magazine Scherp van geest NIEUWS ACTIVITEITEN INFORMATIE met HOVO Utrecht! nr voorjaar 2012

nr. 16 - voorjaar 2012

Scherp van geest met HOVO Utrecht!

magazine

NIEUWS

ACTIVITEITEN INFORMATIE

DIT MAGAZINE WORDT UITGEGEVEN IN SAMENWERKING MET DE VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT

2

HOVO ACTUEEL

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2012

In dit nummer...

HOVO ACTUEEL 2 Column van de voorzitter van HOVO Utrecht 3 Nieuws van HOVO Utrecht 6 6 In gesprek met Eva van Berne, HOVO coördinator HU 11 TOP Prima la Musica, poi la Parole, Camiel Verhamme Belangrijke adressen HOVO Utrecht 11 1 5

Prof.dr. O.A.L.C. Atzema

DOCENTEN

Profilering... Ruim een jaar geleden vond het opvallende protest van 800 hoogleraren plaats tegen de langstudeermaatregelen van staatssecretaris Halbe Zijlstra. In cortège liepen we om de Hofvijver. Voor de universiteiten werd de boete ingetrokken, maar niet voor de studenten. Waakzaamheid blijft geboden, want de staatssecretaris zet zijn beleid gewoon door, ook als demisssionair bewindsman. Onlangs heeft hij twee maatregelen aangekondigd: de invoering van prestatieafspraken en de vraagfinanciering van deeltijdstudies. Dit zijn maatregelen die de efficiëntie en flexibiliteit van de instellingen beogen te vergroten. Toch kunnen ze niet los worden gezien van de bezuinigingen, want op den duur moeten ze minder kosten opleveren. De hoeksteen van dit beleid is dat universiteiten en hogescholen zich profileren. Dit betekent dat het onderwijs beter aansluit op de behoefte van het bedrijfsleven. Zo kunnen deeltijdstudenten hun studiebeurs alleen besteden bij opleidingen van ‘bijzonder maatschappelijk en economisch belang’. Verder zullen de instellingen meer focus aanbrengen in hun onderwijsaanbod. Dit heeft aan de UU tot nu toe al geleid tot de opheffing van de opleiding sterrenkunde en het verdwijnen van diverse zelfstandige alfastudies. Bij rechten moeten 15 van de 38 hoogleraren ‘vrijwillig’ ontslag nemen. Ook aan de Hogeschool Utrecht gaat men met de stofkam door de studies heen. HOVO Utrecht neemt bij dit beleid een enigszins dwarse houding aan. Wij profileren ons door in het onderwijsaanbod de culturele verscheidenheid te koesteren die het hoger onderwijs vanouds eigen is. De waarde van kennis ligt niet primair in het economische nut, maar in het kunnen duiden van het leven. Dat vraagt om onafhankelijke denkers en om maatschappelijke distantie. Juist ouderen weten dat te waarderen. De animo voor onze cursussen is daarvan het bewijs. Kortom, HOVO Utrecht wil een rots in de branding zijn. We verwachten dat de komende tijd zo te houden. Oedzge Atzema

4

4 5

12 12

8

10 13

14

ACTIVITEITEN ‘De Gouden Eeuw’, verslag nieuwjaarslezing 2012 Opening cursusjaar 2012-2013, uitnodiging CURSUSINFORMATIE Excursie naar Manifesta 9 in Genk en ‘Achter de Schermen’

VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT 7 Van de bestuurstafel: aftreden Paula de Smidt bestuursleden gezocht 8-9 ‘Terugkijken en vooruit zien’, lustruminterview met vier voorzitters 10 Vriendendag 2012: Symposium Wereldtentoonstellingen 13 ‘Napoleon, genie of overschatte generaal’, verslag Vriendenmiddag 2011 14 Fotocollage excursie Museum Ludwig

HOVO ACTUEEL

Beste cursisten, Ieder van u die bij ons een cursus heeft gevolgd, heeft het meegemaakt: het invullen van de evaluatieformulieren. Het lijkt me goed om u in deze column eens te informeren over wat wij met die formulieren doen en ...nog belangrijker: wat u heeft ingevuld. Om het wat breder te trekken: Hoe heeft HOVO Utrecht de kwaliteitsborging vormgegeven? Een sleutelrol in dit proces spelen de programmacommissies. De leden van deze commissies komen lang voordat het cursusjaar start bijeen en buigen zich dan over de cursusvoorstellen van de coördinatoren. Ze kijken of deze in het nieuwe programma passen en of aan de eisen van pluriformiteit en kwaliteit wordt voldaan. Als daarna het cursusjaar start, is het gebruikelijk dat de coördinatoren de eerste bijeenkomsten van de nieuwe cursussen bezoeken. Heel belangrijk zijn voor ons de cursuscontactpersonen. Ze vormen mede de oren en ogen van onze organisatie. De cursuscontactpersonen onderhouden het contact tussen u en het bureau. Zij zorgen ook voor de verspreiding van de evaluatieformulieren en sturen de verzamelde uitkomsten naar het bureau. Deze zogenaamde eindscores worden daarna door de coördinatoren met de docenten van de betreffende cursus besproken. Vervolgens worden de resultaten van alle beoordelingen van alle activiteiten voor de bestuursvergadering geagendeerd. De cijfers op een rij: In 2011 hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: activiteiten 2011

Cover 2012-2013 ‘Scherp van geest met HOVO Utrecht’

nr. 16 - voorjaar 2012

Scherp van geest met HOVO Utrecht!

aantal

NIEUWS

ACTIVITEITEN INFORMATIE

HOVO Nederland. Het werk van HOVO Utrecht vindt plaats in samenwerking met vijf organisaties voor hoger en wetenschappelijk onderwijs en wordt door deze organisaties mede mogelijk gemaakt.

En ten slotte de rapportcijfers die u ons in het najaar 2011 gaf: inschrijvingsprocedure bereikbaarheid voor informatie leesbaarheid cursusgids toegankelijkheid en leesbaarheid website omschrijving in cursusgids onderwijsvoorzieningen inhoud van de cursus het lesmateriaal presentatie door de docent organisatie door de docent

Cursussen

84

2466

mate van voldoen aan verwachting

Studiereizen

6

99

tempo van de cursus

Specials

2

16

Zomeracademie

6

484

Achter de Schermen

7

109

Bijeenkomsten

2

500

verhouding M/V

ongeveer 50%

grootste leeftijdsgroep

60-69 jr. (55%)

hoogste opleiding hbo

38%

hoogste opleiding wo

56%

3

Heel benieuwd waren wij natuurlijk wat u ervan vond. Het blijkt dat doorslaggevend voor u bij de inschrijving is: de interesse alg. coördinator HOVO Utrecht in het onderwerp (87%) en niet drs. Gerard W. van Dorp het aspect zinvol bezig zijn of bijblijven. Doorslaggevend voor uw keuze voor HOVO Utrecht blijkt het interessante cursusaanbod (55%) en de gemakkelijke bereikbaarheid van onze lesplaatsen (37%) naast andere aspecten zoals goede organisatie en goede docenten. De lesplaatsen zijn voor ons een gelukkige omstandigheid, maar de andere aspecten hebben we zelf volledig in de hand. Daar werken we hard aan.

aantal cursisten

De antwoorden in het najaar 2012 op onze vragen naar uw achtergrond geven het volgende beeld (respons 78%):

magazine DIT MAGAZINE WORDT UITGEGEVEN IN SAMENWERKING MET DE VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2012

4,6 4,2 4,5 4,2 4,2 3,8 4,3 4,0 4,3 4,2 4,1 4,6

En aangezien dit rapportcijfers zijn op een schaal van 1 – 5 zijn we hier erg tevreden mee en het stimuleert ons om deze cijfers ook in 2012 te evenaren. Drs. G.W. van Dorp

Opening van het cursusjaar 2012-2013 HOVO Utrecht - Amersfoort

ingang Hogeschool Utrecht - Amersfoort

Op Vrijdag 28 september 2012 vindt weer de opening plaats van het cursusjaar 2012 – 2013 van HOVO Utrecht-Amersfoort. Aanvang 13.00 uur; inloop, koffie en thee. Locatie: HUA gebouw, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA, Amersfoort. De aanwezigen zullen door dhr. drs. Gerard W. van Dorp welkom worden geheten en de opening van het cursusjaar zal worden verricht door Dhr. R.C. Robbertsen, Commissaris van de Koningin Provincie Utrecht.

4

ACTIVITEITEN

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2012

Nieuwjaarslezing 2012 in het teken van De Gouden Eeuw

ACTIVITEITEN

UITNODIGING

Prof.dr. Maarten Prak

D

eze bijeenkomst kon pas op 19 januari plaatsvinden. Dat deed niets af aan de goede wensen voor de rest van 2012, die bij de inloop werden uitgewisseld. De middag werd geopend door drs. Gerard van Dorp, algemeen coördinator van HOVO Utrecht. Helaas moest de nieuwe voorzitter van HOVO Utrecht verstek laten gaan wegens verblijf in het buitenland. Hij werd vervangen door mevr. Paula de Smidt, de voorzitter van de Vrienden. Zij heette de aanwezigen welkom, ook uit zijn naam. Daarbij kondigde zij een excursie aan in de zomer, naar Manifesta 9 in Genk (Belgisch Limburg). Wegens het lustrum van de Vrienden wordt bovendien de Vriendenmiddag opgewaardeerd tot een Vriendendag. Hierna was de beurt aan professor (Maarten) Prak, hoogleraar Sociale en Economische Geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht om het centrale programmadeel te verzorgen: ‘De Gouden Eeuw’.

H

oe ontstaat een gouden eeuw? Niet zomaar. De verklaringen uit de eigen kring, vaak ronkende lofprijzingen op de eigen nijvere volksaard, zijn niet bevredigend. Betrouwbaarder zijn getuigenissen van buitenlandse bezoekers, vooral hen die langere tijd in de Nederlanden hebben verbleven. Als voorbeeld noemde de spreker een boekje uit 1673 van de hand van William Temple, destijds de Engelse ambassadeur in de Verenigde Nederlanden. Hierin werd de opkomst van de Verenigde Nederlanden sober maar positief beschreven. De auteur verbaasde zich vooral over de productiviteit in de schilderkunst en ook over de door de opdrachtgevers gekozen onderwerpen. De rijkdom stimuleerde een grote vraag naar schilderijen. De keuze van de onderwerpen was voor die tijd ongewoon. In plaats van bombastische statieportretten of hoogreligieuze voorstellingen, richtte de aandacht van opdrachtgevers en schilders zich vooral op alledaagse onderwerpen, zoals zeevaart, handel, straatscènes, binnenhuistaferelen, schuttersstukken. Deze keuze verraadde een maatschappij die meer egalitair was dan in de autocratisch bestuurde buurlanden.

D

e spreker behandelde vervolgens de succesfactoren voor de opbloei van de Verenigde Nederlanden: Mondiale handel: Het wereldwijde netwerk van de Verenigde Oostindische Compagnie.

D

e wederzijdse stimulering door deze factoren leidde tot een zich versnellende economische ontwikkeling. Die had uiteindelijk ook haar grenzen. Desondanks vertoonden de Verenigde Nederlanden zelfs in tijden van dalende conjunctuur een hoger gemiddeld bestaansniveau dan in de meeste buurlanden. Dat betekent, betoogde professor Prak, dat de Nederlanden een gewild immigratieland bleven, voor geloofsvluchtelingen uit de Zuidelijke Nederlanden en Frankrijk, maar ook voor economische vluchtelingen uit Scandinavië en de Duitse gebieden, die zich slechts langzaam herstelden van de 30-jarige oorlog.

Behalve een uitgebreid cursusprogramma kent HOVO Utrecht door het jaar heen een aantal interessante activiteiten, zoals: de nieuwjaarsbijeenkomst en de bijeenkomst in september waarmee het nieuwe cursusjaar wordt geopend.

Op dinsdag 4 september vindt de officiële opening van het cursusjaar 2012-2013 van HOVO Utrecht plaats. Aanvang: 15.00 uur (inloop 14.30 uur) Locatie: Aula- ACADEMIEGEBOUW, adres Domplein 29, 3512 JE Utrecht

Programma: 1. Verwelkoming van de aanwezigen door prof.dr. O. Atzema,voorzitter bestuur HOVO Utrecht 2. Opening van het cursusjaar door prof.dr. W.H. Gispen namens het college van bestuur van de Universiteit Utrecht 3. Lezing van prof.dr. A. van Goudoever

‘Nationalisme tussen constructie en emotie’ 4. Voorstellen van het HOVO team door de algemeen coördinator drs. G. W. van Dorp 5. Afsluiting en uitnodiging voor de nazit

I.v.m. de beperkte zaalruimte is het nodig dat u zich aanmeldt. Dit kan bij voorkeur via [email protected] eventueel via 030-253 3197 (ma t/m do 9-12.30 of inspreken in het antwoordapparaat).”

‘Nationalisme tussen constructie en emotie’: toelichting

In West-Europa is het nationalisme helemaal terug in de politiek en is zowel rechts als links in het politieke spectrum te vinden. Nationalisme lijkt op een politieke kameleon die allerlei kleuren kan aannemen. Het nationalisme kan tegenstellingen aanwakkeren én verenigen, is oorzaak én gevolg van oorlogen, voorziet in legitimatie én inspiratie. Wat is het kernprobleem van dit historische verschijnsel?

D

e Nederlandse tolerantie was, zoals ook nu, meer een uiting van onverschilligheid. Persoonlijke gewetensvrijheid was toegestaan zolang dat niet leidde tot gedoe in het publieke domein. Dit gedoogbeleid is ons vertrouwd. Het resulteerde in een groot aantal katholieke schuilkerken. Bestuurlijk liepen de Nederlanden echter achter: De in de Unie van Utrecht gehandhaafde lokale en provinciale autonomie verhinderde door eindeloze ruggespraakrondes effectieve besluitvorming. In het buitenlandse beleid kwamen de Nederlanden duidelijk achter te liggen op de centraal geregeerde buurstaten.

D

oor deze interne zwakte en de geringe grootte van het land kon maar onvoldoende tegenspel worden gegeven op het diplomatieke spel van de grote en sterke mogendheden. Dit resulteerde tenslotte in de positionering van de Nederlanden op het tweede plan. Een situatie die in de Vrede van Utrecht letterlijk werd bezegeld. (Uw verslaggever vraagt zich al lange tijd af wat er te vieren valt aan 300 jaar Vrede van Utrecht.) Professor Prak heeft met deze lezing de ‘Gouden Eeuw’ op een heldere wijze in een historisch en economisch perspectief geplaatst. Uit de vele vragen na afloop bleek dat men de lezing met grote aandacht had gevolgd. Deze aandacht werd daarna beloond met een royaal aanbod van chocolademelk, glühwein en oliebollen.<

5

Opening cursusjaar 2012-2013

Door Gert Rauws

Innovatie in de scheepvaart: Het type vrachtschip de ‘fluit’, ook als oorlogsschip bruikbaar. Uitvindingen: Het slingeruurwerk. Verstedelijking: Concentratie van elkaar stimulerende economische activiteiten. Immigratie: Groeiend aanbod van werkers, van ongeschoolden tot en met specialisten. Infrastructuur: Van nature én voor het waterbeheer was een net van waterwegen beschikbaar voor transport van mensen en goederen. De trekschuit was tot in de 19e eeuw een betrouwbaar vervoermiddel. Alfabetiseringsgraad: In de stedelijke omgeving in Holland was deze opvallend hoog.

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2012

Prof.dr. O.A.L.C. Atzerma voorzitter HOVO Utrecht

Prof.dr. W.H. Gispen

Prof.dr. A. van Goudoever

Drie elementen zijn van belang: a. het moderne begrip ‘natie’ bevat veel gemanipuleerde en zelfs mythische elementen; de natie wordt gekend in een emotionele canon van cultuur en plaatsen van herinnering; b. de natiestaat legitimeert zijn identiteit in de 19e eeuw met een uniform, collectief en emotioneel natiebesef; c. de nationalistische ideologie baseert zich op een schier religieus natiebegrip ter wille van de macht en begeert het samenvallen van etnische grenzen met staatsgrenzen. Het moderne nationalisme begon als het revolutionaire ideaal van een emancipatie- of bevrijdingsbeweging. Het nationalisme ontwikkelde zich eind 19e eeuw tot een massabeweging die de superioriteit van de eigen natie radicaal boven alles stelde. Politieke bewegingen van diverse pluimage over de hele wereld zagen een machtig instrument in het nationalisme. De historicus prof.dr. Ab van Goudoever analyseert de historische ontwikkeling van het nationalisme vanuit de vraag of natie en nationalisme louter politieke en culturele constructies zijn dan wel een essentiële identiteit weerspiegelen. Biografische gegevens: Prof.dr. Ab van Goudoever (1944), emeritus Fellow University College Utrecht, Honorair Professor sinds 1996 aan de Babes-Bolyai universiteit te Cluj-Napoca, Roemenië, The Netherlands Visiting Professor, University of Michigan (USA) 1999-2000; hij doceerde vanaf 1971 geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Sinds 1990 verzorgt hij HOVO-cursussen. Zijn publicaties betreffen de geschiedenis van Oost-Europa, geschiedenis van de Internationale Betrekkingen, en de problematiek van Rechten van de Mens. Literatuur voor het thema: Veranderende grenzen. Nationalisme in Europa, red. L.H.M. Wessels en A. Bosch, 2 delen: 18151919, 1919-1989. Nijmegen 1992. Joep Leerssen, Nationaal denken in Europa; Een cultuurhistorische schets. Amsterdam 1999.

<

6

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2012

In gesprek met Eva van Berne

HOVO ACTUEEL

Paula de Smidt treedt af als voorzitter

Z

I

7

Vrienden van HOVO Utrecht

In december vorig jaar is een nieuwe coördinator namens de Hogeschool Utrecht aangetreden. Hoog tijd dus voor een nadere kennismaking.

Hofleverancier n haar functie van coördinator probeert zij zoveel mogelijk huidige en oud-docenten van de HU te benaderen. De faculteit Educatie is traditioneel hofleverancier. Omdat hier de lerarenopleidingen plaatsvinden zijn velerlei vakgebieden vertegenwoordigd. Er is veel deskundigheid bij de vele goede en enthousiaste docenten. Een goede plek voor een coördinator derhalve. In de loop der tijd wil ze ook de andere faculteiten beter leren kennen om nader te bezien welke mogelijkheden daar zijn. De faculteit Communicatie en Journalistiek heeft al twee leuke cursussen geleverd en dit wil zij de komende jaren verder gaan verbreden met bijvoorbeeld cursussen op het gebied

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2012

van de bestuurstafel

door Ineke Oomen

e is jong, maar verrassend veelzijdig, zo blijkt al snel. En ook duidelijk trots op háár instelling: Hogeschool Utrecht, met name de faculteit Educatie, waar ze werkzaam is en die ze – vooralsnog – het beste kent. Ze kwam in contact met het fenomeen HOVO via haar voorgangers Marieke Hummels en Dirk van der Veen die zij kende als naaste collega’s. Docenten van de universiteit waar ze studeerde, de VU in Amsterdam, had zij daar ook over gehoord. Nadat ze moeder was geworden van een dochtertje was ze op zoek naar bezigheden maar in de kunstsector liggen de banen daar niet voor het oprapen. Dus heeft ze zelf initiatieven ontplooid, en een voorstel voor een cursus bij HOVO ingediend. Dat voorstel werd aangenomen. En zo gaf zij voor HOVO vorig jaar de cursus ‘Spontaan in opdracht’ over de monumentale kunst van Karel Appel; zijn ontwerpen voor de architectuur en de context waarin ze ontstonden. Dit onderwerp was gebaseerd op haar afstudeerscriptie aan de VU, waar zij cum laude haar onderzoeksmaster Visual Arts Media and Architecture behaalde. Eerder studeerde ze al museologie aan de Reinwardt Academie. Door de cursus kwam ze bij HOVO ‘in beeld’, wat resulteerde in een verzoek om coördinator voor Hogeschool Utrecht te worden. Dit past goed binnen het palet van werkzaamheden dat zij momenteel heeft en sluit goed aan bij haar huidige levensfase als moeder van een dochtertje dat onlangs een jaar is geworden.

HOVO VRIENDEN

van economie en recht en civiele techniek. Momenteel is er veel aanbod op het gebied van geschiedenis, kunst en mens-enmaatschappij. In haar visie zou de volledige breedte van haar cursusaanbod binnen HOVO Utrecht dat van de HU moeten weerspiegelen. Docenten van buitenaf komen vaak via via of op eigen initiatief met een voorstel. Zij bekijkt die voostellen omdat deze wel iets heel speciaals moeten toevoegen. Werkzaamheden aar huidige baan voor de HU omvat ondersteuning van nascholingsactiviteiten en heeft dus een meer organisatorisch karakter. Dit komt natuurlijk ook bij haar HOVO-werkzaamheden aan de orde, maar zij vindt het inhoudelijke aspect daarvan een inspirerende aanvulling. Deze meer inhoudelijke ambitie kan ze verder al kwijt in het geven van cursussen en het publiceren van artikelen, maar dat niet alleen. Ze kan bevlogen vertellen over de Rotterdamse kunstenaar Gust Romijn (1922-2010) en het boek dat ze over hem aan schrijven is op verzoek van diens weduwe. Gust Romijn behoort tot dezelfde generatie als de kunstenaars van de CoBrA groep; eind jaren veertig/begin jaren vijftig stond hij in contact met deze kunstenaars en liet hij zich door hen inspireren. Later werkte hij steeds in andere stijlen, hij was betrokken bij Zero, was een van de eerste kunstenaars in Nederland die zich met pop-art bezig hielden en maakte ook veel abstract werk. Hij was vooral bekend als beeldhouwer en doceerde ook aan de kunstacademie. Momenteel onderzoekt ze zijn archief. Ze heeft hem ooit ontmoet bij een tentoonstelling in haar vorige baan. Verder zijn er vage plannen om ooit eens te promoveren. Haar onderzoeksmaster heeft haar een zetje in die richting gegeven. Daarbij voeg je nog een jaar aan je studie toe, waardoor je een diepgaander eindscriptie kunt schrijven en onderzoeksvaardigheden opdoet waarmee je een goede basis legt voor een promotie-onderzoek. Daarvoor zijn er momenteel echter nog te veel obstakels. Tijd en geld zijn daarvan niet de geringste. Gelukkig heeft ze de komende tijd de handen dus nog vrij voor HOVO. We gaan ongetwijfeld nog veel van haar horen!

H

<

“Na negen jaar bestuurlijk actief te zijn geweest voor de Vrienden treed ik aan het eind van dit jaar af als voorzitter van de Stichting Vrienden HOVO Utrecht. In 2002 heb ik mij, bij de inschrijving voor mijn eerste cursus, aangemeld als Vriend. Vanaf november 2003 was ik als bestuurslid verantwoordelijk voor de activiteiten. In januari 2008 werd ik tevens voorzitter van de Vrienden en lid van het HOVO bestuur. Veel Excursies en Vriendenmiddagen heb ik in gezelschap van veel Vrienden mogen meemaken en mogen organiseren. Ter gelegenheid van het Tweede Lustrum (2007) is voor het eerst een excursie georganiseerd, en wel naar Insel Hombroich. Vanaf dat moment is de excursie als vast onderdeel aan het jaarprogramma toegevoegd. De excursie naar het Ludwig Museum in Keulen heeft inmiddels plaatsgevonden. Dit jaar wordt de extra lustrumexcursie naar Manifesta 9 te Genk georganiseerd, op 25 juli 2012 (zie pag. 12 in dit nummer) Uitgangspunt van de excursies is dat het iets bijzonders moet zijn, aantrekkelijk voor leergierige Vrienden. Het streven is om iedereen tevreden te stellen. Het aantal donateurs bedraagt dit jaar ca. 580. Ik hoop dat in de toekomst ‘Vriend zijn’ een vanzelfsprekend onderdeel wordt van het HOVO-leven. Ik dank het bestuur voor de prettige samenwerking en voor het in mij gestelde vertrouwen gedurende de periode dat ik voorzitter mocht zijn van de Vrienden”. Om mijn aftreden geleidelijk aan te laten verlopen, is de dagelijkse leiding reeds overgedragen aan vice-voorzitter en penningmeester Mathee Valeton. Ik wens het bestuur en de Vrienden veel succes!

Bestuursleden gezocht

Zoals u hierboven heeft kunnen lezen neemt Paula de Smidt aan het eind van dit jaar afscheid als voorzitter van het bestuur van de Vrienden van HOVO Utrecht. Daarmee verliest het bestuur een belangrijke kracht die jaren gezichtsbepalend is geweest. De Vriendenorganisatie is de afgelopen jaren enorm gegroeid: van ca. 300 donateurs in 2007 tot bijna 600 nu en dat brengt nieuwe uitdagingen met zich mee. We zoeken daarom niet alleen een nieuwe voorzitter, maar ook nog twee nieuwe bestuursleden, om het huidige team te versterken. Wij zien het als een uitdaging om de programmatische en beleidsmatige ontwikkeling van de Vrienden voor de komende jaren op poten te zetten. Er is veel leuk werk te doen en nieuwe initiatieven en nieuwe expertise zijn zeer welkom. We hopen in de komende maanden een nieuw bestuur te kunnen formeren en in onderling overleg tot taakverdeling te komen, en met name een nieuwe voorzitter te kiezen. Wat het bestuur doet is o.a. het bedenken, plannen en organiseren van activiteiten zoals excursies en de lezingen voor de Vriendenmiddag, elk jaar in november. Daarvoor wordt informatie verzameld, worden teksten geschreven, brochures gemaakt en mailingen verzorgd. Verder is er de donateursadministratie en de financiële administratie, die nu door de penningmeester worden gedaan. De website wordt onderhouden en een van de huidige bestuursleden (Joop Ross) is eindredacteur van HOVO Magazine en verantwoordelijk voor de vormgeving van brochures en mailings. Een belangrijke taak is ook de belangenbehartiging van de cursisten, die gestalte krijgt door deelname aan het bestuur van HOVO Utrecht en aan de verschillende programmacommissies en het coördinatorenoverleg.

Het samen in het bestuur werken aan de ondersteuning van HOVO Utrecht en de activiteiten voor de Vrienden is boeiend, leuk, inspirerend en bevredigend! Als u mee wilt doen in het bestuur, of als u iemand anders kent die zich een paar jaar voor de Vrienden van HOVO Utrecht zou willen inzetten, neem dan – vrijblijvend – contact met ons op! Graag vóór eind juni. Namens het bestuur van de Vrienden, Mathee Valeton Vicevoorzitter en penningmeester 06-15087520 – [email protected]

Engelien Verhoeff Secretaris 030-2316330 – [email protected]

8

HOVO VRIENDEN

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2012

HOVO VRIENDEN

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2012

9

De Vrienden van HOVO Utrecht vieren hun derde lustrum. Ter gelegenheid daarvan een interview met vier voorzitters uit die periode van 15 jaar. Door Engelien Verhoeff-Schot en Joeb Mulder

E

Terug kijken... en vooruit zien

lke organisatie die enige tijd bestaat wil terugkijken op zijn verleden. In ons geval is dat een overzichtelijke periode van 15 jaar – de Vrienden zijn opgericht op 24 oktober 1997 (HOVO Utrecht in 1996). Het duidelijke voordeel van dit korte verleden is dat de werkers van het eerste uur bevraagd kunnen worden over hun activiteiten in het (recente) verleden en hun ideeën voor de toekomst van de organisatie. Het derde lustrum leek het bestuur van de Vrienden van HOVO Utrecht een goede gelegenheid eens om de tafel te gaan zitten met de oud-voorzitters en hen uit te nodigen om, tijdens een lunch, in hun geheugen te graven. De tafel stond in de serre van de Botanische Tuinen in Utrecht, waar zich op vrijdag 30 maart 2012 de oud-voorzitters Piet Linnenbrink, Sjoerd de Boer, Herman van Nouhuys en de huidige voorzitter Paula de Smidt verzamelden. Bij de voorbereiding van het interview stuitten we op de Statutenwijziging van 2004. Daar vonden we in typisch notarisjargon in Artikel 2: De stichting heeft ten doel: a. het bevorderen van hoger onderwijs voor ouderen (HOVO) in de regio Utrecht, zoals dat wordt verzorgd door de Stichting Hoger Onderwijs voor Ouderen Utrecht, gevestigd te Utrecht, alsmede het behartigen van de belangen van cursisten van vorenbedoeld onderwijs; b. het verrichten van al hetgeen met het vorenstaande in de ruimste zin verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn.

T

ijdens het interview hebben de voorzitters deze sterke en ook ruime formulering uit 2004 met gezamenlijke krachten ingevuld, vooral ‘al hetgeen’ heeft een gevarieerd en duidelijk gezicht gekregen. We gaan natuurlijk terug naar het allereerste begin van de Stichting waar vooral Piet Linnenbrink duidelijke herinneringen aan heeft. De voorzitters, die overigens op hun beurt ook wel eens secretaris of penningmeester zijn geweest, kijken met kennelijk genoegen terug naar de perikelen van een organisatie in wording die ze zelf vorm hebben gegeven. De speelvelden van het bestuur van HOVO en het bestuur van de Vrienden moesten nog afgebakend worden en niet alle

deelnemende instellingen van HOVO waren gesteld op commentaar, omdat dit al snel als inmenging werd gezien. De vorm van de Stichting was onduidelijk tot 2004. In de woorden van Herman van Nouhuys: ‘Voor 2004 waren wij een Stichting met statuten alsof wij een Vereniging waren. Dat betekende twee keer per jaar een ledenvergadering waar veel gepraat werd, maar waar niets uitkwam. Daarna werden wij een echte Stichting en vervielen de ledenvergaderingen.’ Het democratische karakter werd natuurlijk ook geïnspireerd door het kleine aantal leden, maar ‘iedereen werd gek van al dat vergaderen en het ging ook vaak over randverschijnselen’. Het sociale aspect speelde een grote rol, er ontstonden ‘buitenschoolse’ activiteiten, soms in direct verband met HOVO of Vrienden van HOVO, soms in een losser verband. Ooit werd zelfs een HOVO café georganiseerd, maar dat was geen succes, ‘iedereen scheurde naar huis’!

D

e donateurs werden actief bij het werk van de Stichting betrokken. Het ledenbestand groeide gestaag vanaf het begin toen de hele lijst nog op één A4-tje paste, tot ongeveer 300 in 2007 en 580 in 2012. Paula de Smidt vertelt dat zij mooie herinneringen heeft aan een mailing in 2005 waar zij met een veel te grote groep vrijwilligers (iedereen die was opgeroepen was ook op komen dagen) op een zolder enveloppen heeft zitten vullen die later toch weer met iets anders gevuld moesten worden, het echte handwerk! In een Vriendenbulletin uit die jaren wordt gesproken van een ochtend- en een middagploeg om een dergelijke klus te klaren. Niet zoveel later zou het digitale tijdperk in volle hevigheid losbarsten, nu zit de beheerder van de donateurslijst in eenzaamheid vanuit zijn Excel-bestand te mailen en wordt nog een klein aantal van de donateurs door de ‘snail mail’ bediend. Alle voorzitters hebben herinneringen aan het min of meer knusse, sociale karakter van de onderlinge contacten. Er werden Paaseitjes uitgedeeld als compensatie voor het niet opdagen van een docent en het verhaal gaat dat een docent koekjes inzette om een hogere beoordeling te krijgen, maar mogelijk is dit een apocrief verhaal!

eindredacteur. U zit nu te lezen in het door hem geredigeerde en vormgegeven full colour ‘HOVO Utrecht Magazine’ dat voor het eerst in voorjaar 2007 verscheen. De gedachten gaan terug naar het eerste bulletin waar Herman van Nouhuys nauw bij betrokken was. De opzet was uitermate simpel, in zijn van boven naar beneden en v.l.n.r.: Herman van Nouhuys, Sjoerd de Boer, Paula de Smidt en Piet Linnenbrink eigen woorden ‘allemaal handwerk’. Het uitvoee ontwikkeling is snel gegaan, er kwam een Vriendenmid- ringsprincipe was ‘vele handen maken licht werk’. De kopij werd persoonlijk naar de drukker van de Hogeschool gebracht dag, in de eerste plaats om de cursuscontactpersonen te en de rekening werd vereffend met een fles wijn, voor de medebedanken, maar ook voor alle Vrienden. werkers van het huidige Magazine een onvoorstelbare situatie. Vanaf het tweede lustrum in 2007 organiseerden de Vrienden Enige tijd later werd de eerste website opgezet die wij nu in excursies naar musea die in één dag per bus bezocht kunnen worden. We gingen naar Insel Hombroich (2x), naar Bonn (3x) geheel vernieuwde vorm kennen. en dit jaar naar Keulen, met drie bussen. e konden de goede stelregel dat men aan tafel niet over Een andere kant van het bestuurswerk, de belangenbehartiging zaken spreekt niet helemaal volhouden, het geld kwam van de cursisten door zitting te hebben in het HOVO-bestuur, ter sprake, tussen de smakelijke broodjes door. In het begin de coördinatorencommissie en de programmacommissies wordt door allen als zeer zinvol gezien. In de loop der jaren zijn was het al of niet hebben van een kascommissie een punt van discussie, natuurlijk kwam die er uiteindelijk wel. De indruk er veranderingen opgetreden, zo werden lange tijd de cursusis dat er nooit veel geld was, maar ook nooit veel problemen, contactpersonen nog door de Vrienden aangezocht, een taak voor menige stichting een ideale situatie. die nu bij het bureau van HOVO Utrecht ligt. Gaandeweg ontwikkelde zich een model waarin Vrienden en HOVO elkaar Op de stevige basis van het 15-jarig verleden staande werd ook tot steun konden zijn. Sjoerd de Boer was voorstander van lan- gefilosofeerd over de toekomst van HOVO, met name vanuit delijk overleg en heeft ook in het landelijk bestuur van LVV (de het oogpunt van de cursist. Er was eenstemmigheid over het primaat van de cursist en een goede kwaliteit van de cursusLandelijke Vereniging van HOVO Vriendenkringen) gezeten, sen. Verschillende oud-voorzitters spraken als wens uit dat nog waar de Vrienden de belangen van de cursisten behartigden. Om de donateurs op de hoogte te houden werd gestart met het meer instellingen, bijvoorbeeld uit de kunsthoek, bij HOVO ‘Vriendenbulletin’, alleen bedoeld voor donateurs van Vrienden betrokken zouden worden, als verrijking van het aanbod. We speculeerden over de invloed van Internet, voor informatie van HOVO Utrecht. Voorjaar 2004 werd de eerste publicatie hoeft niemand meer de deur uit, maar wellicht wel voor georvan ‘HOVO Utrecht Bulletin’ aan alle cursisten toegezondende informatie die in een bepaald licht gezet wordt in een den. Daar duikt voor het eerst de naam van Joop Ross op als cursus.

D

Een greep uit het activiteitenverleden van de Vrienden v.l.n.r.: Insel Hombroich 2007 - Chinese les, 2008 - museum Bonn, 2009 - vriendenmiddag 2009 - vriendenmiddag 2010 - museum Bonn/Napoleon, 2011

W

het interview is gaande

D

e cursist is in toenemende mate een consument, die veel te kiezen heeft. Het blijft een taak van de Vrienden erop toe te zien dat hij waar voor zijn geld krijgt. Vanuit de Vrienden zal het sociale aspect een onmisbare toevoeging blijven. De ontwikkeling die ingezet is met het tweede lustrum, die van de jaarlijkse excursie, zal zeker voortgezet worden. We eindigen met de woorden van een van oprichters van Vrienden van HOVO Utrecht: ‘Zo tekent zich de laatste tijd een duidelijk profiel af van wat vele jaren het beeld van Vrienden van HOVO Utrecht zal vormen. Al bij al reden genoeg om een feestelijk derde lustrum te vieren.’

<

10 HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2012

HOVO VRIENDEN

Vriendendag 2012:

SYMPOSIUM WERELDTENTOONSTELLINGEN

HOVO ACTUEEL

PRIMA LA MUSICA, POI LE PAROLE …

Grand Palais, Parijs, wereldtentoonstelling 1900

D

e tentoonstellingen hadden in de eerste plaats ten doel het bevorderen van de internationale handelsbetrekkingen en het propageren van de eigen technische vooruitgang; de invloed die ervan uit is gegaan , is echter vaak het grootst geweest op het culturele vlak (beeldende kunst, architectuur). Begin 20e eeuw eiste naast de technische vernuften van de wetenschap ook de moderne kunst een plaats op. Zo konden de bezoekers de meesterwerken van Renoir, Monet of Rodin bewonderen. In 1851 werd de eerste wereldtentoonstelling gehouden in het Hyde Park te Londen Het succes overtrof alle verwachtingen. Meer dan 6 miljoen bezoekers bewonderden de goederen van bijna 14.000 exposanten in het schitterende Crystal Palace.

Effeltoren, Parijs, wereldtentoonstelling 1900

K

oloniale mogendheden werpen hun koloniën in de strijd. Hele kampongs en kralen worden nagebouwd. Het tentoonstellen van mensen in compleet nagebouwde dorpen, werd in die tijd niet als mensonterend ervaren en werd een terugkerend fenomeen op latere wereldtentoonOp 26 november wordt zowel teruggekeken als vooruitgezien door : * dr. L.(Louk) Tilanus, Universiteit Leiden: ‘Officiële kunsttentoonstellingen en de reacties van de Impressio- nisten en Rodin, Parijs tweede helft negentiende eeuw’. * dr. M.T.A.(Therèse) van Toor, TU Delft: ‘Nederlandse paviljoens op de wereldtentoonstellingen 1910-1958’ * prof. dr. C.J.M.(Kitty) Zijlmans, Universiteit Leiden: ‘Hedendaagse Chinese Kunst’ * prof. dr. R.J.( Roel) van der Veen, Ministerie van Buitenlandse Zaken te Den Haag. Bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en de Rijks Universiteit Groningen: ‘Waarom Azië rijk en machtig wordt en Afrika faalt’.

Datum: maandag 26 november 2012

Plaats: Aula van het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht, Domplein 29 Utrecht Tijd: 10.00 – 17.00 uur De lezingen zijn verdeeld over de ochtend(2) en de middag(2) onderbroken door een lunch op eigen gelegenheid. Vrienden 2012 ontvangen eind oktober een uitnodiging met nadere informatie per mail/post. U kunt zich pas daarna aanmelden! Vriend worden: www.vriendenhovoutrecht.nl We hopen weer velen van u te mogen begroeten op maandag, 26 november! Namens het bestuur, Paula de Smidt, voorzitter

11

Door dr. Marijke Peyser

‘VAN MONDIAAL LEREN NAAR LOKAAL RECREËREN’. stellingen. De bedoeling was om aan het publiek duidelijk te maken hoe anders deze cultuur was, en hoe groot de afstand was tot de eigen westerse beschaving. De enige wereldtentoonstelling die Nederland zelf organiseert in 1883 vindt plaats op het terrein van het latere Museumplein in Amsterdam en heeft als titel : Exposition Universelle Coloniale et d’Exportation Générale . Veel succes oogsten de voor het eerst op grote schaal tentoongestelde ‘inboorlingen’. De meeste bezoekers weten niet dat het hier in hoofdzaak gaat om mensen die in hun eigen land in hoog aanzien staan. In Brussel 1958 werden de traditionele Congolezen tentoongesteld als exotica. De Congolezen die als student of werknemer op de Expo waren geweest, zagen dat blanken ook werkten als schoonmakers en taxichauffeurs. Ze konden niet geloven dat blanken helemaal niet superieur waren aan de Afrikanen. De ontwikkeling van Afrika is beduidend achtergebleven bij die van Azië. Het succes van Azië en het falen van Afrika komen uitvoerig aan de orde.

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2012

PROFIEL

TOP

Wie: Camiel Verhamme DOCENTEN Woonplaats: sinds 1975 Doorn Werk: sinds 2002 met de VUT. Ik verzorg cursussen bij HOVO sinds 1995 (om te beginnen bij De Horst). Van 2002-2006 gaf ik geen HOVO-cursussen; vanaf 2006/7 bij HOVO Utrecht/Amersfoort Kranten: de NRC en De Groene Boeken: een van de laatste boeken die ik met veel interesse gelezen heb is Ian Kershaws ‘Tot de laatste man’; Duitsland 1944-45. Sport: hardlopen en racefietsen. Liefst iedere dag in een flink tempo! Lijfspreuk: S. Beckett heeft ooit gezegd: “Gefaald? Geeft niet. Opnieuw proberen. Volgende keer beter falen”. En dan: Geen dag zonder Bach.

Wat betekent muziek voor u? Brengt muziek verstrooiing? Nodigt ze uit tot reflectie? Brengt ze vreugde, troost?

Camiel Verhamme studeerde Nederlandse taal- en letterkunde en werkte vervolgens 25 jaar in het hbo als docent taalbeheersing. Je zou dus kunnen zeggen dat de titel van dit interview niet klopt … Begin jaren 90 echter verandert de inhoud van zijn werk: muziek komt dan op de eerste plaats, ‘het woord’ krijgt een ondergeschikte rol.

Kunt u deze switch toelichten?

Na deze lange periode in het onderwijs was ik toe aan iets anders. Door gezinsomstandigheden was ik ook meer thuis, had ik tijd en gelegenheid om me te verdiepen in de muziek, in het bijzonder vocale muziek. Zo kwam het dat opera en kerkmuziek centraal kwamen te staan in mijn cursussen.

In ruim 10 jaar heeft u ongeveer 30 cursussen over uiteenlopende muzikale onderwerpen verzorgd. Hoe bepaalde/ bepaalt u de thema’s van uw cursussen? In samenspraak met cursisten? Volgt u uw eigen voorkeur? Ik zou de keuze graag met de cursisten maken. Maar ja, het ‘gevaar’ is dan dat er mogelijk 40 verschillende onderwerpen voorgesteld worden. Natuurlijk kom ik de deelnemers aan de cursus tegemoet door een aantal onderwerpen te noemen; de keuze wordt dan gezamenlijk gemaakt. De laatste twee jaar heb ik het operaprogramma van De Nederlandse Opera (DNO) behandeld. Deze aanpak vloeide voort uit het feit dat er onder HOVO-cursisten grote belangstelling bestaat voor dit opera-aanbod. Een andere invulling van mijn cursusprogramma heeft te maken met uitvoeringspraktijken. Aan de hand van dvd’s laat ik graag zien en horen hoe deze door de decennia heen veranderen. Opnamen van Mozarts Don Giovanni laten dit prachtig zien.

In alle gevallen roert muziek mij. Maar het is ook waar dat ik in alle gevallen wil weten wanneer, waar en hoe bepaalde muziek is ontstaan. Een mooi voorbeeld is de dankmis van Monteverdi en andere componisten. In 1629 ontvingen zij de opdracht muziek te componeren ter gelegenheid van het einde van een pestepidemie in Venetië. Ja, dan is er voor mij werk aan de winkel. Ik wil dan precies weten hoe de omstandigheden waren voor, tijdens en na de ramp. Hoeveel slachtoffers er vielen. Welke maatschappelijke, economische en mogelijk politieke veranderingen het gevolg waren van deze verschrikkelijke ziekte.

Kunt u al iets vertellen over uw plannen voor het seizoen 2012-2013?

In die periode geef ik drie cursussen. Om te beginnen is er de Don Giovanni serie waar we het al over hadden. Het jaar 2013 wordt een belangrijk jaar in de muziek: we herdenken dan dat Richard Wagner en ook Giuseppe Verdi, precies twee eeuwen geleden geboren werden. De tweede cursus wordt dan ook gewijd aan de vier opera’s die samen Wagners Magnum Opus vormen, Der Ring des Nibelungen. Ten slotte komt er, op verzoek van het Muziekcentrum Vredenburg en in samenwerking met HOVO Utrecht, een cursus barokmuziek. Deze cursus vormt een voorbereiding op vijf concerten die worden uitgevoerd in Vredenburg Leidsche Rijn. Al met al een interessant programma waar ik nu al zin in heb.

Camiel in actie met de HOVO soundmachine

<

cursisten komen binnendruppelen

eerst de muziek, dan de woorden

12

CURSUSINFORMATIE

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2012

HOVO VRIENDEN

Excursie naar Manifesta 9, Genk, België, op 25 juli 2012 Door Mathee Valeton Omdat de Vrienden van HOVO Utrecht dit jaar 15 jaar bestaan organiseren we deze zomer een extra excursie. We gaan naar Manifesta 9, de Europese Biënnale voor Hedendaagse Kunst. Deze negende editie van Manifesta wordt georganiseerd op het voormalige mijnbouwterrein in Waterschei, bij Genk in Belgisch Limburg, ca. 15 km ten westen van Geleen. De expositie richt zich op de sociale en maatschappelijke impact van het mijnbouwverleden op Belgisch Limburg. Op de tentoonstelling is daarom niet alleen toonaangevende hedendaagse kunst te zien, maar ook een indrukwekkende verzameling van historische kunstwerken. Verder wordt het in de regio ruim aanwezige mijn-erfgoed op een verassende, innovatieve manier in beeld gebracht. Manifesta 9 heeft als werktitel The Deep of the Modern en is opgezet als drieluik. In het eerste luik, getiteld ‘Poetics of Restructuring’, is werk te zien van 37 hedendaagse kunstenaars uit de hele wereld, die speciaal voor deze tentoonstelling werk gemaakt hebben waarin verbinding wordt gezocht tussen lokale Belgische thema’s en structuren en globale kwesties als de economische herstructurering en energievoorziening. Het tweede luik, ‘The age of Coal’, toont 80 kunstwerken uit de 19e en 20e eeuw waarin de impact van de steenkoolindustrie op mens en milieu, cultuur en samenleving, op wetenschap en industrie aan de orde is. Het derde luik, met als titel ‘17 tons’ heeft het uitgebreide erfgoed dat de mijnindustrie in Belgisch Limburg heeft nagelaten als onderwerp. Er worden verschillende rondleidingen georganiseerd. Meer informatie kunt u vinden op www.manifesta9.org Deelname aan de excursie staat open voor Vrienden van HOVO Utrecht die hun donatie voor 2012 hebben betaald. Vanwege ons lustrum is de deelnemersbijdrage slechts € 20,-. U kunt één introducé meenemen, ook voor € 20,-. We reizen op 25 juli per luxe touringcar van Utrecht naar Genk, vertrek om 9.00 uur, en terug in Utrecht om ca. 21.00. Nadere informatie over de excursie en aanmelding wordt begin juni aan alle Vrienden gestuurd. NB: U kunt zich nu nog niet aanmelden!

‘Achter de Schermen’

Een rondleiding in het gebouw van De Nederlandse Opera Wie wel eens een operavoorstelling heeft bezocht in de zogenaamde Stopera heeft nauwelijks een vermoeden van de ruimtes die zich bevinden achter het podium, laat staan van de omvang ervan. Als u daar benieuwd naar bent, kunt u in HOVO-verband een rondleiding krijgen in dat gebouw onder leiding van een deskundige gids.

gegaan op de voornaamste veranderingen waaraan de opera onderhevig is geweest. U kunt dan vanzelfsprekend denken aan de muziek in de verschillende periodes, aan de rol van de zangers en andere betrokkenen (regisseurs bijvoorbeeld), de belichting, en niet te vergeten het publiek waarvoor opera’s werden uitgevoerd.

Tijdens de rondleiding gaan deuren voor u In die lessen krijgt u via een PowerPoint open die anders gesloten blijven. U komt derpresentatie voorbeelden te zien en u kunt in halve in de ruimtes waar pruiken en kostuums sommige gevallen luisteren en kijken naar gemaakt worden, u ziet het kostuumatelier en fragmenten uit operavoorstellingen die van de repetitiestudio’s, u gaat naar het imposante belang zijn voor de voorbereiding op de achtertoneel en krijgt daar uitleg over onder meer de hefpo- rondleiding. Bij de lessen hoort een beknopte reader met dia en de zogenaamde trekkenwand. daarin een overzicht van vermeldenswaardige feiten. Dit operagebouw in Amsterdam of waar dan ook lijkt in bijna niets op de gebouwen waar aan het begin van de 17e eeuw in Italië de eerste operavoorstellingen plaatsvonden. Om u als voorbereiding op de rondleiding een beetje vertrouwd te maken met de historie van onder meer de operatheaters in de afgelopen vier eeuwen, gaan aan het bezoek in Amsterdam twee lessen vooraf. Daarin zal verder worden in-

De rondleiding in Amsterdam vindt plaats op donderdag 4 oktober, om 11.00 uur en duurt naar verwachting ruim een uur. De twee lessen vinden plaats op vrijdag 14 en 21 september van 13.30-16.00 uur (onder voorbehoud). Tijdens de tweede les kunnen nadere afspraken gemaakt worden over de reis naar Amsterdam.

Voor alle informatie over de ‘Achter de Schermen’ activiteiten: zie www.hovoutrecht.nl-ons aanbod

HOVO Utrecht Magazine voorjaar2012

13

Napoleon: er zijn meer boeken over hem geschreven dan het aantal dagen dat hij heeft geleefd: hij werd 51 jaar en negen maanden oud. Tweehonderd jaar en vier weken nadat Napoleon Bonaparte Nederland had bezocht kwam hij in de Aula van het Academiegebouw van de UU, zonder zijn Grande Armée, weer enigszins tot leven tijdens de druk bezochte Vriendenmiddag op 28 november 2011.

Napoleon, genie of overschatte generaal? Door Liesbeth Slager.

Prof.dr. Jan Hoffenaar is de eerste spreker, die vanaf het begin het fenomeen Napoleon als held en genie wat nuanceert. Naarmate men feiten en fictie meer uit elkaar weet te rafelen en de feiten diepgaander onderzoekt, wordt het beeld van Napoleon minder eenduidig. Zo was de man militair sterk, meestal sterker dan zijn tegenstanders, maar hij maakte ook op dit gebied fouten. Hij was zeer geliefd in Frankrijk, maar had daar wel een grote geheime politiemacht nodig. Napoleon zelf leek nergens last van te hebben: met veel oog voor propaganda wist hij in alle situaties alle eer voor zichzelf op te eisen. Militair genie of overschatte generaal? Napoleon wist met zijn Grande Armée in korte tijd Europa onder de voet te lopen. Letterlijk ‘lopen’ en nog snel ook, zoals drs. Christiaan van der Spek vertelt: Als een soort Hannibal trekt hij met zijn leger in 1800 de Alpen over en verslaat de Oostenrijkers. In 1805 staat hij aan de Kanaalkust klaar om Engeland binnen te vallen als zijn leger plotseling rechtsomkeert moet maken, terug naar München. In 5 weken tijd weet hij van de Kanaalkust naar Beieren te trekken en de Oostenrijkers bij Ulm te verslaan. Achteraf blijkt dat die Alpentocht helemaal niet zo heroïsch was verlopen als Napoleon zelf wel vertelde. Iedereen weet hoe fataal de veldtocht van 1812 naar Rusland is verlopen. Zelfs Napoleon, al eerder terug in Parijs, moest erkennen dat er wat soldaten gesneuveld waren en paarden verloren waren gegaan! De rauwe werkelijkheid deed zijn populariteit geen goed. Er moest een nieuwe Grande Armée uit de grond gestampt worden, wat leidde tot een leger dat weinig of niet getraind was. Napoleon was een briljant generaal met uitstekende maarschalken en officieren. Hij had veel geluk, maar maakte ook rampzalige fouten. Hij onderschatte zijn vijand en overschatte zichzelf. Toen zijn tegenstanders gingen samenwerken en de bevolking opstandiger werd, was het duidelijk dat zijn charisma en deskundigheid niet meer toereikend waren. Hij verloor de slag bij Leipzig, moest aftreden en werd verbannen naar Elba. de drie inleiders

Napoleon met zijn garde bij Augsburg (Pierre Gautherot 1808)

Charismatisch, deskundig: alles onder controle? Aanvankelijk ja, behalve in zijn familie. Zijn familie wordt zelfs zijn uiteindelijke struikelblok. Daarover vertelt dr. Jos Gabriëls als laatste spreker: Napoleon, die grote onbekende. Napoleon was een groot bewonderaar van Rousseau, maar zijn carrière ging na enige aarzeling niet de litteraire, maar toch de politieke en militaire kant op. Hij was de tweede van acht kinderen en vervulde na de dood van zijn vader in 1785 de taak van gezinshoofd. Dat deed hij later nog, toen hij als Eerste Consul van Frankrijk en daarna als Keizer de huwelijken van zijn broers en zussen regelde. Werd hij keizer, dan werden zij prinsen en prinsessen, die her en der in Europa op de troon werden gezet. Helaas, het werd een soort Piggelmee-en-het-tovervisjeverhaal: ze waren nooit tevreden en vaak onbekwaam. Na Elba en Waterloo tekent hij op 22 juni 1815 de acte van abdicatie, met de bedoeling per schip naar Engeland (Engeland, zijn aartsvijand notabene!) over te steken en daar asiel aan te vragen. De Britse regering besluit echter hem naar St. Helena te brengen. Is dit gevangenschap of ballingschap? Vijfenhalf jaar wordt hij op dat kleine eiland streng bewaakt door 1900 Engelse soldaten en twee fregatten voor de kust. Hij sterft er aan maagkanker, of is hij toch vergiftigd? Feiten? Fictie? De middag loopt voor ons HOVO-vrienden beter af dan voor Napoleon. Ons staat een drankje te wachten na nog een kort en hartelijk afscheid van Harry Voorma, Mariëtte Braakman en Hubert Schrijnemakers. Het was een fantastische middag. Van ieder van de drie sprekers van vanmiddag zou ik graag een HOVO-cursus volgen. Het enige gevoel dat blijft zeuren in mijn hoofd zijn die vreselijke aantallen doden.

<

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2012

15

Belangrijke adressen HOVO Utrecht

organisatie...

Het HOVO Utrecht Magazine is een gezamenlijke uitgave van HOVO Utrecht en de Vrienden van HOVO Utrecht.

koffiestop

Het Magazine verschijnt 2 maal per jaar, in het voorjaar en in het najaar.

wandelen naar het museum

Redactie: Ineke Oomen Marijke Peyser Gert Rauws Gerard van Dorp Joeb Mulder (fotoredacteur) Joop Ross (eindredactie)

de prachtige centrale hal

museum Ludwig

Lustrumexcursie

MUSEUM LUDWIG

KEULEN

1 maart 2012

Verder werkten aan dit nummer mee: Paula de Smidt Engelien VerhoeffSchot Oedzge Atzema Yvonne van der Valk Mathee Valeton Liesbeth Slager Redactieadres: Bureau HOVO Utrecht Yvonne van der Valk Postbus 80125 3508 TC Utrecht e-mail: [email protected] Oplage: 4000 ex. Vormgeving en opmaak: Joop Ross Druk: Zuidam Uithof Drukkerijen

Lichtenstein, M-Maybe rondleiding even uitblazen

Bureau HOVO Utrecht Mw. C.L. (Clarien) Derks Mw. C. (Corine) de Maar Mw. Y.C.M. (Yvonne) van der Valk E-mail: [email protected]

Hogeschool Utrecht Mw. E. (Eva) van Berne, MA Hogeschool Utrecht, Postbus 14007, 3508 SB Utrecht 088-4817356 (maandag, woensdag en vrijdag), e-mail:[email protected]

Bezoekadres: Heidelberglaan 8 (Bestuursgebouw Universiteit Utrecht) Kamer 237, 3584 CS Utrecht Postadres: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 030-2533197 (maandag t/m donderdag van 9.00 tot 12.30 uur)

Hogeschool Utrecht–Amersfoort Mw. C. (Corine) de Maar HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 06-42605509, e-mail: [email protected]

Het bureau van HOVO Utrecht is gedurende de schoolvakanties gesloten (zie: www.minocw.nl).

Coördinatoren Algemene leiding Dhr. drs. G.W. (Gerard) van Dorp HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 030-2533197 of 06-53163874 (maandag en donderdag); e-mail: [email protected] Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij de coördinator van de instelling die de cursus verzorgt.

Universiteit Utrecht Mw. dr. H.W.G. (Rieke) Leenders HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 030-2532975 (maandag en donderdag), e-mail: [email protected] Universiteit voor Humanistiek Dhr. drs. P. (Paul) Boon Universiteit voor Humanistiek, Postbus 797, 3500 AT Utrecht 030-2390100, e-mail: [email protected] Universiteit van Tilburg/Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) Dhr. drs. H.J. (Henk) van Hout Postbus 80101, 3508 TC Utrecht 030-2531888/9051, e-mail: [email protected]

Vrienden De Stichting Vrienden van HOVO Utrecht ondersteunt het werk van HOVO Utrecht en behartigt de belangen van de cursisten door o.a.: • Vertegenwoordiging in het bestuur van HOVO Utrecht; • Deelname aan de programmacommissies; • Eindredactie en vormgeving van het HOVO Utrecht Magazine; • Assistentie bij activiteiten van HOVO Utrecht, zoals de seizoensstart en de Nieuwjaarsbijeenkomst. Activiteiten: • In het najaar een (dag)excursie voor Vrienden en introducés; gewoonlijk per toeringcar naar een belangwekkende tentoonstelling of activiteit in Duitsland of België; • In het najaar de Vriendenmiddag voor donateurs en vrijwilligers: een lezing over een cultureel-historisch onderwerp, gevolgd door een borrel. U kunt donateur worden voor € 10,00 (of meer) per kalenderjaar. Als Vriend van HOVO Utrecht kunt u deelnemen aan de activiteiten die de Stichting organiseert. Aanmelding nieuwe donateurs en hernieuwing bestaande donateurs2011: Bij voorkeur via de website www.vriendenhovoutrecht.nl Desgewenst kunt u ook een bijdrage overmaken op rekening 1361.11.203 tnv Vrienden HOVO Utrecht. Vermeld daarbij uw naam, het doel en het jaar.

Pablo Picasso, “Harlekijn”

Picasso, Nu couché à l’oiseau

Daar treft u ook alle actuele informatie aan over de Stichting en de komende activiteiten.

www.zuidamuithof.nl

ZuidamUithof Utrecht Heidelberglaan 8, kamer 0.43 3584 CS Utrecht ZuidamUithof Houten Lange Schaft 5a 3991 AP Houten 030 - 256 79 00 [email protected]

Vakmensen met gevoel voor kleur