Maassluis, een (thuis)haven voor oude slepers

Maassluis, een (thuis)haven voor oude slepers

Maassluis, een thuishaven voor voor oude slepers

maart 2005 de Boer Bureau voor PR & Organisatie

Inhoud

2

Vooraf

3

Inleiding

4

Uitgangspunten voor de haven voor historische zeesleepboten

5

Verkenning van de locatie

6

Varianten van de museumhaven

10

Variant 1

12

Variant 2

13

Variant 3

14

Variant 4

16

Toetsing van de vier varianten

17

De globale investeringen voor de vier varianten

22

Financiering

23

Exploitatie

24

Hinderwet en aansprakelijkheid

25

Samenvatting en aanbevelingen

27

Bijlagen

29

Colofon

38

I

n opdracht van de gemeente Maasluis heeft Johan de Boer Bureau voor PR & Organisatie

uit Vleuten opdracht gekregen voor het onderzoek naar de haalbaarheid van het realiseren van

een haven voor historische sleepboten. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met 3 DeeCee uit Breukelen. Dit bureau is onder andere gespecialiseerd in het ontwikkelen en doorrekenen van museale en tentoonstellingsconcepten. De Maassluise gemeenschap kent een rijke historie op het gebied van de zeesleepvaart. Niet voor niets is het Nationaal Sleepvaartmuseum gevestigd in Maassluis. Een groep enthousiaste sleepbootliefhebbers vindt dat deze historie extra aandacht verdient en ziet graag dat een representatief aantal historische sleepboten een vaste ligplaats aan een kade in Maassluis krijgt. De gemeente Maassluis staat positief tegenover dit idee. Ze meent echter dat aan de realisatie van dit initiatief, waarbij een beroep gedaan wordt op de algemene middelen, een degelijke onderbouwing ten grondslag dient te liggen. Dit rapport, Maassluis, een (thuis)haven voor oude slepers, biedt een basis voor deze onderbouwing.

Vleuten, februari 2005 Ruud Emous Johan de Boer

3

Inleiding

M

aassluis heeft een goed onderhouden compacte, intieme, historische binnenstad met veel

monumenten. De ‘slepersstad’ heeft een historische binding met de sleepvaart in de

Rijnmond. De historische binnenstad is enkele jaren geleden als toeristische bestemming ontsloten door de realisatie van een Waternetsteiger. De binnenstad als winkelgebied onderscheidt zich door sfeer en kleinschaligheid. Het centrum ondervindt concurrentie van het winkelcentrum Koningshoek in Maassluis. Door het in 1999 ingestelde centrummanagement is verbetering gekomen in de organisatie van de winkeliers. De binnenstad is gedeeltelijk beschermd stadsgezicht en bevat een groot aantal monumenten en beeldbepalende panden. Op stapel staat verder de herinrichting van de markt (openbare ruimte: bestrating, 'stoffering', verlichting). In de keuze voor nieuwe functies in historische gebouwen wordt rekening gehouden met de bezoekersfunctie van de stad. Knelpunten in het functioneren en de ontwikkeling van het toerisme is onder andere het ontbreken van een logische en aantrekkelijke verbinding tussen de Maaszone en de binnenstad. (Uit: Actieplan Toerisme 2001 – 2005, Provincie Zuid-Holland) Een initiatiefgroep wil graag dat de historische betrokkenheid van de stad met de zeesleepvaart zichtbaar wordt door een museumhaven voor zeeslepers in de buitenhaven van Maassluis te realiseren. Met de komst van deze museumhaven ontstaat verbinding tussen de Maaszone en de binnenstad. Deze verbinding kan een positieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het toerisme in Maassluis.

4

Uitgangspunten voor de haven voor historische zeesleepboten Op basis van de gesprekken met de opdrachtgever en de heren Vroombout en Leichtenberg zijn de volgende uitgangspunten voor de historische slepershaven geformuleerd: •

De haven moet plaats kunnen bieden aan een collectie van 6 tot 8 historische zeesleepboten;

•

De mogelijkheid dient aanwezig te zijn om enige restauratie- en/of reparatiewerkzaamheden aan de schepen uit te voeren;

•

De Elbe moet in de buurt of in de haven door vrijwilligers gerestaureerd en gerepareerd kunnen worden;

•

De haven moet voorzien zijn van walvoorzieningen, zoals elektra, water, afvoer van afval en rioolwater;

•

De haven dient een educatieve, informatieve functie te vervullen (op bescheiden schaal);

•

De haven heeft geen eigen collectie maar biedt eigenaren van historische sleepboten de mogelijkheid af te meren;

•

De gemeentelijke bijdrage aan de investeringen en de exploitatie dienen van bescheiden omvang te zijn. Hierbij worden basiskosten als port security, haven afvalbeheer, onderhoud van kades, water en openbare ruimte niet toegerekend aan de organisatie die de museumhaven gaat beheren.

Naast de uitgangspunten zijn enkele randvoorwaarden vastgesteld: •

In de binnenhaven ontbreken de mogelijkheden om ruimte te creëren voor de historische sleepboten;

•

Het is onmogelijk de opgeheven spoorwegovergang in het verlengde van de Govert van Wijnkade in functie te herstellen. De Gemeente Maassluis vindt deze overgang ongewenst. Daarnaast voert de beheerder van het spoorwegnet ProRail een actief beleid gericht op de reductie van het aantal gelijkvloerse spoorwegovergangen. Ook indien er in de toekomst een andere exploitant van de lijn komt, blijft ProRail de beheerder en komt de overgang niet terug.

5

Verkenning van de locatie

I

n de buitenhaven zijn twee kades beschikbaar: de Govert van Wijnkade en de Burgemeester de

Jonghkade. Beide locaties hebben als museumhaven voor- en nadelen. We zetten de voor- en nadelen op een rijtje.

De Govert van Wijnkade is van oudsher een kade voor de sleepscheepvaart geweest. De uitstraling van de gebouwen op de kade sluiten aan op de wereld van de zeeslepers. De kade biedt veel ruimte en de kade heeft weinig direct omwonenden. Nadeel van de Govert van Wijnkade is dat de wandelverbinding naar het oude centrum slecht is en feitelijk vrijwel ontbreekt. Twee oplossingen voor dit probleem zijn onderzocht. De eenvoudigste oplossing lijkt een voetgangersdoorgang langs het water onder het spoor door. De hoogte is echter te gering en door het optredende verschil in waterhoogte is een veilige, betaalbare oplossing niet mogelijk.

De tweede mogelijkheid is vanaf de Burgemeester de Jonghkade een beweegbare (kippen)brug over of bij de sluis te leggen. De bediening van de brug zou tegelijk met de spoorbrug kunnen plaatsvinden. Een eerste verkenning van de kosten van een elektrisch bediende ophaalbrug met een overspanning van ca. 15 m levert een investering van minimaal € 300.000,00 (een basculebrug is duurder). Deze investering valt buiten de uitgangspunten van het havenmuseum. De gemeente beschikt over een aanbieding van een plaatselijke ondernemer die ook een plan heeft bedacht voor een brug over de kering. De investeringen voor dit voorstel liggen in dezelfde orde van grootte.

6

Kosten Brug over sluiscomplex Brug € Elektrische bediening € Walaanpassingen € Totaal (excl. BTW) €

150.000,00 50.000,00 100.000,00 300.000,00 Het ontbreken van een goede voetgangersverbinding tussen het centrum van Maassluis en de Govert Van Wijnkade heeft als gevolg dat vestiging op de Govert van Wijnkade niet automatisch een bijdrage levert aan de uitbreiding van de toeristische mogelijkheden in Maassluis. Ook de recreatieve functie van de museumhaven voor inwoners van Maassluis is hierdoor beperkt. Groot voordeel van de Govert van

Wijnkade is de aanwezigheid van gebouwen die een rol kunnen spelen in de opzet van de Museumhaven. De Burgemeester de Jonghkade heeft een goede voetgangersaansluiting op het centrum van Maassluis en ligt ook gunstig ten opzichte van het toeristische fietsverkeer dat vanaf de pont over de Nieuwe Waterweg richting centrum gaat. Verder loopt de kunstroute over de kade, die de wandelroute van het centrum van de stad naar de museumhaven zou verlevendigen. Op de kade is horeca aanwezig, wat een positieve bijdrage levert aan een toeristische atmosfeer. Complicerende factor bij de De Jonghkade is de woonbebouwing die redelijk dicht bij de kade ligt. Met het afmeren van historische sleepboten verandert de bestemming niet1. Een inspraakprocedure is hiervoor dus niet noodzakelijk. Echter om de museumhaven een positieve start te geven is draagvlak, juist ook bij direct omwonenden, zeer gewenst. Indien er in het kader van de museumhaven gebouwde voorzieningen moeten komen en/of er reparatiewerkzaamheden op de wal plaats gaan vinden, zijn aanvullende vergunningen noodzakelijk, waar wel bezwaar tegen kan worden aangekend. Ook dan is een positief standpunt bij omwonenden over de museumhaven belangrijk. In overleg met de opdrachtgever is besloten in het kader van deze haalbaarheidsstudie geen onderzoek te verrichten naar de mening van bewoners van de De Jonghkade over een mogelijke komst van een museumhaven voor historische zeeslepers. 1

) De kades maken deel uit van Bestemmingsplannen Hoofd I en Nieuwe Waterweg I. De bestemming is haven en laad- en loswal.

7

Voor/nadelen Verbinding met centrum Aanwezigheid bruikbare gebouwen Direct omwonenden Beschikbare kade meters Mogelijkheid dubbel af te meren Inpassing in bestemmingsplan

Govert van Wijnkade – +(+) + + – +

Burgemeester de Jonghkade + – – (–) + + +

Beide locaties hebben voor- en nadelen. Uit het overzicht kan worden opgemaakt dat deze voor de beide locaties ongeveer gelijk zijn2. We menen echter veel gewicht te moeten toekennen aan de afwezigheid van omwonenden en de aanwezigheid van bruikbare gebouwen aan de Govert van Wijnkade. Wij adviseren vanuit deze achtergrond de kern van de museumhaven te vestigen aan de Govert van Wijnkade. Verder kunnen aan de Burgemeester de Jonghkade enkele (passanten)ligplaatsen voor historische slepers worden gerealiseerd. Op deze manier ontstaat er in de buitenhaven een kom waarin de museumhaven ligt. Schepen waaraan werkzaamheden verricht moeten worden liggen aan de Govert van Wijnkade afgemeerd en de overige schepen liggen op de Burgemeester de Jonghkade aan de wal. Zo wordt geprofiteerd van de goede en prettige wandelverbinding met het centrum van Maassluis. Verder heef dit als voordeel dat er aan de Burgemeester de Jonghkade dubbel kan worden afgemeerd, waardoor de hoeveelheid noodzakelijke kade beperkt blijft. De ligplaatsen aan de Burgemeester de Jonghkade kunnen ook op de langere termijn bij bewezen succes van de museumhaven worden verwezenlijkt. Ook bij evenementen kan de Burgemeester de Jonghkade betrokken worden bij de museumhaven. Voor het afmeren van een sleper is gemiddeld 45 m kade nodig. De Elbe is met zijn 58 m uitzonderlijk lang. Uitgaande van een start met 4 slepers is 180 m vrije kade nodig. Deze situatie is gebruikmakend van beide kades beter te realiseren dan alles te concentreren op een van beide kades. Het uitgangspunt om 6 tot 8 slepers in de

2

) Indien er vanuit andere sectoren redenen zijn om een brug over de sluis aan te leggen, wordt de locatie van de Govert Van Wijnkade gunstiger.

8

museumhaven af te meren is slechts haalbaar bij gebruik van de Govert van Wijnkade en de Burgemeester de Jonghkade. Twee slepers aan de Van Wijnkade en vier slepers (dubbel afgemeerd) aan de De Jonghkade vragen aan beide kades een reservering van 100 m. Deze opzet lijkt ook goed inpasbaar in het nieuw vast te stellen havenbeleid. Ook indien er gekozen word voor een stapsgewijze realisatie adviseren wij nu reeds de reservering in het havenbeleid op te nemen. Vooralsnog gaan we (bij de start) uit van de inrichting van de Govert van Wijnkade als museumhaven voor historische zeeslepers.

9

Varianten van de museumhaven

H

et hart van de museumhaven komt te liggen op de Govert van Wijnkade. In deze

haalbaarheidsstudie werken we een basisvariant met enkele plusvarianten uit. De basisvariant

is een opzet met ligplaatsen langs de wal, goede en veilige opstapplaatsen en informatiepanelen op de wal. De eerste plusvariant is de uitbreiding met een havencafé met een bescheiden informatieen educatieve functie in het douanehuisje. Bij de daarop volgende variant wordt in één van de gebouwen aan de kade een attractie ondergebracht over de zeesleepvaart met een educatieve en informatieve functie. Variant 1 2 3 4

Omschrijving Ligplaatsen aan de Govert van Wijnkade voor zeeslepers. Goede, veilige opstapvoorzieningen en informatiepanelen. Id. 1 met een recreatieve en informatieve functie in het douanehuisje. Id. 1 met een uitgebreide educatieve en recreatieve functie in een van de aanwezige bedrijfsgebouwen (ca. 2000 m2) Combinatie van 2 en 3

Tijdens de gesprekken is ook een alternatief naar voren gekomen, waarin het gemeentelijk museum en het sleepvaartmuseum gecombineerd met de educatieve- en informatieve functie van de museumhaven in een gebouw aan de kade worden ondergebracht. Hoewel er geen gericht onderzoek verricht is naar het draagvlak voor dit idee bij de twee bestaande musea wordt dit laag ingeschat. Het gemeentelijk museum heeft inhoudelijk weinig aansluiting met de overige twee activiteiten en het sleepvaartmuseum is gericht op De Furie en op de eigen collectie. Verder vraagt een dergelijke stap grote investeringen. Deze investeringen worden door synergievoordelen in de exploitatie onvoldoende terugverdiend. Naast de verhuizing brengt ook het huisvesten van een nieuwe functie in het voormalige gemeentehuis veel kosten met zich mee. De concentratie van alle museale activiteiten op een plaats in de gemeente heeft verder als nadeel dat bezoekers over het algemeen nauwelijks kennis maken met Maassluis als woon- en werkgemeente. Het voorstel van concentratie van de musea is om deze redenen in deze haalbaarheidsstudie niet meegenomen. Een locatie waar reparatiewerkzaamheden kunnen worden uitgevoerd, in eerste instantie aan De Elbe of eventueel later aan andere schepen, maakt onderdeel uit van de uitgangspunten. Werfwerkzaamheden hebben, zo is op vele plaatsen in Nederland gebleken, een grote aantrekkingskracht. Een reparatieproject is een activiteit die een wezenlijke aanvulling vormt op alle genoemde varianten. Op dit moment lijkt een bescheiden (tijdelijke) werkplaats in het voormalige Smit-Tak gebouw een logisch onderkomen. Het Smit-Tak gebouw is echter slechts beperkte tijd

10

voor dit doel beschikbaar. Een alternatief is het plaatsen van een tijdelijke mobiele bedrijfsruimte op de kade. In de varianten 1 en 2 wordt de werkplaats voor de reparatie niet meegenomen. Dit betekent niet dat het geen onderdeel van het gehele concept kan zijn. De reparatie van de Elbe zien we echter als een project dat financieel en organisatorisch onderdeel is van de rechtspersoon die eigenaar is van de Elbe. In de varianten 3 en 4 is een bedrijfsgebouw onderdeel van de museumhaven, waardoor het restauratie-/reparatieproject opgenomen wordt in de museumhaven. De reparatiewerkplaats is hier dus wel meegenomen.

11

Variant 1 Opzet Aan de Govert van Wijnkade (en de Burgemeester de Jonghkade) worden ligplaatsen gecreëerd, die bestemd zijn voor historische zeeslepers. Een onafhankelijke schouwcommissie toetst of een sleper, die zich aanmeldt voor een vaste ligplaats in de museumhaven, hiervoor in aanmerking komt. De commissie voert een actief beleid om ervoor te zorgen dat karakteristieke historische sleepboten naar de haven komen. Op deze manier komt een min of meer vaste collectie schepen voor de wal te liggen. De collectie is niet in eigendom van de museumhaven. De schepen zijn particulier eigendom, al dan niet in een verenigingsvorm of stichting ondergebracht. De museumhaven biedt de schepen een ligplaats voor een lage prijs en een goede ambiance. Met regelmaat, bijvoorbeeld in de winter maandelijks en ’s zomers eens in de twee weken, is er gelegenheid de schepen te bezoeken. De eigenaren van de schepen ontvangen de bezoekers. De schepen kunnen gebruikmaken van walvoorzieningen als water, elektra en afvoer van afval. Organisatie De genoemde schouwcommissie is onderdeel van een nieuw op te richten Stichting Museumhaven Maassluis. De stichting is de ‘bestuurlijke’ havenmeester van het gereserveerde deel van de beide kades. Het dagelijkse beheer van de haven, ook het gereserveerde deel, wordt uitgevoerd door de gemeentelijke havenmeester. Havenmeester en Stichting werken in nauw overleg samen. De stichting is verantwoordelijk voor opbouw van de ‘collectie’, de educatieve en informatieve elementen en de organisatie van de open dagen en andere evenementen. De gemeente, sponsoren en fondsen vormen de financiële basis voor de stichting. De basisvoorzieningen worden door de gemeente gefinancierd evenals het basisonderhoud. De stichting voert het beheer over de museumhaven uit. De voorzieningen om de schepen te veilig te kunnen bezoeken worden door de gemeente gefinancierd en voor de exploitatie van de museumhaven ter beschikking gesteld aan de Stichting Museumhaven Maassluis. Informatieve en educatieve functie Aan de wal bij de ligplaatsen zijn informatiepanelen aanwezig. De informatiepanelen geven informatie over de historie van de sleepvaart in Maassluis en over de voor de wal liggende schepen. In eerste instantie wordt uitgegaan van 6 informatiepanelen en 1 interactieve unit. De stichting voorziet in de invulling en actualisatie van deze informatie-eenheden.

12

Variant 2 Opzet Variant 2 heeft dezelfde basisopzet als variant 1. Aan de Van Wijnkade wordt het voormalige douanegebouwtje toegevoegd. Dit douanegebouwtje wordt een koffiehuis met educatieve/informatieve functie. Het is de plaats waar bezoekers van de museumhaven meer te weten kunnen komen over de voor de wal liggende schepen, de historie van de sleepvaart in Maassluis en evenementen. Het koffiehuis heeft beperkte openingsuren en er worden geen alcoholhoudende dranken geschonken. De vloeroppervlakte is beperkt (ca. 30 m²). Het koffiehuis zal ongeveer 12-16 zitplaatsen kunnen herbergen. Op de zolderverdieping wordt het kantoortje van de Stichting Museumhaven gehuisvest. Op de kop van de buitenhaven kunnen door de vaarbewegingen op de Nieuwe Waterweg geen historische slepers liggen. Hierdoor kunnen de ligplaatsen voor historische zeeslepers helaas niet aansluiten op het douanegebouwtje. De afstanden op de kade zijn echter beperkt en het douanegebouw ligt goed in het zicht waardoor wij dit als een beperkt bezwaar zien. Het douanegebouwtje is voor bezoekers die met de auto komen het eerste contact met de locatie. Organisatie De Stichting Museumhaven Maassluis is evenals in variant 1 de ‘bestuurlijke’ havenmeester van de museumhaven. Het douanegebouw wordt bouwkundig opgeknapt voor rekening van de gemeente Maassluis. De gemeente stelt middelen beschikbaar aan de Stichting Museumhaven Maasluis, waardoor deze de basisinrichting van de recreatieve en educatieve/informatieve functie van het douanehuisje kan realiseren. Het douanehuisje wordt vervolgens in beheer van de Stichting Museumwerf gegeven, die de exploitatie verzorgt. Onderhoud en afschrijving worden in de exploitatie meegenomen. Informatieve en educatieve functie Naast de informatiepanelen op de kade wordt in het douanehuisje een kleine tentoonstelling gerealiseerd over de historie van de sleepvaart in Maassluis. Verder is een informatiesysteem aanwezig van alle stoom- en motorsleepboten die onder Nederlandse vlag gevaren hebben of nog varen. In het systeem kunnen ook de schepen opgezocht worden die (al dan niet als passant) in de museumhaven liggen. Een dergelijk systeem is al op internet beschikbaar. Met de beheerder van deze site kan mogelijk een afspraak over het gebruik van deze database worden gemaakt. Door de educatieve functie in het douanegebouwtje kan de interactieve unit op de kade vervallen.

13

Variant 3 Opzet Variant 3 kan het beste omschreven worden als een expertisecentrum van de zeesleepvaart. De haven vormt het hart van dit centrum. Daarnaast zijn in een van de gebouwen aan de kade verschillende attractieve eenheden ondergebracht. Deze zijn gericht op educatie en informatie over de historie van de Nederlandse sleepvaart en geven een beeld van de huidige Nederlandse sleepvaart. Eventueel is het thema uit te breiden naar alle activiteiten die met trekken en verplaatsen op en over het water te maken hebben. Het thema is dan ‘trekken en sleuren op zee’. In dat geval kan bijvoorbeeld een presentatie over de berging van de Koersk opgenomen worden in dit centrum In het centrum kunnen de volgende onderdelen worden opgenomen: -

tentoonstelling historie van de sleepvaart;

-

presentaties3 van sleepvaartprojecten/-bedrijven;

-

presentatie van de moderne Nederlandse sleepvaart;

-

kenniscentrum voor Nederlandse sleepvaart;

-

databank van Nederlandse sleepboten;

-

reparatiewerkplaats voor historische slepers;

-

documentatie-/expertisecentrum;

-

horecavoorziening.

We gaan uit van een centrum met een oppervlakte van ca. 2.000 m². Organisatie Basis van de organisatie van variant 3 is een Stichting Centrum van de Zeesleepvaart4. Deze stichting ontwikkelt en exploiteert het centrum en beheert de museumhaven. De gemeente subsidieert de ontwikkeling en exploitatie. De basisvoorzieningen van de haven worden door de gemeente gefinancierd, evenals het basisonderhoud. Om het centrum op een goede manier te ontwikkelen en exploiteren is (inhoudelijke en financiële) betrokkenheid uit de sector noodzakelijk. Hiervoor wordt een vereniging met leden ingesteld. De leden zijn bedrijven of partijen uit de sector.

3

) Presentaties kunnen in allerlei vormen worden uitgevoerd, zoals paneelpresentaties, hands-on of ervarium. ) Er is gekozen voor een afwijkende naam voor de stichting ten opzichte van variant 1 en 2 om de omvangrijker opzet uit te drukken. 4

14

Stichting Centrum van de Sleepvaart

Gemeente Maassluis

Vereniging van deelnemers SCS

Overige financiers

Reders

Ministerie V&W

Bedrijven

Fondsen

Informatieve en educatieve functie In het Centrum van de Zeesleepvaart zijn volop mogelijkheden voor informatieoverdracht en educatie. Daar de mogelijkheid bestaat onderdelen op te nemen over het werk in de sleepvaartbranche, kan het centrum voor leerlingen uit het voortgezet onderwijs worden gebruikt voor hun beroepsoriëntatie. Dit is een verplicht onderdeel van het studieprogramma van het voortgezet onderwijs. Evenementen en congressen Het Centrum van de Sleepvaart speelt een actieve rol in het organiseren van evenementen die samenhangen met de (historische) sleepvaart. Daarnaast kunnen er in het centrum bijeenkomsten, congressen en dergelijke door derden worden gehouden.

15

Variant 4 Opzet Variant 4 is een uitbreiding van variant 3 met het voormalige douanehuisje. Het douanehuisje is een koffiehuisje met een functie voor de eigenaren en vrijwilligers van de slepers die onderdeel uitmaken van de vaste ‘collectie’ van de museumhaven. Organisatie Organisatie van variant 4 is gelijk aan de organisatie bij variant 3. De exploitatie van het douanehuisje maakt onderdeel uit van het Centrum van de Zeesleepvaart. Informatieve en educatieve functie Deze is gelijk aan variant 3. Het douanehuisje heeft in deze opzet geen informatieve of educatieve functie. Het is de havenkroeg voor de schippers en vrijwilligers van de historische zeeslepers. Natuurlijk zijn ook anderen er welkom.

16

Toetsing van de vier varianten

D

e vier varianten verschillen in uitstraling, aantrekkingskracht, organisatorische en financiële aspecten. De haalbaarheid van museumhaven is niet alleen een optelsom van voor- en

nadelen, maar wordt ook bepaald door de wensen en inzet van betrokken partijen. In deze paragraaf toetsen we de vier varianten op de genoemde aspecten. De toetsing vindt mede op basis van ervaring met verschillende andere vergelijkbare projecten plaats.

Uitstraling In eerste instantie is het initiatief van de museumhaven ontstaan om de traditionele band tussen Maassluis en de zeesleepvaart in de gemeente te verankeren. Door historische zeeslepers een vaste plek in de gemeente te geven, waarbij de mogelijkheid aanwezig is om de slepers te bezoeken, wordt deze band tussen de gemeente en sleepvaart zichtbaar. De varianten zijn oplopend in de uitstraling van deze verbondenheid. Variant 1 is een sobere invulling van het idee. Variant 2 heeft al meer uitstraling en geeft meer mogelijkheden kennis en inzicht over de historische band tussen gemeente en sleepvaart over te dragen. Verder heeft variant 2 het voordeel voor met name bezoekers uit Maassluis dat het douanegebouwtje een doel aan het uitje geeft. De wandeling naar en langs de museumhaven kan dan worden afgesloten met een warme chocomelk met slagroom of een lekker glaasje jus in het knusse koffiehuisje. Variant 2 is nog steeds sober van opzet, maar heeft duidelijk meer uitstraling. Varianten 1 en 2 sluiten goed aan bij het huidige sleepvaartmuseum. Ze vormen een logische uitbreiding van het aanbod op dit gebied in Maassluis. Varianten 3 en 4 gaan inhoudelijk veel verder en hebben nog meer uitstraling. Deze varianten leveren de mogelijkheid om ook de huidige sleepvaart onder de aandacht te brengen. Niet alleen het historische perspectief, maar ook het heden en de toekomst van de sleepvaart komt aan de orde. Varianten 3 en 4 leveren een duidelijk nieuwe impuls op dit terrein in de gemeente. De realisatie van deze varianten dient bezoekers te trekken op regionaal en zelfs nationaal niveau.

Aantrekkingskracht De museumhaven heeft, vanuit de basisgedachte, allereerst een lokale functie. De museumhaven houdt samen met het reeds aanwezige nationaal sleepvaartmuseum voor inwoners van Maassluis de lokale historie van de zeesleepvaart levend. De haven heeft verder een voor de inwoners van Maassluis recreatieve functie. Het is een plezierig doel voor een avond- of zondagse wandeling door de stad. Zeker indien er ook restauratie/reparatiewerkzaamheden gaan plaatsvinden heeft de

17

museumhaven aantrekkingskracht. Uit ervaringen met andere ambachtelijke (reparatie)scheepswerven5 kan worden opgemaakt dat het algemeen publiek geïnteresseerd is in dergelijke werkzaamheden. Naast de lokale functie kan de museumhaven bezoekers trekken uit de regio of uit het gehele land. Een belangrijke groep is de liefhebbers van sleepboten. Deze groep is beperkt. De veronderstelling is gerechtvaardigd dat deze groep primair in historische sleepboten geïnteresseerden in elk geval een bezoek aan het Nationaal Sleepvaartmuseum in Maassluis brengt (of heeft gebracht). Deze bezoekers combineren in de toekomst hun bezoek aan het Nationaal Sleepvaartmuseum met een bezoek aan de museumhaven. Door de combinatie wordt het bezoek aan Maassluis voor deze groep iets aantrekkelijker. Op basis van deze aanname is redelijk te verwachten dat het aantal bezoekers uit deze groep geïnteresseerden iets zal toenemen. Daar aangenomen mag worden dat deze doelgroep over de jaren heen in zijn geheel in ieder geval naar het Nationaal Sleepvaartmuseum gaat, verschilt de aanloop van deze groep voor de 4 varianten nauwelijks. De varianten 3 en 4 stimuleren het herhalingsbezoek in deze doelgroep waarschijnlijk iets. Hier mogen echter geen grote aantallen bezoekers van worden verwacht. Van de varianten 1 en 2 wordt nauwelijks een bovenlokale aantrekkingskracht verwacht. Wel biedt de haven voor recreanten die Maassluis aandoen, een extra attractie. De verblijfsduur van deze toeristen zal hierdoor enigszins toenemen. Een uitbreiding van het aantal toeristen door de museumhaven is echter niet of nauwelijks te verwachten. Het Centrum van de Zeesleepvaart, varianten 3 en 4, is een duidelijke thematische uitbreiding van het recreatieve aanbod in Maassluis. Het is ook een aanvulling op het gebied van edutainment in Nederland. Over tot de verbeelding sprekende projecten als de berging van de Koersk en de Exxon Valdez en het vervoer van de Brand Spar zijn nu geen grootse presentaties voor het algemeen publiek in Nederland aanwezig. Toch moet worden gewaakt voor al te rooskleurige inschattingen op dit gebied. Nederland bezit zeer veel musea. Ongeveer 80% van de musea heeft minder dan 20.000 bezoekers per jaar. In deze groep bevinden zich relatief veel musea die zich bezighouden met industrieel erfgoed.

5

) o.a. Bataviawerf, Lelystad; Statenjacht, Utrecht en De Klipper Amsterdam te Amsterdam.

18

Bezoekersaantallen Voor deze haalbaarheidsstudie is geen marktverkenning uitgevoerd. Jaarlijks verzamelt het ZuidHollands Bureau voor Toerisme de bezoekersaantallen van attracties, evenementen en musea in Zuid-Holland. In de bijlage zijn de gegevens van de afgelopen jaren opgenomen. Helaas zijn niet van alle musea de bezoekersaantallen bekend. De musea geven op basis van vrijwilligheid hun gegevens door. Niet alle, vooral kleinere musea, beschikken over de juiste gegevens en soms zal de tijd ontbreken om de gegevens door te geven. In Zuid-Holland zijn ruim 250 musea en museale attractie. Van 50% van de musea zijn de gegevens opgenomen in het onderzoek van het Zuid-Hollands Bureau voor Toerisme. De helft van deze musea wordt door minder dan 20.000 bezoekers per jaar bezocht. Bekijken we de lijst van musea waarvan de bezoekersaantallen niet bekend zijn, dan mag aangenomen worden dat vrijwel geen museum uit deze groep een bezoekersaantal heeft dat boven de 20.000 bezoekers ligt. Hierdoor komt het aantal musea met minder dan 20.000 bezoekers op jaarbasis op ongeveer 75%. Het beeld in Zuid-Holland is hiermee gunstiger dan het landelijke beeld, waaruit blijkt dat 80% van de musea minder dan 20.000 bezoekers per jaar trekt. In de grote groep van onder te 20.000 bezoekers zit een groot aantal zelfs onder de 5.000 bezoekers. De bezoekersaantallen van de kleinere musea zijn sterk afhankelijk van de inzet van de staf en vrijwilligers. Regelmatige evenementen en goede contacten met het lokale onderwijs zorgen voor hogere bezoekersaantallen. Kijken we naar de top 30 in Zuid-Holland, dan zien we daar 2 musea in staan met een technisch/ambachtelijke achtergrond. Hieruit mag worden opgemaakt dat de verwachtingen over bezoekersaantallen van een sleepboothaven niet te hoog moeten worden gesteld. Varianten 1 en 2 hebben nadrukkelijk een lokale functie en vormen een aanvulling op het aanbod van het Nationaal Sleepvaart Museum. We verwachten dat vanuit de lokale bevolking bij variant 1 ca. 3.000 bezoekers en bij variant 2 ca. .5000 worden getrokken. Als aanvulling op het bezoek aan het Nationaal Sleepvaart Museum zal 50% van de bezoekers ook naar de museumhaven gaan. Door de aanwezigheid van de museumhaven krijgt het Sleepvaart Museum per jaar 500 extra bezoekers. De bezoekers aan het Sleepvaart Museum leveren op jaarbasis ca. 1.750 bezoekers aan de museumhaven. Daarnaast zijn ca. 1.000 bezoekers te verwachten van fietsrecreanten en dagjesmensen. In totaal kunnen varianten 1 en 2 dus rekenen op 6.000 tot 8.000 bezoekers. Hiervan zijn echter 500 tot 1000 bezoekers voor Maassluis extra bezoekers. De overige bezoekers wonen in Maassluis of bezochten Maassluis reeds om andere redenen. Voor de varianten 3 en 4 passen we een andere systematiek toe om de bezoekersaantallen te kunnen schatten. Moderne musea, informatieen voorlichtingscentra zonder een uitgebreide

19

collectie investeren voor de inrichting gemiddeld € 50,= per bezoeker die op jaarbasis het centrum bezoekt (€ 40,= - € 80,=). Een tweede kengetal zijn de inrichtingskosten per m2 in dergelijke centra. Deze liggen gemiddeld op € 1250,=/m2. Uitgaande van een centrum van 2000 m2 komt het investeringsprogramma uit op € 2.5000.000. Op basis van deze theoretische richtgetallen kunnen totaal 50.000 bezoekers op jaarbasis worden verwacht. Factoren die dit aantal negatief beïnvloeden zijn de onbekendheid van Maassluis als locatie voor dagrecreatie, het beperkte toeristische aanbod in Maassluis en de directe omgeving en de ligging in de toeristische schaduw van Rotterdam. Deze remmende factoren meewegend lijkt een bezoekersaantal van maximaal 25.000 realistisch. Een belangrijk deel hiervan zal uit de stad zelf komen, een groot deel uit de regio en een klein deel zal bovenregionaal zijn. Er zijn vrijwel geen musea in Nederland met een nationale aantrekkingskracht. Het verwachte aantal bezoekers van variant 3 verschilt nauwelijks van variant 4. Het aantal nieuwe bezoekers voor Maassluis zal maximaal 20.000 zijn.

Opbrengsten De museumhaven in de beperkte variant 1 of 2 levert voor de bewoners van Maassluis een leuke recreatieve attractie op. Ook houdt de museumhaven de geschiedenis van de stad levend. Dit heeft positieve effecten op het gevoel van saamhorigheid en geeft meer betrokkenheid van bewoners bij de stad. Oudere bewoners, die nog zelf in de sleepvaart hebben gewerkt, zullen de haven zien als een erkenning van het nut van hun werkzaamheden in het verleden. De museumhaven kan verder een rol spelen in de marketing van de stad. De verblijfsduur van bezoekers in de stad neemt iets toe en er wordt enig nieuw bezoek aangetrokken. De aantallen zijn echter niet zo groot dat hiervan economische effecten verwacht kunnen worden. Het Centrum van de Sleepvaart (varianten 3 en 4) heeft regionale en (afhankelijk van de marketing) enige nationale uitstraling. De opbrengsten zijn daardoor groter. Het Centrum van de Sleepvaart is een wezenlijke uitbreiding van het toeristische aanbod in Maasluis. Het trekt nieuwe bezoekers, die tijdens hun bezoek kennismaken met Maassluis. Het Centrum van de Sleepvaart levert op deze wijze al direct een bijdrage aan de marketing van de stad. Bovendien levert het direct ca. 5 voltijdsarbeidsplaatsen op. (Voor een deel gaat het om indirect gesubsidieerde arbeidsplaatsen.) Indirect kunnen daar nog 2,5 voltijdsarbeidsplaatsen bij horeca en middenstand worden opgeteld. Indien de congres- en vergadervoorzieningen goed worden benut kan het economische effect nog enigszins toenemen. Dit moet echter niet te groot worden ingeschat, omdat hier natuurlijk sprake van verdringing is. Wat het centrum aantrekt, gaat elders verloren.

20

Alleen als de uitstraling van het centrum van de Sleepvaart bovenlokaal is, heeft dit positieve economische effecten voor Maassluis. Investeringen In deze haalbaarheidsstudie wordt op basis van kengetallen een globaal beeld gegeven van de investeringen die gemoeid zijn met de verschillende varianten. Er is vanuit gegaan dat de reguliere uitgaven ten behoeve van onderhoud van kades, haven en gebouwen niet ten laste komen van de museumhaven. Investeringen voor bouwkundige aanpassingen en/of achterstallig onderhoud aan bedrijfsgebouw voor de varianten 3 en 4 zijn niet meegenomen bij het investeringsprogramma. Er wordt vanuit gegaan dat deze ten laste komen van de eigenaar, die deze investeringen via de huurpenningen aan de museumhaven doorbelast. Kosten die gemaakt worden voor de reparatie van de Elbe zijn ook geen onderdeel van het investeringsprogramma.

21

De globale investeringen voor de vier varianten zien er als volgt uit: Variant 1 Kostenpost Gangways (loopplanken,dwars, 4 stuks) Informatiezuil (incl aansluitingen) Informatiepanelen (6 stuks) Basisstationary Inhoudsontwikkeling Voorbereidingskosten (10%) BTW Totaal

€ € € € € € € €

Kosten 30.000,00 5.000,00 7.500,00 1.500,00 2.000,00 3.100,00 6.479,00 55.579,00

Variant 2 Kostenpost Gangways (dwars, 4 stuks) Informatiepanelen (6 stuks) Basisstationary Bouwkundige aanpassingen douanegebouwtje Inrichting douanegebouwtje Tentoonstelling Informatiezuil (binnen) Database ontwikkeling Database invoer Inhoudsontwikkeling Voorbereidingskosten (10%) BTW Totaal

€ € € € € € € € € € € € €

Kosten 30.000,00 7.500,00 1.500,00 20.000,00 30.000,00 7.500,00 3.000,00 2.500,00 3.000,00 3.500,00 9.350,00 19.541,50 137.391,50

Variant 3 Kostenpost Inrichting Centrum (2.000 m2) Gangways (dwars, 4 stuks) Informatiepanelen (6 stuks) Basisstationary Voorbereidingskosten (10%) BTW Totaal

€ € € € € € €

Kosten 2.500.000,00 30.000,00 7.500,00 3.500,00 252.600,00 527.934,00 3.321.534,00

Variant 4 Kostenpost Inrichting Centrum (2000 m2) Gangways (dwars, 4 stuks) Informatiepanelen (6 stuks) Basisstationary Onderhoud en bouwkundige aanpassingen douanegebouwtje Inrichting douanegebouwtje Voorbereidingskosten (10%) BTW Totaal

€ € € € € € € € €

Kosten 2.500.000,00 30.000,00 7.500,00 3.500,00 20.000,00 17.500,00 252.600,00 535.059,00 3.366.159,00

6

6

) Hier zijn alleen de extra bouwkundige kosten meegenomen voor de gewijzigde functie van het gebouw. Kosten voor onderhoud en bouwkundige consolidatie maken geen onderdeel uit van dit bedrag. Deze kosten bedragen ca. € 100.000, maar staan los van het mogelijke gebruik door de museumhaven.

22

Financiering

E

r zijn grote verschillen tussen de 4 varianten in omvang van de investeringen. Varianten 1 en 2 zijn beperkt in investeringen, variant 3 en 4 vragen grote investeringen.

Varianten 1 en 2 lijken binnen de randvoorwaarden te vallen die de gemeente stelt aan het initiatief. De investeringen voor 3 en 4 moeten vanuit de markt (of een gemeentelijk krediet) worden gefinancierd en vanuit de exploitatie worden terugverdiend. Andere mogelijke financieringsbronnen zijn sponsoring door partijen die werkzaam zijn in de sleepvaart en fondsen. Bij een volledige financiering vanuit de markt dient er rekening mee gehouden te worden dat aflossing van dergelijke investeringen in 10 jaar dient plaats te vinden. De aflossing en rente drukken dan voor ruim € 500.000,= op de exploitatie. Dit komt overeen met € 20,= per bezoeker. Een complicerende factor voor bijdrage uit fondsen is dat grote fondsen meestal bijdragen aan thema’s met een grote marktpotentie, zoals gezondheid, natuur, wetenschap en dergelijke. Kleinere cultuurfondsen zijn bereid minder omvangrijke thema’s te ondersteunen. Hun bijdrage is echter beperkter. Sponsoring vanuit de sector biedt ook mogelijkheden. Ervaringen van 3 Dee Cee met soortgelijke projecten is dat commerciële financiers willen investeren in tentoonstellingsunits die direct gekoppeld zijn aan de eigen business. De bereidheid bij te dragen aan de centrale voorzieningen is minder groot. De gift bestaat in de regel vaker uit een bijdrage in natura, dan uit een financiële bijdrage. De financiering van basisequipement in een dergelijk centrum is vanuit de sector over het algemeen alleen mogelijk indien er een gezamenlijke koepelorganisatie is, die zich verbindt aan een dergelijk initiatief. Gedeeltelijke financiering vanuit sponsorbijdragen vanuit de sector is niet onmogelijk, maar is niet eenvoudig. Vooralsnog lijken varianten 3 en 4 binnen de huidige randvoorwaarden onhaalbaar. Bij de startkosten dienen ook de oprichtings- en organisatiekosten van de op te richten rechtspersoon (stichting, vereniging o.i.d.) opgeteld te worden. Hiervoor dient ongeveer € 5.000,= gereserveerd te worden.

23

Exploitatie

V

arianten 1 en 2 hebben een bescheiden exploitatiebegroting. Variant 1 betreft feitelijk alleen kosten van onderhoud aan de basisinvesteringen en enige organisatiekosten. De exploitatie

komt op een bedrag van ca. € 10.000. In de exploitatie van variant 2 gaan we uit van een bezetting van het havenkoffiehuis door vrijwilligers. De onkostenvergoeding van deze vrijwilligers kan uit de winst van het koffiehuis worden betaald. De exploitatiebegroting bedraagt ongeveer € 25.000,00. Een deel van deze kosten lijkt op termijn voor financiering door fondsen in aanmerking te komen. Daarbij gaat het om vervanging of vernieuwing. Een eerste verkenning van de exploitatiebegroting voor de varianten 3 en 4 komt op ruim m€ 1 op jaarbasis. Variant 4 is iets duurder, maar het verschil is voor deze studie niet relevant. Het te dekken tekort is ruim € 870.000,00.

Exploitatie Variant 3 (en 4) Personeelskosten Marketing Financieringslasten Onderhoud Huur Catering Verhuur Kaartverkoop Tekort Totaal

24

Baten

€ € € € €

100.000,00 20.000,00 93.750,00 871.250,00 1.085.000,00

Kosten € € € € €

200.000,00 25.000,00 525.000,00 35.000,00 300.000,00

€

1.085.000,00

Hinderwet en aansprakelijkheid

B

ij de instelling van de museumhaven dienen aansprakelijkheid en vergunningen goed geregeld te worden. De aansprakelijkheid voor een veilige verblijfsomgeving rondom de museum wijkt

niet af van die van de andere delen van de haven. De museumhaven is onderdeel van het havenbeleid op dit punt. Indien bezoekers de schepen bezoeken is de schipper (eigenaarrechtspersoon) verantwoordelijk voor de veiligheid van de bezoekers. De Stichting Museumhaven Maassluis dient hierover duidelijke afspraken te maken met de rechtspersonen die eigenaar zijn van de sleepboten. Aansprakelijk voor onderhoud en veilig functioneren van de gangways en in variant 2 de veiligheid in het douanehuisje is de Stichting Museumhaven Maassluis. Met deze laatste opmerking komen we ook op het vlak van de aansprakelijkheid. Los van de nodige zichtbare aanwijzingen voor bezoekers, denk aan bordjes met het opschrift: ‘U bevindt zich hier op eigen risico. De ……. is niet aansprakelijk voor schade etc.’, dient onderzocht te worden welke maatregelen genomen dienen te worden als het gaat om de afwikkeling van schade of letsel opgelopen op of rond de schepen die vallen onder het beheer van de toekomstige Museumhaven. Met andere woorden, welke rechtspersoon is verantwoordelijk voor het reilen en zeilen op en rond de schepen van de Museumhaven. Bij het onderzoek naar kosten van gangways (loopplanken) is al gebleken dat goed bedacht moet worden hoe de schepen veilig betreden kunnen worden. Niet alle schepen zijn bijvoorbeeld geschikt voor mindervaliden. Bij andere schepen die dat wel zijn moeten extra maatregelen genomen worden. Voor de museumhaven als haven zijn geen aanvullende vergunningen noodzakelijk. Anders ligt dat voor reparatiewerkzaamheden die in de omgeving van de haven gaan plaatsvinden. Eerder is aangegeven dat deze werkzaamheden bij de varianten 1 en 2 gezien worden als activiteiten van de eigenaar van de schepen. De eigenaar zal milieu- en hinderwetvergunningen voor deze activiteiten dienen aan te vragen. De eigenaar zal ook moeten toezien op een veilige inrichting van de werkplaats, zowel voor eigen vrijwilligers binnen de ARBO-wetgeving, als voor mogelijke bezoekers. Naast de hinderwet- en milieuvergunningen is voor variant 2 een horecavergunning noodzakelijk. Daarnaast is het ook aan te bevelen te onderzoeken of de Algemene Politie Verordening ten aanzien van evenementen rond de museumhaven aansluit op de mogelijke activiteiten rond en op de schepen van de museumhaven.

25

Ten slot zal ook het nieuwe havenbeleid van de gemeente Maassluis kunnen voorzien in een aantal regels die vooral van toepassing zijn op het afmeren van de historische zeeslepers op nader vast te stellen plaatsen. Varianten 3 en 4 hebben een uitgebreidere aanpak op het gebied van veiligheid, milieu en gebruiksregelingen nodig. Deze aanpak wordt in dit rapport niet uitgewerkt, daar deze varianten vooralsnog niet in aanmerking lijken te komen voor realisatie.

26

Samenvatting en aanbevelingen In dit hoofdstuk geven we de conclusies en aanbevelingen puntsgewijs weer. •

Een museumhaven voor 6 tot 8 historische zeeslepers in Maassluis is met een investering tussen € 50.000,= en € 125.000,= en een bijdrage van € 10.000,= - € 25.000,= op jaarbasis haalbaar. Variant 2 verdient in verband met de grotere aantrekkingskracht de voorkeur.

•

Voor de ontwikkeling van de haven voor historische zeeslepers dient een zelfstandige rechtspersoon (voorkeur: stichting) te worden ingesteld. Om de stichting op gang te helpen kan de gemeente een beperkte tijd het secretariaat van de stichting vervullen. Het stichtingsbestuur dient naast zeesleepliefhebbers ook te bestaan uit personen die geworteld zijn in het maatschappelijke leven in de gemeente Maassluis.

•

De museumhaven ontwikkelt geen eigen collectie. De haven biedt ligplaatsen aan historische zeeslepers. De schepen moeten met enige regelmaat door het algemeen publiek bezocht kunnen worden. De rechtspersoon van de museumhaven draagt zorg voor een verantwoorde samenstelling van de schepen die een plaats krijgen in de haven. Zij ontwikkelt daarvoor een beleid.

•

Op basis van ervaringen met andere projecten adviseren wij de investering eenmalig beschikbaar te stellen en de exploitatie op jaarbasis te subsidiëren.

•

De museumhaven kan het beste gesitueerd worden in de kom in de buitenhaven direct bij de keersluis. Hierdoor liggen er schepen aan de Van Wijnkade en De Jonghkade. Aan beide kades is 100m kade gewenst.

•

Reparatiewerkzaamheden dienen geplaatst te worden aan de Van Wijnkade, mogelijk in één van de aanwezige bedrijfsgebouwen.

•

Er kan gekozen worden voor een stapsgewijze invulling. Het verdient daarbij de voorkeur te starten met ligplaatsen aan de Govert van Wijnkade.

27

•

In het havenbeleid dient direct een reservering opgenomen te worden voor de toekomstige situatie.

•

Om de museumhaven tot een levendige en voor de bevolking van Maassluis levende activiteit te maken, dienen er ook activiteiten in de vorm van evenementen georganiseerd te worden. Dit kunnen kleine evenementen zijn, zoals vanuit de binnenstad met een bootje op zaterdag naar de museumhaven gebracht worden of grotere evenementen als een Zeesleepboten weekend.

•

De museumhaven vervult met name een belangrijke rol voor de inwoners van Maassluis.

•

De havenmeester dient zeer nadrukkelijk betrokken te worden bij de ontwikkeling van de museumhaven. Hij is immers de persoon die concreet inhoud geeft aan de dagelijkse gang van zaken in de museumhaven.

•

De aanleg van een brug langs/over de keersluis komt het functioneren van de museumhaven zeer ten goede. De verwachte bezoekersaantallen legitimeren de aanleg van een brug echter niet.

28

Bijlagen

29

30

Bijlage 1: Bezoekersaantallen musea Zuid-Holland (bron: Toer Teller 2002, Provincie Zuid-Holland) (GG = geen gegevens)

Plaats 1.

Den Haag

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39.

Den Haag Leiden Rotterdam Alphen a/d Rijn Delft Den Haag Rotterdam Delft Leiden Delft Den Haag Rotterdam Dordrecht Rotterdam Kinderdijk Rotterdam Leiden Rotterdam Leiden Dordrecht Poederoijen Noordwijk Rotterdam Dordrecht Delft Hoek van Holland Rotterdam Gouda Den Haag Den Haag Delft Rotterdam Schiedam Scheveningen Rotterdam Leiden Monster Den Haag

40. Gouda 41. 42. 43. 44. 45.

Delft Rotterdam Den Haag Den Haag Leiden

46. Rotterdam 47. Dordrecht 48. Rotterdam

Naam Haags Gemeente Museum + Museum Paleis Mauritshuis Naturalis Kunsthal Rotterdam Archeon Koninklijke Porseleyne Fles Museon Museum Boijmans van Beuningen Nieuwe Kerk Rijksmuseum van Oudheden De Delftse Pauw Panorama Mesdag Nederlands Architectuur Instituut Biesboschcentrum Dordrecht Havenmuseum Bezoek Molen Maritiem Buiten Museum Rijksmuseum voor Volkenkunde Maritiem Museum Rotterdam Hortus Botanicus Weizigt Natuur en Milieucentrum Slot Loevestein Space Expo Historisch Museum Rotterdam Grote Kerk Stedelijk Museum Het Prinsenhof Het Keringhuis Wereldmuseum St. Janskerk Fotomuseum Den Haag/ GEM Bezoekerscentrum Binnenhof Legermuseum Informatiecentrum Kop van Zuid Stedelijk Museum Schiedam Museum Beelden aan Zee Stichting Arboretum Trompenburg Stedelijk Museum De Lakenhal Japanse Druiventuin Letterkundig museum Stedelijk Museum Gouda (incl. Catharina Gasthuis) Oude Kerk Natuurmuseum Museum voor Communicatie Museum De Gevangenpoort Museum Boerhaave Nederlands Fotomuseum (voorheen Ned. Foto Instituut) Dordrechts Museum St. Grote of Sint-Laurenskerk

1997

1998

1999

63.000 137.000 209.000

2000 GG

2001

2002

2003

264.000 257.000 268.154

121.700 0 161.798 70.000 175.000 252.000 GG GG 115.116 160.000 0 85.171 100.000 80.576 77.000 GG 77.324 136.127 93.500 GG 72.658 81.500 59.681 45.200 GG 145.916 74.985 55.308 GG 62.000 57.181 37.239 GG 52.100 48.550 44.467 23.491

173.361 270.662 336.466 75.000 170.000 210.000 GG 105.302 119.010 159.000 18.085 100.296 100.000 84.900 82.000 GG 124.487 182.022 84.250 GG 77.533 80.000 56.072 43.000 54.410 103.061 69.487 54.078 GG 66.000 54.112 49.289 GG 62.820 44.210 36.556 27.360

267.781 259.351 243.937 135.000 170.000 185.000 137.482 103.022 103.311 150.000 18.000 95.198 120.000 86.400 84.348 GG 68.423 148.452 75.000 GG 70.645 80.000 62.292 43.000 58.434 97.803 4.120 55.400 GG 64.000 52.820 34.916 GG 47.820 45.980 49.070 41.464

137.806 245.246 161.240 150.000 170.000 180.000 130.000 105.761 190.804 145.000 21.800 105.038 GG 91.300 89.000 GG 43.423 129.848 76.500 GG 71.718 78.000 60.697 52.000 51.515 93.477 11.207 50.000 GG 55.484 45.812 53.039 GG 50.500 42.900 37.404 46.048

175.664 240.041 200.021 150.000 170.000 172.000 293.000 GG 134.977 137.500 28.284 160.000 GG 91.300 91.670 91.300 60.718 120.928 GG GG 72.461 74.000 57.351 GG 49.000 70.153 74.664 84.880 GG 50.313 57.181 60.000 18.223 45.000 50.000 50.736 33.641

193.837 262.000 175.910 175.000 170.000 167.000 109.528 147.683 109.858 140.000 143.000 101.064 90.000 98.000 104.000 GG 69.096 130.645 77.148 82.218 73.840 76.000 64.266 63.455 66.015 58.000 55.848 65.828 10.000 51.910 61.100 52.405 24.000 47.500 47.886 36.000 39.300

265.000 239.370 188.399 185.000 GG 163.000 162.242 142.865 141.524 132.500 130.000 106.708 100.000 94.200 GG GG 86.966 83.344 81.118 79.646 76.466 75.000 70.462 70.135 GG 65.000 56.576 55.251 52.970 50.489 50.000 47.902 47.500 45.000 42.887 41.587 40.000 GG

45.546

44.171

37.527

38.817

36.242

90.490

39.000

112.579 22.214 730.000 26.000 36.035

0 66.582 76.000 32.000 31.002

0 33.550 51.000 30.000 32.096

GG 31.600 44.591 29.987 31.039

GG 40.816 38.182 GG 29.287

37.963 26.661 35.383 31.707 29.741

37.314 37.246 36.301 35.073 33.555

GG

3.900

2.400

2.500

2.600

21.293

33.138

37.483 GG

38.500 GG

31.193 GG

40.110 GG

75.141 GG

20.000 30.000

32.500 30.000

31

49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58.

Ouddorp Rotterdam Dordrecht Den Haag Leiden Scheveningen Delft Delft Den Haag Scheveningen

59. Rotterdam 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76.

Hillegom Middelharnis Rotterdam Delft Schoonhoven Rotterdam Schiedam Den Haag Schiedam Delft Leerdam Hoek van Holland Vlaardingen Schoonhoven Rotterdam Honselersdijk HardinxveldGiessendam

77. Groot Ammers 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100. 101. 102. 103.

32

Oud-Beijerland Krimpen a/d Ijssel Ouddorp Schiedam Hellevoetsluis Gouda Gouda Leerdam Gorcum Delft Rotterdam Voorburg Rijswijk Leiden Voorschoten Rockanje Zoetermeer Brielle Sliedrecht Den Haag Rotterdam Rotterdam Gouda Dordrecht Lisse Dordrecht

Bezoekerscentrum De Grevelingen Stichting de Ontdekhoek Museum Simon van Gijn Stichting Volksbuurtmuseum Molenmuseum De Valk Museum Scheveningen Museum Lambert van Meerten Museum Nusantara Haags Historisch Museum Zeemuseum Mariniersmuseum der Koninklijke Marine Den Hartogh Ford Museum BV Rien Poortvliet Museum Scheepswerf 'De Delft' Toren Nieuwe Kerk Ned. Goud Zilver en Klokkenmuseum Belasting & Douane Museum Museum Molen de Nieuwe Palmboom Vredespaleis Het Gedestilleerd Museum Techniekmuseum St. Nationaal Glasmuseum Fort aan den Hoek van Holland Visserijmuseum/ Vlaardings Museum Edelambachtshuys Witte de With Westlands Streekmuseum Museum de Koperen Knop St. Streekcentrum Ooievaarsdorp Liesvelt Natuurbezoekerscentrum Klein Profijt Streekmuseum Crimpenerhof RTM-trammuseum Nationaal Coöperatie Museum Nationaal Brandweermuseum Stadhuis Kaaswaag Royal Leerdam Crystal Gorcums Museum Museum Paul Tetar van Elven Chabot Museum St. Museum Swaensteijn Museum Rijswijk Modelbouwmuseum Kasteel Duivenvoorde Museum in den Halven Maen Stadmuseum Historisch Museum Den Briel Nationaal Baggermuseum Loosduins Museum Museum Oud Overschie Museum Hillesluis Verzetsmuseum Z - H St. Museum 1940-1945 Museum De Zwarte Tulp Stadhuis

40.000 31.350 GG 21.120 27.053 GG GG GG 33.000 28.801

30.000 33.000 GG 29.784 28.453 GG 21.758 GG 40.000 28.873

35.000 32.644 GG 20.888 28.005 GG 22.356 GG 27.000 29.448

35.000 32.292 GG 24.652 25.186 GG 24.313 GG 24.345 27.657

35.000 30.000 GG 17.259 27.552 GG 23.000 GG GG 24.457

31.056 30.490 28.500 18.448 23.636 22.482 22.520 22.469 29.250 20.640

29.572 29.000 28.500 25.203 25.019 24.736 GG GG 21.170 20.535

GG

18.107

20.012

22.100

20.321

19.871

20.407

GG 32.200 GG 34.493 20.294 GG GG GG 16.500 17.640 47.043 17.100 GG GG 26.426 GG

GG 35.640 GG 31.500 21.567 14.011 GG GG 14.621 38.290 22.026 17.300 GG GG 35.352 GG

GG 29.100 GG 31.996 14.795 15.619 GG GG 14.189 18.448 22.744 19.500 GG GG 26.072 GG

GG GG 27.000 24.900 GG GG 29.415 GG 19.804 15.430 17.911 15.731 GG 16.742 GG 19.115 15.905 16.111 18.493 21.347 20.503 21.464 19.000 18.000 GG GG 1.300 14.670 29.722 30.402 GG GG

20.000 20.050 14.200 38.569 21.570 18.793 GG 13.102 15.716 17.372 14.643 16.600 16.030 17.600 13.684 GG

20.000 20.000 20.000 19.814 19.783 17.401 GG 15.934 15.723 15.022 14.929 14.400 14.147 14.110 14.052 13.676

GG

GG

GG

GG

GG

11.103

13.215

GG

GG

GG

GG

GG

13.000

13.000

GG 10.538 103.674 GG 7.424 GG 9.200 6.300 16.695 GG GG GG 6.333 GG 5.700 GG 4.303 GG 4.670 GG GG 3.700 GG 0 GG GG

GG 12.219 17.010 GG 7.468 GG 9.500 6.300 13.459 GG GG GG 10.242 GG 6.000 GG 3.402 GG 5.097 GG GG 3.700 GG 3.900 GG GG



GG 12.437 23.438 12.667 6.321 10.104 7.800 8.200 10.287 GG GG GG 6.847 GG 6.250 GG 5.526 GG 5.191 GG GG 3.750 3.700 2.600 GG GG

9.322 11.697 14.757 11.186 9.000 12.022 8.071 GG 16.681 7.378 7.500 6.761 10.650 12.500 GG 5.950 5.100 6.036 GG 3.500 4.000 GG GG 3.290 3.712 3.085

12.583 12.445 12.121 11.600 11.181 11.000 8.500 GG 7.949 7.931 7.912 7.277 7.200 7.000 GG 6.200 6.100 5.794 GG 4.000 4.000 GG GG 3.510 3.472 3.375

104. 105. 106. 107. 108. 109. 110. 111. 112. 113. 114. 115.

Leiden Maassluis Den Haag Sommelsdijk Rotterdam Voorhout Vlaardingen Nieuw-Lekkerland Delft Den Haag Gouda Gouda

Anatomisch Museum Leiden Nationaal Sleepvaart Museum Museum Bredius Streekmuseum Goeree- Overflakkee Oorlogsverzetmuseum Rotterdam Ruïne van Teylingen Streekmuseum Jan Anderson J.J. Meerkerk Mineralogisch Geologisch Museum Louis Couperus Museum Molen de Roode Leeuw De Vergulde Kaars St. Medisch Farmaceutisch Museum 116. Delft De Griffioen Kunst & Ambachtshuys 't Zwarte 117. Goudswaard Schaap 118. Goudriaan Museum Ianchelevici 119. Delft Gereedschap Museum Mensert 120. Oostvoorne Jacobaburcht 121. ’s-Gravendeel Oranjemuseum 122. Ameide Historische Vereniging 123. Berkel en Rodenrijs Molenaars Oude Tractoren Collectie 124. Bodegraven Kaasmuseum Bodegraven 125. Boskoop Kwekerijmuseum 126. Capelle a/d IJssel Historisch Museum 127. Delft Anton Pieck Etsenkabinet 128. Delft Fluytenlusthof 129. Delft Het Boeketten Museum Medisch Farmaceutisch Museum De 130. Delft Griffioen 131. Delft Mr. S. van Gijn Museum 132. Delft Museum Nieuwe Kerk 133. Delft Naaimachine-museum 134. Delft Nationaal Landschapskundig Museum 135. Delft Winkeltje Kouwenhoven 136. Den Haag Bredius Museum 137. Den Haag Erfgoedwinkel Oude Molstraat 138. Den Haag Galerij Prins Willem V 139. Den Haag Haags Kinderatelier 140. Den Haag Haags Trammuseum 141. Den Haag Het Damesleesmuseum 142. Den Haag Het Nederlandse PTT-museum 143. Den Haag Hofvijvermuseum 144. Den Haag Iconografisch Bureau 145. Den Haag Indisch Herinneringscentrum 146. Den Haag Kikkermuseum 147. Den Haag Kinderboekenmuseum 148. Den Haag Museum Haags Hopje 149. Den Haag Museum Scheveningen 150. Den Haag Museum v.h. Ambacht 151. Den Haag Museum van het Boek 152. Den Haag Museum van het Poppenspel 153. Den Haag Nationaal Schaakgebouw 154. Den Haag Navy Museum 155. Den Haag Nederlands Kansspelmuseum 156. Den Haag Odigia Ikonen-museum 157. Den Haag Yi Jun Peace Museum 158. Dordrecht 1940-1945 Museum

GG 2.959 GG GG GG GG 2.367 100 GG GG GG GG

GG 3.794 GG GG GG GG 2.638 150 GG GG GG GG

GG 2.765 GG GG GG GG 7.434 1.000 GG GG GG GG

GG 3.427 GG GG GG GG 2.957 1.600 GG GG GG GG

GG 2.583 GG GG GG GG 2.188 1.800 GG GG 2.500 999

2.086 7.723 4.291 3.551 2.709 1.979 2.101 GG 1.250 1.500 1.500 906

3.335 3.125 3.008 2.540 2.489 2.457 2.213 GG 1.500 1.500 GG 1.138

1.028

1.024

990

803

978

1.200

1.000

800

900

1.000

1.000

1.000

GG

GG

1.029 GG 50 GG GG GG GG GG GG GG GG GG

605 GG 75 GG GG GG GG GG GG GG GG GG




833 450 GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG

690 565 GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG







33

159. 160. 161. 162. 163. 164. 165. 166. 167. 168. 169. 170. 171. 172. 173. 174. 175. 176. 177. 178. 179.

Dordrecht Dordrecht Dordrecht Dordrecht Giessenburg Giessenburg Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Haastrecht Haastrecht Haastrecht Heinenoord Heinenoord Hellevoetsluis Hoek van Holland

180. Hoek van Holland 181. 182. 183. 184. 185. 186. 187. 188. 189. 190. 191. 192. 193. 194. 195. 196. 197. 198. 199. 200. 201. 202.

Katwijk Klaaswaal Leerdam Leerdam Leiden Leiden Leiden Leiden Leiden Leiden Leiden Lekkerkerk Lisse Lisse Loosdrecht Maasland Maassluis Nieuwerkerk a/d Ijssel Nieuwerkerk a/d Ijssel Nieuwkoop Noordwijk Oostvoorne

203. Oud Beijerland 204. Ouddorp 205. 206. 207. 208. 209. 210. 211.

34

Papendrecht Papendrecht Reeuwijk Ridderkerk Rijnsburg Rijnsburg Rijswijk

Het Hof Landschapskundigmuseum Lips Slotenmuseum Naaimachinemuseum Museum Het Regthuis Ons Museum Binnenhavenmuseum Turfsingel Gouds Poppentheater & Museum Joods Historisch Museum Ketelaarmuseum Koetsenmuseum De Koetsenhoeve Museum v. Hedendaagse Kunst St. Fonds Goudse Glazen St. Verzetsmuseum Zuid-Holland Ambachtsmuseum Gemaal De Hooge Boezem Museum Bisdom van Vliet Scoutingmuseum Streekmuseum Hoekschewaard Brandweer Museum Kassenmuseum Jan Knijnenburg Museum Verenigde Ned. Scheepvaartmaatschappij Museum Katwijk Pin Art Gallery Hofje Van Aerden Museum Het Oude Raadhuis Academisch Historisch Museum Modelbouwmuseum Leiden Museum ‘t Korhoen Museum Sint Anna Aalmoeshuis Prentenkabinet St. Historische Haven Leiden Wagenmakers Museum Lekkerkerk Door De Tijd Huys Dever Museum voor de Bloembollenstreek Kasteel-Museum Sypesteyn Museum De Schilpen Gemeentelijk Museum Oudheidkamer Nieuwerkerk aan de IJssel

GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG







GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG







GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG

Virtueel Schaatsmuseum

GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG

Smederij Museum Oud Noordwijk Museum Oldtimer Museum De Rijke Archeologisch Museum Hoeksche Waard Museum Ouddorps Raad- en Polderhuis Museum Dorpsbehoud Rietgors Museum voor Moderne Kunst Oudheidkamer Reeuwijk St. Oud Ridderkerk Museum het Spinozahuis Museum Oud Rijnsburg Collectie Nederland Instituut

GG GG GG

GG GG GG

GG GG GG

GG GG GG

GG GG GG

GG GG GG

GG GG GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG

GG GG GG GG GG GG GG







212. 213. 214. 215. 216. 217. 218. 219. 220. 221. 222. 223. 224. 225. 226. 227. 228. 229. 230. 231. 232. 233. 234. 235. 236. 237. 238. 239. 240. 241. 242. 243. 244. 245. 246. 247. 248. 249. 250. 251. 252. 253. 254. 255. 256. 257.

Rijswijk Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Sassenheim Schiedam Schoonhoven Sliedrecht Sommelsdijk Spijkenisse Spijkenisse Spijkenisse Stellendam Strijen Ter Aar Vianen Vianen Vlaardingen Vlaardingen Vlaardingen Voorburg Voorburg Voorburg Wijngaarden Zoetermeer Zwijndrecht

Stichting Grootmoeders Tijd Archiefwinkel Carlier Museum Centrum v. Hedendaagse Kunst De Ducdalf De Havenaar - Delfshaven De Museumwoning Hem Museum Het Schielandhuis Het Zakkendragershuisje Katendrecht Museum Kindermuseum De Ontdekhoek Korenmolen De Distileerketel Kralingsmuseum Museum voor Keramiek Museum voor Volkenkunde Nationaal Schoolmuseum Nederlands Kustverlichtingsmuseum Nederlands Penningkabinet Openbaar Vervoer Museum Rotterdams Radio Museum Snuiftabak en specerijenmolens Speelgoedmuseum Toy Toy St. Museum Schepen uit Verre Landen Sikkens Schildersmuseum Winkeltje Nederlands Museum van Knipkunst Sliedrechts Museum Clown Pepie Museum Molen Nooitgedacht Museumwoning Stelling Korenmolen Expo Haringvliet Het Land van Strijen Cultureel Historisch Museum Ter Aar Sound Museum Stedelijk Museum Archeologisch Museum Hoogstad Museumschip Hudson Nationaal Sleepvaart Museum Die Haghe Huygensmuseum Hofwijck Museum Swaensteyn Oudheidkamer Wijngaarden Museum 't Oude Huis General George C. Marshall-museum

GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG GG






35


Bijlage 2: interviews Weergave van het Interview met de heer Luuk Vroombout, directeur van Alphatron Marine BV Op vrijdag 5 november is de heer Luuk Vroombout geïnterviewd over zijn betrokkenheid bij en ideeën over de ligplaatsen voor historische sleepboten. Het gesprek werd sterk beïnvloed door de actualiteit van de gezonken Elbe (1958). De heer Vroombout is met man en macht bezig de Elbe te redden van een definitieve ondergang. Hij is tevens zeer enthousiast over de haalbaarheid van het initiatief om aan de Govert van Wijnkade een kade in te richten voor historische sleepboten. De Govert van Wijnkade is voor de heer Vroombout de enige locatie die in aanmerking komt voor de ligplaatsen omdat deze plek in het verleden ook de plek was waar de sleepboten lagen. Naar zijn opvatting moet de Elbe het paradepaardje worden en een plek krijgen waar deze stoere sleper gerestaureerd kan worden. De totale restauratie van de Elbe gaat naar schatting € 350.000,00 kosten. Hiermee wordt het schip grotendeels teruggebracht in de oude staat, met als aantekening dat aan boord een bezoekersruimte ingericht zou moeten worden waar de geschiedenis van het schip in beeld gebracht kan worden. In één van de aanpalende bedrijfsruimten zou ook een soort van werkplaats annex opslag gecreëerd moeten worden. Hiervoor zouden al contacten zijn gelegd. Naast de Elbe moet een representatief aanbod van sleepboten te zien zijn op de in te richten locatie. De heer Vroombout staat op het standpunt dat de financiering van het geheel voornamelijk opgebracht dient te worden uit sponsorgelden. De gemeente zou naar zijn mening een bijdrage kunnen leveren door de kade beschikbaar te stellen en de nutsvoorzieningen aan te leggen voor zover dit nodig is. Daarnaast wordt gedacht aan een soepele opstelling ten aanzien van haven- en liggelden. De heer Vroombout zou ook graag het douanehuisje in de plannen opnemen. Er is volgens hem voldoende mankracht te organiseren om bijvoorbeeld het huisje te exploiteren als voorlichtingscentrum over de sleepvaart. Volgens de heer Vroombout zijn de bedrijven die zich verenigd hebben in de Holland Marine Equipement geïnteresseerd in sponsoring van dit project. Tot slot schat de heer Vroombout in dat het financiële risico voor de gemeente Maassluis klein is omdat de benodigde fondsen afkomstig zijn vanuit particulier initiatief.

36

Weergave interview met de heer Leo Leichtenberg, Centrummanager koopcentrum de Binnenstad Maassluis. De heer Leichtenberg is Centrummanager koopcentrum de Binnenstad Maassluis en al heel lang betrokken bij de ontwikkeling en bevordering van toerisme in de oude binnenstad van Maassluis. Hij is ook één van de drijvende krachten achter de VVV geweest. Volgens de heer Leichtenberg is de historie van de zee(sleep)vaart onlosmakelijk verbonden aan Maassluis. Dat vindt men terug op verschillende plaatsen zoals het Nationaal Sleepvaartmuseum en de grote kerk. Een aanvulling op dit thema in de vorm van ligplaatsen waar historische sleepboten liggen zal zeker publiek trekken. Overigens bestaat er al een rondwandeling maritiem en is er de boeiende route. De heer Leichtenberg is ten aanzien van de locatie aan de Govert van Wijnkade iets minder enthousiast dan de heer Vroombout. Met name de bereikbaarheid baart hem zorgen. Er is geen aantrekkelijke looproute vanuit de binnenstad van Maassluis naar de Govert van Wijnkade mogelijk. Voor de heer Leichtenberg ligt het meer voor de hand ook te verkennen of wellicht de andere zijde, de Burgemeester de Jongkade, geschikt gemaakt kan worden voor een dergelijk initiatief. De Burgemeester de Jongkade is dankzij de spoorwegovergang nabij de brug volgens de heer Leichtenberg beter bereikbaar dan de Govert van Wijnkade. Cijfers ten aanzien van toerisme in Maassluis zijn niet beschikbaar. Volgens de heer Leichtenberg bezoeken op jaarbasis ca. 20 á 25 toeristische groepen Maassluis. De heer Leichtenberg is blij dat de burgemeester Koos Karssen enthousiast is voor dit soort initiatieven. Bij de Leichtenberg overheerst vooral een pragmatische aanpak. “Kies voor de meest aantrekkelijke plek”. Hij vindt het tevens erg belangrijk dat er voldoende goodwill bij omwonenden wordt gekweekt. Dit is voor met name de Burgmeester de Jongkade van belang omdat daar woningen staan in plaats van bedrijfspanden. Ook bij de vaststelling van een nieuw havenbeleid is dit een belangrijk gegeven. Het sleutelen aan schepen is aan de zijde van de Burgemeester de Jongkade minder goed mogelijk omdat de kade hier ‘schoon’ moet blijven en er een praktische bedrijfsruimte ontbreekt. Een dagtocht Maassluis wordt volgens de heer Leichtenberg zeker aantrekkelijker door de komst van tot de verbeelding sprekende zeeslepers. Boodschap van de heer Leichtenberg: doen maar wel zo praktisch mogelijk qua opzet en inrichting.

37

Colofon Adressen gemeente Maassluis mr. A.J.T. Korthout Postbus 55 3140 AB Maassluis 010 - 5931931 Johan de Boer Bureau voor PR & Organisatie D.J. de Boer Alidahoebe 24 3451 TK Vleuten 030 - 6775548 [email protected] 3 Dee Cee drs. R.C.E. Emous Eendrachtlaan 6 3621 DG Breukelen 0346 - 283580 [email protected]

Luuk Vroombout directeur Alphatron Marin BV Schaardijk 23 3063 NH Rotterdam haven 115 010 - 4534000 Leo Leichtenberg Centrummanager koopcentrum de Binnenstad Maassluis Dr. Kuyperkade 7 3142 GB Maassluis 010 - 5917669 Nationaal Sleepvaart Museum Hoogstraat 1-3 3142 EA Maassluis 010 - 5912474

38

Maassluis, een (thuis)haven voor oude slepers

Recommend Documents