Masterplan versnelling breedband Oost-Nederland Het Hanzeverbond in digitaal formaat
Het Hanzeverbond als verzameling voor handelaars, markt- en stapelplaatsen, klanten en leveranciers Het Hanzeverbond is ontstaan uit de samenwerking tussen een aantal Noordduitse kooplieden. Het Hanzeverbond groeide in de 14de en 15de eeuw uit tot een machtige economische factor. Het beschermen van de aangesloten handelslieden en het uitbreiden van de handel waren haar voornaamste doelen. Lijfsbehoud in de breedste zin van het woord stond voorop in deze handelsgemeenschap. Het Hanzeverbond wist door het bundelen van haar belangen gunstige privileges te verwerven. Bovendien wist de individuele koopman zich beschermd tegen de grillen van feodale leenheren. Uitwisseling van kennis en informatie was bovendien een belangrijke bijkomstigheid. In haar glorietijd kende het Hanzeverbond maar liefst 150 leden, vooral in Duitsland en Nederland maar ook in Scandinavië, Polen, Vlaanderen, tot in Spanje en Portugal toe. De handelsstroom bestond uit artikelen als zout, vis, granen, hout, bier, wijn, laken, bijenwas en pelzen. De zee en de rivieren vormden een belangrijke schakel in het vervoer van deze goederen mede dankzij de ontwikkeling van de kogge, tot de 15de eeuw het belangrijkste handelsschip. In de Hanzesteden heerste in deze eeuwen volop bedrijvigheid en de economie bloeide als nooit tevoren. De welvaart uitte zich in imposante nieuwe bouwwerken, sierlijke koopmanshuizen en indrukwekkende handelskantoren. De van oorsprong kleine nederzettingen groeiden uit tot machtige steden met imponerende stadsmuren en dito poorten. De welvaart deed tevens zijn invloeden gelden op andere gebieden. Schilders, bouwmeester, dichters en filosofen vestigden zich in de stad en zorgden voor een bloeiperiode op artistiek gebied. Er was sprake van een Gouden Eeuw ‘avant la lettre’.
2
Samenvatting
In 10 jaar tijd is internet onmisbaar geworden in onze samenleving. Elektronische communicatie is van groot belang voor het functioneren van bedrijven, instellingen en overheden. Het gebruik van ICT biedt nieuwe mogelijkheden voor de aanpak van maatschappelijke vraagstukken zoals vergrijzing, veiligheid, zorg, onderwijs en mobiliteit. Een versnelde ontwikkeling van breedbanddiensten en -infrastructuren is van sociaal economisch belang en onderdeel van de Europese Lissabon-agenda. In deze visie wordt een perspectief geschetst om een extra impuls te geven aan een snelle doorbraak van innovatieve breedbanddiensten voor burgers en bedrijven in Oost-Nederland. Deze impuls is nodig omdat er een aantal wezenlijke bottlenecks zijn in de ontwikkeling van innovatieve breedbanddiensten. Dit heeft een remmende werking op innovatie. Er is sprake van fragmentatie, een hoge toetredingsdrempel voor nieuwe dienstenaanbieders en het ontbreekt aan schaalgrootte om breedbanddiensten rendabel te kunnen exploiteren. Er ligt een geweldige kans voor Oost-Nederland om een hefboom voor dienstontwikkeling te creëren. Een hefboom die de bottlenecks opheft en alle lokale en regionale breedband-initiatieven verbindt en opschaalt. Essentie van de hefboom is het ontwikkelen van een aantal lokale digitale marktplaatsen en het onderling koppelen van deze marktplaatsen. Door dit goed te organiseren zal een platform ontstaan waardoor dienstontwikkeling serieus in versnelling komt. Net zoals in het Hanzeverbond in de middeleeuwen worden vraag en aanbod vanuit diverse economische centra bij elkaar gebracht tegen uniforme handelsvoorwaarden. Het uiteindelijke beeld is een Hanzeverbond van steden en regio’s, maar nu van digitale marktplaatsen. De provincies Overijssel en Gelderland onderstrepen het belang van breedband en streven naar een versnelde ontwikkeling van breedbanddiensten en -infrastructuren. Zo kent Overijssel het Actieprogramma Breedband en Gelderland de ICT-stimuleringsregeling. Deze visie past uitstekend binnen dit beleid en zal het beleid verder versterken.
3
Leeswijzer Deze notitie is als volgt opgebouwd: • In een apart kader is de context toegelicht waarbinnen deze visie tot stand is gekomen. Als u bekend bent met het onderwerp breedband hoeft u dit niet te lezen. • In deel 1 wordt de visie verder uitgewerkt en wordt uitgelegd wat een digitale marktplaats is. • In deel 2 wordt de strategie besproken om de visie te realiseren. • In deel 3 worden een viertal acties gepresenteerd om de visie concreet vorm te geven. • In deel 4 wordt aangegeven wie bij deze acties de actoren zijn en er wordt een doorkijk gegeven van de financiële consequenties.
Rem Rem op op innovatie innovatie
1. Visie
-- veel veel infra, infra, weinig weinig gebruik, gebruik, weinig weinig diensten diensten -- hoge hoge prijs, prijs, weinig weinig schaalgrootte schaalgrootte -- versnippering versnippering -> -> “lokale “lokale dots” dots” -- dilemma’s dilemma’s rond rond transitie transitie nieuwe nieuwe businessbusinessmodellen modellen -- cherry cherry picking picking breedbanddiensten breedbanddiensten
2. Strategie breedbandvliegwiel
Realisatie 3. Acties
breedbandinfrastructuren breedbandinfrastructuren
Impuls Impuls aan aan innovatie innovatie
4. Realisatie
-- veel veel gebruikers, gebruikers, veel veel diensten diensten -- lage lage prijs, prijs, schaalgrootte schaalgrootte -- harmonisatie harmonisatie -> -> “verbinden “verbinden lokale lokale dots” dots” -- ankerpunten ankerpunten in in transitie transitie nieuwe nieuwe businessbusiness-
modellen modellen
4
Context Internet onmisbaar voor samenleving
In 10 jaar tijd is internet onmisbaar geworden in onze samenleving. Bedrijven en instellingen die internet succesvol integreren in hun processen zijn veelal succesvoller dan organisaties die dat niet doen. Daarmee is het functioneren van bedrijven en instellingen onlosmakelijk verbonden met elektronische communicatie. Om de sterke groei van elektronische communicatie mogelijk te maken is er behoefte aan breedbanddiensten en open breedbandnetwerken.
Provincie stimuleert markt voor breedband
De provincies Overijssel en Gelderland voeren al een actief breedbandbeleid en werken nauw samen. In deze visie wordt een perspectief geschetst voor een extra impuls voor een snelle doorbraak van breedbanddiensten voor burgers en bedrijven in Oost-Nederland.
Glasvezel is meest toekomstvast
Breedband is de verzamelnaam voor deze hoogwaardige verbindingen vanwege de continue beschikbaarheid en de zeer hoge capaciteit. Op dit moment is glasvezel de meest toekomstvaste technologie om een breedbandinfrastructuur te realiseren. Over deze breedbandinfrastructuur kunnen allerlei diensten worden aangeboden: telefonie, Tv, Video, internet etc. Ook draadloze communicatie wordt vanaf de antennemasten over breedbandverbindingen verder afgehandeld.
Breedband is voorwaarde voor
Een hoogwaardige, open en betaalbare breedbandinfrastructuur is een strategische randvoorwaarde voor de economische en maatschappelijke ontwikkeling van de regio. Zakelijke en non-profit dienstverlening vervangt ten dele de gegroeide industriële en agrarische bedrijvigheid en levert nieuwe werkgelegenheid. Breedband zorgt daarbij voor een gunstig vestigingsklimaat voor bedrijven en geeft een impuls aan de bedrijvigheid en de lokale economie.
regionale ontwikkeling
Bestaande infrastructuren voldoen steeds minder Meer concurrentie nodig op infrastructuur en diensten
Veel glasvezelnetwerken, alleen benutting door´happy few´; innovatiepotentieel suboptimaal
Bekend is dat de bestaande infrastructuren op termijn niet meer voldoen en de overgang naar glasvezel onvermijdelijk is. De glasvezelnetwerken die tot op heden door operators zijn aangelegd, zijn doorgaans gesloten netwerken. Dat wil zeggen dat de infrastructuuraanbieder uitsluitend een select aantal dienstenaanbieders toelaat, bij voorkeur dochterbedrijven in dezelfde holding. Daar waar wel open infrastructuren gerealiseerd worden, is de toetredingsdrempel nog erg hoog, zeker voor kleine innovatieve dienstenaanbieders. Dit heeft een remmend effect op de innovatie. De huidige situatie in de breedbandmarkt is verwarrend. Enerzijds kan worden waargenomen dat bedrijven als KPN, Essent, Versatel, BBned, etc in grote delen van ons land hoogwaardige glasvezelnetwerken hebben liggen. Het gebruik is echter nog gering. Vooralsnog zijn alleen grotere organisaties met meerdere locaties, hoge internet- en telefoonkosten en complexe automatisering in staat de meerwaarde van breedbandinfrastructuur op waarde te schatten. Glasvezel is daarom nu nog vooral iets voor de ´happy few´. Voor een grote groep van midden en kleinbedrijf (MKB) en publieke organisaties is glasvezel, zoals dat nu door infrastructuuraanbieders wordt aangeboden, financieel niet haalbaar. Hierdoor is het innovatiepotentieel suboptimaal: het innovatiepotentieel van breedband blijft beperkt tot een select gezelschap van grote bedrijven en instellingen.
5
Marktpartijen meer en meer bereid tot open infrastructuren
Diverse initiatieven: lokaal, regionaal en particulier
Keerzijde: Kleinschalig, lokaal of sectoraal
Bottlenecks voor breedband
Anderzijds zijn er veel positieve signalen: marktpartijen zijn meer en meer bereid open breedbandinfrastructuren te ontwikkelen ondanks dilemma´s die hierbij komen kijken. Lokale breedbandinitiatieven, zoals in Deventer en Enschede zijn er in geslaagd om, samen met marktpartijen, een open breedbandinfrastructuur te realiseren op een dusdanig laag prijsniveau dat het voor MKB en kleine organisaties betaalbaar wordt. Gezien het maatschappelijke belang staat breedband in Oost-Nederland volop in de belangstelling van gemeenten en de provincies Overijssel en Gelderland. Zij hebben diverse lokale en regionale initiatieven genomen om breedband beschikbaar te krijgen voor bedrijven en instellingen. Dit heeft geresulteerd in open glasvezelringen in Arnhem, Nijmegen, Deventer en Enschede. Daarnaast zijn er ook steeds meer particuliere initiatieven om bijvoorbeeld bedrijventerreinen te voorzien van een glasvezelnetwerk. Dit alles heeft echter ook een keerzijde. Er lijkt een strijd gaande over wat wenselijke modellen zijn. Infrastructuur zèlf realiseren (customer owned) versus door de markt laten realiseren (carrier owned). De lokale of sectorale initiatieven ondervinden hinder van het feit dat zij een beperkte schaalgrootte hebben. Bedrijven en instellingen op een lokale ring hebben behoefte aan een externe ontsluiting en willen landelijke diensten kunnen afnemen. Het gaat vaak om kleinschalige lokale of sectorale initiatieven die onderling niet verbonden zijn en waarbij beperkt kennis wordt gedeeld en hergebruikt. Tegen deze achtergrond is vast te stellen dat er wezenlijke bottlenecks zijn voor de ontwikkeling van breedbanddiensten. In de eerste plaats is er sprake van fragmentatie. Er is een grote variëteit aan kleinschalige lokale of sectorale initiatieven die gebaseerd zijn op verschillende netwerkmodellen. In de tweede plaats is er sprake van een hoge toetredingsdrempel voor dienstenaanbieders om eindgebruikers op een breedbandnetwerk te kunnen bereiken. In derde plaats is er gebrek aan schaalgrootte om rendabele diensten te kunnen exploiteren.
Hoe nu verder? De lokale marktplaats als concentratiepunt
Wat wordt het ´cement´dat deze initiatieven met elkaar verbindt en de bottlenecks voor dienstaanbieders wegneemt? Er zal op lokaal niveau een logisch concentratiepunt moeten komen om de diverse initiatieven aan elkaar te koppelen. Een concentratiepunt dat een aantoonbare meerwaarde creëert, namelijk voorzien in de wens –of liever gezegd de noodzaak!- dat diensten en eindgebruikers bij elkaar komen. Het lokale concentratiepunt moet zodanig opgezet zijn dat het niet uitmaakt wat voor type netwerken op lokaal niveau aanwezig zijn en dat tegelijkertijd de lokale markten met elkaar verbonden worden tot één grote markt waar dienstaanbieders de eindgebruikers kunnen bereiken. Kortom: er is behoefte aan één lokale digitale marktplaats.
Stedendriehoek als model voor regionale
Op verschillende plaatsen wordt in de praktijk ervaring opgedaan met lokale marktplaatsen (Deventer, Enschede, Arnhem, Nijmegen, Zwolle). De regio Stedendriehoek is de eerste regio waar op regionale schaal lokale marktplaatsen worden gekoppeld. Hierdoor staat de Stedendriehoek model voor de rest van het land.
koppeling lokale marktplaatsen
6
1
Bottlenecks voor ontwikkeling breedbanddiensten
Kans: creëer een hefboom voor dienstontwikkeling door het opschalen en verbinden van de initiatieven
Visie op versnelling breedband in Oost-Nederland
In deze visie wordt een perspectief geschetst om een extra impuls te geven aan een snelle doorbraak van innovatieve breedbanddiensten voor burgers en bedrijven in Oost-Nederland. Deze impuls is nodig omdat er een aantal wezenlijke bottlenecks zijn in de ontwikkeling van breedbanddiensten. In de eerste plaats is er sprake van fragmentatie. Er is een grote variëteit aan kleinschalige lokale of sectorale initiatieven die gebaseerd zijn op verschillende netwerkmodellen. In de tweede plaats is er sprake van een hoge toetredingsdrempel voor nieuwe dienstenaanbieders om eindgebruikers op een breedbandnetwerk te kunnen bereiken. In derde plaats is er gebrek aan schaalgrootte om rendabel diensten te kunnen exploiteren. Er ligt een geweldige kans voor Oost-Nederland om een hefboom voor dienstontwikkeling te creëren. Een hefboom die alle bottlenecks opheft en alle lokale en regionale breedband-initiatieven verbindt en opschaalt. Lokale digitale marktplaatsen kunnen de bottlenecks van fragmentatie en hoge toetredingdrempel wegnemen. Door het koppelen van deze marktplaatsen kan bovendien op korte termijn voldoende schaalgrootte ontstaan voor nieuwe dienstenaanbieders. Essentie van de hefboom is het ontwikkelen van een aantal lokale digitale marktplaatsen en het onderling koppelen van deze marktplaatsen. Door dit goed te organiseren zal een platform ontstaan waardoor dienstontwikkeling serieus in versnelling komt. Net zoals in het Hanzeverbond in de middeleeuwen worden vraag en aanbod vanuit diverse economische centra bij elkaar gebracht tegen uniforme handelsvoorwaarden. Stad en land in Oost-Nederland hebben op dit vlak al een voorsprong die zij nu goed kunnen benutten. Om deze kans aan te pakken is een gezamenlijke visie op de breedbandontwikkeling in Oost-Nederland opgesteld voor de komende 5 jaar. Met deze visie is er een gemeenschappelijk kader waarbinnen de lokale marktplaatsen verder ontwikkeld en gekoppeld worden. De provincies Overijssel en Gelderland voeren een actief breedbandbeleid en werken nauw samen. Deze visie past uitstekend binnen dit beleid en zal het beleid verder versterken.
Universele wijze van koppelen … één handels netwerk Gezamenlijke visie, gemeenschappelijk kader
Het is van groot belang dat de digitale marktplaatsen op een universele wijze gekoppeld worden. Alleen dan zal er een netwerk van gekoppelde marktplaatsen ontstaan met vrij onderling verkeer tegen uniforme handelsvoorwaarden. Dit netwerk van gekoppelde marktplaatsen zal op termijn gaan functioneren als één virtuele digitale marktplaats Oost-Nederland. Er ligt zelfs de mogelijkheid dit model geschikt te maken voor opschaling tot heel Nederland. Dan zal er sprake zijn van één open markt voor geheel Nederland.
7
Wat is een marktplaats? Definitie Een marktplaats is een vrij toegankelijk lokaal knooppunt voor gebruikers en dienstaanbieders waardoor onbeperkte onderlinge datacommunicatie over de aangesloten breedbandnetwerken mogelijk wordt.
Fysiek Fysiek is een marktplaats een technische ruimte waar apparatuur staat die al het dataverkeer regelt. Verschillende lokale glasvezelnetwerken (commerciële, publieke of particuliere netwerken) kunnen op deze apparatuur aangesloten worden. Daarnaast is deze apparatuur met een glasvezelkabel verbonden met andere marktplaatsen. De ruimte is een veilige locatie, heeft extra stroomvoorziening en een airconditioning. Er is 24 uur toegang tot de ruimte. Dienstaanbieders plaatsen in deze ruimte apparatuur om hun diensten over de aangesloten netwerken aan te bieden.
Functioneel • Regelt lokaal en bovenlokaal dataverkeer tussen verschillende gebruikers en tussen gebruikers en dienstaanbieders. • Garandeert openheid en toegankelijkheid: elke dienstaanbieder en elk type netwerk kan aansluiten op de marktplaats. • Dient door marktpartijen als onpartijdig en onafhankelijk te worden gezien
Beheer Voor het beheer van een marktplaats moeten twee rollen worden ingevuld: • Marktmeester: ziet toe op gelijke behandeling van alle partijen en uniforme toepassing van de voorwaarden • Beheerder: draagt zorg voor dagelijks (technisch) beheer
Financieel De éénmalige kosten voor het ontwikkelen van een digitale marktplaats is ca. € 40.000. De jaarlijkse beheerkosten van de marktplaats zijn ca. € 40.000 en de jaarlijkse kosten voor een koppeling naar een andere marktplaats zijn ca. € 20.000. De exploitatie wordt -in principe- gedragen door de gebruikers van de marktplaats
8
Marktplaatsen versterken vraagbundeling en dienstontwikkeling
Deze visie is aanvullend op wat al gebeurt. Tot op heden hebben veel gemeenten ingezet op vraagbundeling en stimulering van dienstenontwikkeling als interventiestrategie. Het ontwikkelen en koppelen van marktplaatsen zal deze strategieën verder versterken. In de onderstaande figuur is de positie van de marktplaats aangegeven. De marktplaats bevindt zich op het scheidsvlak van diensten enerzijds en infrastructuur anderzijds. De figuur is gebaseerd op het zogenaamde 4-lagen model van de Expertgroep Breedband en het zandlopermodel van de Impulscommissie Breedband (commissie Deetman). Het is een cruciale positie om zowel dienstaanbieders als eindgebruikers vrije toegang tot de marktplaats te garanderen. Het vormt hiermee dus een belangrijke waarborg voor open infrastructuren.
Content Content Dienst Dienst -ontwikkeling ontwikkeling
Marktplaats Marktplaats ontwikkeling ontwikkeling
Vraag Vraag -bundeling bundeling
Diensten Diensten
Marktplaats Marktplaats
Netwerkdiensten Netwerkdiensten Fysieke Fysieke infrastructuren infrastructuren
Bron: Afgeleid van het zandlopermodel uit het advies van Impulscommissie Breedband van 11 oktober 2004, pagina 50.
9
Impuls aan innovatie Visie Strategie Maatregelen Realisatie
Deze visie wordt hieronder uitgewerkt naar een gemeenschappelijke strategie. Centraal in deze strategie staat de vraag: Welke slimme interventies kunnen de lokale, regionale en nationale overheden doen om het breedbandvliegwiel op gang te brengen en daarmee te komen tot ontwikkeling en innovatie. Tot slot staan wij stil bij de realisatie van deze visie. Welke concrete acties zijn nodig om deze visie te realiseren? Van belang hierbij is verder dat het publieke belang ook duurzaam gewaarborgd wordt.
Samengevat • Er zijn veel sectorale, lokale en regionale breedbandinitiatieven die echter niet verbonden zijn • Gebruik van breedband heeft een impuls nodig wat schaal en dienstenontwikkeling betreft • De marktplaats is de oplossing voor universele koppeling zowel lokaal als regionaal • Ontwikkelen en koppelen van lokale digitale marktplaatsen levert een hefboom voor lokale en regionale dienstontwikkeling en innovatie • Deze marktplaatsen laten lokale keuzevrijheid voor de aard en omvang van de initiatieven, terwijl toch geprofiteerd kan worden van (regionale) schaalgrootte
10
2
Strategie
Bottom up of Top Down? Wat zijn strategieën om deze visie te realiseren? Top down of bottom up? Het hoeft geen kwestie van ´of/of´ te zijn maar juist van ´en/en´. Betoogd zal worden dat deze twee strategieën elkaar niet bijten maar juist zullen versterken.
Lokaal en regionaal Marktplaats als kristallisatiepunt
Volume creëert “praktijk” standaard
Richting geven door de eerste te zijn
Op lokaal en regionaal niveau is de aanpak een bottom up strategie volgens het stollingsprincipe. Cruciaal in het slagen van de visie is dat er een universele standaard komt voor het realiseren en koppelen van marktplaatsen. Dit moet voorkomen dat er barrières zijn in het verkeer tussen marktplaatsen en er een lappendeken van niet goed gekoppelde marktplaatsen ontstaat. Eindgebruikers moeten onderling en met dienstaanbieders onbeperkt en vrij kunnen communiceren.
Het stollingsprincipe, de crux van standaardiseren Het universeel maken ofwel het standaardiseren van gekoppelde marktplaatsen klinkt ingewikkelder dan het feitelijk is. In lijn met andere maatschappelijke technologische ontwikkelingen is standaardisatie iets dat na het bereiken van een kritische massa – stel zo´n gekoppelde tien marktplaatsen- vanzelf gaat. De druk op de elfde marktplaats om zich te conformeren is groot. Enerzijds omdat deze marktplaats het potentieel van de gekoppelde marktplaats wil benutten en anderzijds omdat de kosten voor een afwijkend model enorm toenemen: de kosten om interfaces te bouwen om toch een koppeling te realiseren–bijvoorbeeld onder druk van aanbieders en gebruikers- zijn dan te groot. Net als met stollende vloeistof; bij de kritische temperatuurgrens treedt de stolling als vanzelf op. Kortom, Oost-Nederland kan nu het initiatief nemen om de eerste kritische massa te creëren. Juist in Oost-Nederland heeft deze strategie een grote kans van slagen. Er zijn al verschillende marktplaatsen ingericht en diverse marktplaatsen zijn in ontwikkeling. Deze zijn tot stand gekomen door een goede regionale samenwerking tussen alle betrokken organisaties en overheden. Deze intensieve samenwerking maakt het mogelijk een gezamenlijke standaard te zetten door het in de praktijk realiseren en koppelen van marktplaatsen. Daarmee is het mogelijk op relatief korte termijn voldoende schaalgrootte te ontwikkelen waardoor het stollingsprincipe haar werk zal doen. Gestreefd moet worden naar op termijn minimaal tien gekoppelde marktplaatsen.
Nationaal Top down profiteert van “praktijk” standaard
Onlangs is door de minister van Economische Zaken de E-norm commissie ingesteld. Deze commissie buigt zich over standaardisatie met als doel het voorkomen van fragmentatie. Daarbij laat de commissie zich o.a. voeden door de lokale casuïstiek. De E-norm commissie zal het kabinet gaan adviseren welke maatregelen op dit gebied genomen kunnen worden. Positief ´top downeffect´ van deze werkwijze is de richtinggevende werking die er van uit gaat voor heel Nederland. Oost-Nederland kan dus actief sturing geven aan landelijke normering.
11
Samengevat • Op lokaal en regionaal niveau een bottom-up strategie volgen die gebaseerd is op het stollingsprincipe. Dat kan binnen het gebied Oost-Nederland gerealiseerd worden. • Op nationaal niveau een top down strategie volgen die wordt uitgewerkt door de E-norm commissie • Deze strategieën moeten elkaar versterken • Top down volgt bottom up
12
3
Acties
Er ligt een geweldige kans voor Oost-Nederland om een hefboom voor dienstontwikkeling te creëren. Essentie van de hefboom is het ontwikkelen van een aantal lokale digitale marktplaatsen en het onderling koppelen van deze marktplaatsen. Door dit goed te organiseren zal een platform ontstaan waardoor dienstontwikkeling serieus in versnelling komt. Er zijn gelijktijdig een viertal acties nodig om deze hefboom te realiseren.
Actie 1: Ontwikkel lokale digitale marktplaatsen Gemeente eerst initiatiefnemer daarna marktmeester
Iedere lokale netwerk op de marktplaats
Op de lokale marktplaats kunnen diverse marktpartijen of instellingen hun diensten aanbieden en afnemen. In algemene zin geldt dat een open marktplaats -dus vrij en gelijk toegankelijk voor alle dienstaanbieders- zorgt voor een snelle ontwikkeling en concurrentie tussen de diensten. Dus uiteindelijk resulteer in de grootste keuzevrijheid voor de eindgebruikers. Analoog aan de fysieke markt op het marktplein kan de gemeente het initiatief nemen om een open digitale marktplaats op te zetten en daarna als marktmeester toezicht te houden op eerlijke handel. Hierdoor kan de openheid van de marktplaats en de netwerken gegarandeerd blijven. Het vervullen van deze twee rollen zal een gunstig effect hebben op de ontwikkeling van breedbanddiensten. In de meest optimale situatie zijn alle lokale breedbandnetwerken -ongeacht of het commerciële, publieke of private netwerken zijn- aangesloten op de lokale digitale marktplaats. Dat zorgt ervoor dat alle dienstaanbieders en alle gebruikers vrij en onbeperkt met elkaar kunnen communiceren. Hierdoor ontstaat een platform voor innovatie
Digitale marktplaats biedt ruimte voor verschillende netwerken Afgezien van de aanpakken zijn er verschillende netwerkmodellen. Een marktplaats biedt ruimte voor verschillende type netwerken. Als deze netwerken aansluiten op de marktplaats zijn alle gebruikers uniform aangesloten en kunnen ze onderling transparant communiceren. Daarmee zijn alle type netwerken op gelijkwaardige wijze open. Aanbieders van diensten kunnen zo alle netwerktypen benaderen op een eenduidige manier hun diensten aanbieden aan eindgebruikers van zowel carrier owned als customer owned netwerken. Ook de diensten die binnen een netwerk door aangesloten klanten zijn ontwikkeld kunnen via de marktplaats aan klanten van andere netwerken worden aangeboden.
13
Content Content Diensten Diensten
Marktplaats Marktplaats
Netwerkdiensten Netwerkdiensten Fysieke Fysieke infrastructuren infrastructuren
Lokaal Breedband glasvezelnetwerk Customer owned
Lokaal Breedband glasvezelnetwerk Marktpartij A
Lokaal Breedband COAX -netwerk Marktpartij B
Wat maakt een digitale marktplaats tot een krachtige interventie? Uniforme voorwaarden en techniek
Innovatie in lokale diensten
• Door een onafhankelijke marktplaats met een gemeente als onafhankelijke marktmeester ontstaat een natuurlijke scheiding tussen diensten enerzijds en infrastructuur anderzijds. Hiermee is een belangrijke voorwaarde voor een open netwerkmodel gegarandeerd. • Geen van de huidige private marktpartijen is momenteel in de positie om deze neutrale rol op zich te nemen. De gemeente heeft hier een geaccepteerde en natuurlijke rol als marktmeester. • Een marktplaats zorgt voor standaardisatie voor infra-aanbieders enerzijds en dienstenaanbieders anderzijds. • Een marktplaats is infrastructuur onafhankelijk: glasvezelnetwerken maar ook bestaande (opgewaardeerde) netwerken kunnen aansluiten op de marktplaats. • Een marktplaats staat open voor elk type netwerkexploitatiemodel: zowel een gesloten “customer owned” netwerk als een “carrier owned” netwerk kan aansluiten op de marktplaats. Zelfs een combinatie van customer owned en carrier owned is mogelijk. De marktplaats verbindt de twee typen netwerken en biedt universele toegang voor de dienstenaanbieders. • De marktplaats is laagdrempelig en vrij toegankelijk voor elke dienstenaanbieder. De marktplaats is een ideale voedingsbodem voor dienstinnovatie en nieuwe bedrijvigheid. In Deventer zie je daadwerkelijk gebeuren dat er allerlei (ook kleinere) bedrijven actief worden op de marktplaats. Die opereren eerst op de schaal van de stad of de regio. Waar meer bedrijven actief zijn neemt de concurrentie ook toe! En passant ontstaat een neerwaartse druk op de prijzen: telefonie en internet worden tegen zéér concurrerende tarieven aangeboden. Dit is een belangrijk argument voor onderwijs-, wooncomplex en zorginstellingen om aan te sluiten.
14
De innovatieversneller: hoog Gesloten netwerk
Lage toetredings-drempel voor
Open netwerk
dienstenaanbieder
innovatie innovatie Open netwerk
laag hoog
toetredingsdrempel toetredingsdrempel
Nationale Nationale Dienstaanbieders Dienstaanbieders
laag
Lokale Lokale Dienstaanbieders Dienstaanbieders
Actie 2: Koppel lokale digitale marktplaatsen Koppelen van marktplaatsen van strategisch belang
Hefboomwerking: meer dienst-aanbieders voor meer gebruikers en andersom
Naast het ontwikkelen van de lokale marktplaats is het koppelen van de lokale marktplaatsen van strategisch belang. Voordeel is dat hierdoor virtueel één grote marktplaats ontstaat met meer volume en dus druk op de prijsstelling: meer dienstenaanbieders kunnen meer klanten bereiken en andersom. Koppelen van marktplaatsen zorgt voor een hefboomwerking in de ontwikkeling van diensten door een snelle opschaling en op termijn voor meer efficiëntie, concurrentie en variëteit aan diensten. De provincies en steden hebben het meeste belang bij een universele koppeling van marktplaatsen vanwege de versterking van de regionale innovatie, een betere exploiteerbaarheid van het geheel, de mogelijkheid om het landelijk gebied mee te laten profiteren van de hoogwaardige glasvezelverbindingen tussen de marktplaatsen en vanwege het garanderen van een gelijkwaardig vestigingsklimaat in het gehele gebied. Het ligt voor de hand om bij de opzet van een lokale marktplaats meteen een link naar de volgende marktplaats mee te nemen.
Regionaal belang in zorg en onderwijs vaak groter dan lokaal.
De (semi-)publieke instellingen profiteren maximaal bij regionale opschaling. Vaak hebben deze een regiofunctie en is de meerwaarde lokaal beduidend maar de meerwaarde regionaal vele malen groter. De verdiensten komen echter vaak niet van één partij (binnen één gemeente) maar verspreid over een regio. De provincie is dan de aangewezen partij om de voorwaarde te creëren dat de breedbandinfrastructuur zich uitstrekt buiten de lokale, gemeentelijke grenzen.
15
Deventer Deventer
Apeldoorn Apeldoorn
Content Content
Content Content
Diensten Diensten
Diensten Diensten
Koppeling: Marktplaats Marktplaats
koppeling koppeling
Marktplaats Marktplaats
1 +1 = 3 Netwerkdiensten Netwerkdiensten
Netwerkdiensten Netwerkdiensten
Fysieke Fysieke infrastructuren infrastructuren
Fysieke Fysieke infrastructuren infrastructuren
1
+
1
=
Wat maakt een gekoppelde digitale marktplaats tot een nog veel krachtigere interventie? Door koppeling één grote virtuele marktplaats
Effecten middellange termijn …
Let op: universeel koppelen anders lappendeken!
Overheidsrol
• Door een netwerk van marktplaatsen te creëren ontstaat een gelijkwaardige markt met duidelijke spelregels en afspraken over onderling verkeer. • Door marktplaatsen te koppelen ontstaat één virtuele marktplaats in Oost-Nederland. Een dienstaanbieder op de marktplaats in bijvoorbeeld Deventer kan zo een bedrijf of instelling in Apeldoorn bereiken. Andersom kan een bedrijf of instelling uit Deventer een dienstaanbieder op de marktplaats Apeldoorn bereiken. • De voordelen zijn evident: - Meer gebruikers, groter bereik: meer schaalgrootte - Concurrentie neemt toe maar ook de mogelijkheden om nieuwe diensten rendabel te exploiteren. - Meer keuze en keuzevrijheid voor de gebruikers. - Harmonisatie door “connecting the dots” • De middellange termijn effecten zijn ook evident: - Impuls voor dienstenontwikkeling en –aanbod - Het breedbandvliegwiel op gang: toename gebruik van netwerken en diensten - Betere condities voor Fibre-to-the-Home voor consumenten - Toename schaalgrootte en betere match tussen vraag en aanbod waar door meer efficiency in lokale economie - Kortom: meer diensten en daadwerkelijk innovatie! • Cruciaal is dat de marktplaatsen universeel gekoppeld zijn. Om marktplaatsen zodanig te kunnen koppelen, moeten er afspraken gemaakt worden over: techniek, processen, financiën, commerciële condities en besturing (governance). • De breedbandimpuls moet duurzame effecten sorteren. Marktpartijen zullen streven naar korte termijn winst. Gemeenten zijn de logische partij om lokaal de regie te voeren. Bovenlokaal zullen gemeenten niet persé geïnteresseerd zijn in deze regierol. Hier ligt de rol voor de provincie.
16
3
Actie 3: Stimuleer en bundel vraag naar infrastructuur Bundeling is vrijwel altijd goede actie in huidige markt
Bundeling van de vraag naar glasvezel om schaalgrootte te krijgen is tot op heden de meest toegepaste strategie voor de ontwikkeling van breedbandinfrastructuur. Hierbij kan de gemeente een waardevolle rol spelen door het initiatief te nemen en het vraagbundeling- en het aanbestedingsproces te organiseren (dus niet persé zelf doen!). Voordeel van deze rol is dat een prijsniveau kan worden bedongen dat ook voor het MKB acceptabel is. Zo kan ook in gebieden die anders links blijven liggen glasvezelnetwerk worden aangelegd. Inzicht in civieltechnische werkzaamheden is hier belangrijk. Elk jaar gaat ergens de grond open voor graafwerk, aanleg van wegen of onderhoud aan riolering. Door dit tijdig te signaleren kunnen infrastructuurexploitanten hier rekening mee houden en meeliften met werkzaamheden, wat kostenbesparend werkt. Het opzetten van een marktplaats heeft een gunstig effect op de realisatie van infrastructuur. De bundeling van de vraag wordt eenvoudiger: • Er is een ruimer aanbod van diensten; de waarde van een aansluiting voor de klant neemt dus toe. • De verschillende dienstenaanbieders promoten het nemen van een aansluiting. • Een marktplaats zorgt ervoor dat de verschillende vormen van vraagbundeling kunnen worden uitgevoerd. • Op een marktplaats kan elk type infrastructuur worden aangesloten: glasvezelnetwerken maar ook bestaande opgewaardeerde of hybride netwerken. Dit biedt marktpartijen ruimte voor nieuwe en creatieve businessmodellen. • De kans dat meerdere marktpartijen geïnteresseerd zijn in het aanbieden van infrastructuur neemt toe. Let wel: met een gekoppelde marktplaats zijn deze effecten nog sterker!
17
Digitale marktplaats ondersteunt verschillende vormen van vraagbundeling
primaire focus visie Oost Nederland
Beperkt aantal individuele bedrijven (managed darkfiber)
Bedrijventerreinen tot 50 aansluitingen (ethernet of managed darkfiber)
Stedelijke ontsluiting MKB en instellingen (ethernet)
Consumentenmarkt (Fiber to the Home triple play)
Voorbeelden van vraagbundeling
In de praktijk zijn er verschillende aanpakken om betaalbare bandbreedte beschikbaar te krijgen voor bedrijven en instellingen. 1. Voorbeeld: de TReNT-methode Interlokale vraagbundeling: een aanpak gericht op het ontsluiten van een beperkt aantal individuele bedrijven en instellingen. Vaak zijn dit de grotere organisaties met meerdere locaties, hoge internet- en telefoonkosten en complexe automatisering. Voordeel is dat deze bedrijven fors kunnen besparen in de kosten. De interlokale glasvezelverbindingen kunnen vervolgens als ‘backbone’ (hoofdverbinding) dienen voor de ontsluiting van bedrijven in landelijke gebieden Hiermee wordt een ‘cherry picking’ effect voorkomen. 2. Voorbeeld: de Fast fiber-methode Lokale vraagbundeling: een aanpak gericht op één specifiek gebied bijvoorbeeld een bedrijventerrein tot ongeveer 50 aansluitingen. Voordeel is dat op één locatie schaal wordt gecreëerd en dat deze bedrijven fors kunnen besparen in de kosten. Nadeel is dat het zich beperkt tot een gebied en dit een ‘cherry picking’ effect kan hebben op de rest van de stad. 3. Voorbeeld: het Deventer-model Stedelijke vraagbundeling: een aanpak gericht op stedelijke ontsluiting van alle bedrijven en instellingen. Voordeel is dat schaal wordt gecreëerd waardoor de prijsstelling doorgaans laag is en dat ieder bedrijf of instelling gelijk kan worden bediend (géén ‘cherry picking’). Nadeel is dat het een stevige aanpak en bijbehorende proceskosten vanuit de gemeente vergt om dit te bereiken.
18
Actie 4: Investeer in dienstenontwikkeling Echte meerwaarde door innovatieve diensten
Het spreekt voor zich dat de breedbanddiensten uiteindelijk de economisch en maatschappelijk toegevoegde waarde leveren. Het opzetten van een marktplaats heeft een gunstig effect op ontwikkeling van breedbanddiensten en zal eerder gedane investeringen effectiever maken: • De toetredingsdrempel voor nieuwe aanbieders wordt lager door een lage afdracht aan de marktplaats, gegarandeerde openheid, volledige toegang tot alle aangesloten klanten en een goed serviceniveau van de marktplaats. • Dienstenaanbieders weten technisch, commercieel en financieel waar zij aan toe zijn en hebben meer zekerheid over hun exploitatie. • Voor publieke instellingen wordt het aantrekkelijk om gebruik te maken van de marktplaats. • Dienstenaanbieders kunnen vanuit één locatie opereren als marktplaatsen zijn gekoppeld. Dit bespaart kosten en komt uiteindelijk ten goede aan de gebruikers. • Voor (boven)regionale samenwerking in het publieke domein ontstaan allerlei nieuwe mogelijkheden voor samenwerking en ontwikkeling van breedbandtoepassingen en –applicaties. Daarbij kan gedacht worden sectoren als zorg, veiligheid en onderwijs. De gekoppelde marktplaatsen maken het veel eenvoudiger en goedkoper om dit vorm te geven. Voorheen waren hier relatief dure en complexe eigen netten of netwerken voor nodig. • Samengevat: de marktplaats is de hefboom naar ontwikkeling van (lokale) diensten en toegevoegde waarde in het breedbandnetwerk. Regionaal gekoppelde marktplaatsen versterken dit effect en bieden de hefboom naar ketengeoriënteerde diensten in de zorg en het onderwijs die veelal een regionale scope hebben. De provincies Overijssel en Gelderland onderstrepen het belang van breedband en stimuleren de ontwikkeling van breedbanddiensten. Zo kent Overijssel het Actieprogramma Breedband en Gelderland de ICT-stimuleringsregeling. Door de marktplaats wordt het eenvoudiger om nieuwe breedbanddiensten vanuit de sector zelf te laten financieren en de noodzaak voor subsidiëring neemt af. Het stimuleren van dienstenontwikkeling blijft echter een noodzakelijk beleidsinstrument om de ontwikkeling van meer complexe breedbanddiensten tot stand te brengen. Met name ketendiensten zijn complex en vergen extra ondersteuning. Kansrijke domeinen zijn: • Onderwijs • Zorg • Veiligheid • Mobiliteit • Openbaar bestuur Specifiek voor het openbaar bestuur geldt dat het volume aan verplichte ICT-basisvoorzieningen dat er in de periode 2005-2010 aankomt met een marktplaats eenvoudiger te implementeren is. Met name voor gemeenten die individueel te weinig ICT-capaciteit hebben: zij kunnen gezamenlijk diensten afnemen via de marktplaats.
19
Waarom deze vier acties in het publieke domein?
Ruimte voor de markt
Met deze visie wordt niet beoogd het breedbanddomein meer in handen van de overheid te krijgen. Integendeel; deze visie geeft juist veel ruimte aan het ondernemerschap en dynamiek in de markt. Dit is één van de publieke belangen die duurzaam gewaarborgd moeten worden.
Publieke en private belangen
Met de ontwikkeling van breedband en breedbanddiensten zijn individuele bedrijfsbelangen en publieke belangen gemoeid, zowel bij de afnemer en bij de producent van diensten. De publieke en bedrijfsbelangen kunnen op gespannen voet met elkaar staan, maar dat hoeft niet, als men het eens wordt over randvoorwaarden. Zowel bij markt als overheid groeit het inzicht dat breedbandontwikkeling niet louter iets is voor ´de markt´ of ´de overheid´. Het ontwikkelen en koppelen van marktplaatsen is een publieke interventie die nodig is om een prikkel aan de markt te geven. Daarbij moet bedacht worden dat de markt dit niet zelf kan organiseren; géén van de huidige marktpartijen zit in de positie of kan in de positie komen om een onafhankelijke en neutrale marktmeester te zijn, terwijl voor het slagen van het concept een neutrale partij cruciaal is.
Evenwichtige benadering: win-win
Bij deze visie horen een evenwichtige strategie en implementatie die zorgen voor duurzame borging van publieke belangen in een dynamische breedbandmarkt en die veel ruimte laten aan het bedrijfsleven. Een evenwichtige benadering die zorgt voor een ´win-win-situatie´. Een benadering die zorgt voor innovatie. De voorliggende visie geeft invulling aan deze benadering.
Tijdelijkheid van de interventies Rol overheid afhankelijk van marktontwikkelingen
Zijn deze maatregelen nodig voor de eeuwigheid? Nee, het is een tijdelijk regulerende rol die in het publieke domein belegd moet worden. De breedbandmarkt is zeer dynamisch en zit midden in een transitie naar open netwerkmodellen. Waarschijnlijk zal op termijn open, betaalbare en gekoppelde breedbandinfrastructuren meer en meer door bestaande en nieuwe marktpartijen worden aangeboden. Dit betekent dat de rol van de overheid zich daarop kan aanpassen. Dit is echter wel afhankelijk van de mate waarin de maatschappelijke belangen in deze ontwikkeling goed zijn geborgd. Welk proces zou zich kunnen voltrekken? Een doorkijk:
Nu tot 3 jaar • • • •
Overheid initiatiefnemer Start vliegwiel Zwaartepunt lokaal Start stollingsprincipe
3 – 6 jaar • • • •
Overheid als schepper voor randvoorwaarden De versnelling van het vliegwiel jaagt aan Zwaartepunt regionaal Voltrekken stollingsprincipe
Na 6 jaar • Overheid als toezichthouder • Het vliegwiel continueert • Zwaartepunt (inter)nationaal
20
4
Realisatie
Wie zijn aan zet? Gemeenten Gemeente marktmeester
Op lokaal niveau speelt uiteraard de gemeente een sleutelrol. De gemeente is een actor in het ontwikkelen en beheren van de lokale digitale marktplaats. De gemeente kan hier optreden als marktmeester. In deze rol ziet de gemeente toe op gelijke behandeling van alle partijen en uniforme toepassing van de voorwaarden. Daarnaast kan de gemeente de vraag naar breedband stimuleren en bundelen. Tot slot is het van belang dat de gemeente investeert in de ontwikkeling van lokale diensten.
Provincie Provincie toezichthouder en stimulator
Op bovenlokaal niveau heeft de provincie een natuurlijke rol in het stimuleren van koppelingen tussen de marktplaatsen. Minstens zo belangrijk is het toezien op uniforme ontwikkeling van open lokale marktplaatsen en hun koppelingen. De provincie zal daarom een sleutelrol spelen in het realiseren van een universele opzet en beheer van marktplaatsen. Vraag is echter: hoe breng je dat concreet bij elkaar? Daarbij kan op termijn gedacht worden aan het opzetten van een vereniging van marktmeesters. Daarnaast kunnen de provincies via hun betrokkenheid bij de NDIX en Oost n.v. in concrete situaties gemeenten ondersteunen. Tot slot is voor de provincie een stimulerende rol weggelegd bij het ontwikkelen van bovenlokale breedbanddiensten. Daarbij kan gedacht worden aan sectoren als zorg, veiligheid en onderwijs.
21
Wat zijn mogelijke taak- en rolverdelingen tussen publieke en private partijen? Wanneer de uiteengezette visie, strategie en set van maatregelen worden geaccepteerd, is de volgende rol- en verantwoordelijkheidsverdeling tussen betrokken publieke en private partijen in Oost-Nederland mogelijk.
Actor Publiek
Initieel
Structureel
Gemeente
Actie 1; Ontwikkel lokale digitale marktplaatsen
Toezicht op lokale digitale marktplaats (contractbeheer)
Actie 3; Stimuleer en bundel vraag naar infrastructuur Actie 4; Investeer in dienstenontwikkeling Provincie
Actie 2; Koppel lokale digitale marktplaatsen
Toezicht op NDIX
Actie 3; Stimuleer en bundel vraag naar infrastructuur Actie 4; Investeer in dienstenontwikkeling (semi) Publieke instellingen
Diensten ontwikkelen en aanbieden op lokaal en interlokaal niveau
Diensten aanbieden en afnemen
Privaat Infrastructuuraanbieders Lokaal breedbandnetwerk aansluiten op marktplaats Dienstenaanbieders Diensten ontwikkelen en aanbieden op lokaal en interlokaal niveau Eindgebruikers Deelnemen aan vraagbundeling
22
Bijdrage leveren aan exploitatie Exploitatie marktplaats verdisconteren in leveringscontract Afnemen van groeiend aanbod van diensten en zelf diensten ontwikkelen en deze aanbieden aan andere eindgebruikers
Hoeveel geld is hiermee gemoeid? Om een beeld te geven welke bedragen aan de acties gekoppeld zijn is een inschatting gemaakt van de mogelijke bedragen. Kenmerkend in de breedbandmarkt is de prijserosie. Dit zal dus een neerwaarts effect hebben op deze bedragen.
Actie 1 Ontwikkel een lokale digitale marktplaats Actie 2 Koppel lokale digitale marktplaatsen Actie 3 Stimuleer en bundel vraag naar infrastructuur Actie 4 Investeer in diensten ontwikkeling
Eénmalig
Structureel per jaar (3 tot 5 jaar)
± € 40.000
± € 40.000
-
± € 20.000
± € 300.000
-
± € 50.000 tot € 250.000
± € 50.000 tot € 200.000
Gemeenten hebben vanuit de GSB-EZ bijdrage middelen voor vraagbundeling (actie 1 en 3). Provincies hebben eigen subsidiemiddelen, dan wel kunnen als penvoerder dienen voor Europese subsidie-aanvragen, met name waar het om interlokale verbindingen tussen marktplaatsen gaat in landelijke gebieden. Investeringen zijn relatief beperkt
Van belang is hier te constateren dat er, zeker in verhouding tot andere infrastructuren, géén grote bedragen gemoeid zijn met deze maatregelen. Afgezien van de genoemde investeringen is het succes van deze maatregelen vooral afhankelijk van een goede organisatie van het proces, het bundelen van kennis en een goede samenwerking tussen gemeenten en provincies.
Waar kunnen marktplaatsen op korte termijn gerealiseerd worden? Kritieke massa bij honderd aansluitingen
Of een open digitale marktplaats lokaal kans van slagen maakt, is afhankelijk van het aanbod van zakelijke en not-for-profit dienstverlening en van het aantal breedbandaansluitingen (al dan niet via vraagbundeling bewerkstelligd). De ervaring leert dat een marktplaats zinvol wordt als er meer dan 100 lokale breedbandaansluitingen zijn. Dan is de lokale markt voldoende groot om dienstenaanbieders aan te trekken. Ook kan dan verwacht worden dat uit de 100 breedbandgebruikers er voldoende gebruikers zullen “ontdekken” dat zij ook diensten kunnen leveren via de marktplaats. De “omslag” van klant naar dienstenaanbieder vergt tijd. Deze kan bekort worden door de ondernemers gericht te wijzen op de mogelijkheden, bijvoorbeeld door het organiseren van workshops “innoveren met breedband”.
23
In Overijssel is de inschatting dat er gezien de concentratie van dienstenaanbieders op korte termijn ruimte is voor een drietal digitale lokale marktplaatsen: - Deventer - Netwerkstad Twente (Enschede, Almelo, met Hardenberg aangesloten via Cogas/TReNT-netwerk). - Zwolle (eventueel met een uitbreiding naar Kampen). In Gelderland zijn er op korte termijn zes digitale marktplaatsen voorzien: - Arnhem - Doetinchem (Achterhoek) - Ede-Wageningen (met extensie naar Rivierenland) - Nijmegen - Tiel - Zutphen-Apeldoorn (Stedendriehoek). Dat betekent dat er op korte termijn (2006) negen lokale marktplaatsen gerealiseerd kunnen worden. Dit aantal is voldoende om het stollingsprincipe te starten.
Hoe moet het beheer van de marktplaatsen geregeld worden? Neutraliteit beheerder essentieel
De marktplaats is cruciaal voor de mate waarmee een breedbandnetwerk werkelijk vrij toegankelijk is voor alle dienstenaanbieders. Neutraliteit van de beheerorganisatie en zelfs de fysieke locatie zijn daarbij bijzonder belangrijk. Belangrijk voor het onafhankelijke karakter van de marktplaats is dat de techniek binnen een publiek gebouw gehuisvest is en dat een gemeentelijke afdeling de contractkaderstelling bewaakt.
NDIX als partner
Om de marktplaatsen onderling te verbinden moet eenduidig beheer worden geregeld. Tot dusver wordt voor een aantal marktplaatsen het technisch beheer van en de investering in apparatuur voor de digitale marktplaats in Overijssel en Gelderland op contractbasis verricht door de NDIX b.v. Dit gebeurt nu in Enschede, Almelo, Deventer, Arnhem en – binnenkort – Zutphen en Zwolle. Hoewel het theoretisch mogelijk is een willekeurige neutrale beheerorganisatie te kiezen is het voor Overijssel en Gelderland logisch voort te bouwen op het aanwezige succes van NDIX b.v. Het opschalen van de NDIX zal wel gepaard moeten gaan met het inbouwen van extra zekerheden voor de gewenste neutraliteit maar ook voor een blijvend efficiënte bedrijfsvoering en waarborgen niet in staatssteundiscussies te belanden. NDIX is een uitvoeringsorganisatie voor het beheer van marktplaatsen. Het is een besloten vennootschap met publieke aandeelhouders (Universiteit Twente, OOST nv, Stadtwerke Münster). De Provincie Overijssel en de gemeente Enschede hebben een lening verstrekt aan de NDIX.
24
Wanneer gereed? In onderstaande kaartjes is een tijdspad aangegeven waarin -na gezamenlijke inspanning- de ontwikkeling van marktplaatsen en infrastructuur kan worden voltooid.
Legenda
Kaartje 1: huidige situatie
Kaartje 2: situatie in 2006
Kaartje 3: situatie in 2010
25
KLEUR
STATUS NAAM
TOELICHTING
0
Onrendabel gebied voor vaste breedbandinfrastructur
Gemeente die voor marktpartijen op dit moment onvoldoende aantrekkelijk is om bedrijven en instellingen betaalbare breedbandinfrastructuren aan te bieden. Er zijn relatief weinig klanten voor een effectieve vraagbundeling.
1
Mogelijk rendabel gebied
Gemeente die voor marktpartijen op dit moment nog niet aantrekkelijk is voor aanbod van betaalbare breedbandinfrastructuur aan bedrijven en instellingen. Vraagbundeling is nodig om voldoende schaalgrootte te bereiken. Er is naar verwachting voldoende vraag voor een effectieve vraagbundeling.
Rendabel gebied voor marktpartijen
Gemeente is voor marktpartijen voldoende aantrekkelijk om bedrijven en instellinge betaalbare breedbandinfrastructuren aan te bieden (op basis van bestaande infrastructuur). Er is echter geen lokale digitale marktplaats of toegang tot het netwerk van marktplaatsen.
3
Ontsloten via open breedbandnetwerk en aangesloten op netwerk van marktplaatsen (geen eigen marktplaats)
Gemeente waar een breedbandinfrastructuur voor bedrijven en instellingen is gerealiseerd (door marktpartijen of door stichting TReNT) zonder een eigen lokale digitale marktplaats. De breedbandinfrastructuur is wel aangesloten op een nabij gelegen marktplaats van een andere gemeente en heeft daarmee toegang tot het netwerken van digitale marktplaatsen in OostNederland. Er zijn drie verschillende niveaus van ontsluiting. (zie voetnoot)
4
Ontsloten via open breedbandnetwerk en een eigen marktplaats
Gemeente waar een breedbandinfrastructuur voor bedrijven en instellingen is gerealiseerd met een eigen lokale digitale marktplaats. Deze marktplaats is echter (nog) niet gekoppeld aan andere digitale marktplaatsen in Oost-Nederland.
5
Ontsloten via open breedbandnetwerk en een eigen gekoppelde marktplaats
Gemeente waar een breedbandinfrastructuur voor bedrijven en instellingen is gerealiseerd met een eigen lokale digitale marktplaats. Deze marktplaats is gekoppeld aan andere digitale marktplaatsen in Oost-Nederland.
2
Voetnoot Bij status 0, 1, 2 is het mogelijk dat er één of meerdere glasvezelnetwerken in de grond van de gemeente aanwezig zijn. Universele toegang hiertoe voor bedrijven en instellingen is echter niet geregeld. Voor alle verstedelijkte gebieden is het zeker dat er meer dan voldoende glasvezel beschikbaar is voor het realiseren van breedbandnetwerken die gebaseerd zijn op het Deventermodel. Dit komt omdat dit model zuinig is met glasvezel in de backbone. Voor customer owned netwerken geldt dat er vaak onvoldoende glasvezelbeschikbaar is omdat dit model meer ´eigen´ glasvezels vergt. Binnen status 3 zijn verschillende niveaus van ontsluiting van bedrijven en instellingen te onderscheiden (zie ook piramidemodel bij Actie 3). Niveau 1 (interlokale vraagbundeling) zijn alleen de grote bedrijven en instellingen ontsloten op basis van Managed Dark Fiber. Bij niveau 2 (lokale vraagbundeling) zijn bedrijventerreinen ontsloten (tot ca. 50 aansluitingen) op basis van Managed Dark Fiber of Ethernet. Niveau 3 is een gehele stedelijke/gemeentelijke ontsluiting voor het hele MKB en instellingen op basis van ethernet.
26
27
28
29
30
31
Colofon De visie op het versnellen van innovatie in de digitale dienstverlening is een productie van de werkgroep marktplaatsen Oost-Nederland bestaande uit: Provincie Overijssel – Joost Kuijper Provincie Gelderland – Willem Huntink Gemeente Deventer/Two Minds – Ton van Mil Gemeente Zwolle – Robert Badart Ontwikkelingsmaatschappij OOST nv – Hans van der Stappen Nederlands-Duitse Internet eXchange NDIX bv – Jeroen van de Lagemaat De visie is opgesteld onder redactie van Ton van Mil en Jouko Huismans van Two Minds Management & Consultancy. Ton van Mil is projectleider en Jouko Huismans is projectsecretaris van het project Breedband Stedendriehoek Deventer-Apeldoorn-Zutphen. De werkgroep marktplaatsen Oost-Nederland functioneerde tevens als klankbordgroep voor het Project Breedband in de Stedendriehoek DeventerApeldoorn-Zutphen waarin het koppelen van marktplaatsen centraal staat. Het project Breedband in de Stedendriehoek Deventer-Apeldoorn-Zutphen is mogelijk gemaakt door de subsidieregeling Informatie en Communicatie Technologie van de Provincie Gelderland.
September 2005
32
