MAGAZINE ENTREE Feilloos ONDERWIJS Kansen in een digitaal tijdperk. Christenen als cultuurmakers

EH MAGAZINE 2013 | 37.02

ENTREE Feilloos ONDERWIJS Kansen in een digitaal tijdperk

Christenen als cultuurmakers

[ Advertentie ]

Door de hele Bijbel extra tekstjes als uitleg, verwerking, en verdieping Hulpmiddel bij het persoonlijk Bijbellezen Denkduwtjes, kaartjes, levensbeschrijvingen van Bijbelse personen en foto’s brengen de Bijbel dichterbij Bijbelroosters Met Heidelbergse Catechismus VERSCHIJNT 5 OKTOBER

r de s ove e j p film el hier jb k j i enbi r Bek e g e! jon mati r o HSVf n i meer Hier

@hsvvoorjongeren

INHOUD

4 feilloos

6 christenen als cultuurmakers

3

EH-Magazine is een uitgave van de Evangelische Hogeschool (EH) te Amersfoort. De EH is een stichting die ten doel heeft de bevordering van hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek, onderworpen aan de Heilige Schrift tot eer van God. Bestuur: Voorzitter: Drs. H.J. van Rhee (Nieuwer ter Aa) Penningmeester: Dhr. M. van der Linden AA, Hasselt Secretaris: Mw. drs. M. Buijs-Wilts (Leusden) Mr. H. Abbink (Rosendaal) Mw. drs. W. de Jong (Gouda) Drs. J. Messelink (Kampen) Ir. R. Reedeker (Veenendaal) Drs. M. Visch (Zwolle)

10

Directie: Drs. E.J. van Dijk Redactie: G.M. Bijkerk, A.J. Dekker en O. Visser Vormgeving: WWW.IDD.NU Overname van teksten mag alleen met toestemming van de redactie en onder bronvermelding.

13 kansen in een digitaal tijdperk

20 zichtbaar EH

@EHAmersfoort @dsberensen Gelukkig heeft @EHAmersfoort toch nog 100 studenten dit jaar. Spannende tijden! Je kunt je nog aanmelden voor #Basisjaar! #reclametweet ;-) @Fleurtjeeevs Nog eentje! Inmiddels 102 studenten. Heb zo’n zin in dit jaar!

@xElynex Deze 3 daagjes waren zeker leuk! Veel gelachen super leuke groep. Heb best zin jn dit jaar:)) @ElsJvanDijk De studenten zijn terug uit het klooster en bevolken nu het EH-gebouw. Hè, hè, we kunnen nu weer heerlijk aan het werk. Het bruist weer.

@KeesHend Wat zou NL mooi worden als de @EHAmersfoort verplicht zou zijn ;-) @DianeOostindie Voor SLB van het @ghzwolle mag ik de ervaringen met mijn vorige school beschrijven dat lukt me want het @EHAmersfoort was geweldig &leerzaam!

Bekijk ook filmpjes op youtube.nl/EHAmersfoort Wij zijn ook actief op andere social media.

Raad van Advies: Drs. G.J.A. Toonen (Sommelsdijk) Drs. L. van Hoorn (Hoevelaken) Dr. R.J.A. Doornenbal (Ede) Prof. dr. R. Kuiper (Barneveld) Dr. H.A. Bakker (Ede) Dr. C.P. Polderman (Middelburg) Drs. H.R. Schaafsma (Kampen) Ing. E. de Kam (Driebergen) Dhr. A. Lock (Amersfoort) Drs. G.J.M. Segers (Hoogland) Dhr. J.H. Slot (Amersfoort) Evangelische Hogeschool Postbus 957 | 3800 AZ Amersfoort bezoekadres: Drentsestraat 1 Tel. (033) 4604000 Fax (033) 4604009 E-mail: [email protected] | www.eh.nl Adreswijzigingen: via www.eh.nl Advertenties: [email protected] De EH is ongesubsidieerd en volledig afhankelijk van giften. Giftrekening: NL40 ABNA 0448 3610 00 t.n.v. EH Amersfoort. EH-Magazine, jaargang 37 nummer 2 ISSN: 2213-199x

@


4

Entree door drs. Els J. van Dijk

Feilloos

entree

A

fgelopen zomer heb ik een aantal weken doorgebracht op een waddeneiland. Heerlijk was dat. In de tuin speelde een roodborstje. Zo’n lieflijk vogeltje is dat. Maar in september begint het mannetje zijn territorium af te bakenen. Dan is zijn melodieuze zang niet langer uiting van het feit hoe blij hij is, maar voornamelijk bedoeld om zijn rivalen weg te jagen. Het lieflijke vogeltje wordt dan een felle rakker. Een onderzoeker heeft eens een opgezet roodborstje in het territorium van een levend paartje neergezet. De levende roodborstjes gaven eerst een show waarbij zij dreigend hun rode borst lieten zien en daarna gingen ze de dode vogel zo agressief te lijf dat hij een keer onthoofd werd en een andere keer totaal vernield.

Zelfs vogels die in kolonies broeden, vertonen territorium gedrag. Op hetzelfde waddeneiland zag ik binnendijks een grote kolonie sterns. Je kon al van verre het geroep dat bij hun territoriumgedrag hoort, horen. Zodra het eb werd op het wad gingen zij buitendijks fourageren en wisten zij weer terug feilloos hun jongen tussen al die honderden andere vogels te vinden. Wonderbaarlijk! Nu is de noordse stern al een groot wonder op zich; zij zijn de kampioenen van de trekvogels. Zij trekken tot aan de zuidpool om te overwinteren en in het voorjaar trekken ze weer terug naar hun broedgebieden, o.a. in het Noordzeegebied. Een jonge noordse stern die in de zomer van 2011 een zendertje op kreeg, vloog in 273 dagen maar liefst 90.000 km.! En dat voor een vogeltje van ca. 100 gram. Als je bedenkt dat deze vogeltjes 30 jaar kunnen worden en elk jaar zo’n reis maken, vliegt hij mogelijk meer dan 2,7 miljoen kilometer in zijn leven. Hoe krijgt de Schepper het bedacht! Nu gaat het er mij niet om, om nu een biologielesje te geven, maar om de combinatie van in een kolonie leven en territorium te bewaren. Daar hebben wij en onze studenten ook mee van doen. Sterker nog, we hebben beide vormen nodig om tot ons recht te komen. Want let maar op: als de dreiging van de massacultuur die ons omringt te groot wordt, kan onze privacy en eigenheid aangetast worden. De pijlen waarmee satan strooit: lawaai, haast en menigte, zijn overal om ons heen. Zeker jongeren zijn op dit punt heel kwetsbaar. Zij lijken soms te bezwijken onder de druk van wat iedereen doet en de ideeën die hen via moderne media opgedrongen worden. Dan verliezen zij meer en meer de kans om de unieke persoonlijkheid te ontwikkelen waarmee God hen geschapen heeft. Daarom ben ik zo blij met de nieuwe groep studenten die God aan ons heeft toevertrouwd. We mogen hen leren met andere ogen te kijken dan deze wereld doet en hen leiden naar het liefdevolle Vaderhart van God. De God die al Zijn kinderen feilloos weet te vinden!

5

Daarnaast zijn mensen ook geschapen als sociale wezens. We hebben anderen nodig om onszelf te worden. We hebben het nodig veilig opgenomen te worden in een bemoedigende maar ook corrigerende gemeenschap. Waar leidinggevenden jongeren stimuleren en vertegenwoordigers van hun hemelse Vader zijn. Het is mijn diepe wens dat we als EH ook dit jaar een dergelijke gemeenschap mogen zijn. Om zo jongeren te leren koersvast in het leven te staan. Want ook dat is de les die bovengenoemde vogels ons geven: gaan en volhouden. Nooit opgeven. Het volgende verhaal is in dit verband veelzeggend. Een hoogleraar sociologie stuurde zijn studenten erop uit om in de sloppenwijken van Baltimore van tweehonderd jongens het levensverhaal op te tekenen én bij elk van deze jongens een toekomstvoorspelling te geven. In alle gevallen luidde het oordeel van de studenten: ‘Word niks met hem. Geen schijn van kans.’ Vijfentwintig jaar later stuitte een andere hoogleraar op de gegevens van dit oude onderzoek. En hij gaf zijn studenten opdracht een vervolgonderzoek te doen. Wat bleek? 10% van de 200 jongens bleek met onbekende bestemming vertrokken of overleden te zijn, maar van de resterende 180 waren er 176 meer dan gemiddeld succesvol in het leven en werkzaam als advocaat, arts of zakenman. De hoogleraar was verbijsterd en besloot de zaak verder te onderzoeken. Gelukkig woonden alle betrokkenen in de buurt, zodat hij iedereen kon bevragen naar de oorzaak van het succes. In alle gevallen was het antwoord: ‘Dat komt door een onderwijzeres die ik gehad heb.’ Die onderwijzeres was nog in leven en de hoogleraar besloot haar op te zoeken. Hij vroeg de oude maar nog krasse vrouw welke toverkracht zij had gebruikt om deze jongens uit de sloppenwijk de weg naar een geslaagd leven te wijzen. De ogen van de onderwijzeres begonnen te glinsteren en om haar lippen speelde een zachte glimlach. ‘Zo moeilijk was het helemaal niet,’ zei ze. ‘Ik hield gewoon van die jongens.’

Drs. Els J. van Dijk is directeur van de EH. Volg haar op twitter via @ElsJvanDijk.

We hebben anderen nodig om onszelf te worden.

De liefde bestaat grotendeels uit geloof en hoop.


6

door Dirk van Schepen MA

Christenen als

Van waarheid naar betekenis

7

Soms lijkt het er op dat christenen het geloof hebben gereduceerd tot een heilsweg naar de hemel en dat daarmee de wereld en onze roeping in deze wereld van weinig waarde meer is. Wat zijn de oorzaken van deze matheid? Hoe kunnen we een geïnspireerd christelijk leven leiden? Hoe kunnen wij het evangelie betekenis geven in onze omgeving? Volgens mij ligt de eerste oorzaak van de schijnbare matheid in het feit dat we het geloof hebben teruggebracht tot het aanhangen van een bepaalde verzameling uitspraken. Veel christenen zien het geloof enkel als het onderschrijven van een bepaalde formule, die onze eigen positie in het hiernamaals veilig stelt. Het gevaar hiervan is dat het dan enkel gaat om het aannemen van bepaalde cognitieve uitspraken, en dat daarmee het leven buiten zicht blijft. Laten we er ons van bewust zijn dat we als christenen de waarheid niet bezitten, maar er in wandelen. Een tweede oorzaak ligt in het feit dat wij de relevantie van het geloof reduceren tot het hiernamaals. Deze wereld zien we slechts als voorportaal tot de eeuwigheid. Het leven hier op aarde heeft voor veel gelovigen alleen zin als plaats waar je wel of niet je eeuwigheidpositie veilig stelt. Als

steeds maakt. Van stoommachines tot politieke systemen tot stoelen. Maar daarnaast betekent dat ook hoe wij de wereld verklaren, in de zin van “wat wij ergens van maken”. Het gaat om de betekenis die wij ergens aan geven. We willen de wereld en de mens begrijpen; er de betekenis van onderzoeken. Cultuur zorgt ervoor dat wij bepaalde handelingen kunnen doen en keuzes kunnen maken. Cultuur maken geeft nieuwe mogelijkheden en verandert daarmee de wereld. Denk bijvoorbeeld aan de grote veranderingen die de wereld ondergaat vanwege internet.

christenen zich op deze wijze beperken, doen ze het christelijk geloof tekort. Het kruis is het beginpunt, onmisbaar, maar het is niet het eindpunt. Het kruis is het begin van onze weg achter Christus aan, een levensweg op deze aarde.

werkelijkheid. Het scheppingsperspectief is nodig om zicht te krijgen op onze aardse roeping. Het feit dat God deze wereld heeft gemaakt, geeft waarde aan deze wereld. God benoemt zijn schepping als goed, waardevol. Als een van de scheppingsdaden creëert God de mens, naar Zijn evenbeeld. God is relationeel en Hij creëert. Mensen, naar Zijn evenbeeld, zijn dus ook relationeel en creatief. In Genesis 2 roept God Adam bij zich en laat alle dieren voorbijtrekken. Adam mag de dieren een naam geven. Dit is geen quiz, waarbij Adam moet raden naar de naam die God al lang heeft

Scheppingsperspectief Om als christen cultuur te maken hebben we een scheppingsperspectief nodig. Natuurlijk hebben christenen ook een hemels perspectief, maar het christelijke leven begint op deze geschapen

cultuurmakers Cultuur maken Als christenen zijn wij geroepen om een geïnspireerd christelijk leven te leiden. Net als de eerst geschapen mens, Adam, zijn wij geroepen tot cultuur maken. Daarmee bedoel ik in de eerste plaats alles wat de mens heeft gemaakt en nog


8

bedacht. Nee, Adam wordt uitgenodigd de dieren, vanuit zijn perspectief te benoemen. God geeft ruimte om de wereld mee te scheppen, om betekenis te geven. En God geeft Adam de opdracht deze wereld te beheren. Adam krijgt een cultuurmandaat om de door God gegeven wereld te onderhouden, te ordenen en te cultiveren. En dat is nog steeds onze roeping. Onderdeel van het scheppingsverhaal is ook de zondeval. Als mensen dingen maken, dan gaat het vaak verkeerd. Zo hechten Adam en Eva onterecht betekenis aan het woord van de slang. Het eerste dat de mens maakt is vervolgens een bedekking van bladeren. En dan zien we dat God ingrijpt in deze wereld, in de menselijke cultuur. Hij verbetert hun culturele goed met klederen van dierenhuiden. De Bijbel getuigt van het veelvuldig ingrijpen van God in onze wereld. God laat deze wereld niet los, maar handelt in ons bestaan en Hij doet dat scheppingsmatig: door mensen, processen en producten heen. Op het hoogtepunt van de geschiedenis komt God zelf naar deze aarde, omdat Hij de wereld liefheeft. Wij mogen deze wereld niet voor waardeloos verklaren, als God zelf van deze wereld houdt.

De wereld is nooit af, en elke generatie is verantwoordelijk voor haar deel van de geschiedenis.

“Ik zie het als bijzonder waardevol dat EH-studenten gevormd worden tot een soort van grensgangers. Het is onze uitdaging hen inzicht te geven in de betekenis van Gods Koninkrijk, zodat ze vandaaruit midden in deze wereld kunnen staan en daar verschil maken.”

Dirk van Schepen MA is onderwijscoördinator GPW en docent aan de CHE, en als docent Filosofie verbonden aan de EH.

Beheren en creëren De vraag is nu op welke manier we als christenen, als cultuurmakers, ons dienen te verhouden tot de cultuur. Daarbij kunnen we overigens niet spreken over dé cultuur. Een cultuur kent diverse facetten, is complex en aan verandering onderhevig. De verhouding tussen dé cultuur en dé kerk is dus moeilijk aan te geven. Voor mij zijn er twee houdingen die wij als cultuurmakers mogen aannemen: beheren en creëren. Vanuit onze roeping om te beheren moeten we weten wat goed en waardevol is. Daarvoor is het nodig dat we de waarde van culturele goederen kennen. We moeten op waarde schatten waar onze voorouders hun leven aan hebben gewijd en er zorg voor dragen dat wat vandaag waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen. In onze roeping om te creëren maken we nieuwe handelingsmogelijkheden. De wereld is nooit af, en elke generatie is verantwoordelijk voor haar deel van de geschiedenis. We moeten ons daarbij realiseren dat culturen niet veranderen doordat bepaalde mensen er kritiek op uiten, maar doordat

er een alternatief wordt geboden. De enige echte manier om een cultuur te veranderen, is er meer van te maken (aldus Andy Crouch, in zijn boek Culture Making). Nu zult u wellicht zeggen dat dit niet alleen voor gelovigen geldt, maar ook voor ongelovigen. Ik ben dit met u eens. Deze overeenkomst is ook niet verwonderlijk, omdat wij allen van Adam afstammen. Alle mensen zijn geschapen naar het beeld van God, niet slechts christenen. Het verschil ligt, hoe kan het ook anders, in het kennen van Jezus. Zijn leven, sterven en opstaan maakt verschil. Het is deze tweede Adam die voor een herschepping zorgt. Volgelingen van Christus zijn herschapen cultuurmakers, en dat maakt minstens op drie manieren verschil.

Betekenisgevers Het eerste waarin christenen anders zijn, is dat wij betekenisgevers zijn. Elk mens is voor ons van betekenis omdat iedereen naar Gods evenbeeld is geschapen. Het feit dat God ons heeft gewild, geeft betekenis aan het bestaan. Meer specifiek betekent dit dat het christenen wordt opgedragen oog te hebben voor het nietige, dat we omzien naar dat wat in de ogen van de wereld van weinig betekenis is. Jezus roept ons op van betekenis te zijn voor weduwen, armen, gevangen, zieke, zoekende en zondige mensen. Het is alsof God deze mensen aan ons toont en, net als bij Adam, aan ons vraagt: geven jullie hen een naam. Laten jullie hen van betekenis zijn. Zorg ervoor dat je voor hun van betekenis bent. Mensen die voor deze wereld niet van betekenis zijn, moeten wij van betekenis maken, zij moeten voor ons van betekenis zijn.

Moedig Het tweede onderscheid is dat wij moedige cultuurmakers behoren te zijn. Een christen hoeft niet over zijn reputatie, over zijn eigen naam in te zitten, immers, wij weten ons geborgen in Gods hand. Wij weten dat niets ons kan scheiden van Zijn liefde. Hier is het hemels perspectief op zijn plek. Omdat we ons gered weten voor de eeuwigheid, kunnen we anders in deze wereld staan, moediger. Maar wat betekent het dan dat wij als moedige cultuurmakers achter Christus aan gaan? Bij een vergelijking tussen Jezus en de Farizeeën is het meest fundamentele verschil dat de Farizeeën een moraal van uitsluiting hadden, en Jezus een moraal van omarming. Het voornaamste doel van een Farizeeër was om zuiver te blijven, om te waken voor besmetting. Typerend voor Christus is nu juist dat Hij mensen niet angstig weert, maar dat Hij mensen opzoekt waar ze zijn. Al die mensen waarvan het Oude Testament zegt dat ze onrein zijn, zoekt

[ Advertenties ]

Heilig vuur Christus op. En “Daarbij wordt Hij niet onrein door het contact met mensen, maar zij worden rein door het contact met Hem!” (Zie Hetty Lalleman, in Van Levensbelang.) Wie beïnvloedt nu eigenlijk wie? Moedige christenen zijn zij die vieze handen durven maken, die zich medeverantwoordelijk weten voor de cultuur. Die niet als de beste stuurlui aan wal hun waarheid staan te verkondigen, maar die aan boord stappen, en zo van betekenis proberen te zijn, hoe moeilijk dat ook is. Niet om ons eigen belang veilig te stellen, maar omwille van de ander.

Eerlijker Ten slotte noem ik als derde verschil dat we eerlijker zouden moeten zijn. Wij leven in een gevallen schepping, en wij zijn gevallen mensen. Christenen realiseren zich dat we hier op aarde geen paradijs zullen bouwen. Dat geeft rust en ontspanning, en het maakt ons alert op leringen die claimen dat we dat wel kunnen. De vorige eeuw heeft wat dat betreft laten zien waar onze menselijke projecten toe kunnen leiden. Een waar gezegde luidt dat we op moeten passen voor wereldverbeteraars, omdat zij de ware betekenis van zonde nog niet hebben leren kennen. Christenen moeten ook eerlijk zijn over zichzelf. Maar al te snel maken we onderscheid tussen de goeieriken (dat zijn wij) en de slechteriken (de ongelovigen). Ook daarin toont de werkelijkheid zich weerbarstiger. Ook de kerk heeft met regelmaat genade nodig. Maar hoewel we dé wereld niet zullen verbeteren, kunnen we wel levens van individuele mensen verbeteren. Voor de onderdrukte die wordt bevrijd of de hongerige die wordt gevoed is de wereld verbeterd. En als we één iemand helpen, helpen we de wereld. Laten we niet geringschatten wat God kan laten groeien uit mosterdzaadjes. God is aan het werk in de wereld waarin u en ik vanmorgen wakker zijn geworden. God nodigt ons uit om wat van deze wereld te maken, om Zijn werk mee te maken. Gods Geest laat Zijn waarheid in elke cultuur, tijd en plaats van betekenis zijn. Als christen stellen wij ons gehele leven ten dienste van God, en het christelijk geloof is relevant voor alle aspecten van ons bestaan, ons gezin, ons werk, onze hobby’s, onze vriendschappen, etc. Gods plan met ons leven is geen vlucht uit de wereld, maar een betekenisvol leven in deze wereld.

Mensen die voor deze wereld niet van betekenis zijn, moeten wij van betekenis maken.

Jongeren leren geloven, hopen en liefhebben Corjan Matsinger Het geloof van jongeren lijkt soms niet meer dan een smeulend kampvuurtje. Wat kun je als ouder of als jeugdwerker doen om die kleine geloofsvlam aan te wakkeren? Corjan Matsinger deelt in Heilig vuur negen inzichten rond jongerenwerk, die hij heeft opgedaan als jeugdwerker voor Youth for Christ. Praktische inzichten die iedereen met hart voor jongeren, zullen inspireren. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met vragen voor een groepsgesprek of zelfstudie.

144 pagina’s, €13,90

De pers over zijn eerdere boek Heilige grond: ‘Een mooi en sterk onderbouwd boek’ (CV Koers)

Buijten & Schipperheijn Motief www.buijten-motief.nl – in de boekwinkel

De stilte van God Reinier Sonneveld • Waarom voelt God soms zo ver weg? • Waarom is geloven niet wat makkelijker? • Waarom verliezen zo veel mensen hun geloof? Reinier Sonneveld heeft zelf lang geworsteld met zijn geloof. Veel mensen in zijn omgeving hebben de kerk verlaten. In dit boek, De stilte van God, zoekt hij naar de oorzaken daarvan. Maar ook of er iets aan te doen valt. Kan God terugkomen in je leven?

384 pagina’s, € 17,90

De stilte van God is een diepgravend maar toegankelijk boek. Achterin staan handleidingen voor groepsgesprekken. De pers over De stilte van God: • Het daagt mij uit om mijn vragen niet opzij te drukken. Spannend maar ook heel verrijkend. (Friesch Dagblad) • Een eigentijdse profeet,’ (ND)

Buijten & Schipperheijn Motief www.buijten-motief.nl – in de boekwinkel


10

2

Oktober 201

kingen bermatiebespre Tijdens de fo basisbeurs en VVD dat de dA Pv n te ui sl wordt or studenten vanaf 2014 vo n komt er plaats daarva afgeschaft. In volledige l waarbij het een leenstelse etaald. worden terugb t oe m ag dr be hun studie ogen tijdens Studenten m ven geld ge rentetarie tegen gunsti n opleiding ten dat na hu lenen en moe aan de staat. terugbetalen

Januari 2013 December 2012 Er wordt gezocht naar een alternatief onderwijsprogramma voor jongeren die graag het EH-Basisjaar willen volgen, maar die vanwege het leenstelsel en de financiële consequenties daarvan, daar nu niet voor (kunnen) kiezen.

November 2012 Bij een inventarisat ie onder eindexamenkandidaten blijkt dat zij die een tussenjaar overwogen daar vanwege de mogelijk e invoering van het leenstelsel vana f zien. Decanen van middelbare scho len bevestigen deze conclusie.

Februari 2013 er online-petitie ov EH initieert een rvo (christelijke) `Het belang van elt rwijs’ en verzam ming in het onde ndtekeningen op daarnaast ook ha tos in Utrecht. In de Wegwijsbeur jna en en drie wek bi taal worden binn d. el ningen verzam 9.000 handteke

Contouren van het alternatief onderwijsprogramma worden verder uitgewerkt tot een evenwichtige opleiding.

11

13

Maart 20

n Michel amerlede K n a a t ig rhand nUnie) en De EH ove b (Christe lo S e n. ri A ), tekeninge Rog (CDA ) de hand P G (S – p o tr sch g: EH-X a Roelof Bis e opleidin w u ie n a rt tee rsusja r EH presen over het cu id re p rs e e den v 10 weeken persoonlijk erusting, to fs o lo r e cultuu en waarbij g ëntatie op ri o n g e g n e opleidin ontwikkeli l staan. D a a tr n ce ij n pp et ee maatscha binatie m en in com lg o v te n e e it ivers it. is alle an hbo/un a ie d tu s reguliere

April 2013

Naar aanle iding van de petitie stelt kame rlid Carola Schouten Kamervra gen m.b.t . h e t leenstelsel en de p ositie van tu s senjaren. Minister B ussemake r g e eft aan dat ze het gesprek a angaat m instanties et die een tu ssenjaar aanbieden .

Juni 2013 De EH heeft de drempel van 25 inschrijvingen gehaald en heeft daarmee net genoeg studenten om te kunnen starten met het EH-Basisjaar. Kort daarna maakt de minister bekend dat de invoering van het leen stelsel met een jaar wordt uitgesteld. Belangstelling voor het EH-Basisjaar neemt toe, een forse toename van aanmeldingen blijft uit.

Mei 2013 De EH is – samen met haar achterban - druk bezig om aandacht te vragen voor het EHBasisjaar en EH-Xtra. De eerste berichten over een mogelijk uitstel van de invoering van het leenstelsel bereiken de EH. Het Nederlands Dagblad gaat op onderzoek en publiceert hierover een artikel. De minister zegt toe een brief naar de Kamer te sturen met een toelichting.

Juli 2013

Verwachting vo de komende or tijd:

en vlak voor Aanmeldingen trekken aan 50 studenten de zomervakantie hebben -Basisjaar. zich aangemeld voor het EH is er vooral ra Belangstelling voor EH-Xt een studie aan vanuit jongeren die reeds . Studenten die hbo of universiteit volgen voor EH-Xtra zich hadden ingeschreven sisjaar. -Ba EH kiezen alsnog voor het

Augustus 2013 Het aantal aanmeldingen is tijdens de en zomervakantie gestegen naar ruim 70 n. groeit verder aan tot 90 studente

September 2013 Op dinsdag 3 september beginnen 102 jongeren aan het 37e EH-Basisjaar. EH-Xtra kent te weinig aanmeldingen om doorgang te vinden.

Dit najaar moe t de minister duidelijkheid geven over ha ar voorgenom en plannen. Het lijkt er ec hter op dat zi j nog onvoldoende draa gvlak heeft om de plannen rond het leen stelsel door de Eerste Kamer te loodsen. Vo or ons en pote ntiële aankomende studen ten een span nende tijd. W weten dat op e positiepartije n (waaronder die ons zeer w zij elgezind zijn) zeer alert zijn op dit dossie r.

[ Advertenties ]

Theologie studeren doe je niet zomaar. Kies daarom voor de TUA! • • • • • • •

Bijbelgetrouw klimaat Gedegen wetenschappelijke scholing Grondig onderwijs in de klassieke talen Diversiteit en dynamiek Brede opleiding met diverse specialisaties Studeren in een gemeenschap Kleinschalig en persoonlijk

Iedere accountant laat u de cijfers zien, maar wie brengt uw toekomst in beeld? Veel MKB ondernemers hebben één ding gemeen; ze kijken allemaal vooruit. Naar de toekomst. En juist Lansigt accountants en belastingadviseurs brengt die helder voor u in beeld. De Lansigt adviseur geeft namelijk inzicht in de financiële en fiscale consequenties van uw beleid. Op basis van grondige interne en externe analyses. Vanuit zijn betrokkenheid, kennis en ervaring stippelt hij samen met u een langetermijnplan uit. Zo wordt uw droom werkelijkheid! Kijk daarom snel op www.lansigt.nl

tua.nl

Wilhelminapark 4 te Apeldoorn, 055-577 57 00, [email protected]

Alphen Alphen aan den aan Rijnden • Rijn Gouda • Ridderkerk • Nieuw Vennep •• Nieuw-Vennep Gouda

chedichtbij.nl

“De toekomst waar ik van droom, is op de CHE dichtbij gekomen” Wendy Klein, student Maatschappelijk Werk en Dienstverlening

Bekijk hier mijn droom en opleiding

Open Dag zaterdag

9 november 10.00 – 15.00 Nieuw

Wonen op de campus dicht bij de CHE

Droom eens hardop. Hoe ziet jouw toekomst eruit? Hoe denk jij je talenten te gaan gebruiken? Waar je ook van droomt, je toekomst kan binnenkort beginnen. Kom naar de Christelijke Hogeschool Ede (CHE) en verzeker je van persoonlijke begeleiding en uitdagend onderwijs. Dichtbij en ín de praktijk. Zo groei je in alle opzichten: als professional én als christen. En jij? Blijf niet dromen. Breng je toekomst dichtbij en kom naar de CHE!

DICHTBIJ

JEZELF

Bedrijfskunde MER • Human Resource Management • SPH • MWD • Leraar Basisonderwijs • Verpleegkunde Godsdienst Pastoraal Werk • Leraar Godsdienst/Levensbeschouwing • Journalistiek • Communicatie

WITh is

speciaal fris helder eerlijk

accountants in non-profit

WITh is dé non-profitaccountant voor goede doelen, stichtingen en verenigingen. Wilt u meer weten over WITh? We komen graag bij u langs voor een vrijblijvend gesprek.Of bezoek onze website: www.WIThaccountants.nl

Postbus 2150 • 2400 CD • Alphen aan den Rijn • T 0172 - 750175 E [email protected] • I www.WIThaccountants.nl WITh een initiatief van Lansigt en Hak & Baak heeft vestigingen in Alphen aan den Rijn, Gouda en Sliedrecht

uitgaven en activiteiten

EH.nl/uitgaven

EH.nl/agenda

7-3

Vrijdag 13 december 15.00-17.00 uur Voorlichtingsbijeenkomst EH.nl/voorlichting

Over jongeren wordt veel gezegd en geschreven. Vaak blijft men steken bij hun uiterlijk waarneembare gedrag en dat stemt niet altijd meteen hoopvol. Maar wat beweegt hen nu werkelijk? Zijn zij echt zo onverschillig en ongemotiveerd of is het juist onvermogen? Een schets van de jongerenwereld en een appel op volwassenen.

Drs. Els J. van Dijk

13-12

Donderdag 14 november 9.00-14.30 uur Open collegedag EH.nl/opencollegdag

‘De hunkerende generatie’ € 9,95 Een schets van de

De hunkerende generatie

14-11

jongerenwereld en appel op volwassenen

an Dijk

Drs. Els J.v

Auteur: drs. Els J. van Dijk De hunkerende generatie-omslag.indd 4

Vrijdag 7 maart 10.00-16.00 uur Studiekeuze event 2014 EH.nl/studiekeuzeevent

13-10-2011 16:09:38

€ 12,50

‘Velden vol diamanten’

Een verzameling van meer dan 35 columns Auteur: drs. Els J. van Dijk

Studiekeuze event 2014 Op vrijdag 7 maart vindt het Studiekeuze event 2014 plaats, een event waarop we via workshops en presentaties aandacht schenken aan alle vragen rondom studiekeuze, studeren en christen–zijn. Vragen als: Hoe maak je als christen een studiekeuze? Heeft je geloof echt te maken met je keuzes? Heb jij een roeping van God gekregen? Moeten we allemaal zendeling worden? Hoe gebruik je je talenten daarbij? Welke talenten heb jij? Waar ga je studeren? Hoe wil je christen-zijn in de studentenwereld? Wat zou jij kunnen betekenen voor medestudenten? Welke studentenverenigingen heb je? Waar staan ze voor? Ook maken de bezoekers kennis met het EH-Basisjaar en met allerlei christelijke studentenverenigingen.

[ Advertentie ]

Het tijdschrift dat de Bijbel actueel maakt Geloof, werk, gezin en samenleving Christen-zijn in deze tijd

Neem ee proefabon n nement!

5 nummer s voo r

€ 5,55

Iemand in uw omgeving die is

Met de juiste blik, zie je een hoopvolle toekomst EH-Traject

gestopt met zijn

Studiegids

studie? Vraag de studiegids aan van het Opleiding van 5 maanden

2014

EH

Evangelische Hogeschool Amersfoort

WORDEN WIE JE BENT

EHS133582_1 Studiegids traject.indd 1

11-09-13 11:13

EH-Traject. Kijk op eh.nl of bel naar (033) 460 4000.

13

0343 - 41 33 00 [email protected] www.zoeklicht.nl/word-abonnee


14

door drs. Els J. van Dijk

Kansen in een digitaal tijdperk

15

We leven in het digitale tijdperk en de vele media waarvan we gebruik kunnen maken, zijn in vele opzichten reuze handig. Maar inmiddels zijn we ook wel zover – en onderzoeken bevestigen dat – dat het wat al te naïef is om te denken dat zij ons alleen maar sneller, slimmer en socialer maken. De media waarover wij beschikken vergroten onze mogelijkheden, maar soms amputeren ze ook bepaalde vermogens, waardoor we niet (meer) toekomen aan de mens zoals God ons bedoeld heeft. Wat (onderzoeks)gegevens op een rij:

Gevoelens versus argumenten Bij sociale media zijn geen argumenten nodig, maar gevoelens. ‘Vind ik leuk’ komt in de plaats van ‘dat is waar’. Het gaat niet om logica, argumentatie of principes, maar de woorden ‘lekker’, ‘leuk’ en ‘fijn’ bepalen of iemand al dan niet een keuze maakt en ergens voor gaat. Het gaat om snelle intuïties in plaats van doordacht plannen. Dit dringt nu zelfs door tot in de wetenschap. De kwalificatie ‘meest gedownload’ bepaalt het gezag van een publicatie. Voordat Facebook vier jaar geleden de like button (vind ik leuk!) introduceerde is daar waarschijnlijk goed over nagedacht. Het is denk ik niet voor niets dat er geen important button of een difficult but interesting-knop is. Immers: kwalificaties als ‘belangrijk’ of ‘moeilijk’ vragen om argumenten en discussie. Je moet weten waarom iets belangrijk of moeilijk is. Bij ‘leuk’ zijn argumenten niet nodig, daar gaat het om een gevoel. Colleges moeten vooral ‘leuk’ worden gevonden. Studenttevredenheid is inmiddels een belangrijk criterium bij het meten van de kwaliteit van universiteiten en opleidingen. Docenten zijn steeds meer geneigd hun klanten te pleasen, om een goed cijfer te krijgen

Moeilijk

Dat is waar

in de evaluatie. Maar oordelen als ‘leuk’ hebben geen relevantie voor (wetenschappelijk) onderwijs. ‘Moeilijk’, ‘ uitdagend’, ‘interessant’ of ‘leerzaam’ zijn echter geen oordelen die je kunt geven met een druk op de knop. Kennis vraagt naar tijd en moet beklijven. Vaak weet je pas na jaren wie je goede docenten waren en van wie je veel hebt geleerd. Leren doet soms zelfs een beetje pijn en is soms helemaal niet leuk.

Herbedrading Greenfield, neurowetenschapper aan de universiteit van Oxford waarschuwt voor overdreven gebruik van social media door jonge kinderen. Ze zouden een obsessieve persoonlijkheid, slechte zelfbeheersing en een korte aandachtsspanne riskeren. Greenfield vreest dat afhankelijkheid van de virtuele wereld (computers, games, smartphones e.d.) tot een herbedrading van de hersenen leidt en volwassenen zal opleveren die minder goed overweg kunnen met de werkelijkheid. Het menselijk brein wordt beïnvloed door de omgeving. Een stimulerend milieu is dan ook noodzakelijk om op te groeien en zich goed te ont-

Het gaat om snelle intuïties in plaats van doordacht plannen.


16

wikkelen. Je leven voor het scherm spenderen i.p.v. te spelen met leeftijdgenoten, zou jonge kinderen verhinderen om emotionele en sociale vaardigheden aan te leren. Zij hekelt het belang van populariteit en invloed op sociaal netwerksites zoals Twitter en Facebook. Ze gelooft dat daardoor een generatie is ontstaan die voortdurend hunkert naar feedback en zij waarschuwt voor narcisme en een gebrek aan eigenwaarde, ‘want je zal altijd iemand vinden die beter of mooier is dan jezelf.’ Een identiteit die gevormd wordt door het virtuele en het verlangen van vluchtige commentaren van derden, maakt mensen minder weerbaar voor de echte wereld.

Het is helemaal niet waar dat multitasken zo knap en goed is en getuigt van een hoge intelligentie en flexibiliteit. Je doet wel veel tegelijk, maar met de diepgang van een bierviltje. Meer informatie hebben is iets heel anders dan informatie begrijpen en onthouden. Over informatie beschikken is bovendien iets anders dan het bezit van kennis. Weten veronderstelt denken. Over informatie beschikken betekent dat je zoekmechanismen moet kunnen hanteren en dat is een heel andere vaardigheid. Iets opzoeken is echt iets heel anders dan zelf iets weten. Het gebruik van internet en het scrollen met de muis of het vegen over de iPad, leert dat je informatie scant; heb ik hier iets aan, gaat dit ergens over – en zo niet,

Een stimulerend milieu is dan ook noodzakelijk om op te groeien en zich goed te ontwikkelen. Het is belangrijk dat kinderen vroeg leren hoe ze onder meer lichamelijk en oogcontact kunnen leggen of lichaamstaal kunnen interpreteren – iets wat moeilijk te ontdekken valt achter een beeldscherm. Hoogleraar Sherry Turkle geloofde vijftien jaar geleden nog dat het digitale tijdperk bevrijdend zou kunnen zijn: op internet kun je je eigen identiteit bepalen. Zij beschrijft nu echter dat tieners en twintigers zich juist opgesloten voelen in hun Facebookprofiel of op Twitter. Ze proberen weer ‘authentiek te worden maar velen hebben de moed eigenlijk al opgegeven. Ze durven elkaar nauwelijks op te bellen, want telefoneren is zo confronterend, zo echt.’

Meer dan middelen Moderne media zijn meer dan middelen die ons ter beschikking staan. Als wij er veel mee werken, hebben zij invloed op ons functioneren en denken. Dat stelt Nicholas Carr, deskundige op het terrein van moderne media en het menselijk brein. Enkele jaren geleden merkte hij dat hij in zijn denken anders begon te functioneren. Hij kon zich slecht concentreren en was snel afgeleid. Het viel hem op dat hij zich permanent gedroeg alsof hij achter de computer zat. Hij was onrustig en had in zijn hoofd steeds een bepaalde honger naar nieuwe informatie.

dan scroll/veeg je verder. Het zich eigen maken van kennis en het verbinden daarvan met al aanwezige wijsheid, is iets heel anders dan het herkennen van informatie. Het zou weleens zo kunnen zijn dat op termijn de veelgebruikers van internet en de multitaskers hun creativiteit dreigen te verliezen, hun probleemoplossend vermogen, het talent om conceptueel te kunnen denken en zich diep te concentreren op een moeilijke tekst. The New York Times heeft een serie gehad over Your Brain on Computers. Daarin leggen neurologen uit hoe het gebruik van computers, iPhones en iPads de aandachtsspanne schrikbarend korter maakt. Intelligente twintigers falen in hun studie, zijn niet meer in staat een boek uit te lezen. De meest recente publicatie van de eerder genoemde Carr bevestigt dit: in ‘Het ondiepe’ constateert hij dat hij geen dikke boeken meer kan lezen doordat internet zijn hersenen aantast. Door in toenemende mate online te leven, kunnen we niet meer diep en grondig denken en verliezen we snel onze concentratie bij het lezen van dikke boeken. De Amerikaanse auteur Tony Reinke schreef een beknopt boekje over de kunst van het lezen. Ook hij stelt dat internetlezers gewend zijn aan het snel en vluchtig lezen van zeer veel teksten. Hij onderkent vier risico’s die daaraan kleven:

Uitdagend 1. De lezer streeft geen omvattend begrip na, maar kijkt vluchtig naar tekstfragmenten; 2. De lezer wordt niet zelf aan het denken gezet, maar reageert op wat hij ziet; 3. De lezer begint niet een proces van langzaam en grondig wijsheid vergaren, maar maakt slim gebruik van de informatieovervloed 4. De lezer doet indrukken op met het hoofd, in plaats van dat hij zich verheugt met het hart.

Wat nu? Moeten we nu gaan somberen? Nee, absoluut niet. We moeten ons realiseren dat wij deze wereld niet kunnen veranderen maar dat wij wel de kans kunnen grijpen om met jongeren te realiseren waar zij naar verlangen: echtheid, verbondenheid, gemeenschap, relatie en van daaruit bezig met zingeving, verdieping, inleiden in betekenissen, bieden van vergezichten. Als wij op onze hogeschool beginnen met een nieuwe lichting studenten, trekken we ons eerst terug in een conferentiecentrum, in het gebouw van een voormalig klooster. In ons programma proberen we dan twee dingen te doen: het opwekken van een verlangen naar God en een leven met en voor Hem, en ten tweede het organiseren van stilte en een prikkelarme omgeving. Mobieltjes weg/uit, stille tijd, concentratie op het Woord van God. Voor veel studenten is dit nieuw en onbekend, maar toch hakken die dagen erin. We hebben de stilte nodig om te kunnen luisteren naar wat God te zeggen heeft. Een Bijbeltekst is niet maar een van de vele fragmenten van informatie die dagelijks passeren, maar is de boodschap van de levende God die tot ons persoonlijk spreekt. En we moeten bewust de tijd, de ruimte en de stilte organiseren om dat tot ons door te laten dringen. Onze grote tegenstander kent drie belangrijke wapens. Lawaai, haast en menigte. Daarom vind ik het mooi als ik van een student het volgende mag lezen: ‘Stilte is van essentieel belang. Ik heb mogen leren dat stilte belangrijk is om contact met God te maken, om je niet te laten vullen door de waan van de dag.’ Precies! Alleen de woorden die door het zwijgen en de stilte zijn heengegaan, kunnen veelzeggend zijn.

[ Advertenties ]

Donatus verzekert vert ro uwd Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals catechese-lokalen, doopvonten,

kanselbijbels

en

orgels.

Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg om uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen…

www.donatus.nl tel. 073 - 5221700

Wat ga jij doen rond oud-en-nieuw? Ga van 27 dec tot 5 jan 2014 naar Birmingham!

“This outreach helped me to feel more prepared to talk with people when I am back in Holland”

Begin je nieuwe jaar goed met een levensveranderende internationale zendingsreis rond oud-en-nieuw. 17 jaar of ouder? Ga voor € 465,- (incl. vlucht, eten en accommodatie) mee naar Engeland. E-mail [email protected] voor meer info en aanmelden.

Deze advertentieruimte is beschikbaar gesteld door www.isoduct.com. Een volgende keer uw advertentie hier? Mail naar [email protected]

[ Advertenties ]

édere Vooreiider l

Bill Hybels

w i j s • h e i d [voor leiders] Belangrijke Principes Belicht

Als er iets is wat een leider nodig heeft, is het wijsheid. Zien wat achter de dingen zit. Weten wat je moet doen. Bill Hybels is een leider die zijn leergierigheid nooit is kwijtgeraakt. Hij zuigt kennis op, overal waar hij haar kan vinden. Tijdens zijn bijna 35-jarig leiderschap van de Willow Creek Community Church – inmiddels een megakerk – heeft hij zich ontwikkeld tot een leider voor leiders. In plaats van zijn kennis en wijsheid in een strak gestructureerd betoog te gieten, heeft hij met dit boek gekozen voor een verzameling van 76 inspirerend uitgewerkte waarheden voor leiders.

19,95

Paperback, 224 pag, ISBN: 978-90-6067-426-0

w w w. g i d e o n b o e k e n . n l

Gideonboeken zijn te koop bij de (christelijke) boekwinkel en bij Uitgeverij Gideon Uitgeverij Gideon, Dorpsweg 3, 4223 NA, Hoornaar – 0183-581696 – [email protected] – www.gideonboeken.nl

GIDEON

CLC verspreidt het evangelie door christelijke boeken en media. Koop Bijbels, boeken, muziek en films bij CLC. Daarmee steunt u wereldwijde lectuurzending in 55 landen.

Amsterdam, Apeldoorn & webshop

www.clcnl.org

19

In memoriam

drs. N.C. (Nico) van Velzen

Op 26 juli overleed plotseling oud-EH directeur drs. N.C. (Nico) van Velzen. Lange tijd is hij directeur geweest van het Basisjaar. In die tijd hadden de diverse opleidingen van de EH (journalistiek, MO-opleidingen en het EH-Basisjaar) nog een eigen directeur. We hebben Nico van Velzen leren kennen als een man met passie voor onderwijs en studenten. Een onderwijzer in de oude en goede zin van het woord. Hij was ontzettend belezen en citeerde tijdens colleges dan ook met het grootste gemak geweldige citaten en wijsheden van grote denkers van alle tijden. Voor studenten was hij een inspirerend mens en voor de EH de juiste man

op de juiste plaats. Nico wist in de diversiteit van de EH-gemeenschap bruggen te bouwen en een samenbindende rol te vervullen. Dat bleek ook als hij zijn geliefde vak ‘kerkelijke kaart’ doceerde. Op zijn onnavolgbare manier wist hij studenten liefde en respect voor hun eigen kerkelijke achtergrond mee te geven maar ook erkenning en waardering voor de achtergrond van anderen. Nico overleed op de leeftijd van 77 jaar. We zien in grote dankbaarheid op zijn leven terug en wensen zijn vrouw en kinderen alles wat nodig is in dit verlies.

Foto RD, Henk Visscher

ZICHTBAAR EH Door Pieter van den Berg, Student EH-Basisjaar 1999 /2000

Vervolgstudie: Marketing management Huidige functie: Algemeen directeur PM Bikes en 12GO Biking Het is inmiddels meer dan 10 jaar geleden, dus het ligt niet helemaal vers in het geheugen. Ik was in ieder geval net klaar met de havo en had geen zicht op welke vervolgopleiding ik wilde kiezen. Over een studie en mijn toekomst was ik in die tijd eigenlijk ook niet veel mee bezig. De wens om ooit een eigen bedrijf te hebben was hoogstens ergens op de achtergrond vaag aanwezig. Door de positieve verhalen van verschillende oud-studenten in mijn omgeving besloot ik om het Basisjaar te gaan doen. Bovendien, en niet geheel onbelangrijk, mijn ouders stimuleerden deze keuze.

Het denken in hokjes en vakjes kwam eigenlijk niet voor. Er was respect voor elkaar.

EH-Basisjaar Eénjarige opleiding

EH-Traject

Opleiding van 5 maanden

Wat ik me nog heel goed weet te herinneren was de overgang van mijn reformatorische middelbare school naar de EH. Ik maakte kennis met een totaal nieuwe manier van naar ‘school’ gaan. De omgang met elkaar was op een heel ander niveau: het was allemaal veel persoonlijker, er waren `echte gesprekken’ en `echte Bijbelstudies’. Er was openheid tussen de studenten en docenten, die uit allerlei kerken en genootschappen kwamen. Ik leerde van andere inzichten, ideeën en denkwijzen. Ik volgde het EH-Basisjaar in de periode dat er werd gevreesd voor de millenniumbug. Ook daarover (en over de verschillende theorieën met betrekking tot de eindtijd) werd op de EH gesproken. Door deze gesprekken, door de colleges en het contact met je mentor word je enorm gevormd. Mijn eigen geloof groeide en werd sterker. Het denken in hokjes en vakjes kwam er eigenlijk niet voor. Er was respect voor elkaar. De gezamenlijk opening van een nieuwe week was altijd een goed moment. De uiteindelijke keuze voor een vervolgstudie is eigenlijk heel snel gegaan. Een vriend van mij ging Marketing Management studeren in Rotterdam, een studie die je in drie jaar in plaats van vier jaar

EH-Cursussen

Cursussen voor volwassenen

EH-Symposia

kon doen. Je haalde (destijds) dan 3 x 56 studiepunten in plaats van 4 x 42 punten. Bovendien sloot de opleiding aan bij mijn interesses vanwege de keuzemogelijkheden en interessante vakken. Op dit moment heb ik samen met twee compagnons twee bedrijven in fietsen. We hebben een groothandel en een grote winkel met website voor particulieren. Het geeft mij veel voldoening om vanuit het niets iets op te bouwen. Iets waar je al je energie, ideeën en talenten in kwijt kan. Ik vind uitdaging en plezier in mijn werk erg belangrijk. We werken met ongeveer 40 man personeel en we proberen heel bewust aan hen te laten zien hoe je eerlijk zaken kunt doen. En dat is in een commerciële omgeving soms best moeilijk. Eerlijkheid naar klanten en respect tonen voor je collega´s zijn daarin slechts enkele voorbeelden. Het is dan ook mooi om terug te krijgen dat werknemers door de sfeer in het team merken dat ze in een `christelijk bedrijf’ werken. Op het kerkelijk erf ben ik momenteel penningmeester van de zendingscommissie. Het is goed om ook binnen de kerk je talenten te gebruiken. Ook als daar soms weinig tijd voor is. Het dient immers een veel hoger doel dan je werk bijvoorbeeld.

EH

Evangelische Hogeschool Amersfoort

MAGAZINE ENTREE Feilloos ONDERWIJS Kansen in een digitaal tijdperk. Christenen als cultuurmakers

Recommend Documents