Magazine voor leden en relaties van IVN Amersfoort e.o. 22e jaargang - nummer 1 - Lente 2013

De Uitloper Magazine voor leden en relaties van IVN Amersfoort e.o.

22e jaargang - nummer 1 - Lente 2013

In dit nummer o.a. UIT DE VERENIGING Vergadering met verrassing 28 enthousiastelingen Eet smakelijk: madeliefjes Ode aan de gierzwaluw

JAARVERSLAG Van de werkgroepen NATUURKIDZZ Wat gebeurt er met ons afval?

milieuvriendelijk drukwerk produceren Er is een drukker in Amersfoort met ‘groene vingers’... Op duurzame wijze, milieutechnisch verantwoord, produceren wij uw drukwerk. Dat realiseren wij door: FSC-papier meer dan 70% van onze productie wordt gedrukt op FSC gecertificeerd papier, uit verantwoord beheerde bossen. BIO inkten Drukinkt gemaakt op plantaardige basis geeft een lagere belasting voor het milieu. Warmte-/koude opslag en terugwinning Wij maken gebruik van grondwater voor koeling in de zomer en voor verwarming in de winter. De warmte die vrijkomt in het productieproces wordt gebruikt voor verwarming van het gehele pand. 100% groene stroom Klomp gebruikt 100% groene stroom.

Uraniumweg 17, Industrieterrein Isselt Postbus 1557, 3800 BN Amersfoort - Tel: 033 750 3535 - www.klomp.nl

INHOUD

BINNENLOPER

Woord van de voorzitter

4

Vergadering met verrassing

5

Wie telt er mussen mee

6

De duurzaamheid van Fred

7

28 enthousiastelingen

8

Ode aan de gierzwaluw

10

Eet smakelijk, met madeliefjes

11

Werkgroep Natuurlezingen

12

Agenda 14 IVN-natuurwandelingen 14 Werkgroep Duurzaamheid

17

Natuurkidzzz 18 De Natuuracademie

20

Verslag ledenvergadering 2012

21

Jaarverslag werkgroepen

23

Colofon en IVN-informatie

29

Contact

30

door Kees Quaadgras Ik weet niet hoe de gemiddelde IVN’er er over denkt, maar van mij mag de winter nu wel verdwijnen. Niet dat ik er een hekel aan heb, ook al zijn schaatsen en skieën niet aan mij besteed, maar ik kijk met verlangen uit naar wat ik toch wel het mooiste seizoen vind: de lente. Ik las van de week ergens dat dit jaargetijde ook in ons, van onze oernatuur afgedwaalden, een gevoel van nieuw leven, of van nieuwe levensvreugde laat ontstaan. Gewoon een gevolg van het lengen der dagen. Zo ervaar ik dat ook, dus misschien zit die oernatuur toch niet zo diep, en is die slechts bedekt door een dun laagje beschaving. Ik zag de hazelaars al stuiven, hoorde de koolmezen al met hun fietspompjes in de weer en voel de temperatuur langzaam oplopen. Nog even, dan vliegen de ganzen weg, komen de meeste zangvogels terug en horen we de ultieme lentegeluiden: de zang van de zanglijster en de merel. Dus kom mee naar buiten allemaal, dan horen we de w................

Foto’s voorpagina Een waterhoen met jongen. Nog een week of wat en we kunnen dit vertederende tafereeltje weer tegemoet zien. Op het kleine fotootje de prachtige bloem van het Groot Hoefblad.

3

VAN DE VOORZITTER door Jan Oudemans Was de kersttijd een periode van bezinning en terugblik, het voorjaar is bij uitstek het seizoen van vooruitblik en verwachting. Een nieuwe lente, een nieuw geluid. Wat gaat het komende jaar ons brengen? Bij deze vraag heb ik naast sombere ook heel positieve gevoelens. Laat ik met de sombere beginnen, dan valt de rest mee. Er komen bemanningsproblemen op ons af. Mijn excuses voor dit taalgebruik, maar het woord ‘bemensing’ wil bij mij niet wortelen. Ank van Leeuwen, onze secretaris, en Tijmen den Ouden, de penningmeester, hebben besloten hun functie neer te leggen en treden op de algemene ledenvergadering (ALV) van 20 maart af. Beiden hebben voortreffelijk gefunctioneerd, waarvoor ik hun op deze plaats veel dank wil zeggen, en zij laten een groot gat achter. En ikzelf heb vijf jaar uw voorzitter mogen zijn, heb volgend jaar mijn twee termijnen van drie jaar volgemaakt, en moet dan reglementair aftreden. We zijn druk op zoek naar opvolging, en dat is niet probleemloos. Een ander punt van zorg vormen de ideeën in landelijk bestuur en ledenraad voor het versterken van het landelijke IVN, naar velen vrezen ten koste van de lokale afdelingen. Maar gelukkig heeft de nieuwe landelijke voorzitter Peter Visser na de ondervonden weerstand gas teruggenomen en de nadruk verlegd naar een betere verticale communicatie. Ik hoop dat we in goed overleg de neuzen op dezelfde punt kunnen richten. En nu het positieve. Het IVN Amersfoort floreert. Onze werkgroep Duurzaamheid timmert aan de weg. Initiatiefneemster en gangmaakster Ineke Winkel is erin geslaagd om goede contacten met andere groene organisaties te smeden, hetgeen heeft geleid tot het Duurzaamheidscafé en de stedelijke beweging Platvorm Amersfoort Duur4

zaam, waar in 32 organisaties samenwerken. In het IVN regio-overleg wordt Amersfoort op dit terrein als lichtend voorbeeld gesteld. En verder ging op 10 januari de nieuwe gidsencursus van start. Dertig cursisten begonnen vol verwachting aan dit traject dat met aanstekelijk enthousiasme door het cursusteam wordt vormgegeven. Ik heb zelf enige bijeenkomsten kunnen meemaken, waarvan ik geheel geïnspireerd weer thuis kom. Over anderhalf jaar zal dit cohort onze gelederen komen versterken. Ik koester nog steeds mijn mooie dromen van een Plantenwerkgroep, een Vogelwerkgroep, een werkgroep HUDM (Handen Uit De Mouwen), die lekker buiten natuuronderhoud verricht, om maar een paar van mijn idealen te noemen. Mij kwam ter ore dat je van IVN Apeldoorn een ‘app’ kan downloaden die je op je smartphone met tekst en foto’s begeleidt op een natuurpad. Wat een leuke nieuwe ontwikkeling! Zoiets zou mij ook wel lijken! Zijn er onder onze leden en donateurs geen ICT-enthousiasten die zoiets zouden kunnen bouwen? Natuurgebieden genoeg in onze omgeving. Tenslotte de ontwikkelingen rond het thema stad-land-verbindingen. Onder leiding van Het Utrechts Landschap maken groene organisaties, waar onder het IVN Amersfoort, zich in de gemeenteraad en Provinciale Staten sterk voor het realiseren van ecologische en recreatieve verbindingen langs de wateren die Amersfoort binnenstromen: de Heiligenbergerbeek, het Valleikanaal en de Barneveldse beek. Bij de aanleg van de A28, lang geleden, zijn deze verbindingen rücksichtlos afgesneden met te lage en te smalle viaducten. De reconstructie van de A28, waaraan momenteel wordt gewerkt, en die nog jaren zal duren, biedt kansen om deze verbindingen, vitaal voor flora en fauna, maar ook voor de recreërende Amersfoorter, weer in ere te herstellen. Er gloort hoop! Zo gaan wij een nieuw jaar tegemoet. Laten wij er samen een mooi IVN-jaar van maken.

UIT DE VERENIGING Uitnodiging voor een verrassing..... ...en voor de algemene ledenvergadering van het IVN Amersfoort e.o. Datm: Woensdag 20 maart 2013 Locatie: Museum Flehite te Amersfoort Aanvang: 20.00 uur. Agenda voor het formele gedeelte Opening 1. Mededelingen. 2. Verslag van de ALV van 21 maart 2012. 3. Jaarverslag 2012. 4. Financiën. 4.1. jaarrekening 2012 en begroting 2013 van de penningmeester *). 4.2. verslag van de kascontrolecommissie. 4.3. decharge van de penningmeester. 4.4. benoeming nieuw lid kascontrolecommissie. 5. Decharge van het bestuur. 6. Bestuurswisseling. a. Aftredend zijn: secretaris Ank van Leeuwen en penningmeester Tijmen den Ouden. Kandidaten kunnen zich tot drie dagen vóór de vergadering melden bij de secretaris. 7. Voorstel wijzigingen in het Huishoudelijk Reglement **). 8. Benoeming erelid Joop Venings en uitreiking zilveren speld aan Renée van Assema. 9. Rondvraag. Pauze. Het informele gedeelte: verrassing! Sluiting.

Renée van Assema is 25 jaar lid en krijgt de zilveren speld. *) De jaarrekening 2012 en de begroting voor 2013 zijn op te vragen bij Ank van Leeuwen, secretaris: [email protected], of te zien via www.ivnamersfoort.nl **) De oude en de nieuwe versie van het HR zijn op te vragen bij de secretaris en te vinden op de IVN website.

Uit de bestuursvergadering In de naamgeving wordt ‘omstreken’ gewijzigd in ‘omgeving’. De landelijke nieuwe naam van het IVN is sinds kort Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid. Besloten is echter in Amersfoort de oude naam Vereniging voor Natuur en MilieuEducatie voorlopig te handhaven. Deze is statutair vastgelegd. Aanpassing van de statuten is een kostbare zaak..

5

UIT DE VERENIGING Aan alle vogelminnende IVN’ers uit Amersfoort door Gerard van Haaff Nog een of twee mensen zijn er nodig om een stadsdekkende huismussentelling te houden. Alleen voor Hooglanderveen en Vathorst-oost wordt er iemand gezocht. Het initiatief komt van stadsecoloog Renée van Assema. In de eerste twee weken van april wordt samen met de Vogelwerkgroep Amersfoort (Vogelwacht) een Huismussentelling gehouden. Uit onderzoek in onder andere Delft blijkt dat door verregaande verstening van de binnensteden (inbreipolitiek) de Huismussenstand verder achteruit loopt. We willen dit voor Amersfoort ook eens onder de loep nemen. Het is de bedoeling dat in  de eerste helft van april er twee rondjes (op de fiets) door uw (gereserveerde) wijk worden gemaakt. Dat is alles! De gegevens worden door u genoteerd, daarna verzameld en uitgewerkt. Hiertoe is Amersfoort opgesplitst in zo’n dertig wijken of wijkdelen. Voor een groot deel hebben we al tellers gevonden. Alleen voor de wijk Vathorst-Oost hebben we nog mensen nodig (zie kaart).

Overzichtskaart. Rond Hooglanderveen ligt nog een witte vlek.

Het zou jammer zijn als deze wijk buiten de boot zouden vallen. Het zou het verhaal ook incompleet maken. We roepen iedereen op die de Huismus op zicht en geluid kan herkennen om mee te doen aan ons project. We hebben minimaal nog twee Huismusminnende vogelliefhebbers nodig. Een paar meer is natuurlijk ook top, want dan worden het niet van die grote gebieden. Je kan natuurlijk ook samen een wijk doen!

Huismus

6

Meedoen? Stuur dan even een mail naar het [email protected] of [email protected] en we nemen contact met u op.

DUURZAAMHEID Hoe milieubewust zijn IVN’ers? door Ineke Winkel In elke Uitloper vertellen een of twee IVN’ers hoe groen hun leefstijl is. Deze keer: Fred van Holland. Fred is coördinator en gids van de Wandelwerkgroep, maar behalve dat doet hij nog veel meer: actief in het kerkenwerk, bezoekt een aantal ouderen, geniet lekker van de natuur en schildert.

Hij is ook zuinig op water, heeft waterbesparende toiletten en kranen. En douchen liefst zo kort mogelijk. Hij heeft een auto, vooral omdat zijn vrouw die voor haar werk nodig heeft, maar laat hem meestal staan. Zijn kinderen hebben gekozen voor een autoloos bestaan, ze zijn dat van huis uit gewend geweest. Op vakantie reizen ze vaak per bus of trein, heel soms gaan ze vliegen, maar dan geen bestemmingen buiten Europa. Ze eten een paar keer per week vlees. De eerstvolgende stap is al in beeld: streekproducten eten. Fred is al op onderzoek uit geweest waar hij dat kan halen.

Wat duurzaamheid betreft noemt hij zichzelf niet het braafste jongetje van de klas, maar de stoutste is hij bepaald ook niet! Zijn huis heeft hij behoorlijk onder handen gehad Voor zijn voor isolatie. Hij voormalige werk overweegt zonneals bouwkospanelen te laten tendeskundige, plaatsen, heeft voor Hoogland groene energie Groen en in en gebruikt dat Fred van Holland: “Niet het braafste jongetje van de klas.” de kerk is Fred heel bewust. ook vaak met Fred spaart reduurzaamheid bezig geweest. De Wandelwerkgenwater in zijn prachtige tuin in vier tonnen. Zijn groep probeert het publiek ook zo veel mogelijk voor- en achtertuin zijn diervriendelijk ingericht. bewust te maken van het belang van een Het wemelt er dan ook vaak van de bijen, homduurzame leefstijl, bijvoorbeeld door de route via mels en vogels. een biologische boerderij te laten lopen en daar Ongedierte? Daarvoor gebruikt Fred geen cheeen stukje voorlichting te laten geven over het mische middelen want de natuur lost het in een waarom van biologisch. Conclusie: weer zo’n gezonde tuin vanzelf op. Hij hergebruikt zoveel duurzame kanjer binnen het IVN gevonden! mogelijk tuinafval in de tuin.

7

UIT DE VERENIGING 28 enthousiastelingen begonnen aan gidsencursus door Marijke Vos en Hansjelle Dijkstra Wij, twee deelnemers aan de nieuwe IVN Natuurgidsencursus, maakten in eerste fase al veel mee. Na een kennismakingsavond en een excursie op landgoed Stoutenburg weten we een ding zeker: de komende anderhalf jaar wordt het spannend, inspirerend, gezellig en leerzaam! We kenden sommige deelnemers aan de cursus al een beetje van IVN-wandelingen, of van wandelingen met andere organisaties. Maar de meeste mensen waren nieuw voor ons. Het is plezierig om te constateren dat we nu al, na twee ontmoetingen, een band beginnen te krijgen met de hele groep, en met enkele mensen in het bijzonder. De organisatie zorgde er attent voor dat we snel nader tot elkaar kunnen komen. Zo liepen we rond met stickers met onze naam er op, werden we betrokken in een kennismakingsspel, en wis-

8

selden we onze verwachtingen over de cursus uit met behulp van een ‘natuurpaspoort. Op de tweede dag konden we, met het elkaar toewerpen van ballen in een kring, testen of we elkaars namen al een beetje kenden. Met de nodige hilariteit. Ook leren van elkaar Vanzelfsprekend hebben we onze liefde voor de natuur met elkaar gemeen. En ook dat we meer – in de breedte - over die natuur willen wéten. Het lesprogramma van dertig avonden, aangevuld met twintig excursies, voorziet daar ruimschoots in. Het viel ons op dat we niet alleen bij de docenten in de leer kunnen, maar ook bij medecursisten. Spelenderwijs vertellen cursisten elkaar iets over hun persoonlijke passies. Bijvoorbeeld over vogels, bomen, natuurfotografie, boommarters, vleermuizen en nog veel meer. In de loop van het jaar voert elke cursist opdrachten uit. Daarbij hoort het delen van je

UIT DE VERENIGING ‘biologisch moment’ met de groep. Docenten toonden daar voorbeelden van. Als een eerste oefening werd korstmos uitgedeeld. Aandachtig kijken, vooral met gebruik van een loupe, was daarbij een van de leerpunten. Geïmponeerd Na uitreiking van een dikke ordner met tabbladen die betrekking hebben op zeven cursusblokken, en met een inhoud van 186 pagina’s, waren sommigen enigszins geïmponeerd. “Moeten we dat allemaal uit ons hoofd leren om te kunnen slagen?” We werden gerustgesteld. We gaan daar intensief kennis van nemen, maar worden er niet streng tot achter de komma over geëxamineerd. Enigszins van de schrik bekomen, maakten we vervolgens kennis met het werkvormenboek. Dit boek helpt om de theorie in de praktijk te brengen door het toepassen van werkvormen. Elke deelnemer kan, gedurende de hele cursus, met vragen terecht bij een persoonlijke begeleider. Hij of zij is het eerste aanspreekpunt bij

algemene zaken, problemen, vragen over de voortgang, en steun bij studie. Tijdens de twee kennismakingsdagen hadden de nieuwe cursisten daar al direct veel profijt van. Niet iedereen gaat later gidsen In gesprekken tussen cursisten kwam naar voren dat niet iedereen van plan is later letterlijk natuurgids te worden, in de betekenis van met groepen de natuur in te gaan. Binnen het IVN zijn er tal van andere functies in diverse werkgroepen. Voorbeelden: padden, knotten, jeugd, natuurpaden, en nog enkele andere. Van de cursisten wordt verwacht dat zij zich tijdens en na afloop van de cursus regelmatig voor een van de werkgroepen gaan inzetten. Zaterdag 21 juni 2014: de diploma-uitreiking. Maar zo ver is het nog lang niet. We hebben anderhalf jaar inspirerende, boeiende en afwisselende gebeurtenissen voor ons. We zijn dan inmiddels 27 nieuwe vriendinnen en vrienden rijker, en hebben veel geleerd van onze IVN-docenten die hun specialisme, inbreng en bevlogenheid met ons hebben gedeeld.

9

UIT DE VERENIGING Ode aan de gierzwaluw door Jan Bijpost De koningin treed af, leve de koning! Echter, Koninginnedag zal op 30 april blijven als het aan de gierzwaluw ligt, want zijn agenda is al een eeuwigheid hetzelfde! Op deze feestdag komen ze, de mannen eerst, terug uit Afrika om bij ons te broeden. Ik zie nu al uit naar deze gierende luchtacrobaten die met zijn levendige gratie alle resten winterse somberheid verdrijft. De gierzwaluw (Apus apus), kan wel 6 jaar oud worden en is het enige lid van de wereldwijd 102 soorten tellende familie der Apodidae (letterlijk: zonder poten) dat in Nederland en België voorkomt. Ze is meer verwant aan de kolibrie dan aan echte zwaluwen zoals de boeren - huis en oeverzwaluw, die tot de zangvogels behoren. Hoewel deze zwarte rakker niet bedreigd wordt in haar bestaan, heeft ze toch behoorlijk veel nestelplaatsen moeten inleveren, mede door onze verbeterde woningen en sloop van oude bouwwerken. Gierzwaluwen zijn zeer sterk op leven in de lucht aangepast. Buiten de broedtijd houden ze zich, hoogstwaarschijnlijk, voor meerdere maanden zonder onderbreking op in de lucht. In duikvlucht kunnen ze snelheden van meer dan 200 kilometer per uur bereiken. Insectenballetjes Het voedsel van de gierzwaluw bestaat vooral uit tweevleugeligen (vliegen en muggen), en vliesvleugeligen (bijen, wespen en vliegende 10

stadia van mieren en kevers). Ook spinnen worden uit de lucht geplukt; deze kunnen niet vliegen maar laten zich aan hun spinsel wegzweven in de lucht om zich zo te verspreiden. Zelfs nestmateriaal vissen ze uit de lucht. Hoewel broedende exemplaren liefst zo dicht mogelijk bij het nest foerageren, worden soms honderden kilometers lange tochten ondernomen naar op dat moment geschikte voedselgebieden, waarbij flexibel ingespeeld wordt op weersomstandigheden, gebruik makend van thermiek en hoge- en lagedrukgebieden. Het voedsel voor de jongen bestaat uit balletjes van 300 tot 500 insecten, die met speeksel tot een geheel wordt gemaakt en bewaard in hun krop. De jongen kunnen tot 20 balletjes per dag krijgen. Gierzwaluwen kunnen enkele dagen zonder voedsel, ook de jongen. Voor zijn voortplanting is deze lieveling der dichters bijna geheel gebonden aan menselijke bewoning, vandaar tot slot mijn oproep om ook in of aan uw woning nestelplekken te creëren. Kijk hiervoor naar De Uitloper, herfst 2012, op de site van de gierzwaluwbescherming alsook op wikipedia.org. ‘Dit is het zwarte dier, dat ’s zomers in de steden zooveel lawaai maakt en eigenlijk niet eens een zwaluw mag heeten, al lijkt het er door zijn lange vleugels en zijn manier van voedsel te verzamelen ook nog zoo op.’ Jac. P. Thijsse - Het Vogeljaar.

UIT DE VERENIGING Eet smakelijk, met madeliefjes door Ben van Velzen Als ik dit schrijf, moet het vandaag gaan dooien. Eindelijk, want zolang de grond bedekt is met sneeuw moet je wel heel erg precies onthouden hebben waar wat groeit. Pas als alles weer zichtbaar wordt en de zon de aarde een heel klein beetje heeft opgewarmd springen de wilde vitamines weer de grond uit. Een van de eerste plantjes die dat doen is het mogelijk wat alledaagse madeliefje (Bellis perrennis). Vooral in de maand mei bloeit het madeliefje talrijk, vandaar de volksnaam meizoentje. Wat voor de een plaag in het gazon is, is voor de ander een onuitputtelijke bron van kalium, calcium, magnesium, ijzer, vitamine A en C en bitterstoffen. Ongelofelijk eigenlijk wat er allemaal in dit kleine plantje zit. Hoe nu deze kennis om te zetten in eetbare lekkernijen? De groene blaadjes zijn erg rijk aan vitamine C. Je kunt ze toevoegen aan een salade, een dipsaus of beleg. Gewoon fijnsnipperen, zoals je met peterselie zou doen. Door de licht bittere, nootachtigesmaak geven ze een salade van kropsla een pittige noot. Een paar bloempjes eroverheen en ze vrolijken het gerecht op. De bloemknoppen smaken ook enigszins nootachtig. Kruidenthee, kappertjes Je kunt van de bloempjes ook een kruidenthee maken. Al dan niet gedroogde gedroogde madeliefjes als digestief. Licht bitter, maar lekker! De bloemknoppen (de ongeopende bloemetjes) kun je enkele weken op azijn zetten en dan als kappertjes gebruiken. Het madeliefje heeft een bloedzuiverende werking; een ideaal voorjaarskruid dus om lentemoeheid te verjagen. Naast de eetbare aspecten zijn er ook versterkende. Een

handvol madeliefjes fijngesneden en vermengd met een neutrale crème (Nivea of zo) werkt erg goed tegen schaafwondjes. Verder is een aftreksel van de hele plant als thee gedronken hoofdpijnverlichtend. Ostara Bij de Germanen zou het madeliefje gewijd zijn aan Ostara, godin van de lente en de schoonheid en aan Freya, godin van de liefde en vruchtbaarheid. Mogelijk ligt de mythe aan de oorsprong van het aftellen en afplukken van de witte straalbloempjes bij jongeren (hij/ zij houdt van me, hij/ zij houdt niet van me..). Het was het madeliefje waarmee de Ostarabeker versierd was. Dat Ostara een belangrijke godin was, meent men af te leiden uit het feit dat haar feest, zij het in gekerstende vorm, nog steeds wordt gevierd. De lentemaand heette in het Germaans Ôstermânoth (maand van de lentegodin Ostara), terwijl de Angelsaksische naam Eosturmanoth luidde. In Duitsland wordt Pasen nog steeds Ostern genoemd en in Engeland Easter. Brrrandnetels Tot slot nog een brandnetelaardigheid. Als je je bezoek eens echt wil verrassen: middelgrote tot grote brandnetelblaadjes wassen, laten uitdruipen en droogslingeren in de slacentrifuge. De droge blaadjes uitspreiden op een bakblik en bakken bij een temperatuur van 200°C. Zodra ze knapperig zijn uit de oven halen en heel licht bestrooien met zout, paprika of kerrie. Het bakken kan gedaan worden in een oven die af staat te koelen van het bakken van brood. 11

NATUURLEZINGEN door Anneke Abma & Renée van Assema Dinsdag 5 maart, 20 - 22 uur Patrijzen en andere akkervogels door Luud Baas Nog maar veertig jaar geleden was de Patrijs een kenmerkende soort van het Nederlandse platteland. Maar sinds de jaren zeventig zijn de aantallen met ruim 95 procent afgenomen. De Patrijs is bezig te verdwijnen uit Nederland. Sovon en de Vogelbescherming willen dat niet laten gebeuren en hebben daarom 2013 uitgeroepen tot het Jaar van de Patrijs. De Patrijs staat symbool voor de vele andere akkervogels die eveneens sterk verminderd zijn, onder andere grauwe kiekendief, veldleeuwerik en graspieper. De belangrijkste oorzaak van het verdwijnen van vogels uit het boerenland is een op maximale productie gerichte (Europese) landbouwpolitiek. Nederland behoort tot de wereldtop als het gaat om agrarische productiviteit. De keerzijde

hiervan is dat ontwatering, schaalvergroting, gebruik van bestrijdingsmiddelen, vroeger en vaker maaien en uniforme gewasteelten het huidige landschapsbeeld domineren. Op veel plekken zijn monoculturen van maïs opgekomen en permanente graslanden worden schaarser. Boerenlandvogels vinden daardoor steeds minder geschikte broedplaatsen, onvoldoende voedsel voor hun jongen en om de winter te overleven. Een middel om deze teruggang tegen te gaan, is de inzet van agrarisch natuurbeheer. Willen we de akkervogels behouden, dan is het belangrijk te kijken naar de maatregelen die succesvol zijn zoals onder meer in oost Groningen en zuid Limburg. Onlangs heeft Koos Dijksterhuis een boek over dit onderwerp gepubliceerd. Aan de hand van een Sovonpresentatie over de Patrijs en het boek van Dijksterhuis neemt Luud Baas het publiek mee naar onze akkers, haar gevleugelde gebruikers en het beheer. Luud is lid van de Vogelwerkgroep Amersfoort van de Vogelwacht Utrecht. 242 (zonder titel enz) Dinsdag 2 april, 20 - 22 uur Tuinieren voor (wilde) dieren door Barbara Rijpkema Dit jaar is er speciale aandacht voor natuur dichtbij huis. En niets is dichter bij huis dan onze eigen tuin. Voor de Werkgroep Natuurlezingen reden om Barbara Rijpkema, schrijfster van het boekje Tuinieren voor (wilde) dieren, uit te nodigen. De ondertitel van het boekje ‘Maak van je tuin een beestenboel’ belooft heel wat!

www.vogeldagboek.nl/Adri de Groot.

12

Het wordt een lezing waar het tuinplezier vanaf straalt. Maak zelf een egelhuis, vlinderkroeg, bijenflat, minivijver, vogelbistro of paddenhotel. Of je nu een grote of een kleine tuin hebt, landelijk of in de stad: met een paar eenvoudige aanpas-

NATUURLEZINGEN beplanting, composthoop, rommelhoekjes en nestkastjes. Hiernaast is er nog veel meer te ontdekken en te doen. Net als in haar boekje vertelt Barbara op een luchtige manier hoe je dat kunt aanpakken. Barbara Rijpkema is milieuadviseur groen bij de gemeente Utrecht. Als biologe werkte ze onder meer bij de Vlinderstichting en de Stichting WILDzoekers. De lezingen hebben plaats in Museum Flehite. Ingang: Westsingel 50, 3811 BC Amersfoort.

Egel in eigen tuin. Foto: Kees de Heer.

singen leer je hoe je meer dieren in de tuin kan lokken. Aan bod komen vogels, vlinders en libellen, bijen en hommels, andere insecten en kleine (bodem) dieren, amfibieën, reptielen en zoogdieren. Plus de basiselementen zoals een natuurlijke (mini) vijver, tuinafscheiding, inheemse en gevarieerde

13

AGENDA

WANDELINGEN

MAART

Zondag 17 maart van 14.00 tot 16.00 uur Bomen langs het Valleikanaal Start: buurthuis Het Klokhuis, Weberstraat 2, 3816 VC Amersfoort Het onderwerp van deze wandeling zijn de bomen langs het Valleikanaal. Natuurlijk vormt de maand maart nog een nasleep van de winter maar tegelijk dient ook de lente zich al aan. In maart staan al verschillende bomen in bloei, zoals de hazelaar, de els, de kornoelje en de iep. Omdat er zo vroeg in het voorjaar nog weinig of geen insecten actief zijn, helpt de wind deze bomen zich al voort te planten door middel van zogenoemde ‘windbestuiving’.

Zondag 3 maart van 9 tot 12 uur. Fotowerkgroep: Fotograferen bij het stoomgemaal aan het Randmeer. Verzamelen: tweede parkeerplaats Meander, locatie St. Elisabeth. Dinsdag 5 maart om 20.00 uur. WNA-lezing: Patrijzen en andere akkervogels Door Luud Baas. Toegang is gratis. Museum Flehite, Westsingel 50, 3811 BC Amersfoort Woensdag 6 maart om 20 uur. Duurzaamheidscafé: Plastic. Locatie: het Fablab, Kleine Koppel 40. Toegang gratis. Donderdag 7 maart om 20 uur. No Impact: Film No Impact Man, klezmermuziek, kleding- en boekenruil. Locatie: zie www. platformamersfoortduurzaam.nl. Zaterdag 23 maart van 11 tot 15 uur. Open dag in bosgebied Nimmerdor. Natuurwaarden en historie staan centraal. Zorg voor bomen, verantwoord rooien en het verslepen van boomstammen met paarden. Organisatie: de gemeente Amersfoort en de Stichting Behoud Nimmerdor.

De natuurgidsen van het IVN kijken samen met u naar de winterse kenmerken van de verschillende bomen. De knoppen, het silhouet van de bomen, de schors en de bloeiwijze laten zich in de winter prachtig zien. En dan zijn er nog veel dingen te vertellen over de onzichtbare aspecten van bomen. Hoeveel legendes over bomen bestaan er bijvoorbeeld niet? En wat te denken van alle gebruiksmogelijkheden van hout? Water is landelijk het jaarthema van het IVN in 2013. Omdat het Valleikanaal de afgelopen

APRIL

Dinsdag 2 april, 20.00 uur WNA-lezing: Tuinieren voor (wilde) dieren. Door Barbara Rijpkema. Museum Flehite, Westsingel 50, 3811 BC Amersfoort. Toegang gratis. Zondag 7 april van 9 tot 12 uur. Fotowerkgroep: Landgoed De Boom. Verzamelen: tweede parkeerplaats Meander, locatie St. Elisabeth. 14

Bomen langs het Valleikanaal. Foto: Jette Jongerius

WANDELINGEN jaren is omgevormd tot ecologische verbindingszone, geven de gidsen ook veel uitleg over de belangrijke natuurlijke functie die het kanaal heeft. Vissen, insecten, amfibieën en zoogdieren gebruiken deze route als snelweg om van Leusden dwars door Amersfoort naar Hoogland-west en de Eemvallei te gaan en vice versa. Er is dus genoeg te zien en te genieten tijdens deze wandeling! Meer informatie: Fred van Holland, tel. 033-4803502 Zondag 21 april, 14.00 - 16.00 uur Vogels op landgoed De Boom. Start: T-kruising Hamersveldseweg-Leusbroekerweg, bij toegangshek Landgoed de Boom, Leusden In april zijn de meeste vogels weer terug van hun heerlijke winterverblijven in het zuiden. Ze sterken hier aan en gaan dan razendsnel aan het werk waarvoor ze hier komen: zorgen voor nageslacht! Mannetjes veroveren vrouwtjes en daar is veel zang voor nodig. Ook om hun territorium

AGENDA Zondag 21 april van 11.00 tot 13.00 uur. Voorjaarswandeling: Landgoed Stoutenburg. Gratis. Wel aanmelden www.utrechtslandschap. nl .Start: Koetshuis, Stoutenburgerlaan 4.

MEI

Zondag 5 mei van 9 tot 12 uur. Fotowerkgroep: Naar de Eemdijk of naar Bloeidaal. Verzamelen: tweede parkeerplaats Meander, locatie St. Elisabeth.

JUNI

Donderdag 6 juni vanaf 19.00 uur. IVN: Zaailingen rooien van de Amersfoortse kademuren. Vanaf de boten van de Waterlijn en met de ‘groene schippers’. Start bij de Waterlijn aan de Krommestraat. Er wordt nog gezocht naar mensen die op bijzondere planten kunnen wijzen. Aanmelden bij Viveke Maljers en Peter Kloosterhof: [email protected]. In juli is er een tweede ronde. Zondag 9 juni van 11 tot 13 uur. Wandeling: Natuurgebied Bloeidaal. Gratis. Start vanaf parkeerplaats aan de Koedijkerweg te Amersfoort. Aanmelden via www.utrechtslandschap.nl.

JULI

Zondag 7 juli van 9 tot 12 uur. Fotowerkgroep: In en rond Stoutenburg. Verzamelen: tweede parkeerplaats Meander, locatie St. Elisabeth.

De buizerd, heer van het landgoed.

15

VERVOLG WANDELINGEN aan te geven moet permanent veel gezongen worden. Daarom is april de beste maand om vogelzang te horen. Bovendien hebben de bomen nog geen of weinig blad dus zijn de vogels nog net goed te zien. Plaats van handeling voor deze wandeling is landgoed De Boom, ten zuiden van Leusden in de oksel van het Valleikanaal en de Oude Lunterse Beek. Dit prachtige oude parkbos heeft alles wat vogels interessant vinden: veel grote oude bomen, akkers en weilanden, water in sloten, vijvers en de Heiligenbergerbeek. Kortom: veel variatie, wat zorgt voor veel soorten vogels. Veel kleine bos- en zangvogels wonen hier, maar ook spechten, aalscholver, wespendief en buizerd. In huize De Boom woonde vorige eeuw nog juffrouw Annie de Beaufort. Zij heeft er goed aan gedaan om het landgoed voor de toekomst te bewaren, nu zo’n 900 hectare groot. Een gevarieerde wandeling waarbij u de oren en ogen goed open moet houden! Meer informatie: Henk van Dijk, tel. 033 – 463 02 43 Zondag 19 mei van 14.00 tot 16.00 uur Wandeling: Natte heide Start: Erica-Klein Bylaer, parkeerterrein bij Kallenbroekerweg 182, Barneveld Deze wandeling voert door een gebied dat waarschijnlijk in de late middeleeuwen werd ontgonnen. Er waren toen nog geen beken van betekenis in de Gelderse Vallei en de vallei bestond uit natte bossen en veen. Mensen konden hier pas gaan wonen nadat ze een bijzonder ontwateringstelsel hadden aangelegd. Door dit stelsel bepaalden bodem en water waar boerderijen, akkers en graslanden kwamen. Dit landbouwsysteem is pas in de vorige eeuw in onbruik geraakt. Onderzoek in 2003 naar de grondwaterhuishouding rond Klein Bylaer toonde aan dat zich 16

enkele grote kwelkraters onder het gebied bevonden. Door dit kwelwater, maar ook door de afwisseling van natte tot droge plekken, groeien hier bijzondere planten. Je vindt hier onder meer kleine zonnedauw en moeraswolfsklauw. Het oude boerenlandschap, dat hier nog helemaal aanwezig is, nodigt ook veel dieren uit om hier hun woonplek te vinden. Omdat de cultuurhistorische en landschappelijke waarden zo bijzonder zijn, zijn deze uitgangspunt bij het beheer van dit gebied. Geregeld wordt er onderhoud verricht, en noodzakelijke aanpassingen worden uitgevoerd door Het Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen om dit mooie stukje Nederland voor het nageslacht te behouden. De meimaand is een prachtige maand voor deze wandeling. Alle groen is jong en fris en hopelijk zorgt mei voor mooi weer. Bij regenval stevige stappers aantrekken, want Erica is nog altijd een nat heidegebied! Een bijzonder stukje natuur dat vraagt om bewonderd te worden. Meer informatie: Marijke Kroon, tel. 0342 - 44 03 26.

Grote wolfsklauw. Foto: Willem van Kruijsbergen

UIT DE VERENIGING Activiteiten werkgroep Duurzaamheid door Ineke Winkel Dit voorjaar hebben we een bijdrage geleverd aan Warme Truiendag op 8 februari (kleding verzameld voor de Kledingbank en het beeld van Henk Visch weer een warme trui aangedaan). Op 15 februari hebben we geflyerd met Milieudefensie voor de Kleine Hoefprint, een actie voorbescherming van Zuid-Amerikaanse oerwouden en haar bewoners door mensen bewust te maken van de ernstige gevolgen daar van onze zuivelproductie. We hebben dat in klederdracht bij een hele grote kaas gedaan op de Varkensmarkt. Ook hebben we ervoor gezorgd dat we een Amersfoortse voordracht voor nominatie hadden van de Pluk van de Pettefletprijs van de

NMU. Op 16 februari hebben we meegeholpen bij de 3e werkdag in de Natuurtuin Liendert. Er is een groot bijenhotel gebouwd deze keer. We hielpen mee het eerstvolgende duurzaamheidscafé op 6 maart over plastic te organiseren. Zie de agenda. We zijn daarnaast ambassadeur voor No Impact Week en organiseren op 7 maart de wervende avond NO IMPACT 100% genieten met live klezmermuziek, de film van No Impact Man, kleding- en boekenruil en wat andere activiteiten. Zie de agenda. Tenslotte zijn we bezig workshops over duurzaamheid voor te bereiden. We leverden dit voorjaar opnieuw een flinke bijdrage aan de werkzaamheden van het Platform Amersfoort Duurzaam, onder andere door het verzorgen van de Facebookpagina en -groep.

Onix ontwerpt nieuw CNME Het architectenbureau Onix is door de gemeente Amersfoort gekozen om het nieuwe Centrum voor Natuur en Milieu Educatie (CNME) te ontwerpen. De visie van het bureau past goed  binnen het karakter van het Landgoed Schothorst en bij de visie van het CNME, aldus de gemeente. Het nieuwe CNME moet eind 2014 gereed zijn.

gebouw moet een eigen karakter krijgen. De duurzaamheid moet niet zozeer met technologische instrumenten, maar meer met natuurlijke processen worden behaald. Zo kan snoeihout uit de omgeving worden gebruikt voor verwarming. Daarnaast is er aandacht voor hergebruik van materialen, en het gebruik van daglicht. De volgende stap het ontwerpproces.

Het voormalige onderkomen brandde in september 2010 af. Vijf architectenbureaus presenteerden een visie voor een nieuw CNME. Het architectenbureau Onix wil een duurzaam en energiezuinig gebouw ntwikkelen. Om dit te bereiken worden ervaren adviesbureaus op het gebied van duurzaam bouwen geraadpleegd. Onix werkt over het algemeen veel met hout. Het

Er komt een ontwerpsessie met de gemeenteraad, waarbij ook andere geïnteresseerden kunnen  aanschuiven. De wensen van gebruikers en omwonenden worden in het ontwerpproces meegenomen. De uitkomsten van dit proces leiden tot een voorlopig ontwerp dat voldoet aan het programma van eisen. De planning is om eind 2013 te starten met de bouw. 17

Wat gebeurt er met ons afval? door Ton Kalwij Weggeven Per jaar maakt iedereen zo’n 500 kilo afval. Als Oude kleding en oude schoenen die we niet zelf we al ons afval op een berg zouden gooien, zou weer willen dragen kunnen in een aparte condit een gigantisch hoge, stinkende afvalberg tainer worden gedaan. Spullen – die nog goed worden. Voor een deel zouden dieren als ratten zijn - kunnen ook naar het Kringloopcentrum, en muizen, maar ook schimmels en bacteriën het Emmaüs, de Weggeefwinkel of de Kledingbank afval proberen af te breken en op te eten. Maar gebracht worden. Oude mobieltjes kunnen wordat lukt de natuur niet met spullen die gemaakt den opgestuurd om later opnieuw door iemand zijn van plastic, blik, gebruikt te worden. glas en steen. Niet alle afval kan Ruilen op één grote hoop Natuurlijk kun je veel kunt gegooid worden. dingen die je zelf Voor verschillende niet meer nodig hebt, soorten afval zijn ruilen met iemand. verschillende oplosVaak worden ook singen. De ene opspullen via internet lossing is beter voor geruild. Kinderklehet milieu dan de ding bijvoorbeeld via andere. Mogelijkhewww.krijgdekleertjes. den zijn bijvoorbeeld nl. hergebruik, recyclen, Afval, het loopt uit de hand, in het water... composteren, verRepareren branden met energiewinning e storten. Soms kunnen spullen nog gerepareerd worden en langer gebruikt worden. Denk maar aan Zuinig zijn kleren of schoenen, speelgoed en allerlei apDoor voorzichtig met alles om te gaan, blijven paraten. dingen langer heel. Veel spullen kunnen geruild Recyclen worden. Dat gaat dan niet alleen om postzegels, Veel afvalstoffen kunnen we opnieuw gebruiken voetbalplaatjes of speelgoed maar ook om door te recyclen. Denk maar aan glas, oude heel veel andere spullen. Kijk maar eens in het batterijen en papier. Kijk ook maar eens in de Kringloopcentrum. Wist je dat lang niet al het voedsel dat door mensen gekocht wordt, ook Milieustraat bij ROVA. Dat gebeurt ook vaak met werkelijk opgegeten wordt? Wat denk je dat er oude mobieljes. Voor elektrische apparaten is er mee gebeurt? www.wecycle.nl 18

Composteren Van groente-, fruit- en tuinafval kan compost gemaakt worden. Dit afval wordt afgekort als GFT. De milieustraat Bij de ROVA is een milieustraat waar grote spullen, zoals oude wasmachines, meubels, fietsen en computers in aparte bakken kunnen worden gedaan. Wanneer mensen die spullen er zelf niet heen kunnen brengen, haalt de ROVA het bij ze op. Chemisch afval Denk maar aan oude batterijen, lijm, terpentine, nagellak en restjes verf. Chemisch afval wordt in

een speciale oven verbrand. De rook die daarbij vrij komt, wordt apart schoongemaakt, zodat er geen giftige stoffen in de lucht komen. Steeds vaker kan het chemisch afval voor een deel ook worden hergebruikt. Zwerfvuil Op veel plaatsen zie je op straat en ook in de natuur rommel liggen die daar niet hoort. Mensen gooien papier, plastic , lege flesjes en blikje makkelijk weg. Ook hondenpoep is afval dat niet op de straat hoort te liggen. Al die rommel moet in afvalbakken terecht komen. Dan blijft onze omgeving schoon.

19

DE NATUURACADEMIE De Natuuracademie: van minimosjes tot zoogdieren De Natuuracademie is een succes gebleken en gaat nu zijn tweede jaar in, met tien minicursussen over natuuronderwerpen, variërend van korstmossen tot en met zoogdieren. De lessen bestaan steeds uit een theorieavond en een excursie. De minicursussen kosten meestal 15 euro. Uitzonderingen zijn de vleermuizencursus met 10 euro, en de veldbloemencursus met 20 euro. KNNV-leden van de afdeling Amersfoort krijgen 5 euro korting. De minicursussen worden georganiseerd door het CNME (gemeente Amersfoort), Het CNM De Schoolsteeg (gemeente Leusden) en de KNNV Amersfoort. Aanmelden via www.schoolsteeg.nl . De avondlessen hebben plaats in Amersfoort of Leusden.

6 en 9 maart Zoogdieren in veld en bos. Docent: Theo de Jong. Amersfoort. 20 en 23 maart Tuinvogels herkennen en lokken. Docenten: Alice vanHunnik en Joke Ladiges. Leusden. 24 april vleermuizen. Alleen avondexcursie. Docent: Erik Korsten. Amersfoort. 22 en 29 mei en 1 juni Veldbloemen in de stad. Twee avonden plus een excursie. Docent: Arie van den Bremer. Leusden. 5 en 8 juni Het leven in de sloot (waterfauna). Docenten: Floris Brekelmans en Jo Spier. Amersfoort. 28 en 31 augustus Insecten als hommels, bijen en zweefvliegen. Docent: Steven Wytema. Leusden. 25 en 28 september Wolken, wind en water. Docent: Joop de Wilde. Leusden. 9 en 12 oktober Paddenstoelen herkennen. Docent: Hans Meulenbelt. Leusden.

Hommel op knoopkruid.

20

6 en 9 november Geologie van Utrechtse Heuvelrug en Gelderse Vallei. Docent: Gerard van Haaff. Leusden.

ALGEMENE LEDENVERGADERING Verslag Algemene Ledenvergadering, gehouden op 21 maart 2012 in Museum Flehite. Opening door voorzitter Jan Oudemans die de aanwezigen welkom heet. 1. Mededelingen a. Renée van Assema is 25 jaar lid van het IVN, maar kan helaas niet aanwezig zijn om de zilveren speld in ontvangst te nemen. b. Ton Kalwij was in Cuijk bij de boomplantdag. Op deze indrukwekkende bijeenkomst was ook prinses Máxima aanwezig. c. Het IVN-weekend, gepland voor eind mei/ begin juni, gaat dit jaar niet door wegens geringe belangstelling. Jan pleit nog eens voor het oprichten van een activiteitencommissie voor de leden. Hij zal in de Uitloper een oproep doen voor bemensing. Jan doet tevens een beroep op de inventiviteit van de leden om creativiteit te bevorderen voor het genereren van inkomsten. Het voorstel om b.v. entreegeld te vragen bij de publiekswandelingen stuit op weerstand. Als een bedrijf vraagt om het organiseren van een wandeling ligt dat anders. d. Jan is terechtgekomen in een groep die zich bezighoudt met de ontwikkeling van Park Randenbroek. Hij wil gaan lobbyen bij de gemeente en de provincie Utrecht om te blijven bewaken dat rond de afslag Hoevelaken de onderdoorgang bij het Heiligenbergerbeekdal tot stand komt. Er is een gesprek gepland met vertegenwoordigers van het Utrechts Landschap en de coördinator van vrijwilligers op Stoutenburg. Belangstellenden kunnen aan dit gesprek deelnemen.

In het kader van Leesbaar Landschap Leusden zijn mensen actief om arrangementen voor bedrijven te ontwikkelen, met als onderdeel een natuurwandeling onder leiding van gidsen. De gemeente Leusden wil de organisatie hiervan overdragen aan een andere instantie en wil daarover overleggen met o.a. het IVN-bestuur. Te denken valt aan een aparte werkgroep voor dit doel. Het IVN-bestuur zal met LLL informatie uitwisselen en de mogelijkheden verkennen. 2. Verslag Algemene Ledenvergadering van 23 maart 2011 Het verslag wordt vastgesteld. 3. Jaarverslag 2011 Het jaarverslag geeft een goed beeld van de activiteiten die met veel enthousiasme en inzet van alle werkgroepen tot stand kwamen. Het verslag wordt goedgekeurd en vastgesteld, met dank aan allen die hier aan hun bijdrage leverden. 4. Financieel jaarverslag over 2011 a. De vergadering geeft goedkeuring aan het exploitatieoverzicht en de balans per 31 december 2011. b. Begroting voor 2012: - ondanks het wegvallen van de subsidie van de Gemeente Amersfoort heeft Tijmen er alle vertrouwen in dat de uitgaven in 2012 binnen de begroting kunnen blijven. - de w.g. Duurzaamheid is gestart terwijl daarmee geen rekening was gehouden in de begroting. De werkgroep, die nu al een geweldig succes is, krijgt een startkapitaal. - Voor de w.g. fotografie is € 1500 opgenomen 21

ALGEMENE LEDENVERGADERING voor het vervaardigen van een natuurkalender, maar deze kon niet gerealiseerd worden. Dick Haver Droeze beveelt aan om toch weer een kalender uit te geven. - Dick heeft een advertentie geplaatst in de Uitloper en dringt er op aan niet te bescheiden om te gaan met de tariefstelling voor het opnemen van advertenties, die hij ziet als een serieuze bron van inkomsten. De redactie zal aan dit punt aandacht besteden. 5. Verslag kascontrolecommissie De commissie, bestaande uit Toon Zom en OlavJan van Gerwen, heeft de zeer overzichtelijke administratie gecontroleerd en in orde bevonden. De penningmeester heeft een ‘opschoonactie’ gehouden (leden die gedurende 5 jaar geen contributie hebben betaald, zijn afgevoerd. Een betalingsherinnering heeft succes opgeleverd. 6. Decharge van de penningmeester De kascommissie beveelt de vergadering aan de penningmeester decharge te verlenen voor het gevoerde financiële beleid, waarmee allen graag instemmen met een daverend applaus voor Tijmen. 7. Decharge van het bestuur De leden verlenen het bestuur met veel waardering decharge voor het gevoerde beleid. 8. Bestuurswisseling Als algemeen bestuurslid zijn aftredend Loes Dieben en Dennis Grippeling. Loes ijvert vooral voor de ijsvogels en Dennis voor tuintjes voor de scholen en de BSO-kinderen. Jan bedankt beiden voor hun inzet voor het IVN en overhandigt met veel dank aan Loes een Museumjaarkaart en aan Dennis een paar struiken. Hennie van Vliet wil toetreden als algemeen 22

bestuurslid en vertelt iets over zichzelf. Hij wordt met applaus begroet als bestuurslid. 9. Rondvraag Gert: in het nieuwe landelijke beleidsplan wordt veel aandacht gegeven aan scharrelkids, bedoeld om ouders en grootouders op te leiden om met kinderen de natuur in te gaan. Hij vraagt of er iemand is die zo’n cursus wil opstarten. Loes Dieben meldt zich aan. Gert: om kennis te maken met IVN kan men de knotploeg aan de Vieweg bewonderen. Dick: hij vindt het dramatisch zoals de gemeente omgaat met het bomenbeleid en het kappen van bomen en heeft met een paar mensen bezwaar aangetekend tegen het kappen van zo veel bomen. Ze hebben kans gezien 1500 bomen te behoeden voor kap. Het protest tegen de kap is nu van belang omdat binnenkort de kapvergunning wordt afgeschaft. Zijn oproep aan het IVN is: laat je stem horen; hij raadt aan om de gemeenteraad te vragen dit besluit terug te nemen. Jan zegt heel blij te zijn met de oproep van Dick en wil met hem actie ondernemen. Loes: stelt voor om een artikel in de weekbladen te plaatsen met een handtekeningenactie. Dick: doet de suggestie om met de jeugd afval in het bos te verzamelen. Het maatschappelijke effect is een voorbeeldfunctie waar aan je de naam van het IVN kunt verbinden. Het is nuttig om samenwerking met de gemeente te zoeken. Tijmen: tip van Anneke om zakjes zaad, die een mix van bloemzaden bevatten voor het aantrekken van bijen, te voegen bij de brief voor het innen van de contributie. Dit vindt men een goed plan, wat Tijmen zal uitvoeren. Riet Hulsker wil zakjes uitdelen bij een publiekswandeling. Na de pauze is er een drankje en ter afsluiting een film. Jan bedankt de aanwezigen voor hun inbreng en wenst hun een goede thuisreis.

JAARVERSLAG 2012 Het bestuur Het bestuur bestaat uit het Dagelijks Bestuur (DB, voorzitter, secretaris, penningmeester, algemene bestuursleden) en het Algemeen Bestuur (AB), dat is het DB aangevuld met de coördinatoren van de werkgroepen. Het AB vergadert 4 maal per jaar, het DB ca. 8 á 10 keer. Op deze vergaderingen worden de algemene verenigingszaken geregeld. De belangrijkste onderwerpen die het bestuur behandelt zijn de Verenigingsactiviteiten. Behalve de publieksactiviteiten zoals cursussen, wandelingen en lezingen, die door de werkgroepen worden verzorgd, zijn er voor onze leden en donateurs de nieuwjaarsactiviteit, dit jaar weer op Stoutenburg, en andere activiteiten voor leden en donateurs. Het IVN-weekend is dit jaar helaas komen te vervallen.In 2012 heeft het bestuur zich actief beziggehouden met de verwikkelingen rond de A28, die momenteel wordt gereconstrueerd. Samen met andere groene organisaties onder leiding van het Utrechts Landschap hebben wij veel actie ondernomen richting gemeente en provincie om te bewerkstelligen dat van de gelegenheid van deze reconstructie gebruik wordt gemaakt om de stad-landverbindingen langs de watergangen Heiligenbergerbeek, Valleikanaal en Barneveldsebeek weer in ere hersteld worden. Onze secretaris Ank van Leeuwen en onze penningmeester Tijmen den Ouden hebben te kennen gegeven hun functies te willen neerleggen. Het IVN is hun veel dank verschuldigd voor de voortreffelijke wijze waarop ze zich van hun taak gekweten hebben. Het zal een hele opgave worden om deze aderlating op te vangen. De fotowerkgroep Iedere eerste zondag van de maand verzamelt zich om 9 uur in de morgen een groep mensen. Meestal gaat het om ongeveer 15 stuks, die bij elkaar komen op een parkeerterrein bij het Mean-

der Elizabeth ziekenhuis. Sommigen komen met de auto, anderen per fiets, maar bijna allemaal hebben ze grote tassen bij zich. Eén tas is echt cruciaal, daar zitten de koffie en koeken in. Maar de andere tassen zijn ook belangrijk: allemaal gevuld met camerabody’s, lenzen, voorzetlenzen, batterijen en ik weet wat niet al. En dan nog veel statieven. Die groep gaat dan, meestal per auto, op pad naar een mooie plek rond of in Amersfoort waar men verwacht iets moois te zien. De drukste bijeenkomsten komen in de herfst voor, als de paddenstoelen zich weer talrijk laten zien, maar ook de rest van het jaar is er steeds belangstelling om planten, insecten, landschappen te fotograferen. Het spreekt natuurlijk vanzelf dat het met zo’n grote groep wat minder goed lukt om grotere dieren te fotograferen, maar ook dat lukt toch wel regelmatig. De afspraak is dat we niet op pad gaan als het regent. Dat deert de mensen niet zo veel, maar voor je apparatuur is het minder goed. En het valt ons dan steeds weer op hoe weinig excursies we niet door laten gaan vanwege slecht weer. Het valt wel mee, met dat weer van ons. Naast fotograferen wordt er ook veel gekeken. Gewoon, met je eigen ogen. Niet van alles hoef je een foto te maken. En er wordt overlegd, hoe

Een fotografisch produkt van de werkgroep: Zonnedauw

23

JAARVERSLAG 2012 krijg je dit nu goed op de plaat, maar er wordt ook veel gepraat over van alles en nog wat en hoe gaat het nou met jou. Want de mensen die komen zijn vaak vaste bezoekers die al jaren met elkaar op pad gaan. 2012, niet echt anders dan andere jaren, maar er zijn wel weer mooie foto’s gemaakt. Werkgroep Natuurlezingen (WNA) En wéér is het gemiddeld aantal bezoekers van de WNA-lezingen gestegen: van 50 naar 58 per lezing! Een recordaantal kwam al meteen bij de eerste lezing: De Amersfoortse lustwarande - Startschot voor het Jaar van de Historische Buitenplaats 2012. Dat waren er 125! Een nieuw fenomeen! Zonder meer onverantwoord met betrekking tot onze museale locatie, nog steeds Museum Flehite; daar geldt een maximum van 70! Het record is deels te verklaren doordat er vier sprekers waren - Brongers, De Heer, Van Assema & Oxener – die ieder vanuit hun eigen achtergrond een ander aspect van de historische buitenplaatsen belichtten. En deels omdat het een landelijk thema was. Ons persbericht werd door veel media overgenomen en als een lopend vuurtje verspreid, wat natuurlijk wel heel leuk was voor de sprekers en de organisatoren. En er was (te) veel belangstelling voor de lezing van Wim Knol (Natuurmonumenten) over Den Treek, die eveneens op de websites vermeld werd van de historische buitenplaatsen. De lezing van Hugh Jansman over wolven trok met de titel Wolven in Amersfoort ook al extra aandacht, maar met 56 bezoekers paste dat nog binnen de grenzen. Edgar van der Grift en Chris Bakker evalueerden tijdens hun lezing wat het bouwen aan de EHS ons heeft gebracht. En ze bespraken de mogelijke gevolgen van de voorgenomen bezuinigingen van onze regering voor de toekomst 24

van de EHS. Willy van Strien liet tijdens haar lezing Het penisduel vele voorbeelden zien van bijzonder, strategisch seksueel gedrag van dieren; een onderwerp dat een wat minder groot publiek trok (32), ondanks de prikkelende titel … Theo Uneken toonde tijdens zijn lezing prachtige plaatjes van de ruim 40 soorten wilde orchideeën die Nederland rijk is. Zo’n specialistisch onderwerp heeft ook z’n eigen, kleine groep belangstellenden. Tijdens de laatste lezing van het jaar vertelde Gerard van Haaff over de resultaten van 10 jaar onderzoek naar eksters en kraaien in de wijk Schothorst. In totaal organiseerde WNA in 2012 weer 7 lezingen, even divers als anders. De geplande extra activiteit om aandacht te besteden aan het Jaar van de Bij kwam jammer genoeg niet (goed) van de grond, maar stond wel aangekondigd op de Groene Agenda. Werkgroeplid Kees de Heer stond daarom met zijn bijenverhaal klaar op Landgoed Schothorst om belangstellenden rond te leiden door de tuinen. Er bleek niemand te reageren op de aankondiging in de Groene Agenda. Voor KNNV, Vogelwacht en IVN bleven de kosten relatief laag, dankzij het aandeel van de gemeente Amersfoort. Al met al een succesvol jaar! Werkgroepleden: Kees van Wegen (KNNV), Kees de Heer (KNNV), Renée van Assema (gemeente Amersfoort), Luud Baas (Vogelwacht) en Anneke Abma (IVN). Begeleiders: Ferdinand Donker (coördinator), Elly van de Brug, Ina Veldhuis, Susanne Mundle, Madelon Laudy, Lionne Boelsma Werkgroep Jeugd De werkgroep Jeugd van het IVN Amersfoort heeft dit jaar weer een leuk en afwisselend programma afgewerkt. We gaan een maal per maand met alle jeugdleden de natuur in om iedereen bekend te maken met mooie dingen die in de natuur vlak bij ons in de buurt. Om dat de

JAARVERSLAG 2012 Natuurclub rekening houdt met de schoolvakanties loopt het seizoen van september tot en met juni het volgende jaar. Tijdens de zomervakantie maken de vrijwilligers van de club een lijst van onderwerpen wat er het volgende seizoen willen gaan ondernemen. Daarnaast spreken we af wie de onderwerpen gaan voorbereiden. Zodoende wordt de werkdruk een beetje verdeeld. Bij het kiezen van de onderwerpen houden we rekening met de jaargetijden en de bijzonderheden van dat moment. In het voorjaar hebben we genoten van het ontwaken van de natuur. We hebben letterlijk geproefd van de jonge natuur. Jonge plantjes en knoppen zijn eetbaar en hebben allemaal een verschillende smaak. Het blad van zojuist ontkiemde beukennootjes smaakt best lekker. Een jonge scheut van de meidoorn kan ook prima. In het broedseizoen is het spotten van weidevogels een geweldig schouwspel. Na de zomervakantie, als de natuur volop tot leven is gekomen, is een moerasje een bron van kennis. Met een schepnet en een emmer in de ene hand en een loep en een determineerkaart in de ander hand, vind je de wonderlijkste diertjes in een slootje. Ja, bloedzuigers komen niet alleen in de tropen voor. Meelopen met twee herders een kudde schapen, was ook nog best spannend. Een mooie ervaring is als je stilstaat en je wordt van alle kanten voorbijgelopen door honderd schapen. Ook al krijg je spontaan de neiging om ze allemaal te gaan knuffelen, toch nog even oppassen. Op een goed moment worden de schapen ook wat minder schuw en als je niet uitkijkt beginnen sommige ooien te bokken en lig je zo op de grond. Geweldig om te zien hoe een bordercollie reageert op het fluitje van de herder en alleen maar oog lijkt te hebben voor de kudde. Nog wel even onder je schoenen kijken voordat je thuis weer naar binnen loopt. Misschien zit er nog wel een cadeautje van enkele schapen onder je schoenen. Tot de zomer van 2013 zijn

de plannen al gemaakt bij de Natuurclub. We kijken uit naar de lente als de natuur weer tot bloei komt. Werkgroep Duurzaamheid We zijn vooral met Milieudefensie bezig geweest om verbinding te leggen tussen Amersfoortse organisaties die met (een aspect van) duurzaamheid bezig zijn en met het promoten van duurzaamheid: 11 januari Duurzaamheidscafé met de burgemeester: aftrap van Platform Amersfoort Duurzaam met 27 organisaties (jaar later 37). 10 februari (Warme Truiendag) geflyerd bij het CS, ketting van truien opgehangen. Het beeld Op schoot in Amersfoort warme trui, sjaal aangedaan. 200 truien uitgedeeld bij de Voedselbank. 16 februari Duurzame Dromenavond: platformpartijen deelden hun duurzame dromen. Workshop van Matchpoint. Maart gezorgd voor ondertekening van brief (opgesteld door Stichting Eemstadlab) aan de raadsfracties, van 28 platformorganisaties over meer aandacht voor de fiets in het Verkeers- en vervoersplan. Met Rover en Fietsersbond ingesproken bij de commissievergadering: 2 amendenten. 4 april Duurzaamheidscafé over eco/eerlijke kleding met StoereVrouwen en Transitielab. Een oneerlijke quiz, kledingruil en kleding pimpen. 12 april Duurzame beursvloer (totaal 17 samenwerkingsafspraken) 6 juni Duurzaamheidscafé Fietstocht langs tuinreservaten. Met Groei en Bloei 17 juni actie voor de bij - Groene Dag 23 juni - Smaak van de Streekmarkt 26 september Duurzaamheidscafé: korte presentaties van 12 organisaties over samenwerkingsafspraken die in 2012 gemaakt zijn 29 september actie voor de bij - Smaak van de Streekmarkt 21 november Duurzaamheidscafé met Wereld25

JAARVERSLAG 2012 winkelquiz en niet-nieuwe kadootjesruilspel. Met Wereldwinkel en Fair Amersfoort. Na de zomervakantie duurzaamheidsworkshops ontwikkeld. Expertconsults van Urgenda en Radbouw Universiteit. Proefgedraaid met 4 workshops: op landelijke Milieudefensiedag; voor 3 IVN afdelingen; 2 voor dierentuinmedewerkers uit NL en Vlaanderen (verzoek van IVN NL). Bijenactie: met Transitielab, Milieudefensie en Universiteit Utrecht insecticiden geïnventariseerd bij alle bouwmarkten en tuincentra. Begin 2013 terugkoppeling resultaten aan de bedrijven en publicatie. Deelgenomen in werkgroep NatuurTuin Liendert met gemeente, opbouwwerk en politie; 2 werkdagen meegeholpen. Gesprekken met gemeente, One Planet en CNME over Amersfoort Duurzame Stad en platform. Begonnen met werkbezoeken aan platformorganisaties. Nieuwe leden geworven voor platform en onze werkgroep.

De aftrap van Platform Amersfoort Duurzaam, met 27 organisaties, en met burgemeester Lucas Bolsius.

Werkgroep Cursussen De voorjaarscursus over de Gelderse Vallei ging niet door, bij gebrek aan inschrijvingen. Waarna we ons richtten op de natuurgidsencursus (NGC). In de loop van het jaar kwam het programma tot stand en zijn de meeste externe docenten aangezocht. Halverwege hebben we IVN Nijkerk 26

meegenomen in de organisatie. Alles resulteerde in twee informatiebijeenkomsten op 11 oktober en 1 november. Hier werd belangstellenden voor de cursus een blik op het programma gegund en werd uit de doeken gedaan wat van hen verwacht werd. Totaal hebben 55 personen belangstelling getoond en hebben er 27 definitief ingeschreven, waarmee we 10 januari 2013 van start zijn gegaan. Het team voor de NGC bestaat uit Lonneke, Henri, Gert, Rien (Nijkerk), Janneke, Gerda en Gerdien. De werkgroep Knotten Ook dit jaar is de knotgroep weer actief geweest. Voor het derde jaar zijn we aan het werk aan de Vieweg, waar nog een oude meander van de Heiligenbergerbeek te vinden is. Het terrein dat de oude beekarm omsluit, is jaren verwaarloosd geweest. Sinds 2010 zijn we er hard aan het werk gegaan. Het staat (stond) er vol met zeer hoog opgeschoten elzen, berken, esdoorn en essen. Maar ook zijn er veel inlandse vogelkers, vuilboom en lijsterbes te vinden. In mindere mate groeien er Amerikaanse vogelkers, meidoorn, sleedoorn en een enkele eik. De grote eiken, populieren en douglassen moeten we laten staan. En dat is maar goed ook. Al die iets minder dikke bomen zorgen al voor gróte hoeveelheden hout, haardhout. Rond de jaarwisseling hebben we wat hout met een bootje afgevoerd, maar de hoeveelheid af te voeren hout lijkt niet minder te worden. Elke tweede zaterdag komt er weer heel veel bij, tja hoe kan het ook anders als er 25 enthousiaste vrijwilligers met zagen aan de slag gaan! Afgelopen jaar is traditiegetrouw de IVN jeugdgroep een ochtendje wezen knotten. Een andere traditie die ook in ere blijft, is de overheerlijke erwtensoep met toebehoren van Ria Schockman, haar moeder en Trui van de Borg. Wat goed dat anderen het fijn vinden om ons te verwennen, dat zijn ze dagen aan het voorbe-

JAARVERSLAG 2012 reiden. Na circa 10 jaar mede-coördinator te zijn geweest heeft Gert Lodewijk dit jaar het stokje overgegeven aan Hans en Heleen Bestevaer, die samen al een half jaar enthousiast aan de slag zijn. Gert, bedankt voor je bevlogen en enthousiaste begeleiding! Gelukkig hoeven we hem nog niet te missen, hij blijft lid van de knotgroep. Als laatste kan ik nog melden dat ook dit jaar door de activiteiten van de knotgroep de IVN kas weer wat gespekt is, waar alle andere werkgroepen van kunnen meegenieten.

Een knotter in actie.

Werkgroep Ruimtelijke Ordening en Milieu 2012 was een rustig jaar voor de Werkgroep Ruimtelijke Ordening en Milieu (ROM). Geen grootse activiteiten. Duidelijk is geworden dat de aanleg van de Golfbaan in Hoogland-West ‘gewoon’ is gestart. Daar kon geen visie-document van IVN of welk bezwaarschrift dan ook tegen op. Een enorme ingreep in het landschap, ondanks het feit dat de golfbaan ‘committed to green’ wordt aangelegd. We zijn actief blijven meedenken in de participatiegroep voor de Structuurvisie Amersfoort 2050, in de Raad van Advies van de NMU en als lid van de Samenwerkende Groeperingen Leefbaar Amersfoort (SGLA). Ook de plannen voor Park Randenbroek en het Heiligenbergerbeekdal hebben we op de voet gevolgd. En niet te vergeten de verbreding van

de A28 en de kansen die deze biedt om - door middel van een verdiepte bak – een ecologische en recreatieve verbinding te realiseren van het Heiligenbergerbeekdal met het Lockhorsterbos, onder de A28 door. En intern denken we mee over de invulling van ons visitekaartje: de nieuwe IVN-website! In 2012 heeft de SGLA het burgerinitiatief Het Nieuwe Samenwerken opgepakt. Doel van dit initiatief is om op betere voet met de gemeenteraad te komen, meer gericht op samenwerking. Een prachtig initiatief waar we als ROM in 2013 actief aan willen bijdragen. ROM is naarstig op zoek naar nieuw elan, vers bloed en nieuwe inspiratie. In de regionale IVNNieuwsbrief hebben we een oproep geplaatst om met ROM-achtige werkgroepen van andere IVNafdelingen in contact te komen, ervaringen uit te wisselen en frisse ideeën op te doen. Helaas zonder resultaat. In 2013 gaan we een nieuwe ‘recht op de man af’-poging doen. Ben je begaan met de natuur in en om Amersfoort? Wil je actief meewerken aan je directe leefomgeving en aan de toekomst van Amersfoort? Heb je concrete ideeën voor ROM-initiatieven? Meld je aan. Je bent (meer dan) welkom! Werkgroep wandelingen Afgelopen jaar was voor de Werkgroep Wandelingen een stabiel jaar. Er gebeurden geen (erg) rare dingen, we organiseerden 11 reguliere publiekswandelingen en we experimenteerden met wandelingen voor derden, waarvoor spontane verzoeken binnenkwamen. We namen afscheid van Joop Venings, die onze vergaderingen voorzat. Omdat 2012 het jaar was van de Historische Buitenplaats organiseerden we wandelingen bij historische buitens. In april was onze vogelwandeling op Landgoed Broekhuizen, Leersum en in november gidsten we op Landgoed Geerestein, Woudenberg. In september was de publiekswandeling in het Zocherplantsoen, waarbij we, een 27

JAARVERSLAG 2012 week na dato aansloten op het Open Monumentenweekend. Het Zocherplantsoen is uiteraard omgeven door stedelijke monumenten en staat bovendien vol monumentale bomen. Gemiddeld trokken onze wandelingen 48,18 belangstellenden, een mooi aantal. Uitschieter was zoals ieder jaar de paddenstoelenwandeling, met 100 deelnemers. Goede tjweede was de wandeling in de Schammer, waar we op een schitterende meidag 90 deelnemers noteerden (en slechts 3 gidsen). Laagterecord was de wandeling in Nieuwland met 10 deelnemers, net iets minder dan de Vlasakkerwandeling. Op de Vlasakers wandelden we dan ook op de warmste dag van het jaar, 34 graden in de schaduw. Maar de wandeling was er niet minder interessant om! Dit jaar hebben we geprobeerd een samenwerking te starten met het Utrechts Landschap en we proberen volgend jaar daar een doorstart aan te koppelen. Ook was er nu en dan een (IVN)gastgids. Dat bevalt goed en we willen daarom natuurgidsen die daar zin in hebben van harte uitnodigen om eens mee te gidsen in 2013. Het wandelingenprogramma verschijnt ongetwijfeld op de vernieuwde website. We hopen in 2013 veel gebruik te maken van de minicursussen van de Natuuracademie om onze deskundigheid te vergroten. Deskundigheidsbevordering wordt in 2013 sowieso een aandachtspunt voor onze werkgroep, waarbinnen de gemiddelde leeftijd gestaag toeneemt. In februari 2013 hopen we al nieuwe werkgroepleden te kunnen werven onder de nieuwe natuurgidsen die dan juist hun opleiding zijn gestart. Tot slot twee zaken. Zoals gezegd deden we dit jaar onder IVN-vlag enkele excursies op verzoek van derden. Men weet ons te vinden zonder dat we actief acquisitie plegen. Dat biedt kansen voor vergroting van onze naamsbekendheid, ervaring op het gebied van gidswerk en uiteraard versteviging van de clubkas. Het is zinvol daar in 2013 opvolging aan te geven. Over opvolging 28

gesproken: volgend jaar schrijft Fred van Holland het jaarverslag. Hij nam in oktober het coördinatorschap over van ondergetekende, Rien Jans. De penningmeester 2012 is een prima financieel jaar geworden. Het resultaat is ruim positief uitgevallen: €3.689,45. Hoe is dat zo gekomen: Bij de betaling van de contributie 2012 is totaal €1.408,50 aan extra donaties ontvangen. Dat is weer meer dan vorig jaar en daar zijn wij dan ook zeer dankbaar voor! Onze ‘Knotploeg’ heeft zoals elk jaar zeer enthousiast de handen uit de mouwen gestoken en veel werk verzet voor Stichting De Boom. Dat leverde het bruto bedrag van €2.000,- op. De kademuren van Amersfoort zijn ook weer geschoond. De gemeente betaalt daar elk jaar €850,- voor. Een meevaller vanuit de gemeente Amersfoort, afbouwregeling subsidie, leverde €300, - op. Daarnaast wisten enkele werkgroepen ook inkomsten te genereren en verdubbelden de advertentie-inkomsten. Op dit moment heeft de vereniging 132 donateurs, 144 leden, 30 jeugdleden, en 9 huisgenootleden. Financiële vooruitblik 2013 De begroting voor 2013 komt netjes uit op nul. Om een reëlere begroting weer te kunnen geven zijn dit jaar ook de extra donaties opgenomen omdat we de afgelopen jaren hebben gezien dat deze een structureel karakter kregen. Mochten deze voor 2013 tegenvallen, dan kunnen we terugvallen op onze reserves. In 2013/2014 wordt er weer een natuurgidsencursus georganiseerd. Daarom kent het exploitatieoverzicht een hoger saldo dan voorgaande jaren. Door de inzet van het cursusteam en creativiteit bij het aanboren van subsidiemogelijkheden is de verwachting dat de natuurgidsencursus kostenneutraal georganiseerd kan worden. Het IVN Amersfoort e.o. kan 2013 met vertrouwen tegemoet zien.

COLOFON De Uitloper is het kwartaalblad van het Instituut voor Natuur- en Milieueducatie IVN Amersfoort en omgeving. IVN Amersfoort e.o. Postbus 1012 3800 BA  Amersfoort [email protected] www.ivnamersfoort.nl www.ivnamersfoort.nl/leden.htm Aan deze editie werkten mee: Jan Oudemans, Anneke Abma, Ruud Corduwener, Ineke Winkel, Jette Jongerius, Rien Jans en Ton Kalwij. Marijke Vos en Hansjelle Dijkstra Het IVN Amersfoort e.o. heeft voorts een digitale nieuwsbrief, De Vooruitloper, die verschijnt als er iets valt te melden. Redactie: Kees Quaadgras Opmaak: Jette Jongerius Foto’s omslag: Kees Quaadgras Kopij, foto’s en agenda sturen naar: [email protected] Foto’s minimaal op 300 Kb Kopij voor het zomernummer insturen vóór 10 mei!

IVN LIDMAATSCHAP Het IVN, Instituut voor natuur- en milieueducatie, is een vereniging van vrijwilligers en beroepskrachten die streeft naar meer (kennis over) natuur en een betere kwaliteit van het milieu. Verspreid over Nederland heeft het IVN zo’n 170 plaatselijke afdelingen en elf provinciale consulentschappen. Meer dan 16.000 leden zetten zich actief in voor de natuur en het milieu door middel van allerlei voorlichtende en educatieve activiteiten. Minimum bedragen contributie 2013: Actief lid € 15,Gezinslid € 5,Donateur € 10,Jeugdlid € 10,Maak het bij u behorende bedrag over op giro 367 05 88 ten name van de penningmeester IVN Amersfoort en ontvang vier keer per jaar De Uitloper in de brievenbus, plus voor actuele zaken tussendoor via e-post De Vooruitloper. Leden krijgen voorts het kleurrijke landelijke blad Mens en natuur vier maal per jaar toegestuurd. Aanmelden kan via www.ivnamersfoort.nl.

Druk: Klomp Grafische Communicatie Deze Uitloper is gedrukt op milieuvriendelijk papier.

29

IN CONTACT Bestuur

Vleermuizen Hans Peter Reijnders Tel. 033 - 888 50 23 E-mail [email protected]

Ank van Leeuwen - secretaris Tel. 033 - 461 62 32 E-mail [email protected]

Fotografie Jan Piet Dijkstra Tel. 033 - 463 42 81 E-mail [email protected]

Jan Oudemans - voorzitter Tel. 033 - 465 68 36 E-mai [email protected]

Tijmen den Ouden - penningmeester Tel. 06 - 48 77 77 08 E-mail [email protected] Mildred Klarenbeek Tel. 033 - 888 50 23 E-mail [email protected] Hennie van Vliet Tel. 033 - 461 90 81 E-mail [email protected]

Werkgroepen

Cursuscoördinatie Gert Lodewijk Tel. 033 - 455 97 79 E-mail [email protected] Jeugdwerkgroep Ferdinand Donker Tel.: 033 - 445 15 77 E-mail [email protected] Ruimtelijke Ordening-Milieu Olav-Jan van Gerwen Tel. 033 - 456 24 27 E-mail [email protected] Duurzaamheid Ineke Winkel Tel. 033 - 47 66 007 E-mail [email protected]

30

Wandelingen Fred van Holland Tel. 033 - 480 35 09 E-mail [email protected] Lezingen (i.s.m. met KNNV) Anneke Abma Tel. 033 - 433 11 97 E-mail [email protected] Knotten Annemiek Cornelissen Tel. 033 - 480 65 65 E-mail [email protected] Website Hans van den Brandt E-mail [email protected] Uitloper en Vooruitloper Kees Quaadgras (redactie) Tel. 033 - 472 87 86 E-mail [email protected] Jette Jongerius (opmaak Uitloper) Tel. 033 - 461 79 47 E-mail [email protected] Communicatie, Informatiekraam, Publiciteit en Eetbare planten Vacatures

Wandelen in het Nationaal Landschap Arkemheen - Eemland Ontwerp netwerk nieuwe en verbindende routes

De natuur ontdekken

Landschapsbeleving Bewegen en ontspannen in de buitenlucht

Cultuurhistorie De elementen ervaren

Verbinding tussen stad en land

op goede voet met de aarde

Adviesbureau Haver Droeze - Muurhuizen 165b - 3811 EG - Amersfoort - t: 033-4613535 - www.haverdroeze.nl

Instituut voor natuur educatie & duurzaamheid Afdeling Amersfoort e.o. Postbus 1012 - 3800 BA Amersfoort

ort.nl amersfo www.ivn formatie: ledenin rt.nl/leden.htm o amersfo www.ivn