MASTERPLAN VRIJHEIDSMUSEUM WO2. Concept, gebouwstudie & haalbaarheid

MASTERPLAN VRIJHEIDSMUSEUM WO2 Concept, gebouwstudie & haalbaarheid

Het vfonds (Nationaal Fonds voor Vrijheid, Vrede en Veteranenzorg) ziet in de ontwikkeling om te komen tot het vrijheidsmuseum WO2 met bijbehorende site-musea, een unieke mogelijkheid om het verhaal over de Tweede Wereldoorlog op een aansprekende wijze levend te houden. De in het

Inhoudsopgave

vrijheidsmuseum WO2 voorziene Boulevard van de Vrijheid maakt het bovendien mogelijk om verbindingen te leggen met actuele vraagstukken in het kader van vrede, democratie, rechtstaat en internationale rechtsorde. Ik ken bijna geen project dat beter aansluit bij de doelstellingen van het vfonds. Het initiatief mag dan ook op steun van het vfonds rekenen!” Ton Heerts, directeur vfonds

Voorwoord

3

Hoofdstuk 1

Vrijheidsmusem WO2

7

1.1

Waarom en voor wie?

9

1.2

Een nieuw museaal concept

11

1.3

Een gelaagde vertelling

13

1.4

Verhaalkern & actualiteit

15

van het voorgenomen Vrijheidsmuseum WO2 zien wij, het college van Gedeputeerde Staten, in combinatie met het Airborne Museum te Oosterbeek,

1.5

Boulevard van de Vrijheid: een vrijheidsmuseum

17

Hotel De Wereld in Wageningen, het Bevrijdingsmuseum te Groesbeek, het Oorlogsmuseum te Overloon, Ereveld Loenen alsmede het Airborne mo-

1.6

Herhalingsbezoek en evenementen:



een culturele onderneming

19

1.7

Nationaal Museum met Europese dimensie

21

Jan Jacob van Dijk, Gedeputeerde provincie Gelderland, (regiocontacten en stedenbeleid, landelijk gebied, recreatie en toerisme, economie, zorg en

Hoofdstuk 2

De locatie

23

welzijn)

2.1

Het gebouw

27

2.2

Plankaart & impressie

28

“Vrijheid! Wij Nederlanders vinden dat een vanzelfsprekend gedachtengoed, maar kijk om ons heen en we zien dat het geen sinecure is in vrijheid te kunnen leven. De tijdens de tweede wereldoorlog zwaar bevochten vrijheid verdient blijvende aandacht voor de komende generaties. De oprichting

nument te Arnhem als ‘levende’ monumenten om nadrukkelijk stil te staan bij de blijvende inzet die nodig is in Vrijheid te kunnen samenleven! Wij ondersteunen de hiervoor benodigde inzet zeer!“

In deze tijd een vrijheidsmuseum realiseren? Voor mij is dat een retorische vraag. Ik geloof in het Vrijheidsmuseum WO2. Ik geloof in de kracht van de samenwerking van de musea die het initiatief namen. En ik geloof in de toekomst voor het Vrijheidsmuseum WO2 omdat het onderscheidend

2.3 Duurzaamheid

33

2.4

Belangrijkste ingrepen binnen

35

2.5

Aanpassingen buitenterrein

37

Hoofdstuk 3

Ontwikkeling en realisatie

39

Colofon

42

zal zijn van alle andere (oorlogs)musea in binnen- en buitenland. Het Vrijheidsmuseum WO2 wordt letterlijk een museum waar de vrijheidsgedachte overheerst. Waar een heuse Boulevard van de Vrijheid komt die duidelijk maakt waarom wij vrijheid koesteren. De discriminerende maatregelen voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog vinden een parallel in de hedendaagse conflicten, waar ook ter wereld. Die verbinding maakt het Vrijheidsmuseum WO2 zo uniek. Want zo kunnen wij leren van het verleden en met die kennis kijken naar conflicten in deze tijd en dan adequate maatregelen nemen. Dat maakt dit museum tot een unieke ervaring voor jong en oud, voor burger en bestuurder. Henk Beerten, Wethouder Cultuur, Mobiliteit en Onderwijs, Gemeente Nijmegen

“In het kader van de Liberation Route zijn de plannen van grote waarde. Immers, een nieuw centraal Vrijheidsmuseum WO2 in Nijmegen – van nationaal belang en internationale allure- annex de daaraan gelinkte drie sitemusea doen recht aan de vooraanstaande rol die Gelderland en Brabant speelden op het wereldtoneel tijdens Market Garden en het Rijnlandoffensief,...een onmisbare schakel in de Liberation Route.” Victoria van Krieken, directeur Liberation Route Europe

“Met de komst van het WO II Museum zal het verleden nog meer verankerd worden in onze provincie. En dat verleden zal ook bruggen slaan naar het heden, naar nieuwe (internationale) publiekstromen, sociale verbanden en niet te vergeten het vestigingsklimaat voor bedrijven. Daarbij zal het museum zorgen voor extra inkomsten en extra werkgelegenheid.” Gert Jan Oplaat, Voorzitter, Ronald Migo, Algemeen directeur Kamer van Koophandel Centraal Gelderland

5

Bundeswehr Military History Museum Dresden

Hoofdstuk 1

Vrijheidsmuseum WO2 Op verschillende plaatsen in Europa zijn nieuwe herinneringscentra en musea over de Tweede Wereldoorlog in de maak. In Londen, Caen, Warschau, Dresden en Berlijn zijn nieuwe instituten gesticht of in aanbouw. Opvallend is hun monumentaliteit; ze zijn gemaakt om de herinnering aan de strijd voor eeuwig vast te leggen. Kennelijk voorzien deze jonge monumenten in een Europees gevoelde behoefte. Opvallend is dat deze instellingen lang niet allemaal afgesloten of verstilde plekken zijn, maar een open karakter kennen en levendige centra zijn met aansluiting op de stad en de (jongeren-)cultuur. Waarom is sprake van deze trend, die in alle landen spontaan ontstaat? Hoe kan het dat uiteenlopende landen hierin investeren, ondanks het lastige investeringsklimaat? En wat kan dit betekenen voor Nederland?

Jüdisches Museum Berlin

Imperial War Museum, Manchester

Museum of the Second World War, Gdansk (in aanbouw)

Le Memorial de Caen Museum (Peace Museum), Caen (France)

Holocaust Memorial Berlijn

7

1.1 Waarom en voor wie? Verschillende generaties kijken op uiteenlopende wijzen naar de

dit te doen op een nationale schaal, met voldoende aandacht voor de

Tweede Wereldoorlog. Om een nieuwe generatie te binden en te

actualiteit, het voelbaar maken van vrijheid.

boeien is ingrijpende innovatie van het cultuurhistorische aanbod nodig. Een nieuwe formule is nodig waarbij de ervaringen uit eerste

Aan dit ideaalplaatje ligt een harde economische realiteit ten grondslag.

hand en het omvattende verhaal van de Tweede Wereldoorlog in Ne-

Nieuwe generaties stellen andere, veel hogere eisen aan ontmoetings-

derland betekenis krijgen voor de eigentijdse vragen van de huidige

plaatsen en alle andere vormen van communicatie. Ze zijn gewend

en toekomstige generaties.

multimediaal, interactief en sociaal te communiceren, waarbij ze zelf net zozeer zender als ontvanger zijn. Het verhaal van Nederland in de Tweede

De groep die de Tweede Wereldoorlog zelf heeft meegemaakt is inmid-

Wereldoorlog mag op grote belangstelling van jonge generaties rekenen,

dels hoogbejaard. De behoefte groeit aan een plek waar de belevenissen,

maar dan moet het verhaal op een eigentijdse manier worden verteld.

herinneringen, geheimen en boodschappen uit die tijd voorgoed worden vastgelegd. De Tweede Wereldoorlog, het grootste gewapende conflict uit

Drie musea en een aantal investeerders hebben het idee opgevat om

de menselijke geschiedenis, levert naast een schat aan objecten ook erf-

een centraal museum op te richten waarin dit gebeurt. Het Oorlogsmu-

goed van een bijzondere soort op: er zijn menselijke, morele en ethische

seum Overloon, het Bevrijdingsmuseum Groesbeek en Airborne Museum

lessen uit te trekken, ook en zeker voor onze tijd. Volgens velen moeten

Hartenstein richtten hiervoor de Stichting Museum WO2 op. Samen met

we alle registers open trekken om dit verhaal blijvend te vertellen.

de provincie Gelderland, de gemeente Nijmegen en het vfonds werd een convenant afgesloten om de haalbaarheid van dit plan te onderzoeken.

Ook bij jongere generaties is veel belangstelling voor de Tweede Wereld-

Als onderdeel van het convenant werd een concept ontwikkeld dat aan

oorlog. Kennis van het geschiedenisverhaal van de Tweede Wereldoorlog

de culturele, sociale en educatieve doelen zou voldoen. Het resultaat ligt

helpen je om de eigen plek in de samenleving beter te begrijpen, bewust

voor u.

te worden van keuzes in moeilijke tijden, het belang van vrijheid en tolerantie in te zien en de gevaren van vooroordelen, discriminatie en uitslui-

Het Vrijheidsmuseum WO2 kan een state of the art introductie op het

ting te voelen. Thema’s als fascisme, verzet, verraad, vervolging, militaire

verhaal van de Tweede wereldoorlog bieden aan alle Nederlanders en

strijd, kolonisatie, grondrechten en Europa kunnen dan in een overzichte-

bezoekende toeristen. Het kan een portaal zijn naar andere

lijk geheel worden geplaatst.

WO2-musea en herinneringscentra die een onderwerp verdiepen of een nadere duiding geven aan specifieke gebeurtenissen van die plek. Drie

Uit marktonderzoek blijkt dat die belangstelling in de komende jaren

musea hebben hier het initiatief in genomen om nauw samen te werken,

voor de Tweede Wereldoorlog zal toenemen, zowel bij de Nederlandse

maar andere musea en herinneringscentra in Nederland kunnen in de

bevolking als bij buitenlandse toeristen die ons land bezoeken. Tekenen

toekomst ook aansluiten bij deze coalitie. Concreet kan gedacht worden

daarvan zijn het Anne Frankhuis, met meer dan een miljoen bezoekers

aan bijvoorbeeld Nijmegen de Oversteek, maar ook Wageningen met

per jaar, de jaarlijkse luchtlandingen op de Ginkelse Heide die door zo’n

als icoon Hotel De Wereld. Het Vrijheidsmuseum WO2 wordt bovendien

40.000 mensen worden bezocht en het succesvolle festival ‘Gelegerd

onderdeel van de Liberation Route Europe, een serie musea en herden-

in Gelderland’ dat in 2012 werd georganiseerd door ongeveer honderd

kingsplaatsen langs het pad dat de geallieerden destijds aflegden van

samenwerkende organisaties en dat cumulatief 250.000 bezoekers trok.

Londen naar Berlijn. De spin-off van een museum met Europese allure is een eersteklas toeristische attractie waar de regio economisch en de

Maatschappelijk investeerders en overheden vinden het eveneens be-

samenleving nationaal van profiteert.

langrijk om te investeren in oorlogsgeschiedenis en vredesonderwijs. Die investeringen kunnen werken als stabilisator in een tijd waarin solida-

Voor dit plan is een sterk concept nodig, en stoutmoedig cultureel onder-

riteit en verdraagzaamheid onder druk staan. Uiteraard wordt gezocht

nemerschap. Beide mogen blijken uit de komende pagina’s. Het bewijs

naar een scherp gerichte vorm. Het maatschappelijk rendement van elke

is echter elders te vinden: De Europese herinneringsprojecten die nu in

geïnvesteerde euro is belangrijker dan ooit.

aanbouw zijn slaan een brug tussen de generaties. Ook in die landen is het crisis. Ook in die landen moderniseren de media en staat de maat-

Bezoekers worden geprikkeld om zich in te leven, hun eigen verhaal te vormen en zelf bij te dragen aan de verspreiding ervan

Het inrichten van een fysiek ontmoetingscentrum over dit onderwerp

schappelijke samenhang op het spel. En juist in die landen wordt beslo-

kan in veel van deze behoeften voorzien. Cultureel biedt het de kans om

ten gelijksoortige plekken in te richten. Ze kunnen worden getypeerd als

middelen op een plek te concentreren en originele artefacten te tonen.

dynamische monumenten: monumentaal vanwege de architectuur en de

Educatief is daarmee belevingscommunicatie te realiseren, één van de

‘big history’ die erin wordt verbeeld, dynamisch vanwege het activerende

meest effectieve vormen van communicatie omdat het publiek letterlijk

karakter. De treffende gelijkenis doet zich overal in Europa voor, maar nog

in het verhaal wordt geplaatst. Sociaal kan het een geschikte oplos-

niet in Nederland. Tot nu toe.

sing zijn omdat een fysieke plek een ontmoeting tussen generaties kan faciliteren. Een oudere generatie kan haar ervaringen uit de eerste hand overdragen aan een nieuwe generatie belangstellenden. Het ideaal is om

1 Nationaal Vrijheidsonderzoek (Nationaal Comité 4 en 5 mei), onderzoek visie 2020.

9

1.2 Een nieuw museaal concept Het succes van films, boeken en musicals over de Tweede Wereld-

De vrijheid koesteren

oorlog is te begrijpen door de intense belevenissen van mensen die

We zoeken een formule waarbij ervaringen uit de eerste hand worden

het meemaakten. Historische nauwkeurigheid gaat hand in hand

overgedragen aan een jongere generatie. De interpretatie en de kennis-

met indringende kwesties in de actualiteit. De formule van het

overdracht sterken die beleving. Het Vrijheidsmuseum WO2 maakt bezoe-

Vrijheidsmuseum WO2 verbindt die twee.

kers bewust van het belang van vrijheid en tolerantie en laat de gevaren van vooroordelen, discriminatie en uitsluiting zien. Eigentijdse vragen over

In Nederland ligt een ketting van kleine en grote musea over, en herinne-

fascisme, verzet, verraad, vervolging, militaire strijd, kolonisatie, grond-

ringsplaatsen van, de Tweede Wereldoorlog. Het zijn typische ‘site-musea’,

rechten en Europa kunnen met kennis over de Tweede Wereldoorlog

ontstaan uit restanten van de immense opmars en strijd ter plekke. Zo is

beter worden geplaatst. Daarbij mikken we op de doelgroep die deze

bijvoorbeeld het vermaarde ‘Oorlogsmuseum Overloon’ (100.000+ bezoe-

kennis niet vanzelf meekrijgt in de opvoeding.

kers en partner in dit project) op die plek ontstaan omdat in Overloon

Het moet een introducerende formule worden voor alle Nederlanders.

een tankslag plaatsvond, als onverwacht vervolg op de Operatie Market Garden. Achtergelaten tanks en andere militaire voertuigen zijn nog

Hier hangt wel een voorwaarde aan. Mensen bezoeken een museum niet

steeds de grote kracht van het museum. Op die manier zijn collecties van

voor een lesje Levensbeschouwing of Maatschappijleer. Ze komen voor

de meeste musea, begraafplaatsen en herdenkingsmonumenten plaatse-

een goed verhaal. Zo’n goed verhaal is aan de oppervlakte spannend en

lijk, historisch en militair van oorsprong.

avontuurlijk en het wijst in de diepte op ethische kwesties en morele dilemma’s. Deze structuur kennen we van goede films: onder spectacu-

Het echte leven

laire, relationele en avontuurlijke lagen dienen zich diepere niveaus aan.

Er is echter ook belangstelling voor verhalen die niet direct met een plek

Daarop kom je jezelf tegen en praat je achteraf met je medebezoekers,

te maken hebben, maar met het leven dat zich voltrok op dat moment.

of met jezelf. Een goed verhaal transformeert, zonder te dicteren wat je

Verreweg de meeste mensen spelen een bescheiden rol in de oorlog

precies moet inzien.

als burger, soldaat, moeder, kind, vader, handelaar. Ze probeerden er het beste van te maken en waren niet altijd de helden of daders uit de films

Een introducerend museum over de Tweede Wereldoorlog zou zo’n

die we kennen. Ze waren wél mensen zoals ze zich gedragen als hun

verhaal kunnen bevatten. In eerste aanleg avontuurlijk, misschien zelfs

vrijheid ontnomen wordt, waar en wanneer dat ter wereld ook plaats-

romantisch. Maar deze romantiek is slechts de inleiding op een dieper-

vindt Wat zou jij doen als je leefruimte bedreigd werd? Hoe zou jij er voor

liggend verhaal. Bezoekers worden meegenomen in de dynamiek en

zorgen dat je kinderen te eten kregen? Ben jij een held tot elke prijs?

tragiek van oorlog. Ze zien hoe ze daar zelf een rol in kunnen spelen. Hoe

Misschien komt onze fascinatie voor die tijd wel voort uit het gegeven

ingrijpend een oorlog is op een mensenleven en op een samenleving als

dat wij het zelf waren, in een ongewone situatie. Er is nog geen museum

geheel. De doorleefde conclusie is dat we onze vrijheid moeten koeste-

dat de zaak van die kant belicht en tevens het omvattende verhaal van

ren of beter gezegd dat we onze vrijheid actief in stand moeten houden

de Tweede Wereldoorlog in Nederland presenteert. Zo’n museum zou in

en dat dat oefening vergt in het dagelijks leven.

de kern een museum over de oorlog zijn en in essentie een spiegel van menselijk gedrag. Als je het verhaal van een oorlog vertelt, en in dit geval de meest recente van wereldomvattende omvang, dan vertel je eigenlijk een verhaal over hoe wij in elkaar zitten.

Als we die authentieke ervaring kunnen overbrengen op bezoekers van nu, ontstaat een volstrekt nieuwe publieksformule: een eerste persoonservaring van de tweede wereldoorlog.

11

Bovenaanzicht begane grond Architectuur WO2 MUSEUM kantoor

kantoor zone

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

INRICHTINGSPLAN

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

lift

kantoor

kantoor zone

kantoor

kantoor zone

COLLECTIE

1.3 Een gelaagde vertelling

garderobe

Bovenaanzicht begane grond ontvangst / kassa

roltrap

toiletten

lift

roltrap

01

intro

03

recht van de sterkste

05

landhonger

07

wereld brand

09

strijd en verzet

10

11

vernietiging

weg naar de vrijheid

MUSEUM WO2 INRICHTINGSPLAN IKONEN PERSONEN 04 06 08 02 kantoor zone

Collectie

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

lift

zwarte schapen

crisis

kantoor zone

kantoor

kantoor

kantoor zone

12

vrijheid

wapentuig

inval en bezetting

Het historische gedeelte laat bezoekers de belangrijkste hoofdstuk-

informatief of historistisch. Zo worden scholieren, toeristen, dagrecrean-

ken van de Tweede Wereldoorlog beleven. Dat gebeurt niet door

ten en special interest groups waaronder bijvoorbeeld historici en militai-

nabootsing, maar door historische verbeelding. Diepere lagen van

ren bereikt.

het verhaal worden daarin verwerkt.

Doorsnede Bovenaanzicht begane grond garderobe

Identificatie & pluriformiteit

ontvangst / kassa

roltrap

toiletten

lift

roltrap

01

03

Ikonen/Personen 1 MUSEUM WO2 intro

kantoor

kantoor zone

0 -1

kantoor

kantoor

recht van de sterkste kantoor

kantoor

05

landhonger

07

wereld brand

09

strijd en verzet

10

vernietiging

100109102910389293781289047128947948712948712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+6721671276127617168717681768127681276812768127167216721+67127+9127+1276 127612761276276127142716721371276512761276127612761276127127617271721672179216712761276127127617216871267821678127681276127561716 875642514586416879475498736534978650349560934659436590346504375643076543780563407856435084387503475948375084375-984365-93486 5-893465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746895734854376034709674309673409760349603 47609347603470-6734867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-698 3476-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-834-685349856745867100109102910389293781289047128947948712948 712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+67216712761276171687176817681 27681276812768127167216721+67127+9127+127612761276127627612714271672137127651276127612 761276127612712761727172167217921671276127612712761721687126782167812768127612756 171687564251458641687947549873653497865034956093465943659034650437564307654 3780563407856435084387503475948375084375-984365-934865-893465-983465-9 83465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746 89573485437603470967430967340976034960347609347603470-673 4867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-34987 6-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-6983 476-89465-984365-3864-534465-984365-863458634-834-68534985674586710010910 29103892937812890471289479 48712948712489127498 12364789123648 7012648 7

11

weg naar de vrijheid

INRICHTINGSPLAN HISTORISCHE THEMAS 04 06 08

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

lift

02

zwarte schapen

crisis

kantoor zone

kantoor

kantoor

kantoor zone

12

vrijheid

wapentuig

inval en bezetting

depot

documentatie centrum

Doorsnede Bovenaanzicht begane grond garderobe

ontvangst / kassa

roltrap

toiletten

lift

roltrap

01

kantoor

intro

kantoor zone

kantoor

1 Historisch 0 -1

kantoor

03

kantoor

kantoor

kantoor

recht van de sterkste

05

kantoor

kantoor

landhonger

MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | ©

07

kantoor

wereld brand

kantoor zone

09

strijd en verzet

kantoor

10

kantoor

vernietiging

100109102910389293781289047128947948712948712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+6721671276127617168717681768127681276812768127167216721+67127+9127+1276 127612761276276127142716721371276512761276127612761276127127617271721672179216712761276127127617216871267821678127681276127561716 875642514586416879475498736534978650349560934659436590346504375643076543780563407856435084387503475948375084375-984365-93486 5-893465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746895734854376034709674309673409760349603 47609347603470-6734867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-698 3476-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-834-685349856745867100109102910389293781289047128947948712948 712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+67216712761276171687176817681 27681276812768127167216721+67127+9127+127612761276127627612714271672137127651276127612 761276127612712761727172167217921671276127612712761721687126782167812768127612756 171687564251458641687947549873653497865034956093465943659034650437564307654 3780563407856435084387503475948375084375-984365-934865-893465-983465-9 83465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746 89573485437603470967430967340976034960347609347603470-673 4867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-34987 6-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-6983 476-89465-984365-3864-534465-984365-863458634-834-68534985674586710010910 29103892937812890471289479 48712948712489127498 12364789123648 7012648 7

11

weg naar de vrijheid kantoor zone

MUSEUM WO2 INRICHTINGSPLAN 04 06 08BELEVING EN OVERDRACHT 02 lift

zwarte schapen

crisis

21

12

vrijheid

documentatie centrum

Doorsnede Bovenaanzicht begane grond ontvangst / kassa

03

recht van de sterkste

MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | ©

05

07

landhonger

wereld brand

09

strijd en verzet

10

vernietiging

100109102910389293781289047128947948712948712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+6721671276127617168717681768127681276812768127167216721+67127+9127+1276 127612761276276127142716721371276512761276127612761276127127617271721672179216712761276127127617216871267821678127681276127561716 875642514586416879475498736534978650349560934659436590346504375643076543780563407856435084387503475948375084375-984365-93486 5-893465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746895734854376034709674309673409760349603 47609347603470-6734867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-698 3476-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-834-685349856745867100109102910389293781289047128947948712948 712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+67216712761276171687176817681 27681276812768127167216721+67127+9127+127612761276127627612714271672137127651276127612 761276127612712761727172167217921671276127612712761721687126782167812768127612756 171687564251458641687947549873653497865034956093465943659034650437564307654 3780563407856435084387503475948375084375-984365-934865-893465-983465-9 83465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746 89573485437603470967430967340976034960347609347603470-673 4867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-34987 6-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-6983 476-89465-984365-3864-534465-984365-863458634-834-68534985674586710010910 29103892937812890471289479 48712948712489127498 12364789123648 7012648 7

11

weg naar de vrijheid

1 Beleving/Overdracht 04 06 08 02 wapentuig zwarte schapen inval en bezetting crisis 0 -1MUSEUM WO2 INRICHTINGSPLAN BELEVING EN OVERDRACHT kantoor

kantoor zone

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

lift

Doorsnede MUSEUM WO2 INRICHTINGSPLAN

kantoor zone

kantoor

kantoor

depot

garderobe

ontvangst / kassa

roltrap

toiletten

lift

1

Bovenaanzicht begane grond Bovenaanzicht begane grond 03

intro

05

recht van de sterkste

04grond 02 0 Bovenaanzicht beganezwarte schapen crisis -1 kantoor

kantoor zone

depot

kantoor zone

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

lift

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

kantoor

06

kantoor

kantoor

Doorsnede

kantoor

09

wapentuig

vernietiging

kantoor

kantoor zone

kantoor

10

strijd en verzet

08

kantoor

vrijheid

MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | ©

wereld brand

inval en bezetting

12

ALGEMEEN OVERZICHT

07

landhonger

kantoor zone

20

documentatie centrum

roltrap

01

11

weg naar de vrijheid

kantoor

kantoor

kantoor zone

100109102910389293781289047128947948712948712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+6721671276127617168717681768127681276812768127167216721+67127+9127+1276 127612761276276127142716721371276512761276127612761276127127617271721672179216712761276127127617216871267821678127681276127561716 875642514586416879475498736534978650349560934659436590346504375643076543780563407856435084387503475948375084375-984365-93486 5-893465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746895734854376034709674309673409760349603 47609347603470-6734867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-698 3476-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-834-685349856745867100109102910389293781289047128947948712948 712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+67216712761276171687176817681 27681276812768127167216721+67127+9127+127612761276127627612714271672137127651276127612 761276127612712761727172167217921671276127612712761721687126782167812768127612756 171687564251458641687947549873653497865034956093465943659034650437564307654 3780563407856435084387503475948375084375-984365-934865-893465-983465-9 83465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746 89573485437603470967430967340976034960347609347603470-673 4867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-34987 6-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-6983 476-89465-984365-3864-534465-984365-863458634-834-68534985674586710010910 29103892937812890471289479 48712948712489127498 12364789123648 7012648 7

19

12

vrijheid

documentatie centrum

kantoor

18

garderobe

1

100109102910389293781289047128947948712948712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+6721671276127617168717681768127681276812768127167216721+67127+9127+1276 127612761276276127142716721371276512761276127612761276127127617271721672179216712761276127127617216871267821678127681276127561716 875642514586416879475498736534978650349560934659436590346504375643076543780563407856435084387503475948375084375-984365-93486 5-893465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746895734854376034709674309673409760349603 47609347603470-6734867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-698 3476-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-834-685349856745867100109102910389293781289047128947948712948 712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+67216712761276171687176817681 27681276812768127167216721+67127+9127+127612761276127627612714271672137127651276127612 761276127612712761727172167217921671276127612712761721687126782167812768127612756 171687564251458641687947549873653497865034956093465943659034650437564307654 3780563407856435084387503475948375084375-984365-934865-893465-983465-9 83465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746 89573485437603470967430967340976034960347609347603470-673 4867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-34987 6-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-6983 476-89465-984365-3864-534465-984365-863458634-834-68534985674586710010910 29103892937812890471289479 48712948712489127498 12364789123648 7012648 7

0 -1

garderobelift

toiletten

lift

roltrap

01 intro 01

03 recht van de03 sterkste

intro

depot

02 crisis 02

crisis

recht van de sterkste

Doorsnede Doorsnede 1 1 0 -10 -1

toiletten

roltrap roltrap

stukken worden aanschouwelijk gemaakt door middel van architectuur

virtuele werelden waar ze elkaar ontmoeten, uitdagen en met elkaar bat-

van de ruimte (dreigend, beklemmend, of juist open en feestelijk), authen-

telen. De grootste games zijn ware Hollywoodproducties en hebben een

tieke objecten, anekdotische filmbeelden en geluidsfragmenten en ont-

‘first person perspective.’ Dat is een camerastandpunt vanuit de positie

moetingen met personages. Collectiestukken worden iconisch opgevoerd.

van degene die het spel bedient, ook wel het ik-perspectief genoemd. Bij

In het tonen van de echte spullen toont het museum zijn unieke kracht,

een race spel is dat bijvoorbeeld de positie van de bestuurder in de auto.

boven alle andere communicatievormen. Zo ontstaat een levendig beeld

First person games zijn onweerstaanbaar omdat de beleving van de game

van wat gewone mensen in die tijd meemaakten. Bezoekers kunnen zich

het dichtste bij die van de gebruiker komt. In de geschreven literatuur

identificeren met talrijke personages die in de verschillende scenes op-

bestaat het perspectief al veel langer. Hoe zou een First Person Game van

duiken en terugkomen. Dat kunnen militairen zijn, maar ook huisvrouwen,

de Tweede Wereldoorlog eruit zien?

postbodes, koeriers en burgemeesters. Dankzij het eerste persoonsper-

Lineair verhaal

helder als zwart en wit zijn als je er zelf voor staat. Het museum neemt

Het museum dat we in gedachten hebben heeft een lineaire opbouw.

een pluriform standpunt in.

05 landhonger 05 04 zwarte schapen 04

landhonger

zwarte schapen

07 wereld 07 brand 06 inval en bezetting 06

inval en bezetting

wereld brand 08 wapentuig

09 strijd en verzet 09

strijd en verzet

10 vernietiging 10

vernietiging

11 weg naar de vrijheid 11 documentatie centrum

weg naar de vrijheid

12 vrijheid 12

van de Tweede Wereldoorlog, voor hen geselecteerd en uiteengezet door

Interpretatie

een team van historici, sociologen, onderwijskundigen e.a. en volgens de

Architectuur, beeld en geluid, anekdotes en bijzondere voorwerpen

canon van het onderwijs. We sluiten aan op de leerdoelen/kerndoelen

maken van elk hoofdstuk een indringende belevenis. Toch gaan we niet

zodat het uitermate geschikt is als onderdeel van lesprogramma’s. De

proberen de Tweede Wereldoorlog na te bootsen. Nog los van de astro-

wandeling begint in het interbellum en loopt via de inval in Nederland,

nomische kosten is nabootsing voor veel groepen te letterlijk. We maken

het opkomende verzet, vervolging en uitsluiting, de globalisering van de

daarentegen een interpretatie van het geschiedenisverhaal en brengen

strijd, de vorming van geallieerde strijdkrachten en de ontknoping, door

die op meerdere manieren en vanuit verschillende perspectieven in

tot in het moderne Europa en de huidige tijd. Op deze manier herbeleeft

beeld. Vroegere versies van deze verteltechniek zijn in andere musea

de bezoeker de belangrijkste momenten van de Tweede Wereldoorlog en

met succes toegepast. In het Vrijheidsmuseum komt een versie met de

ervaart hij voor welke keuzen en uitdagingen mensen toen stonden.

nieuwste technieken. Deze maken het mogelijk de verhaalinhoud in de loop van de tijd aan te passen. Zo blijft het museum actueel en is het de moeite waard vaker terug te komen.

umbezoeker bestaat waaromheen het perfecte museum gevormd kan

Kennis en onderzoeksluik

worden. Sommige bezoekers willen spellen en spektakel, anderen willen

Doordat het museum een multimediale infrastructuur heeft, kan het goed

juist met rust worden gelaten en zo het verhaal tot zich nemen. Weer

fungeren als doorgeefluik van (wetenschappelijke) kennis over de Tweede

anderen willen zich inleven door middel van getuigenissen of worden

Wereldoorlog. Archiefinformatie, onderzoek, film- en fototentoonstellingen

juist door beelden aangetrokken. Mensen hebben uiteenlopende leer- en

of onderzoek kunnen plaats krijgen in de vorm van een tijdelijke ten-

beleefstijlen en succesvolle tentoonstellingen bevatten een mix van stijlen

toonstelling of als evenement. Ook onderzoek dat de andere kant opgaat

waar ieder het zijne uit haalt.

en waarbij meningen en ideeën van het publiek worden onderzocht kan

vrijheid

08

wapentuig

Bezoekers worden meegenomen door de belangrijkste hoofdstukken

Uit de museumwereld is bekend dat er niet één prototypische muse-

kantoor zone

MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | ©

ontvangst / kassa

ontvangst / kassa

de filmindustrie bij elkaar. Miljoenen jongeren brengen hun tijd door in

Wisselende vertelstijlen

kantoor zone

lift

roltrap

zien dat elke zone een aantal verhaallagen bevat. De historische hoofd-

toiletten

lift

roltrap

intro

Sinds 2008 is de computer spelindustrie wereldwijd groter dan de tv- en

spectief is in te zien en te voelen dat goed en kwaad helemaal niet zo

garderobe

01

Op de linkerpagina is de plattegrond van het museum uitgelegd en is te

wapentuig

inval en bezetting

depot

roltrap

Gamification

MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | ©

23

hier plaatsvinden. Het museum heeft geen eigen onderzoekers in dienst, Niveau naar wens

maar kan via deze verkeersfunctie een waardevolle rol in de onderzoeks-

Door niveaus in de vormgeving aan te brengen kunnen we het verhaal

keten spelen. We noemen dit de interfacefunctie. Er zijn adhesiebetuigin-

gelaagd aanbieden en kan elke bezoeker zijn eigen stijl volgen. Dat geldt

gen van onder meer de Radboud-universiteit (Vakgroepen Geschiedenis

niet in de laatste plaats voor het kennisniveau. Elke tiener kan een goed

en A-faculteit).

geïnformeerde hobbyist zijn, maar het tegendeel komt vaker voor. Het

100109102910389293781289047128947948712948712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+6721671276127617168717681768127681276812768127167216721+67127+9127+1276 127612761276276127142716721371276512761276127612761276127127617271721672179216712761276127127617216871267821678127681276127561716 875642514586416879475498736534978650349560934659436590346504375643076543780563407856435084387503475948375084375-984365-93486 5-893465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746895734854376034709674309673409760349603 47609347603470-6734867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-698 3476-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-834-685349856745867100109102910389293781289047128947948712948 712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+67216712761276171687176817681 27681276812768127167216721+67127+9127+127612761276127627612714271672137127651276127612 761276127612712761727172167217921671276127612712761721687126782167812768127612756 100109102910389293781289047128947948712948712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 171687564251458641687947549873653497865034956093465943659034650437564307654 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+6721671276127617168717681768127681276812768127167216721+67127+9127+1276 3780563407856435084387503475948375084375-984365-934865-893465-983465-9 127612761276276127142716721371276512761276127612761276127127617271721672179216712761276127127617216871267821678127681276127561716 83465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746 875642514586416879475498736534978650349560934659436590346504375643076543780563407856435084387503475948375084375-984365-93486 89573485437603470967430967340976034960347609347603470-673 5-893465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746895734854376034709674309673409760349603 4867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-34987 47609347603470-6734867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-698 6-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-6983 3476-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-834-685349856745867100109102910389293781289047128947948712948 476-89465-984365-3864-534465-984365-8634712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 58634-834-68534985674586710010910 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+67216712761276171687176817681 29103892937812890471289479 27681276812768127167216721+67127+9127+127612761276127627612714271672137127651276127612 48712948712489127498 761276127612712761727172167217921671276127612712761721687126782167812768127612756 12364789123648 7012648 171687564251458641687947549873653497865034956093465943659034650437564307654 3780563407856435084387503475948375084375-984365-934865-893465-983465-9 7 83465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746 89573485437603470967430967340976034960347609347603470-673 4867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-34987 6-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-6983 476-89465-984365-3864-534465-984365-863458634-834-68534985674586710010910 29103892937812890471289479 48712948712489127498 12364789123648 7012648 7

museum wil nadrukkelijk introducerend zijn en het kennisniveau van jongere generaties ten aanzien van het oorlogsverhaal neemt gemiddeld genomen af. Daarom wordt ook de ‘content’ gelaagd aangeboden, daarbij dankbaar gebruikmakend van digitale informatiesystemen. Iedereen kiest

depot

depot

documentatie centrum

het vertelniveau dat bij hem of haar past: introducerend, duidend,

documentatie centrum

MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | © MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | ©

23 22

13

Entree

Actualiteit

Introplein Interbellum

1.4 Verhaalkern & actualiteit

Crisis

Recht van de sterkste

Het museum hakt de aanloop, de ontwikkeling en de gevolgen van

en overbrengende taak zal hebben, doch geen verantwoordelijkheid kan

de Tweede Wereldoorlog op in twaalf tijdvakken. Het gaat om

dragen voor de opdrachten die hij heeft over te brengen’. Ook stelde men

Nederland in de Tweede Wereldoorlog, verteld in een internationale

dat men niet zo ver kan gaan ‘voor de Joden oneervolle opdrachten te

context. Bezoekers begeven zich in die tijdvakken en doorlopen de

aanvaarden.’ Alle Nederlandse orkesten zijn geariseerd, dat wil zeggen dat

hoofdstadia van het oorlogsverhaal. Elk tijdvak heeft een verbinding

de joodse musici van deelname eraan uitgesloten zijn.

met de actualiteit, die kan worden aangehaald met tijdelijke tentoon-

• Wapentuig, met immense opbouw van mobilisatiemacht, nieuwe tech-

stellingen en evenementen (linkerpagina).

nologie, allerlei uitvindingen die we nu nog gebruiken. Ontluikende vrouwenemancipatie in de fabrieken. In Nederland wordt de Elfstedentocht

Zwarte schapen

Landhonger

Inval en bezetting

Wereldbrand

Wapentuig

Strijd en verzet

Vernietiging

Verontrustende berichten

verreden. De winter is zo koud dat voedingsmiddelen en brandstoffen op

Net als in het echte leven komt het nieuws concentrisch tot het bezoe-

de bon gaan. Alle Nederlanders worden verplicht voor de Duitsers te gaan

kende publiek: het nieuws van de buren het eerst, dan het nationale en

werken (1942).

internationale nieuws via niet altijd even betrouwbare bronnen. Elke fase

• Strijd & Verzet, over de opkomende ondergrondse en de strijd aan het

schept een filmische ruimte met een eigen sfeer, eigen vragen en eigen

Oostfront. Wat kreeg je er in Nederland van mee? In elk geval de tweede

keuzen. Omdat de bezoeker niet weet wat de volgende fase zal zijn, imi-

capitulatie van een Nederlands leger, het KNIL. Bij een spectaculaire over-

teren we de positie van een Nederlander in oorlogstijd: Je weet ongeveer

val op het bevolkingsregister van Amsterdam wordt grote schade aange-

waar je bent maar je weet niet wat de volgende fase zal zijn. Telkens word

richt. De daders worden na een week verraden, opgepakt en gefusilleerd.

je geconfronteerd met oplossingen waarvoor kinderen, vaders, moeders,

• Vernietiging. Het donkerste moment, vernietiging alom, bombarde-

generaals en taxichauffeurs kozen. Uitvindingen, illegale zenders, zelfge-

menten in Nijmegen, Den Haag, Enschede en Deventer. En ook op Duitse

maakte jurkjes, clandestiene whisky, wegkijken en schijnheilige verklarin-

steden. Willekeurige executies. 1181 patiënten en 50 personeelsleden van

gen. Het zijn de levels van het computerspel, of zo je wilt de hoofdstuk-

de Joodse psychiatrische inrichting Het Apeldoornsche Bosch worden

ken uit een goed boek. Sommige bezoekers willen people news, anderen

vanuit Apeldoorn naar Auschwitz gedeporteerd. Westerbork fungeerde

juist strategische en cartografische informatie. Het aanbod is zo verspreid

als laatste halte voor meer dan 100.000 joden. Grote vluchtelingenstro-

dat je je eigen voorkeur kunt volgen. Net als in de gewone wereld.

men binnen Nederland. De RAF vernietigt met een bombardement in

We beginnen in het interbellum, een Nederlands pleintje vol keurig nette

het Ruhrgebied twee stuwdammen, waardoor de Duitse wapenindustrie

huizen in de jaren ’20 en ’30, waar de crisis en de gevolgen van de Eerste

een maand zonder stroom komt te zitten. Duizenden krijgsgevangenen,

Wereldoorlog ver weg lijken. Toch piept door kranten, tijdschriften en de

militairen en burgers, worden in Azië gedwongen aan de Birmaspoorlijn

distributie wereldse onrust door.

te werken.

Als je de gang inloopt wordt de crisis groter. Hyperinflatie in Duitsland, de

• Weg naar de Vrijheid. De lange mars van geallieerden, Market Garden

roep om Sterke Mannen, beschuldiging van raciale groepen, knokploegen

en de hongerwinter die in het Westen heerste. De Duitsers vuren vanuit

op straat. Hitler pakt het Rijnland terug, u maakt daarover een praatje

Hellendoorn een V2 af op Antwerpen. Het projectiel komt neer op een

met de buurvrouw. Toch wel indrukwekkend, die Duitsers met hun Olym-

bioscoop. Er vallen 567 doden. Bevrijding van Zeeland en het Rijnlandof-

pische Spelen. De protserige architectuur wordt beklemmend wanneer

fensief. Eindspel in Berlijn. Uitzinnige Oranjefeesten en bevrijdingsbabies,

u afdaalt tussen standbeelden en uiteindelijk tegen de buste van de

negen maanden later. Von Stauffenberg pleegt een mislukte bomaanslag

GRÖFAZ aanloop. Een nogal ongemakkelijk gevoel want u vermoedt wie

op Adolf Hitler.

ermee wordt uitgebeeld. Maar ook wel prettig want na hem begint de volgende ruimte. Zo lopen bezoekers door de stadia van de oorlog:

Na dit hoofdstuk kom je in een nieuwe zone van het museum: de Boulevard van de Vrijheid.

Weg naar de vrijheid

Vrijheid

Afrekenen en opbouwen

• Recht van de Sterksten, die met makkelijke waarheden en geruststel-

• Afrekenen en opbouwen. Moffenmeiden, snelle rechtspraak en nieuwe

lende beloftes autoriteit opeisen.

vluchtelingen, nu NSB-ers. Hongerwinter in het Westen, voedsel op de

• Zwarte Schapen, joden die met propaganda worden zwartgemaakt. In

bon. Hoe bouw je een stad op die in puin ligt? Terugkerende Nederlan-

Nederland een werkdorp voor Joodse vluchtelingen in de Wieringermeer.

ders, waaronder een kleine groep NLse joden in een onverschillig land.

• Landhonger, als Hitler het Rijnland terugeist en er in alle landen, en in

Onafhankelijkheidsstrijd in Indonesië.

het buurtcafé driftig wordt gediscussieerd: pacificatie of niet?

• Evalueren. Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Welke krachten kunnen

• Inval en Bezetting, waarin je de korte tijd van strijd in Nederland

bezit nemen van een mens of een samenleving als geheel? Pogingen tot

meemaakt, maar meer nog de bizarre tijd onder de Duitse bezetter. Het

begrip van denkers, schrijvers en volkszangers. Ontwikkeling van Euro-

gewone leven ging zo gewoon mogelijk door. Maar sommige mensen

pese Unie, Verenigde Naties inclusief Veiligheidsraad en internationale

hadden onderduikers in huis. En jonge mannen waren hun leven niet

rechtspraak. Uitbreiding van de democratie en verdragencultuur. Ideeën

zeker. Koopvaardij: de Nederlandse overheid vordert elk schip op zee, 850

achter Marshallhulp en steun voor Duitsland.

bodems worden betrokken in de strijd. Japanse inval in Nederlands Indië.

• Een gebaar maken. Wat doe jij voor de vrijheid en de vrede? Oorlog is

• Wereldbrand, na de aanval op Pearl Harbor, waardoor Amerika in de

in onszelf en het voorkomen ervan vergt levenslange oefening. Bezoekers

strijd betrokken werd. Wat kreeg je daarvan mee in Nederland? Op Duits

moedigen elkaar aan om het beter te doen, de volgende keer dat iemand

bevel is uit de Amsterdamse joodse burgerij een Joodsche Raad gefor-

het bloed onder je nagels vandaan haalt.

meerd. In de Raad sprak men af dat het in ‘hoofdzaak een uitvoerende

Boulevard van de Vrijheid

15

entree roltrap

F creëren

(creatieve broedplaatsen, kunst en cultuur)

0 1 -1 0 -1 entree

F creëren

1

depot

depot

E vrij zijn

(shop, cafe, reastaurant) roltrap

roltrap

E

(creatieve broedplaatsen, kunst en cultuur)

Doorsnede vrij zijn

(shop, cafe, reastaurant) lift

D ontmoeten

(democratie)

D ontmoeten

(democratie)

C herinneren

(monument)

C herinneren

(monument)

B evalueren

(geschiedenis en onderwijs)

B 10010910291038929378128 90471289479487129487124891274981236478912364870 12648712064781264231874623187462378462387461327 86587365781346153451343635134146354684684684684 6846456465122975169127127127617618716721+672167 12761276171687176817681276812768127681271672167 21+67127+9127+127612761276127627612714271672137 12765127612761276127612761271276172717216721792 16712761276127127617216871267821678127681276127 56171687564251458641687947549873653497865034956 09346594365903465043756430765437805634078564350 84387503475948375084375-984365-934865-893465-9834 65-983465-9834658-34965-934865-983465-983465-98346 5-934685-346859-374689573485437603470967430967340 976034960347609347603470-6734867346908-437689-734 98-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894 376-893476-984376-93487-6983476-89465-984365-3864-5 34465-984365-8634-58634-834-685349856745867100109 10291038929378128904712894794871294871248912749 81236478912364870126487120647812642318746231874 62378462387461327865873657813461534513436351341 46354684684684684684645646512297516912712712761 7618716721+672167127612761716871768176812768127 6812768127167216721+67127+9127+1276127612761276 27612714271672137127651276127612761276127612712 76172717216721792167127612761271276172168712678 21678127681276127561716875642514586416879475498 73653497865034956093465943659034650437564307654 3780563407856435084387503475948375084375-984365934865-893465-983465-983465-9834658-34965-934865-9 83465-983465-983465-934685-346859-374689573485437 603470967430967340976034960347609347603470-67348 67346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-3498 76-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-698347 6-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-834-68 53498567458671001091029103892937812890471289479 48712948712489127498123647891236487012648712064 78126423187462318746237846238746132786587365781 346153451343635134146354684684684 684684645646512297516912712712761 7618716721+67216712761276171687176 81768127681276812768127167216721+67 127+9127+12761276127612762761271427 167213712765127612761276127612761271 2761727172167217921671276127612712761 7216871267821678127681276127561716875 64251458641687947549873653497865034956 093465943659034650437564307654378056340 7856435084387503475948375084375-984365-9 34865-893465-983465-983465-9834658-34965-93 4865-983465-983465-983465-934685-346859-374 689573485437603470967430967340976034960347 609347603470-6734867346908-437689-73498-6734 9-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-89437 6-893476-984376-93487-6983476-89465-984365-386 4-534465-984365-8634-58634-834-6853498567458671 001091029103892937812890471289479487129487124 8912749812364789123648701264871206478126423187 4623187462378462387461327865873657813461534513 43635134146354684684684684684645646512297516912 7127127617618716721+6721671276127617168717681768 127681276812768127167216721+67127+9127+127612761 2761276276127142716721371276512761276127612761276 1271276172717216721792167127612761271276172168712 67821678127681276127561716875642514586416879475498 736534978650349560934659436590346504375643076543780 563407856435084387503475948375084375-984365-934865-8 93465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-983465983465-934685-346859-374689573485437603470967430967340 976034960347609347603470-6734867346908-437689-73498-673 49-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-9

Bovenaanzicht 1 verdieping Bovenaanzicht 1e verdieping e

lift

lift

roltrap lift

BOULEVARD VAN DE VRIJHEID INRICHTINGSPLAN

BOULEVARD VAN DE VRIJHEID INRICHTINGSPLAN

evalueren

(geschiedenis en onderwijs)

MUSEUM WO2 | CONCEPT documentatie centrum 23-05-2012 | ©

MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | © 291038929378128904712894794871294871248912749812364789123 6487012648712064781264231874623187462378462387461327865873 6578134615345134363513414635468468468468468464564651229751 69127127127617618716721+67216712761276171687176817681276812

10010910291038929378128 10010910291038929378128904712894794871294871248912 74981236478912364870126487120647812642318746231874 90471289479487129487124891274981236478912364870 62378462387461327865873657813461534513436351341463 12648712064781264231874623187462378462387461327 54684684684684684645646512297516912712712761761871 86587365781346153451343635134146354684684684684 6721+672167127612761716871768176812768127681276812 6846456465122975169127127127617618716721+672167 10010910291038929378128904712894794871294871248912 7167216721+67127+9127+1276127612761276276127142716 12761276171687176817681276812768127681271672167 74981236478912364870126487120647812642318746231874 72137127651276127612761276127612712761727172167217 21+67127+9127+127612761276127627612714271672137 62378462387461327865873657813461534513436351341463 92167127612761271276172168712678216781276812761275 12765127612761276127612761271276172717216721792 54684684684684684645646512297516912712712761761871 61716875642514586416879475498736534978650349560934 16712761276127127617216871267821678127681276127 6721+672167127612761716871768176812768127681276812 65943659034650437564307654378056340785643508438750 56171687564251458641687947549873653497865034956 7167216721+67127+9127+1276127612761276276127142716 3475948375084375-984365-934865-893465-983465-983465-9 09346594365903465043756430765437805634078564350 72137127651276127612761276127612712761727172167217 834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-34685 84387503475948375084375-984365-934865-893465-9834 92167127612761271276172168712678216781276812761275 9-3746895734854376034709674309673409760349603476093 65-983465-9834658-34965-934865-983465-983465-98346 61716875642514586416879475498736534978650349560934 47603470-6734867346908-437689-73498-67349-86743-98673 5-934685-346859-374689573485437603470967430967340 65943659034650437564307654378056340785643508438750 4-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-984376-9348 976034960347609347603470-6734867346908-437689-734 3475948375084375-984365-934865-893465-983465-983465-9 7-6983476-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-8 98-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894 834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-34685 34-685349856745867100109102910389293781289047128947 376-893476-984376-93487-6983476-89465-984365-3864-5 9-3746895734854376034709674309673409760349603476093 94871294871248912749812364789123648701264871206478 34465-984365-8634-58634-834-685349856745867100109 47603470-6734867346908-437689-73498-67349-86743-98673 12642318746231874623784623874613278658736578134615 10291038929378128904712894794871294871248912749 4-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-984376-9348 34513436351341463546846846846846846456465122975169 81236478912364870126487120647812642318746231874 7-6983476-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-8 127127127617618716721+6721671276127617168717681768 62378462387461327865873657813461534513436351341 34-685349856745867100109102910389293781289047128947 127681276812768127167216721+67127+9127+12761276127 46354684684684684684645646512297516912712712761 94871294871248912749812364789123648701264871206478 61276276127142716721371276512761276127612761276127 7618716721+672167127612761716871768176812768127 12642318746231874623784623874613278658736578134615 12761727172167217921671276127612712761721687126782 6812768127167216721+67127+9127+1276127612761276 34513436351341463546846846846846846456465122975169 16781276812761275617168756425145864168794754987365 27612714271672137127651276127612761276127612712 127127127617618716721+6721671276127617168717681768 34978650349560934659436590346504375643076543780563 76172717216721792167127612761271276172168712678 127681276812768127167216721+67127+9127+12761276127 407856435084387503475948375084375-984365-934865-893 21678127681276127561716875642514586416879475498 61276276127142716721371276512761276127612761276127 465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-98346573653497865034956093465943659034650437564307654 12761727172167217921671276127612712761721687126782 983465-934685-346859-374689573485437603470967430967 3780563407856435084387503475948375084375-98436516781276812761275617168756425145864168794754987365 340976034960347609347603470-6734867346908-437689-73 934865-893465-983465-983465-9834658-34965-934865-9 34978650349560934659436590346504375643076543780563 498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-8943 83465-983465-983465-934685-346859-374689573485437 407856435084387503475948375084375-984365-934865-893 76-893476-984376-93487-6983476-89465-984365-3864-5344 603470967430967340976034960347609347603470-67348 465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-98346565-984365-8634-58634-834-685349856745867100109102910 67346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-3498 983465-934685-346859-374689573485437603470967430967 38929378128904712894794871294871248912749812364789 76-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-698347 340976034960347609347603470-6734867346908-437689-73 12364870126487120647812642318746231874623784623874 6-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-834-68 498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-8943 61327865873657813461534513436351341463546846846846 53498567458671001091029103892937812890471289479 76-893476-984376-93487-6983476-89465-984365-3864-5344 846846456465122975169127127127617618716721+6721671 48712948712489127498123647891236487012648712064 65-984365-8634-58634-834-685349856745867100109102910 276127617168717681768127681276812768127167216721+6 78126423187462318746237846238746132786587365781 38929378128904712894794871294871248912749812364789 7127+9127+12761276127612762761271427167 346153451343635134146354684684684 12364870126487120647812642318746231874623784623874 2137127651276127612761276127612712761727 684684645646512297516912712712761 61327865873657813461534513436351341463546846846846 1721672179216712761276127127617216871267 7618716721+67216712761276171687176 846846456465122975169127127127617618716721+6721671 82167812768127612756171687564251458641687 81768127681276812768127167216721+67 276127617168717681768127681276812768127167216721+6 947549873653497865034956093465943659034650 127+9127+12761276127612762761271427 7127+9127+12761276127612762761271427167 437564307654378056340785643508438750347594 167213712765127612761276127612761271 2137127651276127612761276127612712761727 8375084375-984365-934865-893465-983465-983465 2761727172167217921671276127612712761 1721672179216712761276127127617216871267 -9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934 7216871267821678127681276127561716875 82167812768127612756171687564251458641687 685-346859-3746895734854376034709674309673409 64251458641687947549873653497865034956 947549873653497865034956093465943659034650 76034960347609347603470-6734867346908-437689-7 093465943659034650437564307654378056340 437564307654378056340785643508438750347594 3498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-8437 7856435084387503475948375084375-984365-9 8375084375-984365-934865-893465-983465-983465 6-894376-893476-984376-93487-6983476-89465-984365 34865-893465-983465-983465-9834658-34965-93 -9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934 -3864-534465-984365-8634-58634-834-68534985674586 4865-983465-983465-983465-934685-346859-374 685-346859-3746895734854376034709674309673409 71001091029103892937812890471289479487129487124 689573485437603470967430967340976034960347 76034960347609347603470-6734867346908-437689-7 891274981236478912364870126487120647812642318746 609347603470-6734867346908-437689-73498-6734 3498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-8437 231874623784623874613278658736578134615345134363 9-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-89437 6-894376-893476-984376-93487-6983476-89465-984365 5134146354684684684684684645646512297516912712712 6-893476-984376-93487-6983476-89465-984365-386 -3864-534465-984365-8634-58634-834-68534985674586 7617618716721+672167127612761716871768176812768127 4-534465-984365-8634-58634-834-6853498567458671 71001091029103892937812890471289479487129487124 6812768127167216721+67127+9127+1276127612761276276 001091029103892937812890471289479487129487124 891274981236478912364870126487120647812642318746 127142716721371276512761276127612761276127127617271 8912749812364789123648701264871206478126423187 231874623784623874613278658736578134615345134363 7216721792167127612761271276172168712678216781276812 4623187462378462387461327865873657813461534513 5134146354684684684684684645646512297516912712712 7612756171687564251458641687947549873653497865034956 43635134146354684684684684684645646512297516912 7617618716721+672167127612761716871768176812768127 09346594365903465043756430765437805634078564350843875 7127127617618716721+6721671276127617168717681768 6812768127167216721+67127+9127+1276127612761276276 03475948375084375-984365-934865-893465-983465-983465-983 127681276812768127167216721+67127+9127+127612761 127142716721371276512761276127612761276127127617271 2761276276127142716721371276512761276127612761276 7216721792167127612761271276172168712678216781276812 4658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746 1271276172717216721792167127612761271276172168712 7612756171687564251458641687947549873653497865034956 89573485437603470967430967340976034960347609347603470-6 67821678127681276127561716875642514586416879475498 09346594365903465043756430765437805634078564350843875 734867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-349876-9 736534978650349560934659436590346504375643076543780 03475948375084375-984365-934865-893465-983465-983465-983 843769-84376-894376-893476-984376-93487-6983476-89465-98436 563407856435084387503475948375084375-984365-934865-8 4658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746 5-3864-534465-984365-8634-58634-834-68534985674586710010910 93465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-983465- 89573485437603470967430967340976034960347609347603470-6 291038929378128904712894794871294871248912749812364789123 983465-934685-346859-374689573485437603470967430967340 734867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-349876-96487012648712064781264231874623187462378462387461327865873 6578134615345134363513414635468468468468468464564651229751 976034960347609347603470-6734867346908-437689-73498-673 843769-84376-894376-893476-984376-93487-6983476-89465-98436 69127127127617618716721+67216712761276171687176817681276812 49-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-9 5-3864-534465-984365-8634-58634-834-68534985674586710010910

De menselijke natuur is in zeventig jaar niet veel veranderd en daarin zit

Evenementen / programmering

verschijnselen, waarbij ze worden geholpen door inzichten van oudere

generaties. We zien hoe de oorlog werd afgerond, hoe er met schuldigen boven zie je letterlijk en figuurlijk de sporen van het verleden

en daders werd omgegaan, hoe iedereen voor zichzelf probeert eende historische eva- thema's komen terug in hun vrije vorm

luatie te maken en welke tekenen in onze tijd een waarschuwing zou-

Horeca / winkelen / vergaderen

Museum & Boulevard Bovenaanzicht

ALGEMEEN

ALGEMEEN lift

e

Bovenaanzicht 1 verdieping

roltrap

entree

A afrekenen en opbouwen

Doorsnede

Doorsnede kelder

100109102910389293781289047128947948712948712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+6721671276127617168717681768127681276812768127167216721+67127+9127+1276 127612761276276127142716721371276512761276127612761276127127617271721672179216712761276127127617216871267821678127681276127561716 875642514586416879475498736534978650349560934659436590346504375643076543780563407856435084387503475948375084375-984365-93486 5-893465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746895734854376034709674309673409760349603 47609347603470-6734867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-698 3476-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-834-685349856745867100109102910389293781289047128947948712948 712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+67216712761276171687176817681 27681276812768127167216721+67127+9127+127612761276127627612714271672137127651276127612 761276127612712761727172167217921671276127612712761721687126782167812768127612756 171687564251458641687947549873653497865034956093465943659034650437564307654 3780563407856435084387503475948375084375-984365-934865-893465-983465-9 83465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746 89573485437603470967430967340976034960347609347603470-673 4867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-34987 6-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-6983 476-89465-984365-3864-534465-984365-863458634-834-68534985674586710010910 29103892937812890471289479 48712948712489127498 12364789123648 7012648 7

conferentiezaal

100109102910389293781289047128947948712948712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+6721671276127617168717681768127681276812768127167216721+67127+9127+1276 127612761276276127142716721371276512761276127612761276127127617271721672179216712761276127127617216871267821678127681276127561716 875642514586416879475498736534978650349560934659436590346504375643076543780563407856435084387503475948375084375-984365-93486 5-893465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746895734854376034709674309673409760349603 47609347603470-6734867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-698 3476-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-834-685349856745867100109102910389293781289047128947948712948 712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+67216712761276171687176817681 27681276812768127167216721+67127+9127+127612761276127627612714271672137127651276127612 761276127612712761727172167217921671276127612712761721687126782167812768127612756 171687564251458641687947549873653497865034956093465943659034650437564307654 3780563407856435084387503475948375084375-984365-934865-893465-983465-9 83465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746 89573485437603470967430967340976034960347609347603470-673 4867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-34987 6-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-6983 476-89465-984365-3864-534465-984365-863458634-834-68534985674586710010910 29103892937812890471289479 48712948712489127498 12364789123648 7012648 7

documentatie centrum

conferentiezaal

29

De Boulevard heeft alle faciliteiten om tijdelijke tentoonstellingen, kunstmein Burgerschap in het voorgezet onderwijs (VO) en sluit aan op de

installaties, theatertechniek en filmdecors te plaatsen. Er ligt een hokerndoelen in het primair onderwijs (PO). Voor wat betreft de museale

recaterras om groepen tot 800 personen te cateren. De grote ruimte is vertaling van onderwerpen uit de canon is afstemming gezocht met

zodanig te compartimenteren dat sommige gedeelten openbaar en anhet Nederlands Openluchtmuseum. Dit museum wil bij de vensters

dere uitsluitend met tickets te betreden zijn. Kortom, de Boulevard van de op WO2 verwijzen naar het Vrijheidsmuseum, waardoor scholen hun

Vrijheid is een multifunctionele ruimte, met vrijheid als dragend thema. weg kunnen vinden bij specialisatie (zie adhesieverklaring). Contact

Naast de multifunctionaliteit bevat de Boulevard veelkleurige verworvenwordt gezocht met onderwijskoepels om in een volgende fase het

heden van deze tijd: ingangen naar historische documentatie, onderwijsaanbod van het museum af te stemmen op leerwegen in het primaire

en discussieruimtes, een mediatheek, kiosken met tijdschriften van over en secundaire onderwijs.

lift

roltrap

10010910291038929378128904712894794871294871248912 74981236478912364870126487120647812642318746231874 62378462387461327865873657813461534513436351341463 54684684684684684645646512297516912712712761761871 6721+672167127612761716871768176812768127681276812 7167216721+67127+9127+1276127612761276276127142716 72137127651276127612761276127612712761727172167217 92167127612761271276172168712678216781276812761275 61716875642514586416879475498736534978650349560934 65943659034650437564307654378056340785643508438750 3475948375084375-984365-934865-893465-983465-983465-9 834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-34685 9-3746895734854376034709674309673409760349603476093 47603470-6734867346908-437689-73498-67349-86743-98673 4-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-984376-9348 7-6983476-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-8 34-685349856745867100109102910389293781289047128947 94871294871248912749812364789123648701264871206478 12642318746231874623784623874613278658736578134615 34513436351341463546846846846846846456465122975169 127127127617618716721+6721671276127617168717681768 127681276812768127167216721+67127+9127+12761276127 61276276127142716721371276512761276127612761276127 12761727172167217921671276127612712761721687126782 16781276812761275617168756425145864168794754987365 34978650349560934659436590346504375643076543780563 407856435084387503475948375084375-984365-934865-893 465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-983465983465-934685-346859-374689573485437603470967430967 340976034960347609347603470-6734867346908-437689-73 498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-8943 76-893476-984376-93487-6983476-89465-984365-3864-5344 65-984365-8634-58634-834-685349856745867100109102910 38929378128904712894794871294871248912749812364789 12364870126487120647812642318746231874623784623874 61327865873657813461534513436351341463546846846846 846846456465122975169127127127617618716721+6721671 276127617168717681768127681276812768127167216721+6 7127+9127+12761276127612762761271427167 2137127651276127612761276127612712761727 1721672179216712761276127127617216871267 82167812768127612756171687564251458641687 947549873653497865034956093465943659034650 437564307654378056340785643508438750347594 8375084375-984365-934865-893465-983465-983465 -9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934 685-346859-3746895734854376034709674309673409 76034960347609347603470-6734867346908-437689-7 3498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-8437 6-894376-893476-984376-93487-6983476-89465-984365 -3864-534465-984365-8634-58634-834-68534985674586 71001091029103892937812890471289479487129487124 891274981236478912364870126487120647812642318746 231874623784623874613278658736578134615345134363 5134146354684684684684684645646512297516912712712 7617618716721+672167127612761716871768176812768127 6812768127167216721+67127+9127+1276127612761276276 127142716721371276512761276127612761276127127617271 7216721792167127612761271276172168712678216781276812 7612756171687564251458641687947549873653497865034956 09346594365903465043756430765437805634078564350843875 03475948375084375-984365-934865-893465-983465-983465-983 4658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746 89573485437603470967430967340976034960347609347603470-6 734867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-349876-9 843769-84376-894376-893476-984376-93487-6983476-89465-98436 5-3864-534465-984365-8634-58634-834-68534985674586710010910 291038929378128904712894794871294871248912749812364789123 6487012648712064781264231874623187462378462387461327865873 6578134615345134363513414635468468468468468464564651229751 69127127127617618716721+67216712761276171687176817681276812

Wisseltentoonstelling / onderwijs

1e etage

depot

10010910291038929378128 90471289479487129487124891274981236478912364870 12648712064781264231874623187462378462387461327 86587365781346153451343635134146354684684684684 6846456465122975169127127127617618716721+672167 12761276171687176817681276812768127681271672167 21+67127+9127+127612761276127627612714271672137 12765127612761276127612761271276172717216721792 16712761276127127617216871267821678127681276127 56171687564251458641687947549873653497865034956 09346594365903465043756430765437805634078564350 84387503475948375084375-984365-934865-893465-9834 65-983465-9834658-34965-934865-983465-983465-98346 5-934685-346859-374689573485437603470967430967340 976034960347609347603470-6734867346908-437689-734 98-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894 376-893476-984376-93487-6983476-89465-984365-3864-5 34465-984365-8634-58634-834-685349856745867100109 10291038929378128904712894794871294871248912749 81236478912364870126487120647812642318746231874 62378462387461327865873657813461534513436351341 46354684684684684684645646512297516912712712761 7618716721+672167127612761716871768176812768127 6812768127167216721+67127+9127+1276127612761276 27612714271672137127651276127612761276127612712 76172717216721792167127612761271276172168712678 21678127681276127561716875642514586416879475498 73653497865034956093465943659034650437564307654 3780563407856435084387503475948375084375-984365934865-893465-983465-983465-9834658-34965-934865-9 83465-983465-983465-934685-346859-374689573485437 603470967430967340976034960347609347603470-67348 67346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-3498 76-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-698347 6-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-834-68 53498567458671001091029103892937812890471289479 48712948712489127498123647891236487012648712064 78126423187462318746237846238746132786587365781 346153451343635134146354684684684 684684645646512297516912712712761 7618716721+67216712761276171687176 81768127681276812768127167216721+67 127+9127+12761276127612762761271427 167213712765127612761276127612761271 2761727172167217921671276127612712761 7216871267821678127681276127561716875 64251458641687947549873653497865034956 093465943659034650437564307654378056340 7856435084387503475948375084375-984365-9 34865-893465-983465-983465-9834658-34965-93 4865-983465-983465-983465-934685-346859-374 689573485437603470967430967340976034960347 609347603470-6734867346908-437689-73498-6734 9-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-89437 6-893476-984376-93487-6983476-89465-984365-386 4-534465-984365-8634-58634-834-6853498567458671 001091029103892937812890471289479487129487124 8912749812364789123648701264871206478126423187 4623187462378462387461327865873657813461534513 43635134146354684684684684684645646512297516912 7127127617618716721+6721671276127617168717681768 127681276812768127167216721+67127+9127+127612761 2761276276127142716721371276512761276127612761276 1271276172717216721792167127612761271276172168712 67821678127681276127561716875642514586416879475498 736534978650349560934659436590346504375643076543780 563407856435084387503475948375084375-984365-934865-8 93465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-983465983465-934685-346859-374689573485437603470967430967340 976034960347609347603470-6734867346908-437689-73498-673 49-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-9

Architectuur

1.5 Boulevard van de Vrijheid: een vrijheidsmuseum Het ultieme doel van Vrijheidsmuseum WO2 is om aan jongeren De Boulevard heeft een glaswand naar de zonnige kant van het museum,

duidelijk te maken wat vrijheid is. Omdat jongeren letterlijk omgehet grote plein annex parkeerplaats op het zuiden. Een grote bordestrap

ven zijn met vrijheid, is het benadrukken daarvan lastig. Toch is dat legt verbinding en dient tevens als tribune voor openluchtmanifestaties.

de boodschap: niet de oorlog is een bijzondere situatie, vrijheid en Aangezien het gebouw tussen weg en plein ligt en de omgeving niet

vrede zijn bijzonder. bewoond is, ligt er een perfecte plek voor evenementen. De oppervlakte

is groot genoeg om te dienen voor parkeerplaats en evenemententerrein

tegelijkertijd.

alle reden om de les sen van de Tweede Wereldoorlog levend te houden.

Om dit duidelijk te maken wordt het volledige museum gespiegeld in het In de evenementenzone worden, in samenwerking met cultural creatives,

heden. De Boulevard van de Vrijheid is een open, lichte zone die letterlijk voorstellingen gemaakt, kan internationaal worden gedineerd en feest

bovenop het historische verhaal wordt gelegd. Sommige onderdelen van gevierd. Hiertoe wordt een samenwerking opgebouwd met de huidige ge-

de tentoonstelling steken als scherven door de vloer, zoals het Nederbruiker van het pand, de Cultuurspinnerij. Met deze levendige Boulevard

landse landschap bezaaid ligt met bunkers. En voor wie goed kijkt zijn er opent het museum naar de stad, het is er in zekere zin een uitbreiding

veel meer sporen van de oorlog in onze tijd: het gedrag van mensen in van. Dit komt tegemoet aan de eigenlijke betekenis van een museum:

een economische crisis. Ontvoerde journalisten in Mali. Pesterijen op het een huis van de muzen. Geen stille afzijdige plek, maar een levendig,

schoolplein. Hapklare praatjes van populisten. rumoerig en betekenisvol marktplein.

Op de Boulevard kunnen jongeren onderzoek doen naar dergelijke beneden doorloop je de geschiedenis

de historische ruimtes vormen de ondergrond voor het heden

hier worden de verworvenheden, de vrijheid en de actualiteit gevierd

den kunnen zijn. Het museum toont de historische betekenis van deze

ontwikkeling. Met een open blik naar de ontwikkelingen in Europa en de Onderwijsfunctie

internationale rechtsorde. Vrijheidsmuseum WO2 voorziet in behoefte aan leermiddelen voor de

vakken Geschiedenis, en Maatschappijleer 1 + 2 en binnen het do-

de hele wereld.

Doorsnede totaal

Doorsnede

A afrekenen en opbouwen

100109102910389293781289047128947948712948712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+6721671276127617168717681768127681276812768127167216721+67127+9127+1276 127612761276276127142716721371276512761276127612761276127127617271721672179216712761276127127617216871267821678127681276127561716 875642514586416879475498736534978650349560934659436590346504375643076543780563407856435084387503475948375084375-984365-93486 5-893465-983465-983465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746895734854376034709674309673409760349603 47609347603470-6734867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-349876-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-698 3476-89465-984365-3864-534465-984365-8634-58634-834-685349856745867100109102910389293781289047128947948712948 712489127498123647891236487012648712064781264231874623187462378462387461327865873657813461534513436 351341463546846846846846846456465122975169127127127617618716721+67216712761276171687176817681 27681276812768127167216721+67127+9127+127612761276127627612714271672137127651276127612 761276127612712761727172167217921671276127612712761721687126782167812768127612756 171687564251458641687947549873653497865034956093465943659034650437564307654 3780563407856435084387503475948375084375-984365-934865-893465-983465-9 83465-9834658-34965-934865-983465-983465-983465-934685-346859-3746 89573485437603470967430967340976034960347609347603470-673 4867346908-437689-73498-67349-86743-986734-9867-34987 6-9843769-84376-894376-893476-984376-93487-6983 476-89465-984365-3864-534465-984365-863458634-834-68534985674586710010910 29103892937812890471289479 48712948712489127498 12364789123648 7012648 7

begane grond conferentiezaal

documentatie centrum

WO2 MUSEUM | CONCEPT 26-04-2012 | ©

Niet de oorlog is een bijzondere situatie, vrijheid en vrede zijn bijzonder. 17

1.6 Herhalingsbezoek en evenementen: een culturele onderneming Het Vrijheidsmuseum WO2 heeft ook een bedrijfsmatige kant; er

Rondom -en vaak vanuit- initiatiefgroepen in de samenleving worden

moet waarde worden gecreëerd. Door de combinatie van de histo-

producties gestart die de kans krijgen op een podium en –indien gewild-

rische tentoonstelling en de Boulevard van de Vrijheid ontstaat een

door te groeien naar een grotere gemeenschap. Het onderscheid tussen

gecombineerde culturele bestemming. Dit ligt goed in de huidige

producent en consument vervaagt, niet alleen in artistiek maar ook in za-

dagrecreatieve markt, waarin consumenten op zoek zijn naar sym-

kelijk opzicht. Veel succesvolle nieuwe fenomenen zoals ’A Campingflight

bio’s: handige combinaties van arrangementen met voor elk lid van

to Lowlands’ , cultuurfestival ‘De Parade’ en ‘Boulevard of Broken Dreams’

de bezoekende groep wat wils. Vrijheidsmuseum WO2 kan daarmee

zijn op deze manier tot stand gekomen, zonder structurele subsidie.

een waardevolle aanvulling op het bestaande aanbod in de regio worden. De vrijetijdsindustrie als geheel profiteert, omdat er een

De bouw- en organisatievorm die hierbij hoort is recent beschreven in

extra argument voor een kort verblijf in de regio ontstaat.

‘Beyond the Black Box and the White Cube’ van het gerenommeerde adviesbureau LA Group (Leisure Arts Consultancy, Amsterdam). Zij onder-

Om ervoor te zorgen dat mensen ook blijven terugkomen programmeert

scheiden een nieuwe trend bij culturele bedrijven om opener, transparan-

het Vrijheidsmuseum kleine en grote evenementen en wisseltentoonstel-

ter en centraler te zijn. Het boek levert bewijzen in de vorm van interna-

lingen. Hiervoor wordt de open ruimte van de Boulevard gebruikt. Deels

tionale successen op het gebied van vernieuwend museaal en theatraal

zijn het producties van de Cultuurspinnerij en deels eigen of ingekochte

ondernemerschap. Uit het voorwoord:

producties. Ook initiatieven van individuen en groepen komen aan bod. Er wordt een zorgvuldige uitbreiding van het vrijheidsthema nagestreefd,

“De Black Box en de White Cube, waarin kunst en erfgoed het beste

zodat bestaande cultuurlocaties hier niet onder te lijden hebben. Het is

tot hun recht komen, blijven nodig, maar we hebben ook behoefte aan

eerder zo dat de toegankelijkheid van de lokale podia wordt vergroot

andere ruimten –groter, opener, minder afgezonderd en minder mon-

zodat nieuwe groepen toegang krijgen. Denkbaar zijn:

ofunctioneel – waar we meer kunnen genieten. Daarnaast veranderen onze ideeën over musea en theaters en over hun rol in de samenleving.

• Feesten en manifestaties gedurende de Zomerfeesten

Dit leidt tot nieuwe ambities: musea en theaters die dynamischer, veel-

• Vrijheidsfestivals voor scholen

zijdiger, toegankelijker en opvallender, commerciëler en cultureel onder-

• Minimusical Soldaat van Oranje

nemender zijn. Parallel hieraan veranderen de behoeften en groeien de

• Indoor Apenkooi in Herfstvakantie

verwachtingen van het publiek. We zijn steeds meer gericht op beleving,

• Reizende tentoonstellingen zoals ‘Deine Anne’, De Bunker en de

inspiratie, afwisseling en comfort en verwachten deze ook in musea en

Bandritzer 561

theaters terug te zien.”

• Klassiek concert tijdens Dodenherdenking • Open podium op Bevrijdingsdag

In dit citaat lijkt het of het WO2 museum, inclusief de Boulevard van de

• Fototentoonstelling ‘In Memoriam’ over kinderdeportaties

Vrijheid, wordt voorgesteld -vier jaar voor het ontstaan ervan. Dat is geen

• Movies that Matter-engaged films ism Amnesty International

toeval: businessplannen die nu worden opgesteld moeten tegemoet

• Multicoloured diversiteitsfestival.

komen aan ingrijpende nieuwe regels van deze tijd. Deze zijn als volgt samen te vatten:

Van al deze ideeën bestaan succesvolle voorgangers. Neem bijvoorbeeld de zakelijk succesvolle voorbeelden Soldaat van Oranje, de Vierdaagse

• de overheid investeert maar participeert niet

Zomerfeesten, de Bunker en Crossing Border. Deze evenementen genere-

• niet het spektakel staat centraal maar de betekenis

ren naast herhalingsbezoek en publiciteit een financieel rendement dat

• niet de maker staat centraal; het publiek is de curator

kan worden ingezet voor programmaonderdelen die wat minder rende-

• ondernemingsprofiel: grote onzekerheid bij kleine risico’s

ren. Het Vrijheidsmuseum WO2 creëert daarmee haar eigen niche, in

• kleine slagvaardige staf, grote kring betrokkenen

samenwerking met de Cultuurspinnerij en nationale vredesorganisaties.

• weinig voorspelbaar, trial en error

Zie voor nog meer inspiratie: vredevanutrecht.nl

• geen doelgroepen maar volggroepen

Deze vorm van cultureel ondernemerschap is nieuw. Hij past in deze

Middels een op te stellen ondernemingsplan borgt het Vrijheidsmuseum

tijd met actieve consumenten en een terugtredende overheid. Deze zijn

WO2 dit ondernemerschap en deze bedrijfsformule in ruime kaders.

niet in eerste aanleg gericht op het produceren van cultureel aanbod, maar op het beantwoorden van een maatschappelijke vraag. Het is niet het doel om doelgroepen te bereiken, maar om volggroepen te creëren.

19

LIBERATION ROUTE

LOKALE POSITIONERING VAN LIBERATION MUSEA

Berlijn

Rijnland

Londen

1.7 Nationaal museum met Europese dimensie

O

N G

Normandië MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | ©

3

FOCUS AIRBORNE MUSEUM HARTENSTEIN

Oorlogsmuseum Overloon stelt de geallieerde opmars vanaf de stran-

over de Tweede Wereldoorlog voorop. Dit biedt een goede introductie

den in Normandië centraal en concentreert zich daarbij vooral op de

voor andere musea en herinneringscentra in Nederland in de WO2

gevechten rond de Corridor tijdens Market Garden en op de gevechten

erfgoedsector. Het museum past echter ook in de bredere Europese

die zich direct daarna voltrokken rondom het Brückenkopf Venlo, die

context, omdat het onderdeel wordt van de Liberation Route Europe.

culmineerden in de Slag bij Overloon, de grootste tankslag die ooit op Nederlandse bodem werd uitgevochten. Met meer dan 150 militaire

O

FOCUS LIBERTYPARK OVERLOON

In het Vrijheidsmuseum WO2 staat het brede Nederlandse verhaal

MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | ©

9

Vrijheidsmuseum WO2: portaal- en regiefunctie

voertuigen en kanonnen krijgen bezoekers een goede indruk van de

Het Vrijheidsmuseum WO2 wordt een introducerend museum over het

enorme militaire inspanningen die de Geallieerden zich getroost hebben

geschiedenis van Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Dit museum

om Europa te bevrijden.

fungeert daarmee als portaal voor andere WO2-musea en herinnerings-

Berlijn

Berlijn Oosterbeek

Londen

O

O

Overloon

Londen thematische focus

thematische focus

Slag om Overloon Bezetting & bevrijding Garden Market Garden

Slag om Arnhem Evacuatie Arnhem Market Market Garden

Opmars vanuit Normandië

internationale focus

internationale focus

UK POL NL DUI

USA CAN UK NL DUI

Normandië

Normandië

FOCUS NATIONAAL BEVRIJDINGSMUSEUM 1944-1945 GROESBEEK MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | ©

5

MUSEUM WO2 NIJMEGEN

MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | ©

6

centra die een onderwerp verdiepen of een nadere aanduiding van het

Het Bevrijdingsmuseum in Groesbeek ligt verhaaltechnisch het dichtst

vestigingsgebied geven (site musea). Drie musea hebben het initiatief ge-

tegen de WO2-brede context van het museum in Nijmegen aan en kan

nomen om hierin nauw samen te werken en het Vrijheidsmuseum WO2

een belangrijke leverancier van objecten voor de iconische presentatie

te realiseren. Andere musea in Nederland kunnen in de toekomst ook

in Nijmegen worden. De vestiging in Groesbeek zal zich toespitsen op

aansluiten bij deze coalitie. Denkbaar zijn samenwerkingen op het gebied

de luchtlandingen ter plekke, de massale troepenopbouw in het Rijk van

van marketing, onderwijsprogrammering, tentoonstellingsprojecten en

Nijmegen en de start van het Rijnlandoffensief, ook bekend als Operatie

onderzoek om zo de totale kwaliteit van het WO2 aanbod te verhogen.

Veritable, waarbij een half miljoen geallieerde militairen zich inlegerden

Het is bovendien de verwachting dat in de komende jaren onderdak

in het Rijk van Nijmegen. Het werd de grootste aanval in de geschiedenis

gezocht moet worden voor collecties waarvoor de hoeders vanwege hoge

vanaf Nederlands grondgebied. Na de doorbraak in het Rijnland werd de

leeftijd of groeiende kosten niet langer kunnen zorgen. Het Vrijheidsmu-

rest van Nederland bevrijd en kon de opmars naar Berlijn beginnen. Het

seum WO2 kan hier een regiefunctie innemen en zo tegemoetkomen

was een scharnierpunt in de Tweede Wereldoorlog in geografisch en his-

aan de gewenste bestelvorming in de sector. Collecties kunnen worden

torisch opzicht, zowel voor het burger- als het militaire domein. Er is een

opgevangen, herverdeeld, ontdubbeld en opnieuw ondergebracht. Deze

eerste vlekkenplan gemaakt waarbij het museum in een compacte vorm

regiefunctie moet nog worden uitgewerkt, wat zal gebeuren in samen-

zal aansluiten bij het centrale museum en de beide andere site-musea.

spraak met de branchevereniging Stichting Musea en Herinneringscentra 40-45.

Berlijn

Berlijn Nijmegen

Groesbeek

O

G

Londen

N G

Londen

O

thematische focus

thematische focus overzicht WO II samenhang oriëntatie verwijzing

Operatie Market Garden Frontlinie Operatie Veritable/Rijnlandoffensief Opmars naar Berlijn

internationale focus NL USA UK CAN POL DUI

nationale focus NL

Normandië

Normandië

LOKALE POSITIONERING VAN LIBERATION MUSEA

MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | ©

7

INTERNATIONALE POSITIONERING VAN LIBERATION MUSEA MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | ©

8

O

Airborne Museum ‘Hartenstein’ in Oosterbeek moderniseerde haar aanbod reeds enkele jaren geleden, waarbij voor het eerst in Nederland

De Europese dimensie: Liberation Route

een eerste persoons-tentoonstellingstechniek werd toegepast (‘Airborne

Het Vrijheidsmuseum WO2 wordt een onderdeel van de Liberation Route

Experience’). De omslag heeft destijds tot een verdubbeling van het be-

Europe, een serie musea en herdenkingsplaatsen langs het pad dat de

zoekersaantal geleid en tot grote waardering van jongeren en veteranen.

geallieerden destijds aflegden van Londen naar Berlijn. De betekenis van

Het Informatiecentrum ‘Slag om Arnhem’ naast de John Frostbrug in Arn-

dit pad wordt aanschouwelijk gemaakt. Zo ontstaat een museum met

hem maakt integraal onderdeel uit van het Airborne Museum. Momenteel

internationale allure en voor bezoekers een nieuw zicht op de beteke-

wordt de mogelijkheid tot een tweede Informatiecentrum in Driel onder-

nis van Europa. Met steun van het vfonds wordt de Liberation Route de

zocht, waar het aandeel van de Poolse strijdkrachten tijdens de Slag om

komende jaren naar Europees niveau opgeschaald. Daartoe is samen-

Arnhem belicht wordt. In 2014 wordt de eerste grote expositie geopend

werking gezocht en gevonden bij tal van lokale overheden in Engeland,

over de Evacuaties in de regio naar aanleiding van de Slag om Arnhem,

Frankrijk, België en Duitsland. Het doel is nadrukkelijk om niet alleen de

gekoppeld aan een grootschalig Burgerparticipatieproject, waarmee het

geschiedenis in Europese context te belichten, maar juist ook de waarde

museum naast de militair-historische verhaallijn zich verder positioneert

van Europese eenheid in het heden. Vanaf de start zal de aanleiding en

van en voor de bewoners in de regio.

de actuele betekenis van Europa in het museum een prominente plek krijgen.

Berlijn O N G

Londen

N

O

G

De Oversteek Nijmegen. In het concept van Vrijheidsmuseum met site musea en het omringende herdenkingslandschap kan ‘De Oversteek’ als

De regionale dimensie: site musea

één van de sites worden opgenomen. De Oversteek markeert een be-

De musea in Groesbeek en Overloon, die samen met het reeds gereno-

langrijk historisch moment in WO2. Zowel in de vormgeving en informatie

veerde museum in Oosterbeek het initiatief voor het centrale WO2 muse-

in het buitengebied als bij de verwijzingen in het Vrijheidsmuseum naar

um namen, moderniseren hun aanbod zodat de onderlinge samenhang

deze gebeurtenissen kan hier de nodige aandacht aan worden gegeven.

wordt versterkt. Hun verhaal binnen de Liberation Route spitst zich toe op de Operatie Market Garden, die zoals bekend een dramatisch verloop had en waarbij de plaats van handeling aanleiding geeft voor vier specifieke vertellingen:

Normandië

O MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | ©

9

MUSEUM WO2 | CONCEPT 23-05-2012 | ©

10

21

Hoofdstuk 2

DE LOCATIE Er is een schitterende locatie voor het Vrijheidsmuseum WO2 gevonden, aan de voet van De Oversteek in Nijmegen-West. Deze brug verbindt het museum met de Oost Nederlandse regio, en met het Duitse achterland, zodat het museum een flink spreidingsgebied heeft. Bovendien markeert de ligging een historisch moment in WO2. Precies op deze plek vond de Waaloversteek plaats; één van de meest heldhaftige momenten uit de Tweede Wereldoorlog. Het Vrijheidsmuseum WO2 wordt gehuisvest in de VASIM in Nijmegen,

zullen het elke dag zien. Nijmegen is een aantrekkelijke stedelijke be-

een voormalig fabrieksgebouw dat na de oorlog met Marshall-steun

stemming voor verblijfs- en dagtoerisme en te midden van een cultuur-

werd gebouwd. Het ligt vlak bij de plek waar een roemruchte actie in de

en natuurhistorisch aantrekkelijk en afwisselend gebied. Ook is er een

Tweede Wereldoorlog plaatsvond: de heroïsche oversteek op 20 septem-

sterke inhoudelijke relatie van de stad met het onderwerp van het muse-

ber 1944 van Amerikaanse para’s in roeibootjes op klaarlichte dag. Onder

um: de stad vormde het decor van zowel Market Garden als de start van

een immens vijandelijk vuur slaagden militairen van de Amerikaanse

het Rijnland Offensief, terwijl eerder, in februari 1944 bij een Amerikaans

82e Luchtlandingsdivisie er in de overkant te bereiken. Hierdoor vielen

vergissingbombardement circa 800 burgerslachtoffers vielen. Qua aantal

de Waalbruggen in handen van de geallieerden en dit luidde uiteindelijk

slachtoffers was dit na Rotterdam het grootste bombardement op een

de bevrijding van Nijmegen in. Deze operatie is de meest gedecoreerde

Nederlandse stad tijdens WO2. In en om Nijmegen ligt een gebied met

van de Tweede Wereldoorlog in Nederland, vanwege de heldenmoed die

een groot aantal herinneringsplekken, monumenten, erevelden en voor-

werd opgebracht voor de bevrijding. Een betere locatie voor het nieuwe

malige slagvelden.

Vrijheidsmuseum WO2 is nauwelijks denkbaar. Zeker ook omdat de plek strategisch tussen de site musea in ligt, onderdeel uit maakt van de

Gebiedsontwikkeling Waalfront

Liberation route en goed past in de ambities van het Waalfront, de nieu-

Vrijheidsmuseum WO2 maakt deel uit van het Waalfront, één van de

we stadswijk aan de Waal.

sleutelprojecten in Gelderland. Het Waalfront wordt een nieuwe, spraakmakende en inspirerende stadswijk aan de Waal met woningen, voorzie-

De strijd om Nijmegen werd beslist op 20 september 1944. De Ame-

ningen, veel openbare ruimte en een plek aan de rivier waar iedereen

rikanen en de Britten hadden besloten de beide bruggen zowel van

kan komen. Een waardevolle aanvulling voor Nijmegen West en, door de

de noord- als van de zuidkant aan te vallen. Om 15.00 uur sprongen

ligging vlakbij het centrum, ook voor de hele stad. Er komen zo’n 2000

de Amerikanen in hun met zeildoek bespannen roeibootjes en ped-

nieuwe woningen en voorzieningen. Het Waalfront bestaat straks uit zes

delden naar de overkant. Hoe dichter zij bij de andere oever kwamen

deelgebieden. Alle deelgebieden hebben een eigen karakter met de

hoe gemakkelijker ze waren te raken. Hele boten verdwenen onder

Waal als rode draad. Overal is de verbinding met de rivier gezocht, zodat

water. Om sneller vooruit te komen gebruikten de soldaten de kolven

iedereen optimaal profiteert van wonen en ondernemen op zo’n unieke

van hun geweren om te roeien. 48 Amerikanen en een onbekend

locatie. Ook het Vrijheidsmuseum WO2 maakt een logische verbinding

aantal Duitse soldaten kwamen daarbij om het leven. Van de 26

met de rivier en met de brug door het verhaal van de oversteek met can-

boten die vanaf de zuidoever (nabij de Vasim) vertrokken, konden er

vasboten in de openbare ruimte te verwerken en een uitzichtpunt aan de

maar 13 opnieuw gebruikt worden voor de volgende aanvalsgolf. De

Waal op deze roemrijke plek te maken.

rest was óf tijdens de oversteek zwaar beschadigd óf gezonken. Soms dreven de boten met de doden en gewonden aan boord

In ruimtelijk opzicht vormt het Vasim-gebouw samen met de nieuwe

stroomafwaarts. Een triestere aanblik was nauwelijks voorstelbaar.

stadsbrug een centraal element in het Sleutelproject en levert het een

De soldaten die de oversteek hadden overleefd en aan land waren

belangrijke bijdrage aan de verdere functionele en beeldbepalende

gekomen vochten zich een weg naar de dijk, recht op de Duitsers

structuurversterking van de stad Nijmegen. Het museum levert hiermee

af die zich daar verschanst hadden. De spoorbrug én de Waalbrug

een hoge bijdrage aan de totale gebiedskwaliteit van het (sleutel)project

werden uiteindelijk om 19.00 uur veroverd. Nijmegen was daarmee

Waalfront.

bevrijd! De Britse tanks trokken de volgende dag, op 21 september 1944, richting Arnhem. Bron: www.noviomagus.nl Ligging De locatie voor het nieuwe Vrijheidsmuseum is makkelijk bereikbaar voor bezoekers uit het westen (A15), noorden en noordoosten (A325), zuiden en zuidoosten (A73, N326). Omdat het VASIM-gebouw pal langs De Oversteek ligt, is er met een eenvoudig visueel of architectonisch gebaar een niet te missen landmark van te maken. Tienduizenden automobilisten

23

vervolg

DE LOCATIE Stadsbrug De Oversteek De nieuwe stadsbrug, die je straks bijna kunt aanraken vanuit het Vrijheidsmuseum WO2, wordt in november 2013 in gebruik genomen. Op de zuidoever schampt de brug De Vasim en landt op de nieuwe Nyma rotonde. Tussen de Waal en het Gaziantepplein (Neerbosscheweg/Ener-

“We bieden gelegenheid voor het inpassen van zowel het museum als de Cultuurspinnerij”

gieweg) wacht de geheel gewijzigde Energieweg op het verkeer dat vanaf

Cultuurspinnerij De Vasim

november 2013 gebruik gaat maken van De Oversteek.

Talentvol, jong of oud, ambachtelijk, beginnend of ervaren: cul-

Een lichtkunstwerk maakt gebruik van 48 paar lantaarnpalen op de brug.

tuurspinnerij De Vasim is een plek waar kunstenaars en bedrijven

Deze lantaarnpalen staan symbool voor de 48 Amerikaanse militairen die

elkaar inspireren en een vruchtbare wisselwerking met elkaar aan-

de dood vonden bij de militaire actie. Het kunstwerk laat iedere avond,

gaan. De Vasim is een kunstzinnige en culturele bedrijfsgemeenschap

bij het invallen van de schemering, de lantaarnpalen van zuid naar noord,

en vestigde zich in 2002 in De Vasim. Vanaf het begin is het doel

paar voor paar aangaan, in het tempo van een trage pas. Zo wordt de

geweest om er een permanente broedplaats voor de creatieve sector

oversteek elke dag symbolisch herhaald. Aan de oever van de Waal waar

van te maken. Anno 2013 biedt het imposante gebouw onderdak aan

de brug aan land komt wordt een meditatieve herdenkingsplek gemaakt

ruim 40 kunstenaars en culturele bedrijven met verschillende ach-

(zie verderop).

tergronden. Allemaal hebben ze in De Vasim een inspirerende plek gevonden om te werken. Dat vonden ook de 24.000 bezoekers die

Van spinnerij tot Vasim

het afgelopen jaar de Cultuurspinnerij bezochten voor één van de

De museumlocatie behoort tot een voormalig groot industriegebied, waar

vele activiteiten.

in de periode tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog diverse fabrieken

De Vasim heeft als missie een centrum te zijn voor creëren, leren en

en de elektriciteitscentrale werden gevestigd. Een van deze bedrijven is

beleven, waar talent ontwikkeld wordt en ruimte is voor experiment.

de voormalige NV Kunstzijdespinnerij NYMA. Deze spinnerij werd in 1928

De schilders, de bouwers, de dansers, de denkers, de scheppers, de

opgericht door een groep Twentse textielfabrikanten. De NYMA was ja-

ondernemers, de spelers: ze krijgen de ruimte om trends te zetten.

renlang de grootste werkgever van Nijmegen en telde in 1955 meer dan

Om cultuur te maken, te beleven en te leren in de culturele waar-

2.000 werknemers. Tegenover het NYMA-complex werd in 1948 aan de

deketen waar coproductie en ondernemerschap voorop staan. De

Winselingseweg een compleet nieuwe spinnerij gebouwd. Dit bijzondere

Cultuurspinnerij heeft op het Vasimterrein daarmee een krachtig

voorbeeld van industriële wederopbouwarchitectuur werd met (Ameri-

economisch fundament gelegd voor kunst en cultuur in Nijmegen.

kaanse) Marshallhulp gerealiseerd. De werkloze cultuurspinnerij kreeg in

De Cultuurspinnerij en Stichting Museum WO2 zijn in gesprek om

1985 een nieuwe bestemming toen de VliegAs SinterMaatschappij

te kijken of en hoe beide functies op een goede manier in De Vasim

(VASIM) er onderdak vond. Na aanhoudende protesten over de schadelij-

gehuisvest kunnen worden.

ke effecten van dit bedrijf, werd het in 2000 gesloten.

25

2.1 Het gebouw Het WO-II museum maakt gebruik van de rauwe, industriële ver-

een hoogwaardige binnen afwerking. De route vervolgt haar weg omhoog

schijning van het Vasimgebouw. Deze laten we waar mogelijk intact,

tot de 4e en 5e verdieping, (‘Strijd & Verzet’, ‘Vernietiging’ ‘Weg naar de

zowel exterieur als interieur. Daarbinnen worden strakke, kleurrijke

Vrijheid’) waar met minimale ruimtelijke ingrepen het gebouw als decor

en multimediale elementen aangebracht als contrast. Op andere

wordt gebruikt. Het thema ‘Vrijheid’ is een hoogtepunt, gesitueerd op het

momenten wordt juist het kolossale karakter van het gebouw ge-

dak met een fantastisch uitzicht richting Waal en stad. Via het thema ‘Af-

bruikt om theatrale effecten te bereiken. Op weer andere momenten

rekenen en Opbouwen’ daalt de bezoeker tenslotte af naar de Boulevard

wordt de stoere, bunkerachtige sfeer zichtbaar gemaakt, zodat het

van de Vrijheid: een kleurrijke, open ruimte die de verworvenheden van

museum monumentale, maar ook activistische zeggingskracht heeft.

vrede & vrijheid accentueert.

Met behulp van een architectonische ingreep is de entree aan de zuidzij-

De Boulevard bevat secundaire ruimtes zoals horeca, tijdelijke tentoon-

de duidelijk zichtbaar en onderscheidend van overige toegangen vorm-

stellingsruimtes, onderwijsruimte en een in grootte verstelbare zaal voor

gegeven. Aan de stadsbrugzijde (oostzijde) behoudt het gebouw haar

evenementen. Ook informatiekiosken voor mensen die meer willen we-

gesloten aard. Aan de zonzijde (westzijde) opent de gevel zich naar de

ten en zich verder willen verdiepen in het onderwerp, bijvoorbeeld door

parkeerplaats annex het evenemententerrein, door middel van nieuw aan

een bezoek aan een sitemuseum en andere WO2 erfgoedinstellingen

te brengen gevelopeningen. Een of meerdere grote bordestrappen aan

in de buurt. Naast het historische gedeelte (2.300 m2) en de Boulevard

de buikzijde bieden vanaf het terrein een toegang tot de transparante

(1.300 m2) bevat het Vasimgebouw atelierruimte, de eerder genoemde

Boulevard in het gebouw met haar horeca- en evenementenruimte. Maar

evenementenruimte (1.000 m2), kantoorruimte voor medewerkers van

het bordes kan ook worden benut als tribune of podium bij buiteneve-

museum en Cultuurspinnerij (300 m2), serviceruimtes (100 m2) en een

nementen. Op de hoek van het evenemententerrein wordt een kleine

museumdepot (500 m2).

theaterzaal ingericht. Deze is los van de grote Boulevard te openen en biedt daardoor mogelijkheid van kleinschalige producties. De eerste onderdelen van de museumroute (‘Intro’, ‘Crisis’, ‘Recht van de Sterkste’, ‘Zwarte Schapen’, ‘Landhonger’, ‘Inval en Bezetting’, ‘Wereldbrand’ en ‘Wapentuig’) worden uitgevoerd als dozen in de ruimte met

27

vrijheid

docucentrum / bibliotheek

2.2 Plankaart doorsnede

vernietiging weg naar de vrijheid

tijdelijke tentoonstelling afrekenen en opbouwen

evenementenzaal museum winkel

horeca

evalueren

kantoren

11

12 13

10

VRIJHEID

09

16

13

15

14

09

08

07

wereldbrand / wapentuig

strijd en verzet

20

17

06

05

landhonger

inval en bezetting

19

18

04

03

recht van de sterkste

zwarte schapen

ENTREE 02

01

introductie

crisis

entree 30

de ruigheid van het industriële gebouw vormt de ondergrond voor de inhoudelijke beleving

02

Introductie

03

Crisis

10

Vernietiging

11

Weg naar de vrijheid

04

Recht van de sterkste

05

Zwarte schapen

12

Vrijheid

13

Afrekenen en opbouwen

06

Landhonger

07

Inval en bezetting

06 00

Evalueren

00

Herinneren

08

Wereldbrand / wapentuig

09

Strijd en verzet

00

Ontmoeten

00

Ontspannen

2.3 Duurzaamheid Het project Vrijheidsmuseum WO II ondersteunt duurzaamheids-

meer-investering van circa 5 – 10% op de bouwkosten, maar genereert

doelstellingen, zoals deze door de gemeente Nijmegen en provincie

ook 5 – 10% voordeel op de gebouwgebonden exploitatie. De ambitie

Gelderland worden geambieerd. Natuurlijk is het herbestemmen van

ten aanzien van de GPR ligt hoog: doelstelling is gevalideerd een gemid-

een bestaand vastgoedcomplex als de oude Vasim fabriek een duur-

delde score te halen van minimaal 7.5 op de modules Energie, Milieu,

zaamheidstopic van formaat, het draagt bij aan het spaarzaam om-

Gezondheid, Gebruikskwaliteit en Toekomstwaarde (met een score van

springen met de ruimte die we bebouwen. Herbestemmen bespaart

minimaal 7.0 op het thema Milieu). Uit een gehouden nulmeting is geble-

veel energie die anders zou gaan zitten in sloop, het aanvoeren van

ken dat momenteel alleen het thema Milieu voldoet aan bovenstaande

nieuwe bouwmaterialen en het optrekken van een nieuw gebouw.

voorwaarde. De overige thema’s voldoen niet aan de gestelde eisen en

Ook smeert het herbestemmen van een bestaand gebouw de mili-

zullen opgewaardeerd moeten worden. Inmiddels is een breed scala aan

eulast van de gebruikte materialen uit over een nog langere periode.

mogelijke maatregelen geïnventariseerd. In een volgende fase worden

Tenslotte draagt het herbestemmen van de Vasimfabriek bij aan het

de daadwerkelijk te treffen maatregelen geselecteerd aan de hand van

revitaliseren van de openbare ruimte.

criteria als (logistieke en technische) haalbaarheid en relevant terugverdienvermogen. Het belangrijkste en meest beeldbepalende aspect van

Bij keuzebepaling van duurzaamheidsmaatregelen zal goed worden ge-

duurzaamheid betreft het gebouw zelf, dat voor de derde keer in zijn

keken naar voorzieningen die positief bijdragen aan de gebouwgebonden

bestaan een nieuwe functie krijgt.

exploitatie. In het ontwerp zal dus onderscheid worden gemaakt tussen maatregelen voor de bühne (gaan we niet doen) en maatregelen die werkelijk opportuun zijn. Als voorbeeld geldt aansluiting op het toekomstige stadswarmtenet, dat nabij het Vasim gebouw gesitueerd gaat worden. Om het aldus verkregen pakket te kwalificeren hanteren we de Gemeentelijke Praktijkrichtlijn (GPR). Het aan de hand van de GPR meetbaar bereiken van een onderscheidend niveau van duurzaamheid behoeft een

Het belangrijkste en meest beeldbepalende aspect van duurzaamheid betreft het gebouw zelf, dat voor de derde keer in zijn bestaan een nieuwe functie krijgt. 35

versie 7

doorsnede

maten zijn indicatief

111.000 20.000

20.000

Doorsnede

20.000

Indicatieve schetsen

10.000

20.000

INDEX

9.000

Doorbreken plafond Doorbreken muur

STRIJD VERZET DOCU CENTRUM

glazen opbouw

DAK

AFREKENEN OPBOUWEN

VRIJHEID

STRIJD VERZET

9.000

WO2 Museum WO2 Museum Boulevardfuncties Cultuurspinnerij individueel Cultuurspinnerij collectief WO2 Museum Boulevardfuncties & Cultuurspinnerij collectief

Verwijderen

WEG NAAR DE VR IJHEID

5 4 3 2 1 BG

VERNIETIGING

KANTOREN EVALUEREN WERELDBRAND / WAPENTUIG

MUSEUM CAFE / RESTAURANT

MUSEUM WINKEL LAND HONGER

INVAL EN BEZETTING

PROGRAMMEERBARE RUIMTE

RECHT V/D STERKSTE

ZWARTE SCHAPEN

CRISIS

INTRO

KANTOREN ENTREE

versie 7

OOST

begane grond 20.000

20.000

10.000

20.000 9.000

INDEX WO2 Museum WO2 Museum Boulevardfuncties Cultuurspinnerij individueel Cultuurspinnerij collectief WO2 Museum Boulevardfuncties & Cultuurspinnerij collectief

Verwijderen Doorbreken plafond

TOILETTEN LIFT

ZUID

TOILETTEN

40.000

LIFT

DEPOT / OPSLAG

6.000

TOILETTEN

afsluitbaar

WERELDBRAND / WAPENTUIG

INVAL & BEZETTING

LANDHONGER

ZWARTE SCHAPEN

RECHT V/D STERKSTE

CRISIS

INTRO

ENTREE

17.000

NOORD

TECHNISCHE RUIMTE

STRIJD & VERZET

Het historische gedeelte van het museum bevat vier lagen met een

tuur: de rauwheid daarvan wordt gebruikt als achtergronddecor van

wisselend ritme. De tijdvakken zoals boven beschreven zijn een verfij-

het museum. Ook het buitenterrein wordt minimalistisch ingericht,

ning van de bestaande canon, passen naadloos bij de huidige PO/VO

met een duidelijke verwijzing naar de voet van de brug. Een lieu de

leerdoelen (waarbij naast geschiedenis, ook maatschappijleer en bur-

memoire.

gerschapsvorming belangrijk zijn). Ze worden vervangen op het moment

De stoere expressie van het Vasim gebouw krijgen we cadeau – maar

periode van 8-15 jr.). De tijdvakken zijn ingekapseld door een betonnen

niet voor niets. Het gebouw, ongeveer 60 jaar oud en als fabriek en

structuur, die uitdrukking geeft aan de monumentale ervaring, maar ook

cultuurcluster zeer intensief gebruikt, moet geheel worden opgeknapt.

aan het industriële aspect van de strijd. In beton zijn niet alleen ruimtes

Hiertoe gaan we het bouwkundige deel en de technische installaties

te verkleinen en te vergroten, er is ook ontzagwekkende autoriteit of juist

herstellen, aanpassen en uitbreiden. Zodoende bieden we gelegenheid

totale destructie mee uit te beelden.

het terrein wordt rondom aangepakt om ruimte te bieden aan parkeren

Over de betonnen structuur zijn nissen gemaakt waarin iconische voor-

en evenementen.

werpen te zien zijn. De bril van Hannie Schaft, de moffenpeiler, een strip Davidsterren op de rol. Deze kan eens in de 5-10 jaar worden aangepast

WO2 MUSEUM | CONCEPT INRICHTING VASIM 12-03-2013 | versie 7 | ©

CULTUURSPINNERIJ INDIVIDUEEL

DEPOT / OPSLAG

te realiseren, wordt een list uitgehaald met de bestaande architec-

voor het inpassen van zowel het museum als de Cultuurspinnerij. Ook 17.000

Doorbreken muur

Vervanging van de tentoonstelling

dat er behoefte is aan een fundamenteel nieuw oorlogsverhaal (na een

9.000

Begane grond

Om het museum voor een fractie van de reguliere museale kosten

maten zijn indicatief

111.000 20.000

2.4 Belangrijkste ingrepen binnen

WO2 MUSEUM | CONCEPT INRICHTING VASIM 12-03-2013 | versie 7 | ©

De fundering, het betonnen skelet en het dak van het gebouw worden

(na 5 jaar een bescheiden midterm review, na 10 jaar definitieve her-

hersteld en, waar dat functioneel nodig is, voorzien van nieuwe openin-

ziening). De laatste en meest beweeglijke laag bestaat uit audiovisuele

gen. De begane grond heeft daarbij bijzondere aandacht in verband met

projecties die getuigenissen, ruw beeldmateriaal of juist poëtische inter-

de noodzakelijke waterkering: momenteel is de vloer “lek” zodat bij hoge

pretaties van die tijd uitbeelden. Deze kan jaarlijks worden aangepast.

waterstanden de begane grond onder water loopt. De karakteristieke

Alle lagen kunnen in wisselende tempo’s worden vervangen. Het museum

gevel wordt geheel schoongemaakt, opgeknapt en waar nodig voorzien

wordt daarmee een verhalenmachine die niet veroudert; een dynamisch

nieuwe openingen. Aan de westzijde van het gebouw wordt over de volle

monument.

lengte van de eerste verdieping een geheel transparante strook aangebracht. Dat brengt licht, lucht en sfeer op de Boulevard van de Vrijheid. Nieuwe centrale voorzieningen worden geïnstalleerd voor warmteregeling en luchtbehandeling. Ook voor de elektrotechnische installaties worden INDEX

FILM / LEZING ZAAL

WO2 Museum OOST WO2 Museum Boulevardfuncties Cultuurspinnerij individueel Cultuurspinnerij collectief 111.000 WO2 Museum Boulevardfuncties & Cultuurspinnerij collectief 20.000

Verwijderen

1e verdieping

Doorbreken plafond Doorbreken muur

20.000 10.000

versie 7 (NIEUWE / TRIBUNE) maten TRAP zijn indicatief 20.000

Bestaande en nieuwe vloeren, plafonds en binnenwanden worden mooi afgewerkt. Voor een goede logistiek worden nieuwe routes, stijgpunten

20.000

9.000

en sanitaire voorzieningen gecreëerd. Met name de toegankelijkheid voor

9.000

WEST

1e verdieping

nieuwe centrale voorzieningen aangelegd.

mensen met een mobiliteitsbeperking vormt hierbij een bijzonder aan-

NIEUWE ENTREE

WO2 MUSEUM | CONCEPT INRICHTING VASIM 12-03-2013 | versie 7 | ©

dachtspunt. Het project streeft naar het verkrijgen van het Internationaal Toegankelijkheidssymbool voor de publieke functies.

CULTUURSPINNERIJ INDIVIDUEEL

CULTUURSPINNERIJ COLLECTIEF

17.000

Na het gereed brengen van het gebouw worden de museale functies CULTUURSPINNERIJ INDIVIDUEEL

ingericht. Sommige thema’s worden hiertoe als objecten in de nieuwe ruimte gesitueerd. Maar er zullen ook delen van het Vasim gebouw zelf

EVALUEREN

TOILETTEN

BOULEVARD VAN DE VRIJHEID MUSEUM WINKEL

TIJDELIJKE TENTOONSTELLING

MUSEUM CAFE / RESTAURANT

PROGRAMMEERBARE RUIMTE

KANTOREN VERGADER RUIMTE

ZUID

40.000

LIFT

‘vrijheid’ wordt gesitueerd op het dak, hiertoe wordt een grotendeels transparante dakopbouw aangebracht. Voor de Boulevard van de Vrijheid, de multifunctioneel programmeerbare ruimten en voor de Cultuurspinnerij worden de desbetreffende gebieden casco en afgewerkt opgeleverd, zodoende dat deze direct geschikt zijn voor verdere inrichting.

afsluitbaar

BUITENZIJDE MONUMENT

(NIEUWE TRAP)

STRIJD VERZET

afsluitbaar

afsluitbaar

TOILETTEN

LIFT

sche schacht waarin een prachtige looproute wordt voorzien. Het thema

TOILETTEN

6.000

KEUKEN

EXPEDITIE STRAAT

17.000

NOORD

als themaruimte worden ingericht, bijvoorbeeld een bestaande, techni-

TERRAS FILM / LEZING ZAAL

INDEX Verwijderen Doorbreken plafond Doorbreken muur

WO2 Museum WO2 Museum Boulevardfuncties Cultuurspinnerij individueel Cultuurspinnerij collectief WO2 Museum Boulevardfuncties & Cultuurspinnerij collectief

(NIEUWE TRAP / TRIBUNE)

37

WEST WO2 MUSEUM | CONCEPT INRICHTING VASIM 12-03-2013 | versie 7 | ©

2.5 Aanpassingen buitenterrein Ook het buitenterrein wordt minimalistisch ingericht, met een duide-

Op het terrein staan nu L-wanden die in de tijd van de Vasim werden

lijke verwijzing naar de voet van de brug. Een lieu de memoire.

gebruikt als tussenschotten tussen de opslag van de verschillende kleikorrels. Deze wanden zien we als een ‘kamerscherm’ tussen het museum

Het Bureau Stedenbouw en Architectuur van de gemeente Nijmegen

en de parkeerplaats en als een vrijplaats voor graffiti. Deze vrijplaats kan

heeft een schetsontwerp gemaakt van het directe buitengebied rondom

mogelijk gekoppeld worden aan een thema uit het museum. De tussen-

Vasim. Aanpandig is een grote parkeerplaats annex evenemententerrein.

stukken dienen worden verwijderd. Het handhaven van de wanden levert

Door de grote bordestrap is het terrein eenvoudig te voorzien van een gi-

spannende doorzichten op naar de horizon. Daarnaast ontstaat er een

gantische tribune (trap) met skybox (Boulevard van de Vrijheid). De bijzon-

meer intieme ruimte tussen het gebouw en het terrassen de keerwanden.

derheid van het gebouw wordt geaccentueerd door de kom waarin het gebouw met plein ligt, met groenstroken te benadrukken. Door komende groenstroken staat het Vasimgebouw enigszins los van de omgeving, wat de imposantheid benadrukt. Bezoekers worden verleid om een kleine wandeling langs de rand van de kom, via de lopers van de brug naar de Waaloever te maken, middels kleine ‘vrijheidsfollies’ die op regelmatige afstanden langs het wandelpad staan en waarop een thema van de Nijmeegse oorlogsgeschiedenis is uitgewerkt. Betonnen bootjes in de vorm van de canvasbootjes dienen als

Betonnen bootjes als zitelement.

zitelement op de route.

De bootjes verwijzen naar de canvas bootjes waarmee de oversteek is gemaakt.

39

Hoofdstuk 3

ONTWIKKELING EN REALISATIE Voor de ontwikkeling en realisatie van het Vrijheidsmuseum WO2 wordt een slagvaardige en gecommitteerde organisatie opgezet. Dwarsverbanden worden gelegd en samenwerking wordt gezocht met partners in en buiten de WO2-sector, zodat het museum kan groeien naar een platform voor samenwerking op thema’s als oorlog, vrede, vrijheid, democratie en burgerrechten. De ontwikkeling van Vrijheidsmuseum WO2 kan niet alleen bekostigd worden uit de resultaten van het museum en is daarom alleen mogelijk met bijdragen van derden. Voor de ontwikkeling en realisatie van het museum hebben in elk geval het vfonds, provincie Gelderland en gemeente Nijmegen aangegeven een aanzienlijke bijdrage te overwegen. Een sluitende exploitatiebegroting is hierbij uitgangspunt. Komende fase wordt de plannen geconcretiseerd en uitgewerkt, hetgeen moet resulteren in realisatieovereenkomsten tussen de betrokken partijen. Een(markt-)onderzoek is nog niet afgerond en daarvan moeten de resultaten in de definitiefase nog verwerkt worden. Ook een te houden expertmeeting kan nog tot wijzigingen leiden.

Organisatie De drie stichtingsbesturen van het Airborne Museum in Oosterbeek, het Nederlands Nationaal Oorlogs- en Verzetmuseum in Overloon en het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 in Groesbeek zijn initiatiefnemers om een hoogwaardig, uniek en compleet aanbod te creëren. Enerzijds door de eigen musea conceptueel en inhoudelijk op elkaar af te

Kosten Bouw en inrichting Buitenruimte Aanloopkosten

17.664.000,00 2.700.000,00 1.000.000,00

Totaal

21.364.000,00

stemmen en meer toe te spitsen op de locatiegebonden geschiedenis en anderzijds door samen te werken in een nieuw te realiseren Vrijheidsmu-

In de kosten voor bouw, inrichting en buitenruimte van het museum is

seum WO2 dat het complete nationale verhaal vertelt. De initiatiefnemers

een post onvoorzien opgenomen, tevens zitten hierin alle bijkomende

staan nadrukkelijk open voor nauwe samenwerking met de andere oor-

kosten voor de verdere planvoorbereiding. De aanloopkosten dienen

logsmusea en herinneringsinstellingen in Nederland. Dit moet uiteindelijk

ter dekking van de kosten van het museum in het jaar voor de opening.

leiden tot een versterking van de WO2-sector in het algemeen en van de

Voordat de inkomsten in de exploitatie op gang komen, worden immers

kwaliteit en continuïteit van de eigen musea in het bijzonder.

al een groot aantal werkzaamheden verricht (organisatie, marketing, etc.). Naast voornoemde investeringskosten is een duurzaamheidsambitie

Voor de totstandkoming van de samenwerking en de ontwikkeling en rea-

geformuleerd (zie hoofdstuk 2.4). Om de gedefinieerde ambitie te kun-

lisatie van het Vrijheidsmuseum wordt een slagvaardige, gecommitteerde

nen realiseren is een additioneel investeringsbedrag van ongeveer € 1,3

en professionele bestuurs- en uitvoeringsorganisatie opgezet. Het stich-

miljoen noodzakelijk. Deze additionele investeringen moeten leiden tot

tingsbestuur Museum WO2 draagt verantwoordelijkheid over de realisatie

een verbeterde exploitatie. Of en in welke mate de gewenste maatregelen

van het Vrijheidsmuseum WO2, inclusief het opstellen van een samen-

worden doorgevoerd hangt onder meer af van het kunnen verkrijgen van

werkingskader voor musea WO2. In dit Stichtingsbestuur zijn de drie site

voldoende investeringsmiddelen.

musea bestuurlijk vertegenwoordigd. De stichtingsbesturen in Groesbeek, Overloon en Oosterbeek zijn zelf verantwoordelijk voor de renovatie en

Behalve investeringen in het Vrijheidsmuseum WO2 zijn ook investerin-

aanpassingen in de site musea (voor zover dat nog nodig is), maar kun-

gen noodzakelijk in de site-musea. Het gaat daarbij met name om een

nen voor de uitvoering aansluiting zoeken bij de uitvoeringsorganisatie

nieuwbouwopgave in Groesbeek en een sloop- en herinrichtingsopgave in

Museum WO2.

Overloon. De kosten hiervan zijn, bij een vergaande samenwerking tussen de betrokken musea, in totaal geraamd op € 4,6 miljoen exclusief BTW.

Totale investering

Het vfonds staat niet op voorhand afwijzend tegenover het leveren van de

De totale investeringen in het Vrijheidsmuseum WO2 bedragen circa €

hiertoe benodigde middelen en zal deze in samenhang met haar bijdrage

21,4 miljoen exclusief BTW. Hierin zijn inbegrepen de (ver)bouw- en inrich-

aan Vrijheidsmuseum WO2 beoordelen.

tingskosten van het museum, de realisatie van de buitenruimte alsook de aanloopkosten. In navolgende tabel zijn deze kosten weergegeven.

41

vervolg

ONTWIKKELING EN REALISATIE Exploitatiebegroting

belangrijke rol vervult en wezenlijk groter is en meer te bieden heeft dan

Museum in 2015 open

Belangrijk is dat het initiatief kan rekenen op een groot draagvlak. In-

De haalbaarheid van het museum is niet alleen afhankelijk van de inves-

de site-musea. Geconstateerd kan worden dat bij bezoekersaantallen en

De voorliggende visie op concept, gebouwstudie en haalbaarheid moet

middels betuigen ruim 50 vooraanstaande (culturele) instellingen en

teringen. Het duurzaam in stand kunnen houden van het Vrijheidsmuse-

gemiddelde entreeprijzen conform het uitgevoerd doelgroepen- en ben-

uiteindelijk resulteren in:

bedrijven hun adhesie aan de komst van het nieuwe museum, waaronder

um WO2 hangt met name af van de feitelijke exploitatie na opening van

chmarkonderzoek er sprake is van een positief exploitatiesaldo. Indien

1. Een samenwerkingsorganisatie en uitvoeringsprogramma tussen

het Nationaal comité 4 en 5 mei, de Stichting Musea en Herinnerings-

het museum. In het kader van de exploitatiebegroting is een analyse uit-

uitgegaan wordt van minder bezoekers (middenscenario), een lager ge-

betrokken WO2-musea

centra, de Kamer van Koophandel, het Nederlands Openluchtmuseum,

gevoerd naar de kosten. Naast de kosten voor het beheer en onderhoud

wogen gemiddelde entreeprijs, maar gelijkblijvende ambities en formatie-

2. De totstandkoming van het Vrijheidsmuseum WO2

Stichting Liberation Route, Radboud Universiteit Nijmegen, Cultuurhis-

van het gebouw en de inrichting is ook gekeken naar de kosten voor

plaatsen is er sprake van een sluitende exploitatie. Daarnaast kan gecon-

3. De renovatie en aanpassingen van de site musea in Groesbeek en

torisch Platform Rijk van Nijmegen, Burgers’ Zoo, Kröller Muller Muse-

de organisatie. De kosten voor het programmeren en organiseren van

cludeerd worden dat er een aanzienlijke mate van beïnvloedbaarheid is

Overloon

um, Valkhof Nijmegen en het Regionaal Bureau van Toerisme KAN. Ook

evenementen zijn niet opgenomen (inclusief de extra FTE’s die hiervoor

op een duurzaam financieel gezonde exploitatie. Dit is in beeld gebracht

nodig zijn). Dit moet in de volgende fase worden uitgezocht. Uitgangspunt

met het basisscenario. In dat scenario kan de (gewogen gemiddelde)

Doelstelling is om in 2014 de realisatie te starten en in 2015 het museum

er komen nog steeds adhesiebetuigingen binnen. De initiatiefnemende

hierbij is wel dat er een batig netto resultaat te behalen valt.

entreeprijs met circa 18% en de bezoekersaantallen met circa 34%

te openen en de site musea te hebben aangepast. De stappen om hier-

musea, gemeente Nijmegen, provincie Gelderland en het vfonds hebben

terugvallen (ten opzichte van de ambitie). Door het terugbrengen van de

toe te komen bestaan grofweg uit de definitie-, ontwerp- en realisatiefase

allen aangegeven dat een breed draagvlak in de samenleving voor het

formatieplaatsen blijft een sluitende exploitatie mogelijk. De inkomsten

en de exploitatie- en beheerfase. In de komende fase (definitiefase) wor-

Vrijheidsmuseum belangrijk is. De komende periode blijft daarom de

uit entreegelden vallen in dat geval circa 46% lager uit. Uiteraard kunnen

den onder meer programma’s van eisen opgesteld en de aanbesteding

inspanning erop gericht om het Vrijheidsmuseum onder de aandacht te

in dat geval ook de gewenste ambities niet meer geheel worden ingevuld.

voorbereid voor de ontwerpwerkzaamheden voor het gebouw, de inrich-

brengen, bedrijven, instellingen en individuen aan dit plan te binden en

ting en de buitenruimte. De noodzakelijke studies voor de aanpassingen

nieuwe samenwerkingen aan te gaan.

Kosten Huisvestingskosten en onderhoud Kosten collectie en vaste expositie Overhead en marketingkosten Totaal exclusief personeel

400.000 150.000 490.000 1.040.000

hebben veel ondernemers in Nijmegen en regio hun adhesie betuigd. En

Het is van belang de exploitatie van het Vrijheidsmuseum WO2 ook in

in de site musea worden verricht. Een uitgewerkt en concreet onderne-

samenhang met de drie betrokken site-musea te bezien. Het is de ver-

mingsplan wordt opgesteld waarin de visie en het concept zoals beschre-

wachting dat het concept van een kerninstelling en site-musea ook een

ven in deze rapportage en de uitkomsten van de haalbaarheidsstudie uit

positieve uitwerking heeft op de site-musea en leidt tot een toename van

deze verkenningsfase worden vertaald naar de praktijk van de uitvoering.

Als uitgangspunt voor de personeelskosten is een formatie gehanteerd

de bezoekersaantallen. Echter door de ontwikkeling van het Vrijheidsmu-

van 18 betaalde FTE met gemiddelde totale arbeidskosten van 60.000

seum WO2 is het ook niet uit te sluiten dat de bezoekersaantallen in de

Deze fase wordt afgerond met samenwerkings- en realisatieovereenkom-

euro per FTE. Naast deze betaalde functies wordt een omvangrijk corps

site-musea (al dan niet tijdelijk) teruglopen, vanwege een aanzuigende

sten tussen de betrokken musea, Stichting Museum WO2 en de inves-

vrijwilligers ingezet voor diverse functies. De site-musea hebben hiermee

werking van de kerninstelling. In overweging wordt daarom gegeven een

terende partijen (gemeente Nijmegen, provincie Gelderland, vfonds). Met

goede ervaringen.

risicoreserve aan te leggen waarbij op basis van heldere spelregels een

het tekenen van deze overeenkomsten wordt er een beslissing genomen

uitname kan worden gedaan om tijdelijke tegenvallers in de exploitatie

voor realisatie (go/no-go besluit).

De kosten in de exploitatie dienen te worden gedekt uit de opbrengsten

op te vangen. Door inzet van een eventuele risicoreserve ontstaat tijd

in de exploitatie. Een sluitende exploitatiebegroting is een randvoorwaar-

om de exploitatiekosten en de exploitatieopbrengsten van de individuele

Partners en adhesies

de voor de investerende partijen, vfonds, provincie Gelderland en Ge-

musea in balans te brengen.

Door het leggen van dwarsverbanden en samen te werken met partners kan het Vrijheidsmuseum WO2 doorgroeien tot een platform voor sa-

meente Nijmegen.

menwerking met andere oorlogsmusea en herinneringscentra. Maar ook De inkomsten van het museum hangen met name af van de ontvangen

wordt samenwerking gezocht met musea en instellingen die zich mani-

entreegelden. Uitgangspunt hierbij is de ambitie zoals verwoord in het

festeren in WO2-gerelateerde thema’s zoals vrede, vrijheid, democratie en

voorliggend document, een museum met (inter)nationale allure en dito

grondrechten. Expertise kan worden gedeeld en taken kunnen gezamen-

aantrekkingskracht. De bezoekersaantallen zijn hierbij ingeschat con-

lijk worden opgepakt. Wetenschappelijke centra, archieven en documen-

form een uitgevoerd doelgroepen- en benchmarkonderzoek. Daarnaast

tatiecentra kunnen het museum gebruiken voor contact en uitwisseling

is vanuit het voorzichtigheidsbeginsel een tweetal andere scenario’s

met het bezoekende publiek. De Boulevard van de Vrijheid biedt daarbij

uitgewerkt. Een ‘middenscenario’ waarbij de bezoekersaantallen minder

een open podium voor initiatieven, debat, congressen en evenementen.

zijn, de formatieplaatsen grotendeels behouden blijven en sprake blijft

Vooral ook de samenwerking met de cultuurspinnerij De Vasim biedt

van een sluitende exploitatie. En een basisscenario met een reductie

hierin goede mogelijkheden. Zo kan een museum ontstaan dat het hart

van beïnvloedbare kosten (met name in de formatie), minder bezoekers

vormt voor WO2-kennis en aanverwante thema’s.

en waarbij een sluitende exploitatie mogelijk is. Daarbij is het de veronderstelling dat tenminste een museum ontstaat dat binnen de regio een

Scenario

Aantal bezoekers

Ambitie Midden Basis

220.000 180.000 145.000

42

Gewogen gemiddelde entreeprijs € 11,00 € 9,00 € 9,00

Betaalde FTE’s

Exploitatiesaldo per jaar

18 18 11

Positief, 0,5 - 1,0 mln Sluitend Sluitend

43

Colofon “Wij zien in uw initiatief een sleutelproject bij het uitbouwen van het Nijmeegse stadsprofiel. Allereerst zal het Museum WO2 zelf door zijn unieke Deze publicatie is het verslag van de studie naar het beantwoorden van

samenwerking van drie bestaande succesvolle musea een integrale benadering kunnen bieden bij de museale presentatie van WO2, zowel voor de

ondernemingsvragen uit een convenant van de provincie Gelderland,

militaire als voor de civiele geschiedenis. Evenzeer zal de Nijmeegse locatie van het museum in Nijmegen kunnen bijdragen aan de noodzakelijke

gemeente Nijmegen, vfonds en de Stichting Museum WO2. Concept & ontwerp interieur Tinker imagineers, Stan Boshouwers, Paul van Houten Gebouwanalyse

internationale inbedding van deze geschiedenis. Daarnaast zijn wij bijzonder verheugd dat u gekozen heeft voor inpassing van het museum in het VASIM-gebouw, een icoon van het rijke industriële verleden van Nijmegen, en tegelijk een krachtig bewijs van de dynamiek en de durf waarmee het zwaar getroffen Nijmegen na de oorlog zijn wederopbouw heeft aangepakt.” Piet Timmermans, voorzitter Cultuurhistorisch Platform Rijk van Nijmegen

Brinkgroep Procesmanagement URbANMiND Met dank aan:

“Het plan om in Nijmegen een centrale presentatie in de vorm van Museum WO2 te realiseren en de drie bestaande musea als site-musea te handhaven betekent een welkome versterking van de museale aanbodketen in ons land.” Liesbeth van der Horst, voorzitter Stg Musea en Herinneringscentra 40-45

Gemeente Nijmegen Provincie Gelderland vfonds (Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg)

“Ik zie mogelijkheden en kansen om samen te werken op het gebied van publieksbereik en marketing, met als belangrijkste inzet de vergroting van

Bestuur Stichting Museum WO2

meerdaags toerisme en verblijfsrecreatie, ook vanuit de Duitse markt. (…) Voor het WO2 museum is het Nederlandse Openluchtmuseum voorne-

Vormgeving rapportage

mens door te verwijzen naar o.a. het nieuwe WO2 museum en naar diverse Lieux de memoire in de rest van de regio en in de rest van Nederland.”

Tinker imagineers, Liesbeth Woerkens, Rina van der Weij

Pieter-Matthijs Gijsbers, directeur Nederland Openluchtmuseum, Arnhem

Copyright 2013, Tinker bv

“Het College van Bestuur van de Radboud Universiteit heeft met grote belangstelling kennis genomen van de plannen voor een nieuw museum over De conceptontwerpen uit deze publicatie mogen uitsluitend worden gebruikt voor beeldvorming rondom het Vrijheidsmuseum WO2. Voor elke

de Tweede Wereldoorlog, dat gerealiseerd zal worden in Nijmegen. Graag wil het College zijn steun betuigen aan het initiatief. (..)Als kennisinstituut

andere vorm van gebruik dient toestemming te worden gevraagd.

willen wij hier graag aan bijdragen en zien wij volop mogelijkheden om met het nieuwe WO2 Museum samen te werken, bijvoorbeeld vanuit onze afdelingen Geschiedenis, Algemene Culturele Wetenschappen, Amerikanistiek en Duitslandstudies. Daarbij valt onder meer te denken aan kennisuitwisseling, onderzoek en het betrekken van het museum in het universitaire onderwijs door middel van studentenprojecten.” Prof. dr. G.J.M. Meijer, voorzitter College van Bestuur, Radboud Universiteit Nijmegen

www.tinker.nl

ln.reknit.www