magazine De diepte in NIEUWS ACTIVITEITEN INFORMATIE met HOVO Utrecht! nr voorjaar 2011

nr. 14 - voorjaar 2011

De diepte in met HOVO Utrecht!

magazine NIEUWS

ACTIVITEITEN INFORMATIE

DIT MAGAZINE WORDT UITGEGEVEN IN SAMENWERKING MET DE VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT

2

5

2001-2011 Tien jaar geleden nam ik afscheid als rector magnificus van de Universiteit Utrecht en volgde geruisloos het voorzitterschap van HOVO Utrecht. Nu, bij de viering van de 375e Dies natalis wordt het tijd de nieuwe voorzitter voor te stellen: professor dr. Oedzge Atzema, hoogleraar in de economische geografie. Zijn werk, de geo-wetenschappen, verschilt sterk van mijn eigen achtergrond. Een gebied met een sterk maatschappelijke karakter, wat naar mijn mening node gemist wordt in de bestaande HOVOcursussen. In de toekomst kijken is moeilijk, maar één ding is zeker: kennis van nu is òf over een aantal jaren verbleekt, òf nog steeds veelbelovend òf de beloofde doelstellingen worden nooit gehaald. Tien jaar geleden werd de nucleotide- sequentie van het humane genoom ontrafeld. De tijdschriften stonden vol met beloften voor persoonlijke medicijnen. De kruistocht tegen kanker startte veertig jaar geleden, maar nu zijn nog steeds de biomarkers als detectiemogelijkheid niet operationeel. Ook op vaccingebied is een enorme hoeveelheid tijd en geld besteed, maar nog altijd is er geen vaccin tegen aids, tegen kanker en ook niet tegen malaria. Tegen de opwarming van de aarde zijn nog steeds geen afdoende maatregelen genomen en de voedselschaarste is niet opgelost.

In dit nummer..... HOVO ACTUEEL

1

Nieuws van HOVO Utrecht

2

Kennismaken met mevr. Corine de Maar

5

Dr. Klaus Gille: een inspirerend docent

9

Ouderen, ervaring en duurzame ontwikkeling (AIUTA)

9 13 Belangrijke adressen HOVO Utrecht 10

CURSUSINFORMATIE 10 Thema Zomeracademie 2011 ‘De Uitdaging’ 11 ‘Achter de Schermen’ (terugblik)

12 12 Aanbevolen...! (cursussen) 6

VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT 6

Van de bestuurstafel...

7 ‘Napoleon, Traum und Trauma’ (verslag)

7 8 3 4

Van Palmbomen en Pinguïns naar pootjebaden bij Utrecht aan zee

ACTIVITEITEN 3 ’De methodologie van de Tovenaarsleerling’ 4 Hallo, is daar iemand...? (seizoensopening 2011-2012)

Cover 2011-2012 ‘De diepte in met HOVO Utrecht’.

nr. 14 - voorjaar 2011

De diepte in

magazine ACTIVITEITEN INFORMATIE

HOVO Nederland. Het werk van HOVO Utrecht vindt plaats in samenwerking met vijf organisaties voor hoger en wetenschappelijk onderwijs en wordt door deze organisaties mede mogelijk gemaakt.

Mijn laatste column, zeg ik toch met enige opluchting. FACULTEIT KATHOLIEKE THEOLOGIE

‘En betere waar èn tien procent, alleen de Gruyter’ of ‘Een advocaat, beter vroeg dan laat’ dan wel ‘Daar word je wijzer van’ zijn slogans die werden gebruikt om het unieke van het bedrijf of organisatie aan te duiden. Ook HOVO Utrecht wil de aandacht trekken met een pakkende foto met daarbij als ondersteuning een slogan. Van de drie hierboven zou de laatste ons het beste passen, want de policy om de hoogste kwaliteit tegen nog lagere cursusprijzen aan te bieden gaat ons niet lukken en de bedrijfstak van de tweede hopen we − waarschijnlijk net als u − niet nodig te hebben. Nu vinden we echter de laatste wel erg saai, want we willen u met de nieuwe HOVO Utrecht slogan ook een glimlach ontlokken. Dat is ons met de Geranium en ‘Verder kijken...’ van vorig jaar goed gelukt, dus we zochten nog even verder. Toen we daarmee bezig waren drong zich de vraag op wat een slogan eigenlijk is. Volgens Wikipedia is een slagzin of (uit het Engels) slogan een uiting van de marketingdoelstellingen van een merk of een organisatie. Belangrijk daarbij zijn de effecten (Hoe goed onthouden mensen een slagzin? Hoe goed koppelen mensen een slagzin aan het merk?) maar ook de eigenschappen (Welke taalkenmerken hebben slagzinnen afkomstig van merken met bepaalde doelstellingen?). Sommige slagzinnen worden zo bekend, dat ze een aforistisch karakter krijgen. We kennen ze als merkslogans. Laat niet als dank, Even Apeldoorn bellen en Ik had nog zo gezegd; geen bommetje zijn gevleugelde uitdrukkingen geworden. Toch kan er ook wel een kanttekening bij het effect van slogans gezet worden. Martin Boisen (docent sociale geografie en planologie UU ) meent, dat veel gemeenteslogans ronduit gewoon lachwekkend zijn (Volkskrant 26-03-2011). Ze roepen eerder de vraag op ‘wat dan?’ of ‘hoezo?’. Zoals bij: ‘Het kán in Almere’.

1

Wij van HOVO Utrecht adviseren ‘HOVO Utrecht’. Glimlach om de foto en de slogan op de voorpagina maar verdiep u daarna in de inhoud. In deze uitgave van HOVO Utrecht Magazine blikken we terug en kijken we vooruit. We hebben weer een prachtig cursusjaar achter de rug met een groeiend aantal cursisten. De nieuwe coördinator Corine de Maar van HOVO Utrecht locatie Amersfoort heeft voor het nieuwe cursusjaar een rijkgeschakeerd aanbod samengesteld en we verwachten dat de belangstelling aldaar groot zal zijn. Een sprong in het diepe is voor ons de start van onze promotieklas in het najaar. We willen hiermee tegemoet komen aan de wens van een (kleine) groep cursisten, die ooit het vaste voornemen hadden om een proefschrift te schrijven maar daar door allerlei oorzaken nooit aan toekwamen. Onder leiding van professor Dr. Meindert Fennema kunnen HOVO cursisten met een promotiewens onderzoeken of hun ideeën omtrent het schrijven van een proefschrift haalbaar zijn. Nieuw en bijzonder is ons initiatief om een cursus op locatie te organiseren; bijzonder omdat deze in het voorjaar 2012 start met een zestal colleges bij de universiteit van Corfu om aansluitend aan een ‘fact finding mission’ te beginnen, die eindigt op het bloemeneiland Kefalonia. We denken dat onze cursisten op deze wijze dieper in de materie kunnen duiken; en waarschijnlijk zien zij tijdens een van de overtochten over de Egeïsche zee dolfijnen hetzelfde doen . Maar om dichter bij huis te blijven, allereerst is er straks in juli in ons prachtige Academiegebouw de Zomeracademie met het thema de Uitdaging. En voor na de zomervakantie wil ik u uitnodigen om na de lezing bij de opening van het cursusjaar afscheid te komen nemen van onze voorzitter professor dr. Harry Voorma die het stokje gaat overdragen aan professor dr. Oedzge Atzema.

De gaande en de komende voorzitter ...

NIEUWS

DIT MAGAZINE WORDT UITGEGEVEN IN SAMENWERKING MET DE VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT

Beste Cursisten,

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2011

Ik wens u een fijn cursusjaar 2011-2012 toe. Drs. G.W. van Dorp

met HOVO Utrecht!

Kortom wat betekent dit voor HOVO? We zullen continue vernieuwing van de onderwerpen van de HOVO-cursussen moeten nastreven om te anticiperen op de nieuwe vragen in de samenleving.

Harry Voorma, voorzitter

TOP

DOCENTEN

HOVO ACTUEEL

Onze voorzitter prof. dr. H . Voorma gaat bij de opening van het cursusjaar zijn taak als voorzitter overdragen. Na zich tien jaar met hart en ziel te hebben ingezet voor HOVO Utrecht zal hij met − zoals hij zelf zegt − een gerust hart de voorzittershamer aan zijn opvolger prof. dr O. Atzema geven.

De Universiteit voor Humanistiek Mw. dr. Mariëtte Braakman is sinds jaar en dag bestuurslid én coördinator UvH bij HOVO Utrecht. Helaas voor ons gaat zij met ingang van het nieuwe cursusjaar met pensioen. Wie haar gaat opvolgen weten we nog niet. We danken Mariëtte voor haar bijdrage aan HOVO Utrecht en wensen haar een goede tijd toe. Het HOVO Utrecht team

2

HOVO ACTUEEL

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2011

Kennismaken met mevr. Corine de Maar coördinator HOVO Utrecht - Amersfoort Door dr. Marijke Peyser

ACTIVITEITEN HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2011 3 Op donderdag 6 januari j.l. hield HOVO Utrecht de traditionele nieuwjaarsbijeenkomst in de Aula van het Academiegebouw aan het Domplein te Utrecht. Prof. dr. M. Fennema hield de nieuwjaarslezing, waar met spanning naar werd uitgekeken. Door dr. Marijke Peyser

PROFIEL Wie: Corine de Maar Woonplaats: sinds kort wonen wij in het oude centrum van Amersfoort. Werk: ik werk parttime, 6 uur per week, als coördinator van HOVO Amersfoort. Een aanvullende werkkring in het basisonderwijs is welkom! Krant: De Volkskrant. Must read: het boek dat veel indruk op me gemaakt heeft is ‘Haar naam is Sarah’ van Tatiana de Rosnay. Films: Ik lees de filmrecensies en maak dan mijn keuze. Ik ben in alle genres geïnteresseerd. Hobby’s: We zeilen heel graag in Friesland. Elk vrij moment gaan we daar heen. Het onderhoud aan de boot doen we zelf. Lijfspreuk: Pluk de dag. Studie: PABO.

S

inds kort, eind december 2010, is Corine de Maar actief als coördinator HOVO Utrecht bij de Hogeschool Utrecht locatie Amersfoort. Corines opleiding en ruime werkervaring − 24 jaar in het basisonderwijs in Hoevelaken en ervaring in het speciaal onderwijs − zijn een grote plus in haar huidige functie: haar geduld, zorg en oprechte belangstelling voor de ander zijn waardevolle kwaliteiten in de omgang met docenten, cursisten en collega’s. In ons gesprek wordt al snel duidelijk dat aan Corines werk praktische en theoretische kanten zitten. Een typische werkdag voor HOVO Utrecht bij de HU/afdeling Amersfoort is in de morgen praktijkgericht en begint in Amersfoort. Wat moet er zoal gebeuren op de donderdag, haar vaste dag? Haar eerste gang is naar de afdeling catering om te controleren of de afspraken voor koffie en thee voor de cursisten kloppen. Vervolgens bezoekt Corine de ICT om laptops en ander materiaal op te halen voor docenten die op die dag lesgeven. Dan worden lokalen geopend voor de cursussen; indien nodig maakt Corine, op verzoek van docenten, fotokopieën ten behoeve van cursisten.

I

n de middag is Corine aanwezig in het Bestuursgebouw in de Uithof. De hands-on activiteiten maken dan plaats voor denkwerk met betrekking tot het organiseren van cursussen. Voor het najaar 2011 en het voorjaar 2012 is het de bedoeling dat de HU/afdeling Amersfoort een twintigtal cursussen aanbiedt die vooral ’s middags gegeven worden. Wie geven de cursussen? In principe benadert Corine docenten die bijna met pensioen gaan of de pensioengerechtigde leeftijd al bereikt hebben.

D

Zij zijn dikwijls enthousiast en putten uit hun rijke ervaring; beide gegevens vormen de basis van de te geven cursussen. Wat staat er zoal op het programma voor het komende seizoen? Op het gebied van de literatuur – altijd een geliefd onderwerp – komen Romananalyse en Faust aan de orde. De cursussen Tekorten in de filosofie en Filosoferen en wandelen, zullen zeker in de smaak vallen. Geschiedenis wordt niet vergeten: er zal worden nagedacht hoe het was om in de middeleeuwen te leven tijdens de gelijknamige cursus Leven in de middeleeuwen. Over de vraag of oost Europa ook bij Europa ‘hoort’ zal worden gediscussieerd tijdens de bijeenkomsten van de serie Oost Europa – ook Europa? HOVO-cursisten zijn in de regel muziekliefhebbers. Jazz en opera worden nader belicht in een cursus over dit 20ste eeuwse genre en bijeenkomsten over Liefde en dood in vier eeuwen opera. In iedere groep cursisten is er een ‘klasse-oudste’. Hij of zij helpt een handje als er lessen afgezegd moeten worden in geval van ziekte en informeert, bijvoorbeeld bij langdurige afwezigheid van een cursist. Aan het eind van het cursusjaar vindt er een evaluatie plaats. Dat is ook het moment waarop cursisten ideeën aandragen. Zo komt het dat de lezingen van prof. dr. Rob Tielman over homoseksualiteit, op algemeen verzoek, dit najaar vervolgd worden.

D

e nieuwe HOVO gids met gedetailleerde inlichtingen over het nieuwe cursusjaar komt in mei uit. De redactie en medewerkers van HOVO Magazine wensen docenten en cursisten veel genoegen het komende seizoen.

<

‘De methodologie van de Tovenaarsleerling’

e keynote-spreker op de Nieuwjaarsbijeenkomst van HOVO Utrecht, prof. dr. Fennema, heeft, naar eigen zeggen, niets met Geert Wilders. Een intrigerend begin dus van zijn lezing, getiteld ‘De methodologie van de Tovenaarsleerling’, een lezing naar aanleiding van zijn boek ‘Geert Wilders, de tovenaarsleerling’. Je zou je kunnen afvragen: ‘Waarom Geert Wilders, als je er niets mee hebt?’ Prof. dr. Fennema komt er rond voor uit dat het schrijven van een biografie hem uitstekend bevalt – de ervaring met het boek over Dr. Hans Max Hirschfeld was bijzonder positief – en dat het toen Wilders werd …

V

I

n september 1966 publiceert een actiegroep van de PvdA, Nieuw Links, een pamflet om de partij uit te dagen een minder conservatieve koers te varen. In ‘Tien over rood’ wordt onder andere gepleit voor ontwikkelingshulp op grote schaal, het verlaten van de NATO en een hoge belasting op erfenissen. Het kabinet Den Uyl (1973-1977) en de daarop volgende kabinetten voeren belangrijke hervormingen uit waarbij de burger steeds meer bij het bestuur betrokken wordt. De verschillende etappes van de totstandkoming van de Europese Gemeenschap, de besluiten rondom de invoering van de Euro komen zonder veel discussie tot stand. En immigratie is nooit de inzet van de verkiezingen …

anmiddag echter snijdt de spreker een aanpalend onderwerp aan: de sociale en politieke democratisering van het politieke leven in Nederland. Bij sociale democratiit verandert in 1983 met de publicatie van de nota sering moeten wij denken aan de deelname van de gewone Gastarbeid en Kapitaal van de SP. Hierin wordt met man aan het openvuur gepleit voor een beperking van immigratie. baar bestuur. PoliVanaf 1994 is de meerderheid van het Nedertieke democratiselandse volk voor een drastisch lager aantal imring verwijst naar de migranten. De moorden op Pim Fortuin, 6 mei activiteiten van de 2002, en Theo van Gogh, 2 november 2004, Tweede Kamer die zijn gebeurtenissen die bevolkingsgroepen tegen in de loop der jaren elkaar opzetten. In dat jaar stapt Geert Wilders steeds meer controle uit de VVD-fractie en richt zijn eenmansfractiekrijgt. Met veel elan groep Wilders op. De Partij voor de Vrijheid is schetst de spreker daar een voortzetting van. Ook is 2004 het jaar vervolgens hoe deze waarin G. Wilders zijn Tien Punten Plan landemocratisering be- Cadeautje: ‘verder kijken met HOVO Utrecht’ ceert. Het merendeel van deze punten maakt nu gint, in 1848, vervolgens terrein wint in de daarop volgen- deel uit van het Nederlandse regeringsprogramma. Deze de 150 jaar, om uiteindelijk af te sluiten met een schets van politieke ontwikkelingen en dit programma hebben tot geeen totaal veranderd Nederlands politiek landschap met als volg dat Nederland nu het minst tolerante land in Europa hoofdpersoon de ‘tovenaarsleerling’, Geert Wilders. is. Met de nieuwe grondwet van 1848 wordt de regering ver- Feit is ook dat impulsen in de politiek nu niet meer geproantwoordelijk voor de Koning en verdwijnen de standen pageerd worden door uit de staat. De van oudsher sterke positie van de aristocra- veelal ‘linkse’ bewindstie wordt door de jaren heen zwakker. Steeds meer burgers, lieden, maar door de vooral advocaten en dominees, nemen deel aan het poli- PVV. Zij stellen onder tieke leven. Een van de gevolgen van de invoering van de andere immigratie, beAlgemene Kieswet (1919) is een groter aantal burgers in de leid ten aanzien van de Tweede Kamer. Na 1945 zet de politieke democratisering Nederlandse Antillen zich voort: de ministers S. Mansholt, P. Lieftinck en J. van en milieuzaken aan de den Brink − allen afkomstig uit de middenstand − maken orde. deel uit van PvdA-kabinetten. In de decennia daarna ruk- Deze politieke demoken de academici gestaag op in het openbaar bestuur en cratisering, als je het in de Tweede Kamer. Deze bestuurders, ook afkomstig uit zo kunt noemen, komt middenstandsgezinnen, hebben vaak sociale wetenschap- nu voor het eerst van pen gestudeerd en staan achter nieuwe ideeën die in de po- rechts … litiek tot uiting komen.

D

<

4

ACTIVITEITEN Op donderdag 8 september vindt weer de opening plaats van het cursusjaar 2011-2012 van HOVO Utrecht. Aanvang: 15.00 uur (inloop en koffie/thee 14.30 uur.) Locatie: Aula van het Academiegebouw, Domplein 29, Utrecht. HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2011

HALLO, is daar iemand...?

Programma:

1. Verwelkoming van de aanwezigen door drs. Gerard W. van Dorp, Algemeen Coördinator HOVO Utrecht 2. Opening van het cursusjaar door prof. dr. A.J. Denaux, decaan van de faculteit Katholieke Theologie - Universiteit vanTilburg. Prof.dr. A.J. Denaux Tevens is prof. Denaux Hoogleraar Nieuwe Testament aan diezelfde Universiteit 3. Lezing van prof. dr. H.J.G.L.M. Lamers, met als titel:

‘Hallo, is daar iemand…?’, over speuren naar leven in het heelal 4. Onze voorzitter stelt zijn opvolger, prof. dr. O. Atzema, aan u voor 5. Muzikale verrassing m.m.v. het Utrechtsch Studenten Concert 6. Na afloop is er gelegenheid om de scheidende en de komende voorzitter de hand te drukken

Prof.dr. H.J.G.L.M. Lamers

HOVO ACTUEEL

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2011

Een superwaardering van de cursisten van zijn HOVO-cursus. Dat maakt op zijn minst nieuwsgierig. En dus ben ik op deze voorjaarsdag in maart in gesprek met dr. Klaus Gille. Door Ineke Oomen

TOP

DOCENTEN

De ‘Bildungsroman’ Wilhelm Meister Hij onderwijst zijn gehoor in Goethes Wilhelm Meister, een boek uit de bloeitijd van de Duitse literatuur, dat diens ‘Lehrjare’ en ‘Wanderjahre’ beschrijft. Dat laatste deel speelt ten tijde van de opkomende industrialisatie en de Franse revolutie, maar biedt veel aanknopingspunten met onze huidige tijd. De thematiek is ook voor ons nog invoelbaar en veel vraagstukken zijn nog actueel. Goethe is daarmee verrassend modern. In zijn eigen tijd was het onderhavige boek echter geen bestseller. Het grote publiek kende Goethe van ‘Die Leiden des Jungen Werthers’ – representant van de Weltschmerz en de Sturm und Drang. Bij Wilhelm Meister, zijn volgende roman, was de mogelijkheid tot identificatie grotendeels afwezig en veel mensen begrepen zijn ironie niet. Het grote publiek was teleurgesteld. Het boek werd wel opgehemeld door de romantici, maar dat was een smalle elite.

Dr. Klaus Gille:een inspirerende docent

I.v.m. de beperkte zaalruimte is het nodig dat u zich aanmeldt. Dit kan bij voorkeur via [email protected] of via 030-253 3197

Kort Curriculum Vitae prof. dr. Denaux

Prof. dr. Adelbert Denaux, is geboren in Brugge en priester van het bisdom Brugge. Hij studeerde Germaanse filologie (Engels, Duits, Nederlands), Oosterse filologie (Hebreeuws en Aramees), en theologie aan de Katholieke Universiteit Leuven. Hij was professor aan het Grootseminarie te Brugge en aan de Faculteit Godgeleerdheid te Leuven. Vanaf begin 2007 is hij decaan van de Faculteit Katholieke Theologie van de Universiteit van Tilburg.

Over de lezing van prof. Lamers: Zou er nog ergens leven zijn in het heelal of zijn wij de enigen? Dat is een vraag die veel mensen zich stellen. Herhaaldelijk komen er berichten in de pers dat er ‘aanwijzingen’ zijn voor leven elders, bijvoorbeeld op Mars. Maar steeds blijkt het dan toch niet zo zeker te zijn.

Curriculum Vitae Prof. dr. H.J.G.L.M. Lamers

Prof. dr. Henny J.G.L.M. Lamers (Huissen, 1941) studeerde natuurkunde en sterrenkunde in Nijmegen, Utrecht en Princeton (USA). Hij is emeritus hoogleraar ‘Astrofysica en Ruimte Onderzoek’ aan het Sterrenkundig Instituut van de Universiteit Utrecht. Zijn onderzoeksterrein bestrijkt vele facetten van ster-evolutie, sterwinden en massaverlies. De laatste jaren doet hij onderzoek met de Hubble Space Telescope naar botsende melkwegstelsels. Hij publiceerde meer dan 400 wetenschappelijke artikelen in internationale vaktijdschriften en meer dan 25 artikelen voor leken. In 2003 werd hij door studenten gekozen als docent van het jaar van de Faculteit Natuur en Sterrenkunde en genomineerd voor ‘docent van het jaar’ van de Universiteit Utrecht. Hij is reeds vele jaren HOVO-docent.

Als er al leven elders is, hoe zou het er dan uit kunnen zien? Zoals de marsmannetjes in stripboeken met antennes in plaats van oren, of misschien wel heel anders, bijvoorbeeld reusachtige zwevende ballen slijm, of misschien nog veel gekker. We weten het gewoon niet. Toch kunnen we uit het ontstaan van het leven op aarde al veel te weten komen over hoe het zou kunnen zijn. De laatste jaren zijn op aarde levensvormen gevonden die wel heel bijzonder zijn en die aantonen dat zelfs onder extreme omstandigheden leven zich kan ontwikkelen. Als we die kennis nu eens toepassen op wat we weten van andere sterren en planeten? Het mooist zou natuurlijk zijn als we contact zouden kunnen maken. Want, als het ‘wezens’ zijn, dan zouden ze best een voorsprong op ons kunnen hebben van vele miljoenen jaren!! Wij zenden regelmatig signalen de ruimte in en met grote radiotelescopen wordt ook driftig geluisterd of iemand in de ruimte probeert ons berichten te sturen. Paul Allen, de collega van Bill Gates, heeft zelfs een grote nieuwe radiotelescoop laten bouwen om beter te kunnen zoeken naar signalen. Prof. Lamers zal op een begrijpelijke wijze en met veel mooie foto’s laten zien wat we weten over het ontstaan van leven op aarde en de kans dat dit ook elders in het heelal gebeurt, en vertellen over de zoektochten naar leven in het heelal.

<

5

Dr. Klaus Gille: zijn favoriete houding tijdens college

De cursisten Zijn motto – dat ik aan zijn website ontleen – is dat alle serieuze zaken leuk moeten kunnen zijn. Misschien is dat zijn geheim. En zijn toehoorders mogen dan lovend zijn over hem, hij is dat omgekeerd evenzeer. Hij vindt ze zeer geïnteresseerd. Soms brengen ze nog hun eigen boeken van vroeger mee, compleet met gotische letters. Over het algemeen hebben ze een brede achtergrond en een goede opleiding. Ze bereiden hun lesstof perfect voor. Voor een beter tekstbegrip gebruikt hij trouwens overwegend becommentarieerde uitgaven, en hij probeert bewust aan te sluiten bij de leefwereld van zijn gehoor. Ook vermijdt hij zoveel mogelijk jargon, kortom er ontstaat een optimale interactie. Bovendien zijn ze trouw, zijn cursisten. Een vaste kern meldt zich voor een volgend jaar ook meteen weer aan. Freewheelen met een en dezelfde cursus is er dus niet bij – er moet wel vernieuwd worden. Wel kan hij de cursus parallel laten lopen aan zijn cursussen in Leiden. Daar doceert hij aan jonge mensen, waarbij hij dan wel andere accenten moet leggen. Op die leeftijd bestaat behoefte aan ambachtelijke vaardigheden die nog moeten worden aangeleerd. Aanvankelijk was het de vraag of het minimumaantal cursisten bij HOVO wel gehaald zou worden. Maar de cursus bleek wel degelijk in een behoefte te voorzien.

<

De docent Terug naar de persoon in kwestie. Klaus Gille groeide op in een verdeeld – en geïsoleerd – Berlijn. Hij schetst de sensatie die hij onderging na de val van de muur, toen hij allerlei plaatsen in de omgeving die hij alleen van de kaart kende met eigen ogen kon zien. De liefde voor Nederlands was in zijn jeugd al aanwezig. Hij leerde de taal en vertrok na zijn studie Duits, geschiedenis en filosofie ter verbetering van zijn Nederlands naar ons land, met een beurs voor één jaar. Het zouden er vijftig worden. Hij promoveerde in Leiden op Goethes Wilhelm Meister. Zijn cursus dit jaar voor HOVO over dit onderwerp noemt hij dan ook een ‘sentimental journey’. Hij kreeg een vaste aanstelling bij de Universiteit van Amsterdam en na zijn pensionering heeft hij momenteel nog een leeropdracht op een zogenaamde ‘nulaanstelling’ bij de Universiteit Leiden. Hij roemt het aanbod van HOVO in Utrecht. Hij heeft de indruk dat veel mensen na hun werkzame leven – hoe technisch of bèta-georiënteerd wellicht ook – toch uitkomen bij alfa-wetenschappen, in een behoefte aan duiding bij zingevingskwesties. Een zeer inspirerende gesprekspartner, deze Nederlandse Duitser (of is dat na vijftig jaar omgekeerd? Ik heb het niet gevraagd). En hij heeft dan wel geen vaste koffer meer in Berlijn, hij heeft er wel twee fietsen. En Hollandser dan dat kan eigenlijk niet.

6

HOVO VRIENDEN

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2011

Vrienden van HOVO Utrecht

HOVO VRIENDEN

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2011

Op zondag 20 maart organiseerden de Vrienden van HOVO Utrecht een excursie naar de tentoonstelling ‘Napoleon und Europa, Traum und Trauma’ in de Bundeskunsthalle in Bonn. Twee nagenoeg volle touringcars verlieten om 9 uur de stad Utrecht en zetten koers naar Bonn. Door Engelien Verhoeff-Schot

van de bestuurstafel, door Paula de Smidt, voorzitter

Prof. dr. Harry Voorma zal per 1 september 2011 aftreden als voorzitter van HOVO Utrecht. Veel dank voor de loyale steun aan de Vrienden in de afgelopen jaren en voor de deskundige wijze waarop hij de groei van HOVO Utrecht heeft kunnen sturen en begeleiden. Wij wensen hem nog vele jaren toe in goede gezondheid, samen met zijn familie. Hartelijk welkom aan zijn opvolger prof. dr. O.A.L.C.( Oedzge) Atzema, hoogleraar Sociale Geografie en Planologie, Economische Geografie. Wij hopen met hem de goede samenwerking te kunnen voortzetten en wensen hem een plezierige tijd toe bij HOVO Utrecht. Samen Leren en Beleven Op zondag 20 maart hebben we in gezelschap van 92 Vrienden de tentoonstelling ‘Napoleon und Europa, Traum und Trauma’, bezocht in de Kunst- und Ausstellungshalle te Bonn. Samen op stap maar toch de vrijheid om de dag persoonlijk te beleven. Het is iedere keer weer een voorrecht om met de Vrienden op reis te gaan. Wij hopen u volgend jaar weer te ontmoeten! Zie het uitgebreide verslag op de volgende pagina van

Vrienden/Donateurs Het aantal Vrienden stijgt gestaag. Sinds 2008 komen er gemiddeld 100 nieuwe donateurs per jaar bij. Voor 2011 staat de teller alweer op 25. In totaal zijn er nu 548 Vrienden/donateurs. Vindt u het ook belangrijk om als ‘Vrienden Onder Elkaar’ te leren en te beleven dan horen wij dat graag van u, [email protected] of 030-2518393. Iedereen is van harte welkom. Zie ook de advertentie van de Vrienden op de laatste pagina van dit blad.

Vriendenmiddag 2011 Napoleon, ‘Een Wereldgeest te Paard’

Ter gelegenheid van de 200ste verjaardag van het bezoek van Napoleon aan Nederland in 1811 zal de Vriendenmiddag in het teken staan van leven en carrière van Napoleon en familie in Nederland en Europa. Prof. dr. Jan Hoffenaar, Hoofd Afdeling Wetenschappelijk Onderzoek van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie van het Ministerie van Defensie te Den Haag en bijzonder hoogleraar Militaire Geschiedenis aan de Universiteit Utrecht en dr. Jos Gabriëls, senioronderzoeker aan het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis te Den Haag, zullen een voordracht houden over Napoleon als veldheer en zijn invloed op Europa. Goede en kwade zaken komen aan de orde: oorlog, het Napoleontische rijk als familiebedrijf, het streven naar een Europese eenheidsstaat, wetenschap en kunst. Hoe maak je de balans op van Napoleons invloed? Hoe dan ook, duidelijk wordt dat Europa Europa niet zou zijn geweest zonder Napoleon. De Stichting Thema Tijdschriften wijdt dit jaar zes tijdschriften aan het bezoek van Napoleon aan Nederland. Nummer 1 en 2 zijn reeds

verkrijgbaar in de reguliere boekhandel of zie www.thematijdschriften.nl. Wij verwelkomen u graag op maandagmiddag 28 november in de Aula van het Academiegebouw Universiteit Utrecht, Domplein 1 te Utrecht. Aanvang: ca 13.30 uur - Sluiting: 18.00 uur Eind oktober ontvangen Vrienden/donateurs 2011 een uitnodiging per mail of per post. Veel dank aan de Universiteit voor het beschikbaar stellen van de aula! Vriend worden? Via website www.vriendenhovoutrecht.nl of incassoformulier aanvragen bij Marja Gelderman: 035-6020603. Zie ook de Vriendenadvertentie op de achterste pagina van dit Magazine. Een goede tijd bij de Zomeracademie en een mooie zomer toegewenst! Namens het bestuur van de Vrienden HOVO Utrecht, Paula de Smidt, voorzitter

7

‘Napoleon, Traum und Trauma’

N

a een vlekkeloze tocht, hoogverheven boven het zonnige Duitse landschap en de vele zondagvierende Duitsers, arriveerden we in de Kunsthalle. In de hal splitsten we ons in vier al in de bus geformeerde groepen, waarvan er twee onder leiding van gidsen, meteen de tentoonstelling in werden geloodst.

I

n de tentoonstelling willen de makers de positieve en negatieve kanten van Napoleon laten zien, met een sterke nadruk op het beeld dat tijdgenoten van hem hadden, de manier waarop zijn imago voortleeft en de gevolgen van zijn handelen voor ons werelddeel. Er is gekozen voor een thematische opzet, een indeling in 12 ‘Kapitel’, met titels als ‘Generation Bonaparte’, ‘Der Traum vom Weltreich’, ‘Das Reich der Zeichen’, en tot slot ‘Projectionen. Eine “geteilte”Ikone’. Deze duidelijke indeling bleek een broodnodig houvast bij het bekijken van de bijna 400 voorwerpen die varieerden van haarlok tot wapentuig, van schilderij tot tuinschort. De gidsen, allen met verschillende invalshoeken, hielden een fors tempo aan en zagen kans veel toe te voegen aan de toch al overweldigende hoeveelheid visuele informatie.

B

innen het korte bestek van dit verslag heb ik een persoonlijke keuze gemaakt uit de grote hoeveelheid objecten die erom vragen beschreven te worden. Al in het begin van de tentoonstelling, na enkele wanden met portretten van tijdgenoten, zowel bewonderaars als verguizers, zien we het schutblad van Beethoven’s symfonie Nr.3 ‘Eroica’. De oorspronkelijke opdracht aan Napoleon en de poging deze door te krassen zijn nog duidelijk te zien. Beethoven bewonderde Napoleon zeer, maar kon niet accepteren dat deze zich in 1804 in Parijs tot keizer kroonde. Dit leidt ons direct naar het schilderij van Ingres, waarop Napoleon afgebeeld staat met lauwerkrans, hermelijnen kroningsmantel, de scepter van Karel V, het zwaard van Karel de Grote en de ‘Main de Justice’ van de Franse koningen, zichzelf daarbij stevig verankerend in de historie. Andere schilders, zoals Goya, schilderden hem af als een monster en een misdadiger.

D

e glorieuze kanten van Napoleon als strateeg en (meevechtend) veldheer werden zeker niet onderbelicht (schilderijen, wapentuig), maar veel indruk maakten de schilderijen van Bell die de ellende van de soldaten realistisch weergeven. Ook een harnas met een groot gat liet niet veel aan de verbeelding over. Dat in deze veldtochten 2 à 3 miljoen jonge mannen (op een bevolking van 30 miljoen) zijn omgekomen en dat zijn soldaten hem ondanks alles bleven vereren, geeft de complexiteit van het beeld van Napoleon aan. In Nederland denken we aan Napoleon veelal in positieve zin als de beheerser van ruimte en tijd, wetgever en regelaar van allerlei zaken waar we nu nog plezier van hebben: het burgerlijk wetboek, huisnummers, een systeem van maten en gewichten en vele andere zaken. Het was wel bijzonder jammer dat het origineel van de ‘Code Civil’ juist die week was teruggestuurd naar Parijs. Dat de steen van Rosetta wel aanwezig was, maar dan als kopie, wijst op een duidelijke keuze van de makers van de tentoonstelling: het gaat hen in de eerste plaats om de illustratie van het leven, het beeld en de impact van Napoleon. De schoonheid en authenticiteit van de getoonde objecten komen op de tweede plaats. De tentoonstelling gaf een indringend beeld van Napoleon als propagandabeluste imperialist, aanjager van wetenschappen, kunstbevorderaar (en -rover!) en organisator van staats-en burgerzaken. Tenslotte liep deze kleine man zich vast in de Russische sneeuw en in zijn eigen vernietigende ambitie.

D

e visueel onvermoeibaren onder ons bezochten na de rondleiding ‘Klassiker in Bonn, die unbekannte Sammlung aus Bielefeld’, een zeer gevarieerde verzameling van 20ste en 21ste installaties, film, fotografie,beeldhouwwerk en vooral schilderijen van onder anderen Arp, Beckmann, Munch, Kirchner en Warhol. Deze tentoonstelling, die in tegenstelling tot die over Napoleon alleen kunstwerken vertoonde, zou een bezoek aan de Kunsthalle in Bonn al gerechtvaardigd hebben. De kunstliefhebbers onder ons kwamen hier volop aan hun trekken.

D

e reis naar huis verliep rustig, we stapten uit waar we ‘s morgens begonnen waren, met vermoeide benen en een hoofd waarin de 400 objecten nog niet helemaal op hun plaats gevallen waren.

<

8

HOVO VRIENDEN

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2011

Op 29 november 2010 vond de traditionele Vriendenmiddag plaats. Spreker was prof. dr. Henk Brinkhuis. Hooglereraar paleo-ecologie aan de UU. Dit voor het eerst in het Academiegebouw aan het Domplein te Utrecht. Door Gert Rauws

‘Van palmbomen en Pinguïns I

naar pootjebaden bij Utrecht aan zee’ D

n een Kapittelzaal waarin de temperatuur associaties e boorkernen uit de zeebodem die prof. Brinkhuis opriep met kloosterlijke versterving, werd op 29 novemonderzoekt, eerst op de Noordpool (zomer 2004) op ber de jaarlijkse Vriendenmiddag gehouden. Na een warm 1400 m waterdiepte ruim 400 m de boden in (Lomonowelkom door voorzitter Paula de Smidt was het woord aan sov Rug) en onlangs (2010) rond Antarctica, op 4000 m prof. dr. Henk Brinkhuis, paleobioloog en aardonderzoewaterdiepte en zo’n 1000 m de bodem in, gaan miljoenen ker, Universiteit Utrecht. Ondersteund door beelden en jaren terug. Paleontologisch onderzoek van plankton en video’s op de alom aanwezige monitors plantenresten uit de duizenden boorriep de spreker een boeiend beeld op kernmonsters, toont het voorkomen van een groot internationaal samenweraan van een periode met gelijktijdig kingsproject (Integrated Ocean Drilling tropisch klimaat (broeikaswereld) aan Program) in polaire streken waarbij de Noord- én aan de Zuidpool, zo’n 55 boorkernen van oceaansediment chetot 34 miljoen jaar geleden. Deze werd misch, mineralogisch en paleobiologisch tot op heden gevolgd door een koude werden onderzocht. Zijn vaktechnische periode (vrieskastwereld) met meerdere en organisatorische bijdrage in dit ijstijden, waartussen koele interglaciasamenwerkingsverband was het biogelen. ologisch onderzoek ten behoeve van de eze bevindingen leren ons dat Prof. dr. Henk Brinkhuis klimaatreconstructie van de afgelopen onze Aarde als geheel zeer warme circa 55 miljoen jaar. Waartoe deze en zeer koude perioden heeft doordure en moeizame onderzoeken in die gemaakt (broeikaswereld vs vrieskastongastvrije poolgebieden? wereld) met zeer hoge, respectievelijk normale atmosferische kooldioxideconaar eerst wat meer inleiding. centraties, ook zonder dat er mensen De ontwikkeling van de aardwewaren om de atmosfeer uit balans te tenschappen van een observerende tot brengen. Het leven op Aarde paste zich een interpreterende discipline berust op steeds aan deze langzame veranderingen het actualiteits-beginsel, het principe aan. Verontrustend is echter dat nu, toegestroomde Vrienden dat in de geologie (en ook in de astrodoor menselijke activiteiten, de toename nomie en de biologie) de processen in van de kooldioxideconcentratie in de het verre verleden gehoorzaamden aan atmosfeer zeer snel gaat, zó snel zelfs, dezelfde natuurwetten die wij ook in dat wij er geen geologisch precedent van het heden kennen. Dat was vóór de 19e kennen. eeuw nog geenszins vanzelfsprekend. Na zo’n vijf miljard jaar is er nu een Dankzij dit inzicht heeft de geologie organisme opgestaan, de mens, die nu zich vanaf medio 19e eeuw tot een zelf aan de knoppen van het klimaatsyveelomvattende wetenschap kunnen steem zit. Bij afwezigheid van abrupte ontwikkelen: Het heden is de sleutel en massieve natuurlijke stijging van tot het verleden. Brinkhuis liet zien dat kooldioxideconcentraties is het aan ons, de auteur van dit artikel (rechts) analoog daaraan ook geldt: Het verlemensen, om de noodzakelijke beslissinden is de sleutel tot de toekomst, ook gen te nemen. op het gebied van klimaatonderzoek. Internationale teams van onderzoeet verloop van het onderzoek werd kers hebben diepe boringen tot >2700 levendig, met woord en beeld, aan m verricht in Antarctisch ijs met een het gehoor verteld. De video’s gaven ouderdom tot 950.000 jaar. Meting van met hun flitsend snelle sequenties wél concentraties kooldioxide en methaan een kleurrijke impressie van het leven en van zuurstof-isotoop verhoudingen aan boord, maar leverden weinig systeveroorloofde schatting van de oudermatische informatie. Dat was ook waardom en de destijds heersende temperaschijnlijk niet primair de bedoeling. bestuur van de Vrienden tuur van de opeenvolgende jaarlaagjes. Nadat nog een aantal vragen door de IJstijden en interglaciale perioden waren hierbij zeer duide- spreker waren beantwoord toog men naar de warme Maskelijk te onderscheiden. radezaal voor een nabespreking met een levendige borrel.

D

M

H

<

HOVO ACTUEEL HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2011 Association Internationale des Universités du Troisième Âge (AIUTA) is de wereldwijde overkoepelende organisatie van duizenden senioren academies, waar miljoenen 50+ers cursussen en leergangen volgen. In 2010 was de tweejaarlijkse conferenrie in Costa Rica, San José. Een verslag door dr. Rieke Leenders, Aiuta bestuurslid en conferentiedeelnemer.

9

‘Ouderen, ervaring en duurzame ontwikkeling’

A

IUTA organiseert elke twee jaar een conferentie in het land van een AIUTA-lid. Op die manier brengt ze mensen uit alle delen van de wereld bij elkaar om te praten over thema’s uit het hogere senioren-onderwijs. Onderzoekers, docenten, coördinatoren, gerontologen en technische experts presenteren hun lezingen en krijgen feedback. De conferenties werken als katalysator voor nieuwe projecten. Dit jaar was de titel van de AIUTA-conferentie ‘Ouderen, ervaring en duurzame ontwikkeling’ en vond op 15 tot en met 17 november 2010 plaats aan de Universiteit van Costa Rica in San José, Costa Rica. De Universiteit telt 30.000 studenten, waarvan 8%, oftewel 2400, HOVO-cursisten. De twee dagen waren gevuld met meestal interessante lezingen. Als HOVO-coördinator van de Universiteit Utrecht, maar ook als cultureel antropoloog, ging mijn interesse vooral uit naar de lezingen over het zogenaamde ‘interculturele leren’. Ik licht er hier de voor mij interessantste uit.

D

r. Marlon Mora, docent aan de Nationale Universiteit van Costa Rica, hield een lezing over beeldvorming van ouderen in de media. Dr. Mora toonde met behulp van intrigerende beelden aan, hoe deze beeldvorming de positie van ouderen in een samenleving als Costa Rica vaak negatief beïnvloedt. Meestal gebeurt dit subtiel en onbewust. Om dit te kunnen veranderen is het nodig te weten hoe deze beeldvorming er precies uitziet en waar de opvattingen vandaan komen.

E

n dan als laatste voorbeeld de lezing van Dr. Carmen Stadelhofer, HOVO-directeur van de Universiteit van Ulm, Duitsland. Dr. Stadelhofer liet zien hoe uitwisseling via een internationale videoconferentie in zijn werk gaat. Na een goede voorbereiding door de lokale HOVO, kruipen HOVOcursisten uit verschillende landen op hetzelfde moment achter de computer, met een webcam en het speciale n de lezing ‘Intercultureel programma voor videoleren met senioren’ liet Dr. conferenties geïnstalleerd. Nadežda Hrapková, HOVOOp deze wijze kun je als het bestuur van AIUTA; directeur van de Comenius HOVO-cursist met cursisten mevr. Leenders op de voorste rij, 5e van rechts Universiteit van Bratislava, all over the world praten, Slowakije, op aanschouwelijke wijze zien hoe cursisten vanuit je lokale HOVO, maar ook vanuit je eigen luie stoel steeds meer geïnteresseerd raken in cultuurvergelijkingen. thuis. Als voorbeeld noemde ze de cursus waarin musici uit diverse landen laten zien hoe muziek op cultureel verschillende nkele conferentiebezoekers bezochten de derde dag een wijze kan worden genoteerd. Andere voorbeelden zijn een paar bejaardenhuizen in San José. Daar zagen ze hoe vergelijkende tentoonstelling met producten uit de eigen redelijk goed de zorg voor hulpbehoevende senioren in Costa en de andere cultuur en een studie- of een uitwisselingsreis Rica was geregeld. Ik zelf heb daarna deelgenomen aan een naar het betreffende land. Cursisten krijgen zo niet alleen excursie over duurzaamheid in de natuur in Costa Rica, met meer begrip voor een andere cultuur, maar zijn ook geneigd twee Duitse HOVO’s, uit Ulm en Schwäbisch Gmünd. Prof. zich in cultureel opzicht toleranter op te stellen. Hrapková Lothar Rother, HOVO-directeur van Schwäbisch Gmünd, onderstreepte dat HOVO-cursisten als cultuurdragers het geograaf en bestuurslid van AIUTA, was onze reisleider. Per meeste afweten van hun tradities, hun geschiedenis en van bus zijn we kriskras door het hele land gereisd. We hebben het ‘alledaagse’ in hun samenleving. Een cursus over ‘de cul- toen niet alleen intens genoten van de onschatbaar prachtige tuur van het dagelijks leven’ moedigt deze kennisuitwisseling natuurgebieden, maar ook van de vriendelijkheid en het aan, omdat hierin ‘het bijzondere van het alledaagse’ centraal optimisme van de mensen van Costa Rica. staat. Tradities horen hier bij, maar ook zoiets gewoons als de dagindeling van een gemiddelde HOVO-cursist of de Rieke Leenders, HOVO-coördinator Universiteit Utrecht dagelijkse omgang van verschillende generaties met elkaar. en Bestuurslid AIUTA. Ideeën voor academische interIdeaal is een gelijktijdige cursus in verschillende landen, nationale uitwisseling zijn welkom. U kunt mij mailen zodat HOVO-cursisten hun bevindingen internationaal ([email protected]) of bellen op maandag en donderkunnen uitwisselen. dag 030-2532975.

I

E

<

Drs. Frank Bosman

10

Dr. Marcel Poorthuis

CURSUSINFORMADe Zomeracademie van HOVO Utrecht is altijd weer een hoogtepunt in het HOVO seizoen. Zij vindt dit jaar plaats op maandag 4, woensdag 6 en donderdag 7 juli. En, traditiegetrouw, is dat in de aula van het Academiegebouw aan het Domplein te Utrecht.

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2011

Het thema van de zomeracademie is dit jaar ‘De Uitdaging’

CURSUSINFORMATIE HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2011 11 Het eerste volledige seizoen met excursies in het project ‘Achter de Schermen’ begint een aardig succesverhaal te worden. Hieronder korte verslagjes van deelnemers en/of organisatoren. Wilt u alles weten over activiteiten in het komende seizoen: kijk vooral op de site van HOVO Utrecht, want alleen dáár worden nieuwe activiteiten aangekondigd. www.hovoutrecht.nl bij ‘ons aanbod’ - ‘achter de schermen’.

‘Achter de Schermen’

HOVO Utrecht heeft voor de Zomeracademie 2011 gekozen voor het begrip ‘de Uitdaging’. Onze uitdaging is om u nieuwsgierig te maken. Wij denken dat de lezingen een goede aanvulling zijn op de kernkwaliteiten van onze trouwe cursisten. Wij willen u aansporen om uit te vinden of dit zo is en u in te schrijven bij de Zomeracademie 2011 van HOVO Utrecht. Het uitgewerkte programma staat in de nieuwe cursusgids 2011-2012 en op de website van HOVO Utrecht: www.hovoutrecht.nl onder ons aanbod>>>zomeracademie. Via de site kunt u zich ook aanmelden. Noteer nu alvast de data in uw agenda!

Programma: Ma. 4 juli

10.30 uur

‘Zoeklicht op toezicht’



Mr. Gert van Maanen

Ma. 4 juli

13.30 uur

‘Natuur en cultuur in Japan’

Drs. Carien van Beek

Wo. 6 juli 10.30 uur

‘Fictionele passie’ Het lijdensverhaal van Christus in de moderne literatuur

Wo. 6 juli

13.30 uur ‘Hoe erotisch is het Christendom’ Een filosofische voordracht over Verbod, schaamte en de dood van God Do. 7 juli 10.30 uur ‘150 jaar Italië’ Garibaldi, Mussolini, Berlusconi en de identiteit van Italië Do. 7 juli 13.30 uur

‘Circulaire geschiedenis’ Wat leren we van de geschiedenis?

Dr. Hans van Stralen

Dr. Laurens ten Kate

Drs. Hubert Schrijnemakers

Prof. dr. Maarten van Rossem

Beelden van de zomeracademie 2010

Van de Universiteit Utrecht

Nieuw: promoveren bij HOVO Utrecht Veel academisch opgeleide mensen hebben na hun pensionering behoefte aan verdieping van hun kennis, aan een nieuwe intellectuele uitdaging. Zij komen om die reden bij HOVO Utrecht terecht. Vaak doen ze dan een cursus. Een klein aantal van hen heeft ook de capaciteiten en de - vaak verborgen - wens om nog een dissertatie te schrijven. Voor die ouderen hebben de universiteiten meestal geen mogelijkheden om een dergelijk promotietraject te begeleiden. Dat is jammer want er schuilt veel verborgen talent onder oudere academici. HOVO Utrecht heeft daar een oplossing voor gevonden. Voor onze cursisten die een promotiewens hebben, organiseert HOVO Utrecht in het cursusjaar 2011-2012 een promotiecursus. Onder leiding van de ervaren hoogleraar prof. Meindert Fennema, hoogleraar Politicologie, kan men de mogelijkheden verkennen om een doctorstitel te verwerven. De promotiecursus telt acht bijeenkomsten. Deelname aan de klas leidt tot een aanzet voor een proefschrift in een der maatschappij- of geesteswetenschappen. Heeft u belangstelling neem dan contact op met Dr. Rieke Leenders, HOVO-coördinator van Universiteit Utrecht ([email protected]) of bel haar op maandag of donderdag 030-2532975).

Achter de schermen in het muziektheater Door Han Fonteijne

Woensdag 6 april bezochten 23 operaliefhebbers het muziektheater in Amsterdam. Op twee vrijdagmiddagen waren wij aan de hand van operafragmenten en fraaie afbeeldingen voorbereid op dit bezoek door onze altijd inspirerende docent, Camiel Verhamme. De twee uitstekende gidsen toonden ons de enorme inhoud van dit gebouw en vooral de techniek achter de schermen: vier enorme podia die al of niet gescheiden kunnen worden, technische hoogstandjes met verlichting en geluid, de eigen werkplaats, het atelier en de tv-schermen waardoor solisten altijd contact kunnen houden met de dirigent. Interessant was ook de uitleg over het decor en de opbouw ervan. Op deze woensdag was het decor (onder meer verschillende bedden) in gereedheid gebracht voor de generale van Don Giovanni deze zelfde avond. Dit ‘kijkje achter de schermen’ zorgt ervoor dat wij weer met andere ogen naar een opera in dit mooie muziektheater zullen kijken. Kortom, een boeiend kijkje!

Achter de schermen bij het Museum Maluku Door Yvonne van der Valk

Ondanks de sneeuw en gladheid waren (bijna) alle deelnemers op donderdagmiddag 16 december 2010 naar Museum Maluku, Kruisstraat 313 te Utrecht gekomen. Met twintig deelnemers was deze activiteit vol. We werden warm onthaald met koffie/thee/chocomelk en Molukse cake. Prof. dr. B. Paasman gaf in zijn lezing een mooi overzicht over de historische achtergronden van de Molukken, met daarna een aanvulling van de directeur van het museum, de heer Huib Akihary. Na de lezing kregen we een indrukwekkende rondleiding van de heer Huib Akihary. Hij kon ook uit zijn persoonlijke ervaringen uit die tijd vertellen. We kwamen tijd te kort; de heer Akihary kon geweldig boeiend vertellen maar er stond ook nog het Landelijk Steunpunt Educatie Molukkers op het programma als afsluiting, wat ook heel leerzaam was. Eenieder was het erover eens dat dit programma voor herhaling vatbaar was.

De Rijksdienst Cultureel Erfgoed in Amersfoort Door Peter de Voogd

Een groep van twintig Hovisten bezocht op 23 maart 2011 de nieuwe behuizing van de nu samengevoegde rijksdiensten voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten. Het was prachtig weer, zodat de bijzondere architectuur van het gebouw aan het Smallepad in Amersfoort goed tot zijn recht kwam. Na een boeiende inleiding door Professor Bazelmans, waarin het begrip ‘monument’ nader werd toegelicht en een interessante uiteenzetting door Dr. Jos Stöver over een verdwenen kerk aan het Domplein kwamen we terecht in delen van het gebouw die normaal voor bezoekers gesloten blijven. De conservator ‘speciale collecties’, Peter Don, toonde bijzondere objecten die sinds de oprichting van de Rijksdienst worden bewaard, en gaf een mooi beeld van wat er allemaal bij komt kijken om het Nederlandse erfgoed in kaart te brengen, te reconstrueren en te onderhouden. Een welvoorziene lunch in de personeelskantine sloot een lange en buitengewoon boeiende ochtend af.

Achter de Schermen bij Nedtrain, Haarlem Door Joop Ross

NedTrain Refurbishment en Overhaul b.v. in Haarlem is het bedrijf waar rollend materieel van de NS volledig wordt gereviseerd, zodat het weer voor tientallen jaren ‘de rails op kan’. Een vijftiental deelnemers was op 19 januari jl. bij dit bedrijf te gast. Na een boeiend verhaal door de heer Erik de Koning, over het volledig gemoderniseerde hightech bedrijf, stond een rondleiding op het programma door de werkstations van de productiestraat, waar de 137 treinstellen van het type ICMm onder handen worden genomen. Gezien het strikte veiligheidsbeleid van het bedrijf werden alle deelnemers voorzien van speciale schoenen, kleding en helmen. Het was prachtig om te zien hoe treinstellen volledig worden gestript en daarna van nieuwe techniek (airco bijvoorbeeld) worden voorzien, door de lakstraat gaan en opnieuw worden ingericht. Zeer tevreden over dit kijkje ‘Achter de Schermen’ stapten de deelnemers daarna weer in de trein naar huis, met de gedachte: ‘Vernieuwen doe je zo...’

12 HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2011

Aanbevolen..!

CURSUSINFORMATIE

HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2011

Belangrijke adressen HOVO Utrecht

Van de Hogeschool Utrecht

Variëteit, mogelijkheden en kansen

Verweerschrift van Willem van Oranje tegen de aanklacht van de Bloedraad

Met deze opdracht heeft de programmacommissie van HOVO Utrecht HU zich gefocust op het samenstellen van een veelzijdig cursusaanbod voor het seizoen 2011- 2012. Nieuwe docenten, nieuwe onderwerpen, korte en langere cursussen, overdag en ’s avonds. Nieuw is bijvoorbeeld mevrouw Diklah Zohar met haar cursus over mozaïeken van de late oudheid en Peter Verwij met een cursus over veranderingen in de communicatie en de gevolgen daarvan voor de journalistiek. Andere voorbeelden van nieuwe onderwerpen zijn Reisverhalen en de Tuinhistorie. Een ultrakorte cursus geschiedenis geeft Drs. Maarten Hageman tijdens twee avondcolleges over de oorzaken van de Tachtigjarige Oorlog en over de Raad van Beroerten, Alva’s beruchte Bloedraad. Een prachtige lange cursus is die van nieuwkomer Nicole Reith over de AfroAmerikaanse literatuur. Ook bieden we nu een aantal cursussen ‘s avonds aan voor ouderen met een baan overdag. Parkeren op de avonden is geen probleem. Bea Pols, coördinator

Van de Hogeschool Utrecht locatie Amersfoort

Islam Uitgelicht

De islam is een van de ‘hottest’ discussiethema’s in Nederland. Maar hoeveel weten we eigenlijk over de islam als religie? De meesten van ons weten dat de koran het boek van de moslims is, maar hoe zijn volgens de traditionele islamgeschiedenis de openbaringen die Mohammed van God ontving gecompileerd tot het boek dat wij nu de koran noemen? In de cursus Islam Uitgelicht geeft islamologe en journaliste drs. Hatice Kurşun niet alleen antwoord op deze vragen, maar behandelt ze ook de geschiedenis van de islam, de koran, de profetische traditieliteratuur, het islamitisch recht en de klassieke theologie van de islam. Start: 7 oktober 2011 Corine de Maar, coördinator

Van de Universiteit van Tilburg/Faculteit Katholieke Theologie

Religie en Levenskunst

Prof.dr. P.C. (Panc) Beentjes

De mens is ongeneeslijk religieus, steeds minder in een kerk, steeds meer daarbuiten. De christelijke traditie vormt daarbij een onuitputtelijke bron van inspiratie, door de eeuwen heen tot in onze tijd. De Faculteit Katholieke Theologie houdt zich bezig met vragen op het snijvlak van geloof en rede. Wij organiseren jaarlijks twee cursussen voor HOVO, steeds op het raakvlak tussen christendom, cultuur en kunst. Wie zijn of haar heil meer zoekt in de (Nederlandse) literatuur kan in 2011 terecht bij de schriftgeleerde prof. Panc Beentjes. Hij verkent de invloed van bijbelse verhalen op romans van onder anderen Vestdijk, Mulisch, Saramango, Fredriksson en Knausgård. Start: 29 september 2011. En in 2012 kunt u deelnemen aan de cursus Spirituele denkers van filosoof Bert Blans. Hij behandelt de voelbare spanning tussen filosofie en levenskunst, tussen ratio en mystiek. Van Plato tot Marion. Start: 17 januari 2012.

OPROEP aan cursisten met een ICT knobbel!

Een aantal van onze docenten verzorgt cursussen waarbij ze werken met foto’s en/of fragmenten van films of muziek. In de praktijk blijkt dat het werken met apparatuur te veel aandacht vraagt van de docenten. Aandacht die moet gaan naar de colleges. Daarom vraagt HOVO Amersfoort mensen die bereid zijn onze docenten de hulp te bieden die ze nodig hebben. Als dank bieden wij u de cursus waarbij u helpt gratis aan! Reageren? Belt u mij op 06 4260 5509 Corine de Maar, coördinator HUA

13

Het HOVO Utrecht-Magazine is een gezamenlijke uitgave van HOVO Utrecht en de Vrienden van HOVO Utrecht. Het Magazine verschijnt 2 maal per jaar, in het voorjaar en in het najaar. Redactie: Ineke Oomen Marijke Peyser Gert Rauws Gerard van Dorp Joeb Mulder (fotoredacteur) Joop Ross (eindredactie) Verder werkten aan dit nummer mee: Paula de Smidt Engelien VerhoeffSchot Harry Voorma Rieke Leenders Yvonne van der Valk Han Fonteijne Peter de Voogd Redactieadres: Bureau HOVO Utrecht Yvonne van der Valk Postbus 80125 3508 TC Utrecht e-mail: [email protected] Oplage: 4300 ex. Vormgeving en opmaak: Joop Ross Druk: Zuidam Uithof Drukkerijen

Bureau HOVO Mw C.L. Derks Mw. Y.C.M. van der Valk e-mail: [email protected] Bezoekadres: Bestuursgebouw Universiteit Utrecht Heidelberglaan 8 kamer 260,Utrecht-De Uithof e-mail: [email protected] Postadres: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; tel. 030-2533197 (ma.- di.- wo.- do.- van 9.00 tot 12.30 uur)

Coördinatoren Algemeen coördinator Dhr. drs. G.W. van Dorp Postbus 80125, 3508 TC Utrecht tel. 030-2533197, mobiel 06-53163874 (maandag en donderdag) e-mail: [email protected] Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij de coördinator van de instelling die de cursus verzorgt.

Hogeschool Utrecht Mw. B. Pols Faculteit Maatschappij en Recht Heidelberglaan 7, 3584 CS Utrecht Tel. 06 2163 6774 e-mail: [email protected]

Hogeschool Utrecht-Amersfoort Mw. C. de Maar De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort Tel. 06 4260 5509 e-mail: [email protected] Universiteit Utrecht Mw. dr. H.W.G. Leenders Postbus 80125, 3508 TC Utrecht tel. 030-2532975 (maandag en donderdag) e-mail: [email protected] Universiteit van Tilburg/Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) Dhr. drs. H.J. van Hout Postbus 80101, 3508 TC Utrecht tel. 030-2531882 e-mail: [email protected] Universiteit voor Humanistiek Mw. drs. M. Braakman Postbus 797, 3500 AT Utrecht tel.030-2390100 e-mail: [email protected] tot 1 juli, daarna vacant

Vrienden De Stichting Vrienden van HOVO Utrecht ondersteunt het werk van HOVO Utrecht en behartigt de belangen van de cursisten door o.a.: • Vertegenwoordiging in het bestuur van HOVO Utrecht; • Deelname aan de programmacommissies; • Eindredactie en vormgeving van het HOVO Utrecht Magazine; • Assistentie bij activiteiten van HOVO Utrecht, zoals de seizoensstart en de Nieuwjaarsbijeenkomst. Activiteiten: • In het voorjaar een (dag)excursie voor Vrienden en introducés; gewoonlijk per toeringcar naar een belangwekkende tentoonstelling of activiteit in Duitsland of België; • In het najaar de Vriendenmiddag voor donateurs en vrijwilligers: een lezing over een cultureel-historisch onderwerp, gevolgd door een borrel. U kunt donateur worden voor € 10,00 (of meer) per kalenderjaar. Als Vriend van HOVO Utrecht kunt u deelnemen aan de activiteiten die de Stichting organiseert. Aanmelding nieuwe donateurs en hernieuwing bestaande donateurs2011: Bij voorkeur via de website www.vriendenhovoutrecht.nl Daar treft u ook alle actuele informatie aan over de Stichting en de komende activiteiten.

www.zuidamuithof.nl

ZuidamUithof Utrecht Heidelberglaan 8, kamer 0.43 3584 CS Utrecht ZuidamUithof Houten Lange Schaft 5a 3991 AP Houten 030 - 256 79 00 [email protected]

Vakmensen met gevoel voor kleur

Studystore. De snuggere studieboekenwinkel. Studystore (voorheen Selexyz) heeft een speciale ‘HOVO-hoek’ en houdt de meeste door HOVO Utrecht aangegeven boeken op voorraad of kan deze anders snel bestellen.

Simpel besteld, snel geleverd en scherp geprijsd. Daar staat studystore voor. Ga naar studystore.nl of stap binnen in het filiaal bij jou in de buurt. Tot snel.

Adressen: Binnenstad Utrecht: Minrebroedersstraat 13, tel. 0887-353855. E-mail: [email protected] De Uithof Utrecht: Heidelberglaan 2 tel. 0887-353855. E-mail: [email protected] Neem voor aanvang van een cursus minsten een week van te voren contact op met Studystore om een boek te reserveren!

www.studystore.nl