In de groene versnelling

Performance

In de groene versnelling

oktober 2012, jaargang 12

Performance in de groene versnelling

06

08

12

14

Inhoud 06 | De 3 P’s van Honeywell Validation 08 | LUMC, Kwaliteitborg voor cleanrooms en bereidingsruimte 12 | Bestuurdersbijeenkomst Groene Versnelling 14 | Duurzaamheid als breed begrip 18 | Imposante nieuwbouw voor DUO en Belastingdienst

05

| Voorwoord, John Brussel, General Manager

06

| Peter Bakker, Account Manager bij Honeywell

08

Building Solutions

| LUMC, Kwaliteitborg voor cleanrooms en

bereidingsruimte 12

| Bestuurdersbijeenkomst Groene Versnelling

14

| Kees Lansbergen, Facilitair Directeur van het Erasmus

17

Facilitair Bedrijf

| Richard Schoonderbeek - Sales Manager Service

Nederland; Attune™ Advisory Services

18

| Imposante nieuwbouw voor DUO en Belastingdienst

20

| Optimale flexibiliteit met Open BACnet®

22

| Bottleneck in de bouwsector

18

Colofon Performance is een uitgave van Honeywell Building Solutions en is bestemd voor alle relaties van onze organisatie die zich binnen de eigen marktsector en/of werkomgeving bezig houden met klimaatbeheersing, beveiliging en veiligheid. Het blad informeert u over de laatste technologische ontwikkelingen, de nieuwste oplossingen en de uitgebreide dienstverlening die Honeywell Building Solutions biedt. Performance wordt gratis toegezonden aan alle relaties. Andere geïnteresseerden kunnen voor een gratis abonnement contact opnemen met Arianda Budel, telefoon +31 (0)55 -5 499 484. Eindredactie en coördinatie Arianda Budel Fotografie Camiel Donders Fotografie, Honeywell Inc., Ronald Tilleman Photography Tekst Datom Tekstadvies Vormgeving Creatie- en adviesbureau METPIT Druk Zalsman Grafische Bedrijven

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze of in welke vorm dan ook vermenigvuldigd worden of overgenomen zonder schriftelijke toestemming door Honeywell Building Solutions.

2 | performance oktober 2012

performance oktober 2012 |

3

streamline. simplify. save.

Denken, durven, doen Onze branche staat voor uitdagende vraagstukken op het

mogelijkheden. Om ‘out of the box’ te denken en de samenwerking aan te gaan. Waar een wil is, is immers een weg. Wanneer u open staat voor nieuwe ideeën en

duurzaamheid. Verbeteringen op

als daarbuiten. Het verhogen van de prestaties van uw gebouw(en) is gewoonweg

en ‘Profit’ die door bedrijven en

Binnenkort introduceert Honeywell Building Solutions ComfortPoint™ Open. Een intelligente toepassing voor HVAC-systemen, die speciaal is ontwikkeld om processen te stroomlijnen, het gebruik te vereenvoudigen en blijvende besparingen te realiseren. Door het open communicatieprotocol sluiten nieuwe en bestaande BACnet producten naadloos op elkaar aan. De vele combinatiemogelijkheden staan garant voor functionaliteit en flexibiliteit, waardoor de installatie mee kan groeien met de ontwikkeling van het gebouw. Een interessante investering voor gebruikers die de beste balans zoeken tussen ‘comfort’ en ‘cost control’.

platform ‘De Groene Versnelling’ assisteert om creatiever te kunnen kijken naar

gebied van veiligheid, klimaat en

het gebied van ‘People’, ‘Planet’

Simply Smart is coming soon!

Het is een uitdaging om beleid en budget om te zetten in concrete acties. Het

overheid worden gerealiseerd op lokaal, regionaal en landelijk niveau. Toch blijkt het in de dagelijkse praktijk nog niet zo eenvoudig te zijn om onze visie en missie te vertalen naar

oplossingen zult u zien dat de mogelijkheden net zo groot zijn binnen de perken een kwestie van denken, durven, doen. In deze uitgave vindt u vele voorbeelden van bedrijven die durven verbeteren, beveiligen en verduurzamen. Zoals de Erasmus Universiteit in Rotterdam en het Leids Universitair Medisch Centrum. Professionele partijen die open staan voor nieuwe denkwijzen en innovatieve oplossingen. Honeywell Building Solutions helpt bedrijven, organisaties en overheid bij het aangaan van deze uitdagingen. Door het bieden van integrale oplossingen op het gebied van HVAC, veiligheid en beveiliging. Maar ook door het aanbieden van efficiënt energiemanagement. Bijvoorbeeld door als ESCo-bedrijf Energie Prestatie Contracten aan te gaan, waarbij het financiële risico bij Honeywell ligt. Of door het aanbieden van vernieuwende diensten als Attune™ Advisory Services, ComfortPoint™ Open of speciale farma modules. Honeywell Building Solutions deelt haar ervaring en expertise graag met u, zodat ook u verder kunt richting uw duurzame doelstellingen.

daadwerkelijke actieplannen Denken, durven, doen! Wij staan u graag met raad en daad terzijde. Met vriendelijke groet,

Meer weten? Kijk op comfortpointopen.honeywell.com of mail naar: [email protected] www.honeywell-buildingsolutions.nl © 2012 Honeywell International Inc. 4 | performance oktober 2012

John Brussel, General Manager


5

“Wij onderscheiden ons omdat wij niet alleen goede producten bieden, maar ook de processen beheersen en het juiste personeel hebben”

De 3 P’s van Honeywell Validation

Honeywell Building Solutions is een professionele partner voor de farmaceutische industrie. Een omgeving waar alles draait om veiligheid en verantwoordelijkheid. Daar de normen

Processen, producten én personeel

en eisen voor kritische ruimtes als laboratoria en operatiekamers in de toekomst alleen maar scherper zullen worden, stijgt de vraag naar een betrouwbare en gebruiksvriendelijke

Specifieke condities

Aansprakelijkheid en bewijslast

“De farma industrie kent strikte voorschriften en strenge

“Als basis voor onze totaaloplossing gaan wij uit van de

veiligheideisen,” weet Peter Bakker, Account Manager bij

Enterprise Buildings Integrator™ met speciaal ontwikkelde

Honeywell Building Solutions. “Voor productieruimtes waar

farma module. Een softwareschil die geïmplementeerd wordt

medicijnen worden vervaardigd of magazijnen waar genees-

in de EBI. Dit krachtige platform biedt de mogelijkheid om

middelen worden bewaard, gelden uiteraard zeer specifieke

zowel alle klimaat- en conditiegerelateerde systemen als wel

condities. Maar ook operatiekamers en laboratoria vragen

alle safety & security systemen te integreren. Door middel van

om gevalideerde installaties. De facilitaire kant van deze

meerdere beheers-/alarmwerkstations en web interfaces

farmaceutische ondernemingen, ziekenhuizen en zorginstel-

kunnen alle onderliggende systemen op eenvoudige wijze

lingen dient er dan ook voor te zorgen dat er goed werkende

worden beheerd. Zo worden in productielokalen, opslagruim-

systemen aanwezig zijn. Op het moment dat er niet aan de

tes en operatiekamers alle data elektronisch vastgelegd

eisen wordt voldaan, mogen je producten namelijk niet de

volgens GMP- en 21partII. Van hoeveelheid stofdeeltjes in

markt op of kunnen de ingeplande ingrepen niet worden uit-

de lucht, tot de luchtdruk en luchtvochtigheid. Een innovatief

gevoerd. Dat kost niet alleen tijd en geld, maar heeft ook een

systeem voor monitoring en dataopslag dat overal toeganke-

negatief effect op het bedrijfsimago.”

lijk is en waarmee automatisch of op commando rapporten

totaaloplossing op HVAC-gebied. Een specialisme waar Honeywell zich in onderscheidt door het hanteren van de drie P’s: processen, producten én

kunnen worden toegestuurd. Zo wordt de veiligheid verDe drie pijlers

hoogd en de risicokans verlaagd. Want als er iets mis gaat

Honeywell Building Solutions heeft al meer dan 30 jaar

ben je als organisatie namelijk wel aansprakelijk. In verband

project-ervaring in de farma industrie. Wereldwijd, op

met de daarbij behorende bewijslast moet je te allen tijde aan

Europees niveau, maar ook in Nederland. Met belangrijke

kunnen tonen dat er onder goede omstandigheden is

projecten, zoals LUMC en UPS. “Wij onderscheiden ons

gewerkt.”

personeel. Want alleen die combinatie

omdat wij niet alleen goede producten bieden, maar ook de

zorgt voor een optimale gevalideerde

processen beheersen en het juiste personeel hebben,” legt Peter Bakker uit. “Die synergie is essentieel om tot de best

oplossing.

mogelijke gevalideerde oplossing te komen. Onze mensen

De 3 P’s van Honeywell Validation Services

zijn goed opgeleid en hebben veel ervaring en expertise op dit gebied. Zo’n 15 mensen van Service & Solutions zijn

Processen

specifiek getraind om farma ondersteuning te geven. Daarom

GMP-conform en auditeerbaar

gehaald. De processen ondersteunen wij met de juiste acties

Producten

en documenten. Uiteraard volgens de eisen van Good

Levenscyclus programma ‘Ready for 21 CFR Part II’

Personeel

GMP-trainingsprogramma voor het bereiken en

behouden van GMP-conformiteit van de monitoring-

en automatiseringsoplossingen

worden wij er vaak al in de vroegste voorbereidingsfase bij

Manufacturing Processes.”



7

Kwaliteitborg voor cleanrooms en bereidingsruimtes

LUMC kiest voor farma module van Honeywell Het Leids Universitair Medisch Centrum is een van de acht universitaire medische centra van Nederland. Een toonaangevend ziekenhuis dat niet alleen patiëntenzorg als kerntaak heeft, maar ook onderzoek, onderwijs en opleiding. Alles volgens de laatste internationale inzichten, standaarden en eisen. Om de kwaliteit van de geneesmiddelen te kunnen garanderen, bewaakt de afdeling Klinische Farmacie en Toxicologie de condities van de productieruimtes met de farma module van Honeywell. Een softwareschil waarmee alle klimaat- en conditie-gerelateerde systemen te volgen zijn via één gebruiksvriendelijk monitoringssysteem.

Uitbreiding faciliteiten In 2011 werd er een compleet nieuw cleanroomgebied gebouwd met diverse bereidingsruimtes, waarbij de hele luchtbehandeling moest worden geautomatiseerd qua overdruk en luchthiërarchie. Daar registratie van gegevens en condities verplicht is bij het bereiden van geneesmiddelen en labvloeistoffen stelt deze specifieke klantbehoefte hogere eisen aan een gebouwbeheersysteem dan normaal. Als oplossing werd er een monitoringssysteem geïnstalleerd in de reeds aanwezige Enterprise Buildings Integrator™ van Honeywell. Met deze aanvullende farma optie worden druk, temperatuur en luchtvochtigheid in de diverse ruimtes gemeten en de condities in de diverse ruimtes gemonitord. Daarnaast wordt in een deel van de cleanrooms het aantal vervuilende deeltjes in de lucht gemeten. Het systeem is uitsluitend toegankelijk voor geautoriseerde gebruikers en alle gegevens worden opgeslagen in een speciaal formaat, dat niet te manipuleren is. Volledig conform de eisen van Good Manufacturing Processes (GMP).



9

“De condities in bereidingsruimtes moeten te allen tijde aan de gestelde eisen voldoen. Die eisen verschillen per ruimte.”

De juiste condities

de producten, maar ook voor het bewaren van de genees-

meet- en monitoringssysteem. Daarbij was onze belangrijkste

“Alarmen van technische aard, bijvoorbeeld het uitvallen

“De condities in bereidingsruimtes moeten uiteraard te allen

middelen. Het ene middel dient op kamertemperatuur

eis dat onze infradienst er goed mee om zou kunnen gaan.

van een luchtbehandelingkast, komen direct bij de facilitaire

tijde aan de gestelde eisen voldoen,” vertelt Dr. Kirsten

bewaard te worden, het andere middel gekoeld. Wij kunnen

Daar het bestaande gebouwbeheersysteem al van Honeywell

afdeling binnen. Die tweedeling bevalt beide partijen

Schimmel, Sectiehoofd Bereidingen van het LUMC.

ons niet veroorloven dat een koelkast of vriezer tijdelijk

was, hebben wij ook deze partij om een offerte gevraagd.

uitstekend. De alarmlast voor gebouwbeheer is flink omlaag

“Die eisen verschillen per ruimte. De cleanrooms en

uitvalt of temperatuurschommelingen heeft.”

Uiteindelijk is onze keuze op Honeywell gevallen, mede

gegaan, waardoor een alarm dat nu binnenkomt ook

door het feit dat onze medewerkers al bekend waren met

serieuzer wordt opgepakt. Alle data worden geregistreerd

de werking van één van hun systemen.”

en alle stappen gedocumenteerd. Zo kunnen wij een goede

bereidingsruimtes hebben verschillende classificaties, afhankelijk van welk product er gemaakt wordt. Er is

Interpretatie van alarmen

bijvoorbeeld een verschil tussen de vereisten voor het

“Tot vorig jaar werkten wij enkel met een gebouwbeheer-

bereiden van een niet steriele drank of een infuus dat wordt

systeem,” vervolgt Dr. Schimmel, “Dat gaf een grote

Verschuiving verantwoordelijkheid

beeld een bepaalde ruimte regelmatig alarmen geeft, kan

toegepast bij kwetsbare patiënten en een afweerrisico met

beperking op het gebied van kwaliteithandhaving. Alle

“Met de komst van het nieuwe monitoringssysteem is er een

de oorzaak daarvan worden achterhaald en een oplossing

zich meebrengt. De ruimte die het schoonst moet zijn, heeft

alarmen gingen rechtstreeks naar de technische dienst,

scheiding ontstaan in alarmmelding. Dit is zodanig geborgd,

worden geboden.”

de hoogste druk.

waardoor afwijkingen voor ons niet goed inzichtelijk waren en

dat wij als gebruikers alle afwijkingen zien die invloed kunnen

analyse maken van eventuele afwijkingen. Wanneer bijvoor-

voor de facilitaire afdeling moeilijk te interpreteren. En dan

hebben op de productie. Onze mensen kunnen natuurlijk veel

“Het enige nadeel van de directe binnenkomst van alarmen

Om geneesmiddelen te mogen produceren, hebben wij

loop je het gevaar van ruis op de lijn. Eén keer in de week

beter interpreteren of een afwijking kwaad kan en – indien dit

op onze afdeling is dat dit een hogere belasting voor onze

een fabrikantenvergunning. Deze vergunning wordt continu

kregen wij een lijst met de geregistreerde alarmen. Het bleek

het geval is - direct actie ondernemen. Bijvoorbeeld door het

medewerkers geeft,” besluit Dr. Schimmel. “Je verplaatst

getoetst door de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Het

dan toch geregeld dat wij een melding niet door hadden

proces onmiddellijk te staken of een eenheid of batch weg

immers een stukje verantwoordelijkheid. Maar die

steekt daarom heel krap dat alles volgens protocol verloopt.

gekregen of dat een alarm verkeerd was ingeschat. Met de

te gooien. Optredende alarmen worden direct doorgezet

verantwoordelijkheid hoort dan ook bij ons. Wij zijn bijzonder

Met de juiste ingrediënten en bereidingswijzen, maar ook

bouw van het nieuwe cleanroomgebied in het vooruitzicht zijn

naar onze diensttelefoon. We zitten immers niet de hele dag

tevreden over de rapportage en de performance van het

onder de juiste condities. Niet alleen voor het maken van

wij daarom samen op zoek gegaan naar een betrouwbaar

achter de monitor.”

systeem.”



11

Bestuurdersbijeenkomst de Groene Versnelling

Verduurzaming gemeentelijk vastgoed: een goudmijn

Voor het antwoord op deze vraag reisden wethouders Daphne

Albert Hulshoff, Agentschap NL

Bergman (Gouda), Thijs de la Court (Lochem), Jan Robberegt

‘Een ESCo levert energiediensten en neemt daarbij een financieel

(Vlaardingen) en Wendy Ruwhof (eveneens Gouda) af naar

risico. In principe wordt de bestaande energiehardware

Rotterdam waar het BlomBerg Instituut een discussietafel had

geaccepteerd en gaat het om beheren, monitoren en onder-

georganiseerd over de verduurzaming van maatschappelijk vast-

houden: puur dienstverlening. Regeltechnisch is al veel besparing

goed. Bestuurders zijn generalisten en ontberen veelal de kennis

haalbaar. De ESCo wordt opgericht voor een termijn van tien

die nodig is om voorop te lopen op het duurzaamheiddossier, zo

of vijftien jaar en verplicht zich binnen deze termijn een gegar-

werd geconcludeerd. Helaas is ook in de ambtelijke organisatie

andeerde energiebesparing te realiseren. Die energiebesparing

vaak sprake van een kennisleemte. Ter inspiratie schoven daarom

is een kostenbesparing waarmee de ESCo zichzelf financieel

ook enkele beleidsmedewerkers van gemeenten aan, naast de

bedruipt.’

échte experts: Albert Hulshoff van AHB Consultancy (hiervoor Agentschap NL), Frank Bakker van Honeywell Building Solutions,

Frank Bakker, Honeywell Building Solutions

Mark Kuijpers van Fakton financiële vastgoedregisseurs en Kees

‘Wij doen dit al sinds de jaren tachtig in de VS. Het verbaast me

Lansbergen van het Erasmus Facilitair Bedrijf.

dat ESCo’s nog niet massaal worden ingezet in Nederland.’ Waarom doen gemeenten dit niet? Bakker: ‘De techniek en het


Gemeenten kunnen als grootste huisbaas van

Energie Prestatie Contract

businessmodel zijn niet zo ingewikkeld. Het is afhankelijk van de

Nederland vele miljoenen besparen als het gaat om

Kees Lansbergen, directeur van het Erasmus Facilitair Bedrijf,

goede wil van bestuurders. Een wethouder vindt het vaak moeilijk

legt uit hoe een onderwijsinstelling als de Erasmus Universiteit een

om dit over te dragen aan een marktpartij.’

het verduurzamen van bestaand vastgoed. Maar

fikse duurzaamheidslag wist te realiseren door de verantwoorde-

dat de markt een groot deel van de benodigde

lijkheid hiervoor neer te leggen bij de markt, middels een Energie

Is het eng, de regie uit handen geven?

Prestatie Contract (EPC). ‘Honeywell heeft onderzoek gedaan

‘Nee’, zegt Mark Kuijpers van financieel adviesbureau Fakton:

investeringen voor haar rekening wil nemen, is bij

naar besparingsmogelijkheden op onze campus Woudestein.

‘Snelwegen zijn ook in handen van private beheerders en die

veel bestuurders en ambtenaren onbekend, bleek

Wij hebben een groot deel van hun suggesties overgenomen,

hebben prestatiecontracten met de overheid. Het wordt dus al in

waarbij we zelf de investeringen voor onze rekening namen. Na

de praktijk gebracht, de angst is ongegrond.’

op een bestuurdersbijeenkomst van de Groene

een jaar monitoren we of de geprognosticeerde besparing ook

Versnelling in het Heerenhuys in Rotterdam. Hoe kun

daadwerkelijk is gehaald. Als we meer besparen dan verdienen

In de volgende uitgave van Performance een verslag

wij. Honeywell staat garant voor de besparing. Honeywell treedt

van de tweede bestuurdersbijeenkomst van de Groene

je samenwerken met de markt aan duurzaamheid?

op Woudestein op als Energy Service Company (ESCo).’

Versnelling.


13

Duurzaamheid als breed begrip

Erasmus Universiteit Rotterdam De doelstelling van de Erasmus Universiteit Rotterdam is duidelijk: in de

Kees Lansbergen, Facilitair

Top 3 komen van meest duurzame campussen in Nederland. Het begrip

Directeur van het Erasmus Facilitair Bedrijf

duurzaamheid wordt dan ook breed getrokken in de organisatie. Van energiebesparende maatregelen tot effectieve mobiliteitsplannen. Niet alleen het Erasmus Facilitair Bedrijf heeft het onderwerp hoog op de agenda, zelfs de studentenvereniging houdt zich bezig met maatschappelijk verantwoord ondernemen. Een gezamenlijk streven dat inmiddels al vele vruchten heeft afgeworpen, maar waarbij de lat ook steeds een stukje

GPR-score

energiebesparende maatregelen in de gebouwen genomen,

“Wij zijn dagelijks bezig met duurzaamheid,” beaamt Kees

zoals warmteterugwinning. Maar daarnaast zijn wij bijvoor-

Lansbergen, Facilitair Directeur van het Erasmus Facilitair

beeld ook bezig met een stuk vergroening van het terrein.

Bedrijf. “Dat betreft niet alleen de factor duurzaam bouwen,

Bijvoorbeeld door het aanbrengen van mos sedum op de

maar bijvoorbeeld ook de factoren afval, inkoop, catering en

daken. Bovendien willen wij binnen een paar jaar bereiken

mobiliteit. Daarbij werken wij met het duurzaamheidmeet-

dat het complex op straatniveau autovrij is. Wij hebben een

systeem GPR. Het Gemeentelijke Praktijk Richtlijnmeet-

ambitieus mobiliteitsbeleid om studenten en medewerkers

systeem waarbij vastgoed op vijf criteria wordt doorgelicht:

uit de auto en op de fiets te krijgen. Bijvoorbeeld door een

energie, milieu, gezondheid, gebruikskwaliteit en toekomst-

subsidie op e-bikes.”

waarde. De gemiddelde score in de markt ligt op 6. Wij gaan van een 7 in de huidige situatie binnen een paar jaar naar een

“Wij durven ook te demotiveren om die doelstelling te halen,”

8. In dat kader zijn er concrete maatregelen genomen. Zoals

vult Kees Lansbergen aan. “Bijvoorbeeld door het betaald

de toepassing van zonnepanelen en andere verlichtings-

parkeren rondom de campus duurder te maken. De extra

armaturen. Uiteindelijk gaan wij als universiteit natuurlijk voor

inkomsten die wij daar mee genereren, zetten wij weer in

het hoogst haalbare cijfer. En dat stimuleert ons tot creatieve

om onze faciliteiten te verbeteren. Daarbij werken wij nauw

oplossingen.”

samen met de gemeente en het Mobiliteitsplatform NL, waar wij ook een kleine subsidie van krijgen.”

Vergroening


“Onze duurzame doelstellingen zie je inderdaad in de hele

Energiebesparing

organisatie terug,” beaamt Cock Michels, Manager Facilities.

Qua energieverbruik wil de universiteit naar 2% besparing per

“Zo werken wij al jaren op stadsverwarming, wat natuurlijk

jaar voor de komende 15 jaar. Een streven dat onder meer

om restwarmte uit de industrie gaat, en hebben wij vele

voortkomt uit de verplichtingen vanuit de MJA3. Een meer performance oktober 2012 |

15

Nieuw:

Attune™ Advisory Services Honeywell Building Solutions introduceert Attune™ Advisory Services. Een complete serie online diensten die helpen het gebouwbeheer te optimaliseren. Met realistische cijfers en resultaatgerichte acties. Door gebruik te maken van innovatieve softwaretechnologie, mobiele applicaties, online gebruikersinterfaces en geavanceerde monitoring technologie wordt een goed inzicht verkregen in de potentiële verbeteringen. De performance van een gebouw wordt doorvertaald naar een overzichtelijk actieplan met als basis een duidelijke inschatting van de return on investment.

Cock Michels,

jarenafspraak tussen overheid en bedrijven en instellingen

Kees Lansbergen uit. “En dat kan onder andere door je

Manager Huisvesting Services

over het effectiever en efficiënter inzetten van energie, waar

gebouw goed te positioneren ten opzichte van de zon en

Erasmus Facilitair Bedrijf

iedere deelnemer zich strikt aan moet houden. Om dit te

natuurlijke ventilatie toe te passen. Daarna moet je zorg

Erasmus Universiteit

kunnen bewerkstelligen werd er in 2011 onder andere een

dragen voor de inzet van zo duurzaam mogelijke energie-

Rotterdam

Energie Prestatie Contract getekend met Honeywell Building

bronnen, zoals zonnepanelen en warmte-/koudeopslag.

Solutions, waarbij de gegarandeerde energiebesparingen de

Honeywell heeft een aantal innovatieve maatregelen

verbeteringen aan de faciliteiten bekostigen. Het financiële

geadviseerd en geïmplementeerd, zoals warmteterugwinning

projectrisico rust daarbij op de schouders van Honeywell.

uit afzuiglucht, het aanbrengen van daglichtschakelaars en

“Door een abonnement te nemen op Attune Advisory Services profiteert

het optimaliseren van klimaatregelingen. Maar het behalen

een klant mee van de ervaring en expertise van Honeywell op het gebied van

Dit is het tweede Energie Prestatie Contract dat de Erasmus

van 2% besparing per jaar wordt inderdaad een steeds

energiebeheer en automatisering. Het positieve van Attune Advisory Services

Universiteit tekent met Honeywell. Het eerste contract werd al

grotere uitdaging.”

is dat wij hier de klant niet alleen mee kunnen ontlasten maar ook ontzorgen.

‘Online diensten die ontzorgen en ontlasten’ Richard Schoonderbeek - Sales Manager Service Nederland

We nemen werkzaamheden uit handen die niet tot hun eigen core business

in 2002 getekend. Na een korte periode van slechts 4,5 jaar was de origineel begrote investering al in zijn geheel terug-

“Daarbij komt ook dat de afweging tussen de factoren

behoren. En dat geeft rust. Honeywell zal op basis van online adviezen en

verdiend en liepen de besparingen jaar in jaar uit nog door.

People, Planet & Profit lastig is,” vervolgt Lansbergen.

rapporten de klant voorstellen doen over hoe de performance van het

Een flinke financiële bonus die bleef groeien.

“Daarom denk ik dat we iets soepeler moeten zijn qua

gebouw geoptimaliseerd kan worden. Als dit eenmaal in kaart is gebracht

terugverdientijd. We zien dat als we bestaande gebouwen

en in werking is gesteld, kan het energiebesparen beginnen.

Uitdaging

met energielabel G of F renoveren energielabel C toch het

Zo kan men dus op eenvoudige wijze geld verdienen door verspilling te

“De relatie met Honeywell gaat al terug tot 1968,” vertelt

hoogst haalbare is. Ook zien we dat de gebruikers van het

voorkomen. Oplossingen zijn vaak veel eenvoudiger dan men denkt. Neem

Cock Michels. “In die tijd was de campus al voorzien van

gebouw een steeds hogere mate van leefcomfort wensen.

bijvoorbeeld een gemeentelijk zwembad met wisselende openingstijden.

meet- en regelapparatuur van Honeywell. In 1978 werd het

Wanneer de waardering van de factor ‘People’ stijgt, zien

Elke dag stelt een medewerker handmatig de tijd in. Het managen

Erasmus Universiteit

eerste gebouwbeheersysteem van Honeywell geïnstalleerd en

we daaraan gerelateerd helaas ook een stijging van het

van tijden hoeft natuurlijk al lang niet meer handmatig en lokaal te gebeuren.

Rotterdam

sindsdien zij wij eigenlijk altijd bij dit merk gebleven. Na

energieverbruik.”

Dit kan tegenwoordig ook online, bijvoorbeeld door het systeem zelf te hosten of door Honeywell te laten hosten. Automatiseren van dit soort

het succes van het eerste Energie Prestatie Contract hebben wij vorig jaar onze handtekening onder het tweede contract

Geen risico

werkzaamheden betekent geen dure investering, maar biedt juist een

gezet. Het wordt echter een hele uitdaging om de beoogde

“Het mooie van een Energie Prestatie Contract is dat we

besparingspotentieel.”

doelstellingen nu weer te halen” meent Michels. “De eerste

geen risico lopen,” vindt Michels. “De investering verdient

keer was er nog niets aan energiebesparing gedaan. Er is

zich terug door de gegarandeerde besparingen. Stel dat we

“Maar Attune Advisory Services biedt meer financieel voordeel. Wanneer een

toen een uitvoerige analyse gemaakt, waar heel veel acties en

de beoogde besparingen niet halen, dan is dit voor rekening

bedrijf hier een abonnement op neemt, hoeft het zelf de applicatie niet te

maatregelen uit zijn gekomen. Nu er al heel veel gedaan is,

van Honeywell. Mochten de besparingen hoger uitvallen dan

kopen. Men betaalt gewoon een maandelijkse fee om – net als andere

wordt het natuurlijk een stuk moeilijker om nog weer eens

vastgesteld, dan is de winst voor ons.”

relaties – toegang te krijgen tot het systeem op internet, waarbij gewoon via een IP-adres kan worden ingelogd. Ideaal wanneer je op dit moment

zoveel energie te besparen. In ieder geval zijn er een aantal


gebouwen gerenoveerd en zijn we nu volledig voorzien van

“Honeywell is een club die absoluut proactief en innovatief

de middelen of de mensen niet hebt om zelf te investeren in een Gebouw

groene energie. En dat zal ongetwijfeld een positieve bijdrage

meedenkt met de ontwikkelingen,” besluit Lansbergen.

Beheer Systeem of een Energy Manager.”

leveren aan onze carbon footprint.”

“Ze durven hun nek uit te steken door het aangaan van

“Om zoveel mogelijk energie te kunnen besparen, moet je

dit tweede Energie Prestatie Contract. En daar hebben wij

ervoor zorgen dat je zo weinig mogelijk vraag hebt,” legt

absoluut waardering voor.”

Meer weten? Kijk op www.attune.honeywell.com.


17

Imposante nieuwbouw als ‘landmark’ voor Groningen “Doordachte innovatie bevordert de duurzaamheid en de beheersbaarheid van de bedrijfsprocessen.”

DUO koploper in duurzaamheid 2

Eén van de eerste grote nieuwbouwprojecten van de Rijksgebouwendienst, die via Publiek Private Samenwerking is aanbesteed, omvat de gezamenlijke huisvesting van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO, voorheen IBG) en de Belastingdienst op de Kempkensberg in Groningen. Een prestigieus project waarmee consortium DUO2 – al voor het project volledig is afgerond – beloond werd met de PPS Award 2011 in de categorie beste financiële team, de publieksprijs ‘Mooiste gebouw van Groningen 2011’ en de Nationale Bouwprijs in 2009. Daarmee mag DUO2 zich met recht koploper op het gebied van duurzaamheid noemen.

Publiek Private Samenwerking

managementsysteem en het regelen van de comfortinstal-

Energie-efficiënt

technische installaties nu al rekening mee gehouden, dat het

In het nieuwe – maximaal 24 verdiepingen tellende -

laties, zoals de WKO-installatie en de bijhorende bronnen,

Het kantorencomplex is ‘organisch’ vormgegeven met een

gebouw over 20 jaar nog multifunctioneel is en bijvoorbeeld

gebouw worden zowel de Dienst Uitvoering Onderwijs als

beton kern activering, ventilatieregeling aan de hand van

‘buik’ in het midden en daarboven een geleidelijk naar binnen

zelfs tot appartementencomplex omgebouwd kan worden. Het

de Belastingdienst gehuisvest. In totaal 2300 werkplekken,

CO²-metingen en het voorspellend regelen aan de hand

aflopende gevellijn. Kenmerkend zijn ook de horizontale

paradepaardje van het gebouw wordt de tuin op het dak van

1300 voor DUO en 1000 voor de Belastingdienst. Maar

van weatherforecasting. Daarnaast verzorgt Honeywell de

‘vinnen’ van speciaal aluminiumcomposiet plaatmateriaal aan

de parkeergarage. Een open stadstuin waar ambtenaren tijdens

ook douaneambtenaren en personeel van de Fiscale

veiligheidsinstallaties zoals toegangscontrole, inbraak,

de buitenkant van het gebouw. Die houden ’s zomers zoveel

hun lunchpauze een frisse neus kunnen halen, maar ook buurt-

Inlichtingen- en Opsporingsdienst nemen hun intrek in de

CCTV-systeem en de interfacing met systemen van derden

zonnestralen buiten dat de gebruikers van het gebouw niet

bewoners en bezoekers van de stad door de week én in het

nieuwbouw. Consortium DUO², bestaande uit Strukton,

waaronder intercom en agressiedetectie.

onmiddellijk de zonwering hoeven te sluiten. Op deze manier

weekend kunnen genieten van flora en fauna. Midden in de tuin

houden de ambtenaren hun uitzicht en hoeft er toch minder

verrijst een multifunctioneel paviljoen met commerciële functies,

Ballast Nedam en John Laing, is verantwoordelijk voor het


ontwerp, de bouw en de financiering van het nieuwe kan-

Duurzaam ontwerp

te worden gekoeld. Het gebouw wordt uitgerust met een

zoals een coffeecorner, een crèche en kleine winkels. Het

toor. Het project is via Publiek Private Samenwerking (PPS)

Het imposante kantorencomplex wordt niet alleen

bio WKK (warmtekrachtkoppeling). Deze generator wekt

gebouw heeft zo niet alleen een zakelijk karakter maar biedt

aanbesteed. Dit houdt in dat ontwerp, bouw, financiering

gekenmerkt door de indrukwekkende hoogte en de

elektriciteit en warmte op in de buurt van de verbruikers, zodat

ook een sociale bijdrage aan de buurt.

én exploitatie als één totaalpakket is uitbesteed. Met de

opvallende vormgeving, ook duurzaamheid is een belang-

verliezen bij het warmtetransport vrijwel worden voorkomen.

keuze voor een PPS-constructie wordt bijgedragen aan

rijk gegeven bij dit prestigieuze project. Duurzaamheid

Door water door de vloerconstructie te leiden (betonkern active-

Flexibel gebouwmanagement

transparantie in het aanbestedingsproces, beperking van

speelt een belangrijke rol en is daarom integraal in het

ring) wordt het energieverbruik in het gebouw sterk beperkt. In

Als basis voor het integrale gebouwbeheersysteem werd er

de bouwen exploitatiekosten. Daarnaast leidt het tot

ontwerp opgenomen. De gevel, de materialisering, de

de constructievloeren zijn leidingen aangebracht, waar ’s zomers

gekozen voor de Enterprise Buildings Integrator™. Een ge-

innovatie, omdat een integrale aanpak vraagt om nieuwe

afwerking en integratie van installaties zijn afgestemd op

koud en ’s winters warm water doorheen stroomt. Het beton

avanceerd en open gebouwmanagementsysteem dat flexibiliteit

werkwijzen en oplossingen. Elk jaar ontvangt DUO2 een

een hoge mate van duurzaamheid en een minimale milieu-

houdt de koude of warmte lang vast, waardoor gelijkmatige

biedt aan zowel de huidige als de toekomstige wensen van de

standaardvergoeding van de Rijksgebouwendienst,

belasting. Daarnaast kan de restenergie van de kantoren

temperaturen kunnen worden bereikt. Tevens draagt het bij

klant. Met de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van ICT

waarvan alles gefinancierd moet worden. Van het beheer

en het datacentrum van de Dienst Uitvoering Onderwijs op

aan een prettig klimaat en daarmee een gezond gebouw. Voor

bieden de open databases de mogelijkheid om alle facilitaire

tot aan het onderhoud en de verzorging van de facilitaire

termijn gebruikt worden voor het verwarmen van in de

verwarming en koeling wordt gebruik gemaakt van langtermijn-

managementsystemen met elkaar te integreren.

diensten voor een periode van 20 jaar. Een DBFMO-aanpak

toekomst te realiseren woningen aan de rand van het

energieopslag in de grond, in combinatie met warmtepompen.

(Design, Build, Finance, Maintain and Operate).

plangebied.

De verlichting van de werkplekken wordt zo ingesteld dat de

Met deze oplossing bewijst Honeywell toegevoegde waarde te

Tevens is het gebouw zodanig ontworpen dat het zonder

lampen vanzelf uitgaan zodra de ruimte is verlaten.

creëren door geïntegreerde systemen te leveren in combinatie

Integraal gebouwbeheer

ingrijpende bouwtechnische aanpassingen om te bouwen

Voor de realisatie van het integraal gebouwbeheer voor

is naar woningen. Hiertoe is reeds vroegtijdig nagedacht

Futureproof

een betere beheersbaarheid van de bedrijfsprocessen

de comfort- en veiligheidsinstallaties sloot DUO² een over-

over onder andere de plaats van liften, installaties en trap-

Bij het ontwerp van het gebouw is ver vooruitgedacht, waardoor

gerealiseerd en tevens een maximaal operationeel effect bereikt.

eenkomst met Honeywell Building Solutions. Als onderdeel

pen. Dit alles heeft er toe geleid dat het gebouw één van

het klaar is voor toekomstige toepassingen. Zo is er bijvoorbeeld

Doordachte innovatie die perfect aansluit bij de visie van DUO2.

van dit project draagt Honeywell de zorg voor het gebouw-

de duurzaamste kantoorgebouwen van Nederland wordt.

in de draagconstructie en de plaatsing van de liften, trappen en

Het bevorderen van de duurzaamheid van het gebouw.

met klimaat en security. Hierdoor wordt project-efficiency en


19

Optimale flexibiliteit met Open BACnet®

Honeywell ™ ComfortPoint Onder het motto ‘Simply Smart’ introduceert Honeywell het ComfortPoint® Open Building Management System. Een intelligente toepassing voor HVAC-systemen, die speciaal is ontwikkeld om de processen te stroomlijnen, het gebruik te vereenvoudigen en blijvende besparingen te realiseren. Een krachtig systeem dat niet alleen efficiëntie en functionaliteit biedt, maar tegelijkertijd een goed toegankelijk energiebeheersysteem vormt, waarmee de prestaties van gebouwen worden geoptimaliseerd. In nieuwbouwén renovatieprojecten. Door het open communicatieprotocol kunnen bestaande en nieuwe Open BACnet producten naast elkaar worden gebruikt. Ontwikkelingen binnen het gebouw worden hierdoor eenvoudig gevolgd in functionaliteit en flexibiliteit. Dé garantie voor een duurzame investering.


Optimale flexibiliteit

Meer transparantie

Eenvoudig toegankelijk, eenvoudig te gebruiken en eenvoudig te

Verwarming, koeling en ventilatie zijn verantwoordelijk voor het

configureren. Met behulp van webtechnologie biedt ComfortPoint

grootste deel van uw energiekosten (gemiddeld tot 40%!). De

Open BMS innovatieve technologische oplossingen voor

geïntegreerde analysefuncties en het verbruiksmeter management

gebouwen energiebeheer. Daarbij wordt de gebruiksvriendelijk-

van ComfortPoint Open identificeren op effectieve wijze de

heid verhoogd door toegang te bieden via internet en mobiele

aanwezige mogelijkheden qua energiereductie en eventuele

apparatuur en worden de energiekosten verlaagd door de

disfunctionaliteiten qua apparatuur. Het regelsysteem biedt

ingebouwde energiemanagement tools en de geavanceerde

tevens meer dan 15 voorgedefinieerde rapportages, die

energierapportage. Bovendien bieden de toegepaste BACnet

de meest gevraagde informatie aanreiken en inzicht geven in de

producten genoeg flexibiliteit voor toekomstige uitbreidingen.

performance van de aanwezige apparatuur. Facilitair medewerkers kunnen zo snel de datapunten aanpassen en aanvullende

“Deze intelligente oplossing is speciaal ontwikkeld voor HVAC-management. We hebben onze focus gericht op het leveren van een eenvoudig, effectief platform dat operators maximale controle qua gebouwbeheer geeft.

Eenvoudige bediening

rapportages opstellen. De uitgebreide rapportagemogelijkheden

ComfortPoint Open verhoogt de productiviteit door de intuïtieve

ondersteunen bovendien de eisen op het gebied van meting

gebruikersinterface waarmee operators slechts een paar muis-

en verificatie, die nodig zijn om te kunnen voldoen aan de

klikken verwijderd zijn van elk benodigd detail. Bovendien kunnen

gehanteerde standaard voor groene gebouwen, zoals

facilitair medewerkers online inloggen in het systeem, waardoor

Leadership in Energy and Environmental Design (LEED).

navigatie gaan op de achtergrond

toegang hebben en de apparatuur kunnen bekijken, alarmen af

Flexibiliteit en futureproof

krachtige applicaties schuil die

kunnen handelen en tijdschema’s aan kunnen passen. Maar

Omdat ComfortPoint Open BACnet compliant en BTL-

operators kunnen ook de Honeywell EasyMobile™ client interface

gecertificeerd is, kunnen Facilitair Managers het systeem

gebruiken om de apparatuur te beheren en te regelen vanaf

uitbreiden en apparatuur van derden toevoegen zonder dat daar

mobiele apparatuur, zoals een smartphone of Apple iPad®.

een significante reconfiguratie voor nodig is. Daarbij komt dat

ze zeven dagen in de week en 24 uur per dag vanaf elke plek

ComfortPoint Open compatible is met andere gebouwautomaSnelle installatie en integratie

tisering protocollen. De flexibiliteit van het systeem maakt het

ComfortPoint Open is direct klaar voor gebruik en vereist bij

voor operators mogelijk om op eenvoudige wijze regelingen en

installatie minimale programmering en modificatie. Het is één van

meters aan te passen bij veranderende eisen. Naast het leveren

de weinige systemen, waarbij àlle componenten systeembreed

van een eenvoudige en nauwkeurige comfortregeling, integreert

door het BACnet Testing Laboratories zijn getest en gecertificeerd

ComfortPoint Open in combinatie met het gebouwautomatise-

zijn. BTL is een onafhankelijke partij die het gebruik verifieert in

ringsplatform Enterprise Buildings Integrator™ (EBI) gemakkelijk

combinatie met het open BACnet communicatieprotocol. Dit

met andere facilitaire systemen – zoals verlichting en veiligheid.

betekent dat alle componenten – van het bedieningstation tot de

Daarnaast kan ComfortPoint Open op afstand worden

volledige programmeer- en configureerbare regelaars – zich met

aangesloten op Honeywell’s Attune™ Advisory Services voor

andere BTL-gecertificeerde apparaten laten combineren. Dit heeft

een ‘Energy Dashboard’ op locatie geavanceerde analyse van

als resultaat dat aannemers projecten op tijd en binnen budget

de prestaties en continuiteit van het gebouw. De ultieme

kunnen opleveren en hun klanten een robuust systeem kunnen

mogelijkheid om besparingsmogelijkheden te analyseren en

bieden voor de totale levensduur van de faciliteit.

te realiseren.

Achter de eenvoudige bediening en

potentiële efficiencyverbeteringen en besparingsmogelijkheden opsporen en in kaart brengen.” John Brussel, Honeywell Building Solutions

Meer weten? Kijk op comfortpointopen.honeywell.com


21

Bottleneck in de bouwsector

Opdrachtgever obstakel bij duurzaamheid Duurzaamheid is de nieuwe standaard. Een kwestie van denken én doen. Een bewuste keuze die voor iedere rganisatie logisch zou moeten zijn. Toch blijkt uit onderzoek voor de BouwKennis Duurzaamheid & Energie Monitor 2012 dat dit nog lang niet zo vanzelfsprekend is als gehoopt. Het zijn vaak de opdrachtgevers die de toepassing van duurzaamheid in de weg zitten. Voor partijen die wel duurzaam willen ondernemen is het daarom van groot belang dat mogelijke obstakels worden weggenomen. Maar hoe?

Opdrachtgever als obstakel

project dat 10% meer kost in de bouwfase door slimme duurzame

BREEAM-gecertificeerde consultants roepen bedrijven daarom

Net als bij de meting in 2010 worden opdrachtgevers het meest

keuzes, goedkoper is over de gehele levensduur. Het is aan

op verder te kijken dan de initiële investering. Adviseurs doen er

genoemde als vertragende of belemmerende factor bij de

bouwende partijen om hun duurzame visie en de voordelen die

alles aan om beleggers, ontwikkelaars, gebruikers en overheden

toepassing van duurzaamheid. Met uitzondering van de

hierbij horen op de juiste wijze over te brengen op de opdracht-

in te laten zien dat zowel duurzaam bouwen als de verduurzaming

woningbouwverenigingen, die de aannemer B&U het meest als

gever. Wachten op overheidsingrijpen lijkt hierbij niet verstandig.

van bestaand vastgoed juist een opportunity is.

‘kink in de kabel’ aanwijst. Dat de opdrachtgevers roet in het

Het is immers zeer onzeker of, wanneer en in welke vorm deze

De visie van de vastgoedspecialist is duidelijk: duurzame

eten kunnen gooien, komt uiteraard omdat zij als beslisser de

zullen verschijnen. Bedrijven die nu een duurzame meerwaarde

materialen, methoden en oplossingen dragen bij aan kosten-

belangrijkste stem hebben.

creëren voor hun opdrachtgevers, kunnen hiermee hun eigen

besparingen. Strategisch investeren in duurzaamheid kan dan

markt vergroten.

ook een stevige voorsprong op de concurrentie opleveren. Ook

Aanschafprijs wint van rendement

tijdens een kredietcrisis.

Uit onderzoek blijkt dat zowel opdrachtgevers als verwerkende

Meten is weten

bedrijven de factor ‘prijs’ als belangrijk struikelblok zien. Men

Meetinstrumenten met betrekking tot duurzaam bouwen

Gebouweigenaren en gebruikers moeten dan ook doorgaan met

vindt het prijskaartje dat aan duurzame materialen en oplossingen

hebben een belangrijke functie bij het inzichtelijk maken van het

duurzaam ondernemen. Met name in bestaande gebouwen in dit

hangt te duur. Opvallend, want op langere termijn zijn duurzame

energieverbruik en overige duurzame kenmerken van een

een interessante investering. Veel panden zijn verouderd en door

producten juist vaak goedkoper dan traditionele bouwmaterialen.

gebouw. Echter, doordat professionals nog weinig bekend zijn

de grote leegstand in kantoorgebouwen is de focus van de markt

De initiële investering mag dan hoger zijn, maar door de lagere

met de diverse meetinstrumenten en hun toepasbaarheid, nemen

inmiddels van nieuwbouw verschoven naar bestaande bouw.

energielasten en onderhoudskosten wordt dit snel terugverdiend.

de organisaties een afwachtende houding aan ten aanzien van

Om de leegstand aan te pakken dient de conditie van bestaande

Geconstateerd wordt dat de nadruk in de bouw toch op de

de implementatie van deze instrumenten. De bekendste meet-

kantoorgebouwen te worden verbeterd. Daarom is het nu de

aanschafkosten ligt en niet op het uiteindelijke rendement.

instrumenten onder opdrachtgevers en voorschrijvers zijn

hoogste tijd dat de vertaalslag van ambitie naar duurzame huis-

Eenuitkomst die het gevolg is van de huidige economische

BREEAM, GPR-gebouw, de EPC-norm en GreenCalc+. De

vesting gemaakt wordt. Een investering die weer terugverdiend

omstandigheden waarin budgetten minder zijn en goed op de

bekendheid van meetinstrumenten is het hoogst onder woning-

wordt doordat de kwaliteit van het gebouw omhoog gaat.

uitgaven moet worden gelet.

bouwcorporaties (66%) en het laagst onder architecten (55%).

Bovendien biedt het aanbrengen van energiebesparende maatregelen een gigantisch besparingspotentieel. Uiteindelijk

De uitslag is duidelijk: om duurzaamheid de komende jaren een grotere rol te laten spelen, moeten volgens de markt dus vooral

Opdrachtgevers/architecten die spontaan een meetinstrument

loont het dus juist voor de opdrachtgever om verder te kijken dan

de prijzen omlaag.

wisten te noemen, werden vervolgens gevraagd welk meet-

alleen de aanschafprijs en te kiezen voor duurzaamheid.

instrument zij gebruiken. Architecten gebruiken vooral GPRActievere rol overheid

gebouw (10%), woningbouwcorporaties GPR-gebouw (19%) en

Als andere maatregelen om duurzaamheid te stimuleren geven

de EPC-norm (15%). Projectontwikkelaars gebruiken naast GPR-

marktpartijen aan dat ze een actievere rol van de overheid wensen

gebouw en de EPC-norm (beide 13%), ook BREEAM (12%). Als

De meest duurzame merken

en een duidelijkere regelgeving. De overheid blijkt dus niet vaak te

reden om een meetinstrument te gebruiken werd als antwoord het

De BouwKennis Duurzaamheid & Energie Monitor 2012 geeft een gedetailleerd

worden aangemerkt als belemmerende partij, maar de bouw-

meest gegeven: ‘het is de wens van de opdrachtgever’, ‘het past

beeld van de rol van duurzaamheid in de bouw. Het rapport vertelt onder meer

sector vraagt wel om een actievere rol van de overheid. Er ligt hier

het beste bij onze organisatie’ en ‘het meest gebruiksvriendelijk’.

welke merken het meest duurzaam zijn en hoe verschillende marktpartijen zich oriënteren op en omgaan met energiebeheer en duurzaam ondernemen.

echter ook een grote rol weggelegd voor de bouwsector zelf.


Aan de kant van de opdrachtgever ontbreekt het vaak aan de

Verduurzamen biedt voorsprong

Uit het rapport blijkt dat Honeywell hoog scoort als duurzaam merk.

kennis die nodig is om de juiste keuzes te maken wat betreft de

Meetinstrumenten bieden een duidelijk beeld van de mogelijk-

In de W-installatiesector komt Honeywell zelfs op de eerste plaats.

total cost of ownership van een project. Zeker in tijden van

heden, maatregelen en opbrengsten van duurzaam bouwen

economische tegenspoed zal men daarnaast snel kiezen voor de

en verbouwen. Dat duurzaamheid op de lange termijn altijd

oplossing die nu het goedkoopst is. Vaak geldt echter dat een

winst-gevend is, staat als een paal boven water.

Meer weten? Kijk op www.bouwkennis.nl


23

De weg naar succes

Bespaar op uw energie- en bedrijfskosten met Honeywell Attune™ Advisory Services. Met Honeywell Attune™ Advisory Services profiteert u van professionele diensten die de prestatie van uw gebouw vertalen naar een actieplan met optimaliseringsmaatregelen. Innovatieve softwaretechnologie waarmee u inzicht krijgt in potentiële verbeteringen en uw ‘Return on Investment’. Door geavanceerde webanalyse te combineren met de ervaring en expertise van een gespecialiseerd team Energy en Facility adviseurs helpt Honeywell organisaties meer uit hun budgetten te halen. Streeft u ook naar hogere energie-efficiëntie en lagere bedrijfskosten? Honeywell Attune™ Advisory Services biedt de meest succesvolle oplossing!

Meer weten? Kijk op www.attune.honeywell.com of mail naar: [email protected] © 2012 Honeywell International Inc.

In de groene versnelling

Recommend Documents