Maatschappelijk verantwoorde technologieontwikkeling

Maatschappelijk verantwoorde technologieontwikkeling Belang voor het hoger onderwijs Lieve Goorden, Universiteit Antwerpen Studiedag over technologie, educatie en duurzaamheid LNE 29 april 2014

inhoud • Radikaal nieuwe technologiegolf • Stelt hoge eisen aan technologen • Responsible Research and Innovation (RRI)

Levenswetenschappers vervoegen fysische wetenschappers op de nanoschaal

INFORMATIETECHNOLOGEN

NANO-

BIOTECH

TECHNOLO GEN

-NOLOGEN

COGNITIEVE WETENSCHAPPERS

Grens natuur en techniek vervaagt Biologie wordt technologie




Technologie wordt biologie







Eerst gingen we de natuur gebruiken …

Nu gaan we de natuur heruitvinden ….

Technologische intelligentie Maatschappelijke intelligentie

• Klassiek moderne techniek berust op principes vreemd aan de natuur;

TECHNOLOGISCHE INTELLIGENTIE

• Toegang tot de moleculaire schaal: ▫ materie bezit eigenzinnigheid (ruis, zelforganisatie, emergentie);


• Laatmoderne techniek: interventies laten sporen met de eigen dynamiek van de natuur; trend in opmars




• Laatmoderne techniek: interventies laten sporen met de eigen dynamiek van de natuur; trend in opmars




enorm potentieel aan keuzes


enorm potentiëel aan keuzes

‘Ingenieurs van de toekomst laten zich verrassen door hun creaties.’ JEAN-PIERRE DUPUY

leren omgaan met onzekerheid

‘Materie beveelt de geest.’


enorm potentiëel aan keuzes

‘Ingenieurs van de toekomst laten zich verrassen door hun creaties.’ ‘De geest beveelt de materie.’ JEAN-PIERRE DUPUY BERNADETTE BENSAUDE leren omgaan met -VINCENT

onzekerheid

leren omgaan met onzekerheid


enorm potentieel aan keuzes


enorm potentiëel aan “De mens ontwikkelt stilaan de kunde om natuur keuzes te ‘maken’, om ‘natuurlijke’ procedés ‘Materie beveelt de geest.’te lanceren. Daarbij valt niet te vermijden dat processen in

‘Ingenieurs de waarvan toekomstdelaten gang wordenvan gezet, afloopzich op verrassen door hun creaties.’ voorhand onbekend is.” ‘De geest beveelt de materie.’ JEAN-PIERRE DUPUY Hannah Arendt BERNADETTE BENSAUDE -VINCENT leren omgaan met

onzekerheid

• • • •

Voorspelbaar Reproduceerbaar Testbaar Verklaarbaar

Laat moderne techniek • • • •

Autonomie Emergentie Experimenten in vivo Modelleren van instabiliteit onbetrouwbaar;

sociaal experiment


Klassiek moderne techniek

kiezen wordt er niet gemakkelijker op;

MAATSCHAPPELIJKE INTELLIGENTIE

•

“De technowetenschappen plaatsen de mens voor problemen die in feite te zwaar voor hem zijn ….. Maar hij moet het spel actief meespelen.” PETER SLOTERDIJK

kiezen wordt er niet gemakkelijker op;

•

controverse over technologie wordt meer regel dan uitzondering;

•

ontbreken van publieke/politieke fora;


•

‘Debat ggo’s Wetteren kwam veel te laat’ De Standaard 29/01/2014

‘Debat ggo’s Wetteren kwam veel te laat’ De Standaard 29/01/2014 “Een rijker arsenaal aan adequate procedures om op een meer sociaal-inclusieve manier vorm te geve aan beslissingen en processen binnen het landbouwkundig wetenschappelijk onderzoek kan daarbij helpen. ” ILVO

kiezen worden er niet gemakkelijker op;

•

controverse over technologie wordt meer regel dan uitzondering;

•

ontbreken van publieke/politieke fora;

•

waarden veranderen snel; blik bijstellen


•

SCIENCE WITH AND FOR SOCIETY

Technologiecultuur met aandacht voor RRI • Anticipatie • Reflectie ▫ twee houdingen bij technologen

Verantwoordelijkheid voor reflectie afwentelen

Verantwoordelijkheid voor reflectie afwentelen

“Ik probeer technologie te ontwikkelen, maar in mijn functie ga ik geen oordeel vellen over wat goed of slecht is. “ (nanotechnoloog)

Verantwoordelijkheid voor reflectie opnemen

Verantwoordelijkheid voor reflectie “Klassiek volgt het onderzoek een high way, als opnemen onderzoeker rol je er in mee, je gaat mee

ontwikkelen. Ik zou liever meer reflectie zien over het eigen onderzoek, gaan we ermee akkoord, staan we erachter? Dat is nu op voorhand een uitgemaakte zaak.” (nanotechnoloog)

Responsible Research and Innovation • Anticipatie • Reflectie • Inclusie ▫ veel experimenten; ▫ weinig transparantie; ▫ in strijd met verantwoord onderzoek?

Responsible Research and Innovation “Wij moeten alles doen om onze onderzoekers af te • Anticipatie schermen van al die andere vragen en te zorgen dat ze kunnen werken. Wetenschappelijk onderzoek is • Reflectie nu al zo moeilijk.” • Inclusie ▫ veel experimenten; (onderzoeksleider ▫ weinig transparantie; neuron-on-chip) ▫ in strijd met verantwoord onderzoek?

BELGIAN FIELD LIBERATION MOVEMENT

“Ik was aangenaam verrast. Wanneer je iets ontwikkelt heb je bepaalde toepassingen in je hoofd, maar door te spreken met stakeholders, openen er zich nieuwe opties.” BELGIAN FIELD (nanotechnoloog) LIBERATION MOVEMENT

Responsible Research and Innovation • Anticipatie • Reflectie • Inclusie • Respons

Responsible Research and Innovation • Anticipatie • Reflectie • Inclusie • Respons

“De oplossing ligt in het onderhouden van een voortdurende dialoog terwijl je slechts

Responsible Research and Innovation gradueel innoveert. Je kunt een plan of • roadmap Anticipatie opmaken op langere termijn, maar er moet voortdurende evaluatie en feedback • Reflectie mogelijk zijn door een commissie van En je moet dat proces transparant • gebruikers. Inclusie maken voor het publiek.” • Respons (nanotechnoloog)

Responsible Research and Innovation “Het was interessant om te ontdekken dat • Anticipatie verschillende technologische routes een verschillend maatschappelijk profiel hebben. Dat betekent dat je • Reflectie • Inclusie

een keuze hebt.”

(vertegenwoordiger ziekenfonds) • Respons

Maatschappelijk verantwoorde technologieontwikkeling

Recommend Documents