Jaarverslag 2013
oude ijsselstreek
Wilt u meer weten? Contactpersoon J.N. (Hans) Pietersma Functie adviseur ruimtelijke kwaliteit/rayonarchitect Telefoon 026 442 17 42 Email
[email protected] Website www.geldersgenootschap.nl
Dit is een uitgave van het Gelders Genootschap ©
oude ijsselstreek
OUde Ijsselstreek!
jaarverslag
Voor een mooi
2013
Welstandscommissie
Adviseren over ruimtelijke kwaliteit Met dit jaarverslag biedt de Welstandscommissie inzicht in haar werkwijze en plannen waarover in 2013 is geadviseerd. Dat is niet uitputtend, maar toont wel de breedte van de advisering: kwaliteit van bouwplannen, grote ruimtelijke ontwikkevooral plaats door de adviseur ruimtelijke kwaliteit. plannen. Het jaarverslag biedt raadsleden ook een nadere
tendens van minder regels en meer ruimte voor
kennismaking met de commissie. Wij tonen hoe we
eigen initiatief, maar wél met behoud van de karak-
de gemeente helpen bij het regisseren van ruim-
teristieken die de gemeente kwaliteit en identiteit
telijke kwaliteit. Het gemeentelijk beleid is daarbij
geven.
uiteraard de leidraad. Als vaste adviseur kijken
Dit jaarverslag hoopt een impuls te geven om ruim-
we hoe je evenwicht bewaart tussen vrijheid voor
telijke kwaliteit tot een terugkerend onderwerp
burgers en ontwerpers en heldere regie door de
van debat in uw gemeente te maken. Wij nodigen
gemeente. Ruimtelijke kwaliteit ontstaat als gevolg de raadsleden daarom uit om de mandaat- of comvan een wisselwerking tussen betrokkenheid, des-
missievergadering te bezoeken, of om met ons ter
kundigheid én regelgeving. Daarom wordt ingezet
plekke te gaan kijken hoe de borging van ruimte-
op een koers die aansluit bij de maatschappelijke
lijke kwaliteit gestalte krijgt.
Gelders Genootschap
jaarverslag
De commissie komt alleen in beeld bij complexe
oude ijsselstreek
2013
lingen en gemeentelijk beleid. Advisering vindt
Nieuwbouw smederij DRU-fabriek, Ulft
Cultuurhistorie
Gelders Genootschap
het historisch metselwerk vrij worden gelaten. Vanuit cultuurhistorisch oogpunt is aandacht gevraagd voor de aansluiting van het glazen tussenlid tegen de historische gevel, zodat schade aan het metselwerk tot een minimum beperkt wordt.
Ontwerp: Hurenkamp Architecten en Adviseurs, Velp
oude ijsselstreek
vorm, materialisering en functie goed binnen het karakter van het industriële complex. Hoewel het object forser is dan het belendende monument, heeft het door zijn abstracte hoofdvorm en uniforme stalen bekleding in roestbruine kleur een ingetogen karakter, waarmee het monument gerespecteerd wordt. Het nieuwe gebouw wordt door middel van een glazen tussenlid verbonden aan de afbramerij, waarbij de sierbanden in
jaarverslag
2013
De nieuwe smederij ligt aan de achterzijde van de afbramerij, op de plek waar tot het begin van de 21ste eeuw een gebouw heeft gestaan. De positionering wijkt weliswaar af van de verder orthogonale structuur van het fabrieksterrein, maar gelet op de historische situatie en het beeldkwaliteitplan voor uitbreiding van de afbramerij, kon ingestemd worden met de plaatsing. De nieuwe smederij voegt zich qua hoofd-
Terugblik In de gemeente Oude IJsselstreek wordt over het algemeen waarde gehecht aan een aantrekkelijke, verzorgde leefomgeving. Dit komt vooral tot uitdrukking in de historische dorpskernen, het buitengebied en in de woonwijken. De dorpen tiek, die zorgen voor eigenheid en identeit. Dit toeristen. Mensen zijn gevoelig voor de kwaliteit van hun woon- en werkomgeving. De combinatie van architectonische kwaliteit, aandacht voor de
die passen bij de bestaande karakteristiek en de
openbare ruimte, groenonderhoud, beperking van
stedenbouwkundige situatie. Over het algemeen
reclame-uitingen, etc., kan leiden tot een prettiger
gaat dit op een positieve, opbouwende wijze
(leef)omgeving, tot een betere sociale veiligheid,
waarbij gezamenlijk gezocht wordt naar oplos-
tot meer duurzamheid en ook een hogere econo-
singen. Door het directe overleg met aanvragers,
mische waarde. Een aantrekkelijke omgeving is
ontwerpers en andere betrokkenen en de oplos-
van groot belang voor onze economie en vergroot
singsgerichte houding is sprake van een efficiënte
de WOZ-waarde van ons vastgoed.
werkwijze.Op deze manier kunnen snelle en effi-
Eén keer in de twee weken heb ik op het gemeen-
ciënte procedures, vermindering van regeldruk en
tehuis overleg met ontwikkelaars, architecten
zorg voor ruimtelijke kwaliteit hand in hand gaan!
en bewoners over de beeldkwaliteit van ontwerpen. In goed overleg wordt gezocht naar beelden Gelders Genootschap
Hans Pietersma
jaarverslag
is aantrekkelijk voor inwoners, maar ook voor
oude ijsselstreek
2013
hebben hun eigen geschiedenis en karakteris-
Gelders Genootschap
oude ijsselstreek
jaarverslag
2013
Draagvlak voor ruimtelijke kwaliteit De tijd dat de inrichting van onze leefomgeving grotendeels in plannen en regels was vastgelegd, ligt achter ons. Deregulering, decentralisatie, eigen verantwoordelijkheid: het zijn begrippen die al vele jaren de toon zetten, ook in het ruimtelijk domein. Tegenwoordig is het een ‘andere overheid’ die de kwaliteit van de leefomgeving regisseert. Dit gebeurt steeds meer samen met burgers. Het besef is doorgedrongen dat ruimtelijke kwaliteit niet louter met regels valt te sturen en dat beleid meer effect heeft als dit gepaard gaat met input vanuit de samenleving. Door burgers meer ruimte te geven voor eigen initiatieven voelen deze zich meer verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun leefomgeving. De overheid kan de aandacht hierdoor verleggen van regels en normen naar regie en stimulering. Zie bijvoorbeeld innovatieve instrumenten als de ‘kookboeken’ voor de leefomgeving (www.omgevingswet.pleio.nl).
Vogelbuurt/Biezenakker, Ulft
Voor de aanbesteding van de verschillende deelprojecten is door woningbouwvereniging Wonion een bijzondere werkwijze ontwikkeld. Een aantal consortia wordt uitgenodigd om, binnen kaders, een totaalplan te ontwikkelen. In een vroegtijdig stadium wordt de planontwikkeling begeleid door een kwaliteitsteam, waarvan de gemandateerde van de welstandscommissie deel van uitmaakt. In 2013 zijn er drie plannen voor 36 nieuwe woningen langs de Parkietstraat en de Vinkenstraat aan de orde geweest. De plannen voldeden alle drie aan het beeldkwaliteitkader.
Het gekozen project speelt zeer zorgvuldig in op de verschillende stedenbouwkundige situaties. Het bebouwingsbeeld is vooral aan de Parkietstraat kleinschalig en gevarieerd, zoals beoogd in het beeldkwaliteitplan. De overgangen naar de omliggende bebouwing en de blokken onderling zijn vloeiend vormgegeven. Op slimme en effectieve wijze wordt omgegaan met verspringende rooilijnen, verschillen in gootlijnen en grotere accenten in de gevelcomposities. De materialisering is zorgvuldig en vertoont grote samenhang in het gehele plan. Subtiele verschillen worden aangebracht door
Gelders Genootschap
afwijkend metselwerk en het incidenteel toepassen van keimwerk. De gevelcomposities vertonen veel variatie en zijn “open” van uitstraling. Kortom, een plan dat zeer zorgvuldig in elkaar steekt en zich naadloos voegt in het beoogde en bestaande bebouwingsbeeld.
Ontwerp: ERS Architekten b.n.a., Terborg
oude ijsselstreek
Vogelvlucht
2013
Voor de herstructurering van de wijk Vogelbuurt-Biezenakker is, in samenspraak met bewoners, een beeldkwaliteitplan ontwikkeld dat als kader dient voor de ontwikkeling van (bouw)plannen en de beoordeling daarvan door de welstandscommissie. Het doel is te komen tot een verbetering van de leefbaarheid van de wijk en tot een samenhangend, verzorgd bebouwingsbeeld, dat aansluit bij het dorpse karakter van Ulft.
jaarverslag
Herstructurering
Gelders Genootschap
oude ijsselstreek
jaarverslag
2013 Artist impression
Gelders Genootschap
bekeken. Daarmee is dit instrument straks hét middel om de ruimtelijke ambities van een gemeente aan te geven en burgers en bestuurders hiermee houvast te geven. Aanbevelingen: - Het lijkt nog ver weg, maar wij vragen nu alvast aandacht voor het opstellen van een omgevingsvisie. Dit is weliswaar niet verplicht, maar het is onmisbaar als de gemeente ruimte wil laten voor initiatieven en niet alles in regels wil vatten. Ook anticipeert u met een omgevingsvisie op een effectief ruimtelijk kwaliteitsbeleid als straks de
oude ijsselstreek
jaarverslag
2013
De Omgevingswet komt eraan Naar verwachting treedt in 2018 de Omgevingswet in werking: een integrale wet voor de fysieke leefomgeving. Doel hiervan is onder meer dat gemeentelijke bestuurders een bredere afweging kunnen maken bij het realiseren van ruimtelijke projecten. Niet de regels staan voorop, maar de vraag of een project een bijdrage levert aan een ‘goede ruimtelijke kwaliteit’ en hierdoor ‘meerwaarde’ oplevert. De gemeente is hierbij vooral een uitnodigende regisseur. Voorwaarde om als gemeente regie te voeren op ruimtelijke kwaliteit is dat er een heldere visie met doelstellingen ligt en waarin de kernkwaliteiten van de gemeente zijn verwoord. Dat gebeurt uiteraard in de welstandsnota, maar met de komst van de Omgevingswet wordt een aantal nieuwe instrumenten geïntroduceerd, namelijk het omgevingsplan (verplicht) en de omgevingsvisie (facultatief). In een omgevingsplan worden vooral concrete richtlijnen opgenomen, vergelijkbaar met een bestemmingsplan. Een omgevingsvisie is bedoeld als integrale, strategische visie waarin keuzes worden gemaakt voor de inrichting van de leefomgeving. Aspecten als architectuur, cultuurhistorie, welstand, stedenbouw, landschap, milieu en economie worden in onderlinge samenhang
Omgevingswet een feit is. - De procedures voor het opstellen van nieuwe bestemmingsplannen (op termijn ‘omgevingsplannen’) en beeldkwaliteitplannen gelijk laten oplopen. Dit biedt een sterkere basis voor ruimtelijke kwaliteit. - (Nieuwe) raadsleden kunnen voor een nadere oriëntatie terecht bij de adviseur ruimtelijke kwaliteit om te kijken hoe de advisering functioneert. Desgewenst kunnen hier via het Gelders Genootschap ook cursussen voor worden georganiseerd.
Gelders Genootschap
dan ook door één commissie gedaan en er wordt één gecombineerd advies uitgebracht. Dit maakt een frequente en snelle behandeling van dit soort plannen mogelijk.
oude ijsselstreek
Voortraject én oplossingsgericht Bij de advisering legt de adviseur ruimtelijke kwaliteit de nadruk op het begeleiden van plannen en initiatieven, liefst door vooroverleg in een vroeg stadium van planontwikkeling. Dan bestaat nog volop ruimte voor de initiatiefnemer. Bij voorkeur betrekt de gemeente de adviseur ruimtelijke kwaliteit al in de RO-fase van beleids- en planvorming. Ruimtelijke kwaliteit maakt dan vanaf het begin deel uit van het planologisch en stedenbouwkundig traject. Door lokaal en digitaal te werken is deze werkwijze efficiënt en kostenbesparend voor de gemeente. Bovendien is dit klantvriendelijk richting burgers.
Integratie met cultuurhistorie Voor de advisering over wijzigingsplannen voor monumenten wordt de welstandscommissie uitgebreid met een monumentendeskundige en een burgerlid dat veel kennis heeft over en zeer betrokken is bij de cultuurhistorie van de gemeente. De advisering over wijzigingsplannen voor monumenten wordt
jaarverslag
2013
Werkwijze bij de advisering De adviseur ruimtelijke kwaliteit van het Gelders Genootschap is vanuit zijn adviesrol het eerste aanspreekpunt voor gemeente en initiatiefnemers. Hij adviseert het college van B&W over het brede spectrum van ruimtelijke kwaliteit, zowel plannen, beleid als grote ruimtelijke ontwikkelingen. Het merendeel van de plannen wordt wekelijks ter plekke bij de gemeente door de adviseur ruimtelijke kwaliteit behandeld, samen met het burgerlid. Dit gebeurt onder mandaat van de commissie.
Windmolenpark Den Tol, Netterden
Gelders Genootschap
jaarverslag
2013
Tegen het einde van het verslagjaar is het plan voor windpark Den Tol langs de Omsteg en de Jonkerstraat te Netterden behandeld. Het gaat om de bouw van 10 windturbines met een maximale tiphoogte van 195 meter. Voor de bouw van het windpark is een MER uitgevoerd en is een bestemmingsplanprocedure afgerond. In vooroverleg is advies gevraagd omtrent 5 types windturbines. Uiteindelijk zal er worden gekozen voor 1 type dat 10 keer zal worden geplaatst. De plaatsing van de windturbines, de precieze opstelling en de toegestane tiphoogte zijn al vastgelegd in het bestemmingsplan en daarmee niet ter beoordeling aan de commissie. In de welstandsnota zijn criteria voor windturbines opgenomen, die betrekking hebben op plaatsing/situering, massa en vorm, kleur- en materiaalgebruik, detaillering en inrichting van het maaiveld. Op grond hiervan is negatief geadviseerd over een type met een mast, waarvan de onderste helft is uitgevoerd in beton en de bovenste helft in staal. Het betonnen deel is relatief fors en toont (visueel)
zwaar. Verder wordt de overgang naar het slankere stalen deel als abrupt en storend ervaren. De opdeling zorgt voor een minder eenduidig beeld, waarbij de schaal
herleidbaar is. Met de overige vier type turbines kon ingestemd worden. Verder is aandacht besteed aan de kleurstelling. Voor alle windturbines
oude ijsselstreek
Bijzonder project
Gelders Genootschap
oude ijsselstreek
jaarverslag
2013
wordt een lichtgrijze kleurstelling voorgesteld, te weten RAL 7035, terwijl in het welstandsbeleid uitgegaan wordt van een iets donkerder tint, te weten RAL 7038. Uit foto’s van gerealiseerde projecten blijkt dat het verschil tussen deze kleuren nagenoeg niet te ervaren is. Mede gelet op het feit dat zo’n 90% van de windturbines uitgevoerd is in de lichtere tint, is ingestemd met deze kleur. Daarnaast is uitgebreid gesproken over de aanhechting op het maaiveld. Aangestuurd is op een zo natuurlijk mogelijke inbedding, waarbij aandacht is besteed aan de maat van de funderingsplaat en de opstorting. Verder is geadviseerd de betonfundering te voorzien van een dunne aardlaag met grasvegetatie en tevens de grondverharding tot het hoogst noodzakelijke te beperken en uit te voeren in een halfverharding. De welstandscriteria geven aan dat de onderste 15 meter voor wat betreft kleur moet aansluiten op het overwegende kleurgebruik van het aansluitende landschap. In deze opzet, waarbij de funderingsvoet tot een hoogte van 5 meter boven maaiveld reikt en het landschap zeer open is, is ingestemd met enkel een groene kleurstelling voor de betonnen opstorting.
Gelders Genootschap
oude ijsselstreek
jaarverslag
2013
Rol van de commissie De commissie vergadert driewekelijks en concentreert zich vooral op complexe projecten, waarin naast welstand ook aspecten als stedenbouw, landschap, cultuurhistorie of openbare ruimte meespelen. Hiertoe is de commissie samengesteld uit meerdere disciplines. Een voorbeeld van een complex project, waarbij meerdere disciplines van belang zijn, is het Windmolenpark Den Tol in het buitengebied van Netterden.
Ambtelijke ondersteuning E. (Eugene) Heukshorst Commissie vlnr: de heren Joosten, König, Pietersma en Huiskamp
De cijfers Tegen het einde van het verslagjaar, Afgelopen jaar werden 142 plannen op 13 december 2013, is één van de voorgelegd aan de adviseur ruimtelijke burgerleden, Willy Aalders onverwacht kwaliteit, deels in aanwezigheid van overleden. Wij herinneren hem als iemand de aanvrager of ontwerper. Van deze die zeer betrokken was bij de geschiede- plannen werd 91,5% ter plekke door nis en cultuurhistorie van de gemeente. de adviseur ruimtelijke kwaliteit van een Zijn inbreng op dit vlak en zijn rustige en positief advies voorzien. Voor 8% was vriendelijke persoonlijkheid werden zeer een wijziging nodig. gewaardeerd. De voltallige commissie kreeg in totaal Gelders Genootschap
1 definitieve aanvraag voorgelegd. Dit betrof een grote ruimtelijke / stedenbouwkundige ontwikkeling, te weten windmolenpark Den Tol in Netterden. Tevens werd voor 12 plannen een gecombineerd welstands- en monumentenadvies uitgebracht.
oude ijsselstreek
jaarverslag
2013
Samenstelling commissie Voorzitter N.E. (Niels) Joosten, burgemeester gemeente Brummen Adviseur ruimtelijke kwaliteit/ rayonarchitect J.N. (Hans) Pietersma Arch. AvB Architect Ir. G.J.M. (Gé) König Stedenbouwkundige Ir. B.H.G. (Henry) Huiskamp Monumentenlid Ing. B. (Boukje) Overbeek Burgerlid J. (Jan) ter Horst Burgerlid, monumenten W.B.J.M. (Willy) Aalders
Bosboombroekerweg 26 in Heelweg
Een voorbeeld van een plan dat in dit kader aan de orde is geweest, betreft de realisatie van een erker aan de voorzijde van een vrijstaande woning langs de Bosboombroekerweg in Heelweg. De erker paste niet binnen de uitgangspunten van het welstandsbeleid, met name door de Gelders Genootschap
Bestaande situatie
jaarverslag
2013
Voor wijzigingsplannen met een beperkte omvang voor woningen zijn in het welstandsbeleid standaard criteria opgenomen, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen voor-, zij- en achterkanten, gerelateerd aan het zicht vanuit de openbare ruimte. Voor toevoegingen aan de hoofdbouw, de (oorspronkelijke) woning, wordt in het algemeen uitgegaan van een ondergeschikt karakter en een afstemming op de karakteristiek (bouwstijl/architectuur) van het pand. Bij rijenwoningen wordt (zeker aan de voorzijde) aangestuurd op herhaling van reeds aanwezige bouwwerken, zoals erkers en dakkapellen. Het doel van de uitgangspunten is om te komen tot een (voldoende) evenwichtige verhouding tussen hoofd- en bijzaken en een (voldoende) samenhangend bebouwingsbeeld.
oude ijsselstreek
Kleine wijzigingsplannen
Eerste plan: vooraanzicht
Rechterzijaanzicht
Vergunde plan: vooraanzicht
rechterzijaanzicht
forse afmetingen in relatie tot de relatief bescheiden woning. Een kleinere erker voldeed echter niet aan de woonwensen. Gelet op het gewenste programma is in overleg met de eigenaren een ander plan
ontwikkeld, waarbij de bestaande uitbouw aan de voorzijde in z’n geheel naar voren toe is uitbreid. Ontwerp: Bruggink, Varsseveld
