prospectus een waarschuwing wordt gepubliceerd. Ook in het document zelf moet het risicovolle en/of speculatieve karakter van de producten worden benadrukt. Bovendien moeten de aan de belegger aangerekende kosten duidelijk en transparant tot uiting komen in het document. Het prospectus blijft 12 maanden na publicatie geldig13. Als de openbare aanbieding na afloop van die periode blijft lopen, moet een nieuw, eveneens door de FSMA goedgekeurd prospectus worden gepubliceerd. Tijdens de aanbieding moet elke met de informatie in het prospectus verband houdende belangrijke nieuwe ontwikkeling, materiële vergissing of onjuistheid die van invloed kan zijn op de beoordeling van de beleggingsinstrumenten, in een aanvulling op het prospectus worden vermeld14. Die aanvulling moet door de FSMA worden goedgekeurd. Ook de reclame en andere documenten en berichten die betrekking hebben op de aanbieding van de desbetreffende producten, moeten ter goedkeuring aan de FSMA worden voorgelegd vóór ze worden verspreid15. De reclame moet correcte en niet-misleidende informatie bevatten en nauw aansluiten bij de inhoud van het prospectus. Bij niet-naleving van de wet van 16 juni 2006 kunnen strafrechtelijke en bestuursrechtelijke sancties worden opgelegd. Overigens verklaart de rechter de inschrijving op beleggingsinstrumenten nietig indien de inschrijving plaatsvond naar aanleiding van een openbare aanbieding in verband waarmee vooraf geen door de FSMA goedgekeurd prospectus werd gepubliceerd, of naar aanleiding van een aanbieding waarvoor de reclame en andere documenten en berichten niet vooraf ter goedkeuring aan de FSMA werden voorgelegd16. 2.
De zogenaamde “MiFID”-reglementering inzake gedragsregels
Deze reglementering is van toepassing op het verstrekken van beleggingsdiensten met betrekking tot financiële instrumenten in de zin van de MiFID-richtlijn17. Met name de volgende instrumenten worden als financiële instrumenten gekwalificeerd: -
12 13 14 15 16 17
de opties, futures, swaps, rentetermijncontracten en alle andere derivatencontracten die betrekking hebben op effecten, valuta, rentevoeten of rendementen, of andere afgeleide
Artikel 49 van de wet van 16 juni 2006. Artikel 54 van de wet van 16 juni 2006. Artikel 53, § 1, van de wet van 16 juni 2006. Artikel 58 van de wet van 16 juni 2006. Artikel 68ter van de wet van 16 juni 2006. Bijlage I, deel C, van Richtlijn 2004/39/EG, de zogenaamde MiFID-richtlijn, en artikel 2, 1°, van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten (hierna “wet van 2 augustus 2002” genoemd).
/ FSMA
7/10 / FSMA_2014_05 dd.25/07/2014
instrumenten, financiële indexen of maatstaven die kunnen worden afgewikkeld door middel van materiële aflevering of in contanten; de contracten ter verrekening van verschillen (CFD’s).
-
De MiFID-reglementering is dus van toepassing op CFD’s, binaire opties, … De ondernemingen die beleggingsdiensten mogen verstrekken op het Belgische grondgebied, mogen in België beleggingsdiensten verstrekken met betrekking tot binaire opties, CFD’s, … Die ondernemingen, ongeacht of zij ressorteren onder het Belgisch recht dan wel onder het recht van een andere lidstaat van de Europese Economische Ruimte (die hun voornemen hebben bekendgemaakt om beleggingsdiensten met betrekking tot dergelijke financiële instrumenten te verstrekken op het Belgische grondgebied), dienen de door de MiFID-richtlijn vastgestelde gedragsregels na te leven. Die regels strekken ertoe de beleggers, in het bijzonder de nietprofessionele beleggers, te beschermen via een passende omkadering van de verstrekking van beleggingsdiensten. De FSMA wenst de gedragsregels in herinnering te brengen die van toepassing zijn op de verstrekking van beleggingsdiensten met betrekking tot dat type van producten: -
Algemeen dienen de ondernemingen zich op loyale, billijke en professionele wijze in te zetten voor de belangen van hun cliënten18. Dit algemene beginsel moet het uitgangspunt vormen voor alle acties van de ondernemingen ten aanzien van hun cliënten. Het impliceert dat de ondernemingen in staat moeten zijn om aan te tonen dat de instrumenten die ze commercialiseren, in het belang van hun cliënten zijn.
-
Alle aan cliënten verstrekte informatie, inclusief de publicitaire mededelingen, moet correct, duidelijk en niet misleidend zijn19. De informatie moet juist zijn en mag de potentiële voordelen van de producten niet benadrukken als tegelijkertijd ook niet de eventuele desbetreffende risico’s correct en zichtbaar worden vermeld. Zij mag de belangrijke elementen, verklaringen of waarschuwingen niet verhullen, afzwakken of verdoezelen. De cliënten moeten in een voor hen begrijpelijke vorm passende informatie ontvangen over met name20: - de onderneming en haar diensten;
-
-
-
18 19 20
de voorgestelde instrumenten en beleggingsstrategieën (inclusief de waarschuwingen over de aan de instrumenten verbonden risico’s, wat erg belangrijk is bij producten van het type CFD’s of binaire opties); alle, aan de cliënt aangerekende kosten en bijbehorende lasten (als een deel van die kosten in een vreemde munt is uitgedrukt, moeten de toepasselijke wisselkoersen en –kosten worden vermeld).
Als de producten in het kader van een openbare aanbieding worden gecommercialiseerd, moeten de ondernemingen de cliënten het prospectus bezorgen. Aangezien de betrokken producten complexe financiële instrumenten zijn, moeten de Artikel 27, § 1, van de wet van 2 augustus 2002. Artikel 27, § 2, van de wet van 2 augustus 2002. Artikel 27, § 3, van de wet van 2 augustus 2002.
/ FSMA
8/10 / FSMA_2014_05 dd.25/07/2014
-
-
-
-
ondernemingen minimaal controleren of de transacties passend zijn voor de betrokken cliënten (appropriateness test)21,22. Zo moeten de ondernemingen van de cliënten informatie ontvangen over hun kennis over en ervaring met beleggingen in dergelijke producten (en hun onderliggende activa) om te kunnen bepalen of die producten passend voor hen zijn. Als de ondernemingen, op basis van de informatie die zij van hun cliënten ontvangen, oordelen dat de producten niet geschikt voor hen zijn, moeten zij hen daarvan op de hoogte brengen. Indien een advies wordt verstrekt, moeten de ondernemingen kunnen aantonen dat die instrumenten beantwoorden aan de beleggingsdoelstellingen van hun cliënten. Zij moeten ook kunnen aantonen dat de aanbieding uitsluitend gericht is tot cliënten van wie de kennis, ervaring en financiële positie toereikend zijn om dergelijke verrichtingen te kunnen uitvoeren (rekening houdend bijvoorbeeld met de hefboomwerking in het geval van CFD’s) en om eventuele verliezen te kunnen opvangen. Ook de risico’s op belangenconflicten moeten worden beheerd en in aanmerking genomen23. Die risico’s zijn erg groot bij de hier geviseerde producten. Als de ondernemingen de door hun cliënten genomen posities niet op de markt indekken, realiseren zij immers een meerwaarde wanneer hun cliënten een minderwaarde realiseren en omgekeerd. Enkel de vergoedingen en niet-geldelijke voordelen die ertoe strekken de kwaliteit van de dienstverlening aan de cliënt te verbeteren, mogen door de ondernemingen worden betaald of ontvangen bij de verhandeling van financiële producten, en bovendien moeten de cliënten op voorhand duidelijke informatie ontvangen over die vergoedingen en voordelen 24. De ondernemingen moeten bij het uitvoeren van orders voor hun cliënten alle redelijke maatregelen nemen om het best mogelijke resultaat te behalen, rekening houdend met de prijs, de kosten, de snelheid, de waarschijnlijkheid van uitvoering en afwikkeling, de omvang, de aard van de orders en alle andere, voor de uitvoering van de orders relevante aspecten.
Er moet worden genoteerd dat de FSMA niet steeds de bevoegde autoriteit is voor het toezicht op de naleving van die gedragsregels. Wanneer de onderneming op het Belgische grondgebied actief is in het kader van de vrije dienstverlening, is inderdaad de autoriteit van haar lidstaat van herkomst ter zake bevoegd. Aangezien de gedragsregels echter door de MiFID-richtlijn worden geharmoniseerd, is hun inhoud in alle lidstaten identiek. In het Belgisch recht kunnen bij niet-naleving van de gedragsregels bestuursrechtelijke sancties worden opgelegd. Bovendien is het in de meeste gevallen zo dat, als de cliënt schade ondervindt, die geacht wordt voort te vloeien uit de niet-naleving van die regels25.
21 22 23
24 25
Artikel 27, § 5, van de wet van 2 augustus 2002. Bij het verstrekken van beleggingsadvies of het verrichten van vermogensbeheer, moeten de ondernemingen ook de geschiktheid van die transactie voor de betrokken cliënt nagaan (suitability test). Artikel 81 van het koninklijk besluit van 3 juni 2007 tot bepaling van nadere regels tot omzetting van de richtlijn betreffende markten voor financiële instrumenten (hierna “koninklijk besluit van 3 juni 2007” genoemd). Artikel 7 van het koninklijk besluit van 3 juni 2007. Artikel 30ter van de wet van 2 augustus 2002.
/ FSMA
9/10 / FSMA_2014_05 dd.25/07/2014
3.
Boek VI van het Wetboek consumentenbescherming
van
economisch
recht
over
marktpraktijken
en
Boek VI van het Wetboek van economisch recht bevat bepalingen die ertoe strekken de consumenten26 te beschermen wanneer de ondernemingen hun producten en diensten aanbieden, inclusief financiële producten. Bijgevolg moeten de ondernemingen die platformen van binaire opties, CFD’s, … exploiteren die zich specifiek tot de consumenten op het Belgische grondgebied richten, de bepalingen van Boek VI naleven. Zo dient met name te worden opgemerkt dat: -
de geldende regels voor de verstrekking van financiële diensten op afstand moeten worden nageleefd27,
-
onrechtmatige bedingen zijn verboden (met een zwarte lijst van als “onrechtmatig” gekwalificeerde bedingen)28, oneerlijke handelspraktijken, inclusief misleidende weglatingen en agressieve handelspraktijken, zijn verboden29,
-
de gezamenlijke aanbiedingen van verschillende financiële producten (en de gezamenlijke aanbiedingen van een financieel product en een ander product of dienst), op enkele uitzonderingen na, zijn verboden30.
De FSMA en de FOD Economie zijn allebei bevoegd om toe te zien op de naleving van Boek VI van het Wetboek van economisch recht in de financiële sector. Bij niet-naleving van Boek VI kunnen strafrechtelijke sancties worden opgelegd. De FSMA kan ook bestuursrechtelijke sancties opleggen aan de overtreders. 4.
Het koninklijk besluit van 25 april 2014 betreffende bepaalde informatieverplichtingen bij de commercialisering van financiële producten bij niet-professionele cliënten
Dit koninklijk besluit31, dat op 12 juni 2015 in werking treedt, reglementeert de inhoud van de reclame en de andere documenten en berichten die bij de commercialisering32 van financiële producten bij
26
27 28 29 30 31
32
Volgens het Wetboek van economisch recht is een consument “iedere natuurlijke persoon die handelt voor doeleinden die buiten zijn handels-, bedrijfs-, ambachts- of beroepsactiviteit vallen” (artikel I.1, eerste lid, 2°, van het Wetboek van economisch recht). Artikel VI.54 en volgende van het Wetboek van economisch recht. Artikel VI.82 en volgende van het Wetboek van economisch recht. Artikel VI.92 en volgende van het Wetboek van economisch recht. Artikel VI.81 van het Wetboek van economisch recht. Koninklijk besluit van 25 april 2014 betreffende bepaalde informatieverplichtingen bij de commercialisering van financiële producten bij niet-professionele cliënten (BS van 12 juni 2014) (hierna “KB van 25 april 2014” genoemd). Het begrip “commercialisering” wordt erg ruim gedefinieerd, als het voorstellen van een financieel product, ongeacht de wijze waarop dit gebeurt, om de niet-professionele cliënt of potentiële niet-professionele cliënt aan te zetten tot aankoop van, inschrijving op, toetreding tot, aanvaarding van, ondertekening van of opening van het financieel product (artikel 2, 1°, van het koninklijk besluit van 25 april 2014).
/ FSMA
10/10 / FSMA_2014_05 dd.25/07/2014
niet-professionele cliënten worden verspreid33. Deze regels vullen de desbetreffende reclameregels van de wet van 16 juni 2006 aan (punt 1 hierboven). Aldus zal een risicolabel moeten worden vermeld in alle reclame voor producten van het type CFD’s, binaire opties, …34 De technische vereisten in verband met dat label worden toegelicht in een FSMAreglement dat bij koninklijk besluit van 25 april 2014 is goedgekeurd35. Zo maken derivaten, zoals binaire opties en CFD’s, deel uit van klasse 5, wat overeenstemt met risicoklasse E (de hoogste).
Naar het voorbeeld van de MiFID-gedragsregels (zie punt 2 hierboven) mag de reclame trouwens de mogelijke voordelen van het financieel product niet benadrukken zonder dat ook een correcte, duidelijke en evenwichtige indicatie van de desbetreffende risico's, beperkingen of voorwaarden wordt gegeven. Bovendien verduidelijkt het koninklijk besluit van 25 april 2014 dat die risico’s, beperkingen of voorwaarden leesbaar moeten worden voorgesteld in een karaktergrootte die minstens identiek is aan de karaktergrootte die voor de voordelen wordt gebruikt36. Als de naam van het financieel product overigens niet verwijst naar de naam van de emittent ervan of als die strijdig is met de belangrijkste risico's die het product inhoudt, worden naast de naam van het product op prominente wijze bijkomende vermeldingen opgenomen om de niet-professionele cliënten hier specifiek attent op te maken37. ______________________
33
34 35 36 37
Het gaat daarbij niet alleen om natuurlijke personen, maar ook om vennootschappen die niet als professionele cliënten worden beschouwd (zoals KMO’s) (artikel 2, 2°, van het koninklijk besluit van 25 april 2014). Artikel 12, § 1, 4°, c), van het koninklijk besluit van 25 april 2014. BS van 12 juni 2014. Artikel 11, 2°, van het koninklijk besluit van 25 april 2014. Artikel 12, § 1, 1°, van het koninklijk besluit van 25 april 2014.
/ FSMA
