Maandblad van de Evangelisch-Lutherse gemeente te s-gravenhage. 130e jaargang no. 9 Sept. 2015

Maandblad van de Evangelisch-Lutherse gemeente te ’s-Gravenhage

130e jaargang no. 9 Sept. 2015

Levenskunst Voor het nieuwe seizoen hebben we een thema uitgekozen dat in diensten en op andere momenten terug gaat komen: levenskunst. Hoe leef ik een geslaagd leven? En dan niet 'geslaagd' in de zin van een dik salaris, glanzende carrière en dito auto, maar geslaagd als mens? Een mens kan dat zeggen: mijn talenten of sterke kanten heb ik benut en ingezet; ik heb mijzelf ontwikkeld of ben dat aan het doen; ik ben wijzer geworden, of wil dat worden. De vraag is al duizenden jaren oud en veel antwoorden zijn te vinden op het terrein van de levenskunst, dat tot voor kort hét domein van de filosofie is geweest. Een aantal theologen heeft echter gezegd: daar kunnen wij vanuit christelijk oogpunt ook iets mee. Wijsheid, talenten: het zijn ook Bijbelse begrippen. We willen er mee aan de slag! Wanneer spreken wij van een geslaagd leven? In het nieuwe jaar staan de vruchten van de Geest centraal zoals Paulus die omschreven heeft: liefde, geduld, goedheid, vertrouwen, zelfbeheersing, zachtmoedigheid, vreugde, vriendelijkheid en vrede.

De kerkenraad vergaderde…

Pag. 3

Bazaar: laatste oproep

Pag. 4

Lutherse Burgwal 7-9, 2512 CB Den Haag www.luthersdenhaag.nl

Door de week heen: Rechtvaardiging van de goddeloze Pag. 6

Foto’s Kinderkerk

Pag. 12/13

Tel: 070-363 66 10 e-mail: [email protected]

eieren lopen; niet laten vallen dus! Bij het thema ‘geloof’ werden er allerlei vragen gesteld over kerk, bijbel en geloof. Bij ‘zelfbeheersing’ werd een snoeppot op tafel gezet gedurende het gesprek, maar er mocht niet uit gepakt of gegeten worden. Moeilijk! Alle deugden, die een mensenkind ook maar bezit werden, uitgevoerd als gele ‘smileys’, aan de ‘Deugdenboom’ gehangen. Natuurlijk wist iedereen van de ‘ondeugden’, maar die kregen een plek aan een boom, verder weg in het bos.

Inhoudsopgave Pastoralia Uit de gemeente Rondom de zondag Door de week heen In de stad en verder… Young Info Overzicht diensten Overzicht activiteiten

2 3 5 6 8 12 14 14

Pastoralia Beste mensen, Terwijl ik dit schrijf, bedenk ik dat ik - na een prachtige vakantieperiode in het land Italië, ten zuiden van Napels - alweer ruim zes weken terug ben. Het zien van het prachtige gebergte maakt mij als mens klein. Mij is vooral bijgebleven, dat in de provincie Basilicata een deel van de bergen gewoonweg af begint te brokkelen. Als het ware zakt de grond onder de voeten weg. Zelfs op zodanige wijze, dat de inwoners van één stad, Craco, moesten verhuizen. Al de kerken, huizen en muren verzanden, staan scheef, en vallen zelfs om! Maar men heeft het niet opgegeven: een nieuwe stad is opgebouwd en iedereen zet daar zijn of haar schouders weer onder. Zo is het ook met de kerk: telkens weer gaan wij ervoor en zetten onze schouders gezamenlijk onder al het werk, dat nou eenmaal gedaan moet worden. Wij hebben elkaar dus hard nodig.

In augustus zijn verschillende senioren weggebracht naar het onvolprezen ‘Bosgoed’ te Lunteren, waar het altijd goed is om voor een week te vertoeven. Op dinsdag hebben we een rit daarnaar toe gemaakt om te kijken, hoe de hele Lu-Lu-groep het maakte. Deze week stond onder leiding van twaalf stafleden en er waren 39 gasten in totaal gekomen. Iedereen was dik tevreden over het huis, al het lekkere eten en de wisselende programma’s. Er werd zelfs buiten geknutseld! Het weer was dan ook prima. Ondergetekende heeft samen met een diaken heerlijk buiten gezeten en gepraat en geconstateerd, dat iedereen het naar de zin had. Ondertussen beginnen verschillende familieleden en buren weer terug te keren, want hier gaan volgende week de scholen beginnen. Toen collega Trinette Verhoeven terug was van haar vakantie in Japan, hebben we samen overlegd wat er in het komende school- en kerkseizoen staat te gebeuren.

De senioren en de jongeren hebben hun uitstapjes gemaakt in de eerste weken van juli. De senioren gingen gemotoriseerd in twee volle bussen en een volle auto op weg naar Warmond nabij de Kagerplassen, waar we aan boord van een schip stapten voor een rondvaart, en een gezellige en lekkere lunch met elkaar.

Er is een bijzonder activiteitenprogramma uit voortgekomen, dat u zowel op de startzondag 30 augustus als in dit gemeenteblad zult ontvangen. Naast de leerhuizen en gesprekskringen staan de bijzondere erediensten vermeld. Het thema komt uit de brief aan de Galaten (hst.5), en gaat over de kernwoorden die Paulus vertelt over de ‘Vruchten van de Geest’. Steeds zal er een thema daaruit besproken worden, zoals bijvoorbeeld vertrouwen en goedheid, vreugde en zachtmoedigheid, vrede, geduld en vriendelijkheid. In een dienst voor en met de tieners zal het thema ‘zelfbeheersing’ worden besproken. Deze dienst zal in de Lukaskerk zijn. Een speciale kinderdienst zal er op 8 november in de Lutherse kerk zijn en ook zullen in dit seizoen weer het kinderkerstfeest en het paaskinderfeest gevierd worden. Een heel aantal diensten zal een nagesprek hebben; ook de diakenen zullen daarin hun beste beentje(s) voorzetten.

Het jeugdkamp van onze kerk zat dit jaar nogmaals op het mooie bosterrein in Valkenswaard. Op zondagmorgen werd er nagedacht over de zeven deugden, dat best wel overeen komt met het thema voor het komend seizoen: de ‘Vruchten van de Geest’. De eerste vier zijn ooit ontworpen door filosofen en gaan over moed en voorzichtigheid, wijsheid en zelfbeheersing. Er zijn tenslotte door de Rooms-Katholieke kerk drie deugden aan toegevoegd: geloof, hoop en liefde. De lieve jeugd in het kamp kreeg een oud sprookje over de wijsheid te horen, waarna ze zelf - in groepjes van 7 á 9 kinderen van verschillende leeftijd - toneelstukjes moesten bedenken dat bij hun onderwerp paste. Deze toneelstukjes werden even later luid en duidelijk opgevoerd in de kampvuurkuil. Vervolgens had de leiding allerlei spelen bedacht bij elk onderwerp, zodat elk kind zijn beste krachten daaraan kon wijden. Bijvoorbeeld: bij ‘voorzichtigheid’ moesten ze met 2

Kandidaatstelling ouderling met bijzondere opdracht (secretaris) Er zijn al enige tijd vacatures in het college van Ouderlingen. De kerkenraad stelt mevrouw Loes Klijn voor als kandidaat voor één van deze vacatures, namelijk die van secretaris van de kerkenraad. Zij is voor de meesten van ons geen onbekende, en heeft al eerder het secretarisschap vervuld. Loes voldoet aan de daarvoor gestelde voorwaarden, heeft ingestemd met de voordracht en zal deze functie na verkiezing aanvaarden. Tegenkandidaten of eventuele bezwaren tegen deze voordracht kunt u schriftelijk en voldoende gemotiveerd binnen twee weken na het verschijnen van dit blad onder de aandacht brengen van de heer Frank Everaarts, voorzitter van de kerkenraad. Dit kan per brief of via [email protected]. Mochten er geen tegenkandidaten zijn aangemeld, dan wordt Loes geacht te zijn verkozen en zal zij worden bevestigd in de dienst van 18 oktober 2015. Overigens zijn er meer vacatures in de kerkenraad, m.n. bij Ouderlingen en Kerkrentmeesters. Willen we het gemeentewerk op langere termijn samen geklaard krijgen, dan moet er echt versterking komen. Als u uw steentje kunt bijdragen: zeer welkom. Als u meer wilt weten, spreek dan een van de kerkenraadsleden eens aan. Frank Everaarts

Een speciale activiteit, waar iedereen (!) aan mee kan doen, is de Bazaar op zaterdag 19 september. Voor het najaar is er met de cantorij overlegd, wanneer zij de erediensten zullen ondersteunen met hun zang. Ook de data van de senioren zijn bekend. Ik hoop, dat u het activiteitenprogramma op een duidelijk zichtbare plaats kunt ophangen, om elkaar weer vaak te kunnen treffen bij de verschillende erediensten en de verschillende bijeenkomsten in de kerk. Met een goede groet van huis tot huis ontmoet ik u allen graag in dit nieuwe seizoen van ‘Levenskunst’, ook namens collega Trinette Verhoeven, Marianne van der Meij-Seinstra

Uit de gemeente

Stand Hoofdgeld en andere bijdragen Tot en met 17 augustus 2015 is er € 28.355,05 ontvangen. Op 17 augustus 2014 was de stand € 35.079,-. De bijdrage voor de restauratie bedraagt tot nu toe € 1.070,-. De bijdrage giften bedraagt € 15.800,-. De bijdrage hoofdgeld 2015 blijft nu ver achter ten opzichte van de bijdrage 2014. Aan alle gemeenteleden de oproep om nog eens na te gaan of een iets hogere bijdrage mogelijk is. Niet alleen het onderhoud van het gebouw, maar ook een goede pastorale zorg, zich samen verdiepen in wat het geloof voor een ieder betekent, is essentieel voor het in stand houden van de Lutherse Gemeente in Den Haag. KRM

De kerkenraad vergaderde De vergadering van 6 juli heeft een korte agenda, om de notitie van Kerkrentmeesters met een voorstel om uit de rode cijfers te komen, alle ruimte te geven. Kerkrentmeesters hebben in korte tijd veel werk verzet. Een grote inspanning, waarvoor de kerkenraad zijn waardering uitspreekt. Na een uitgebreide discussie is de conclusie dat het nog niet mogelijk is om in deze vergadering al knopen door te hakken. Wat is nodig om als kerk en gemeente te functioneren is de vraag. Een nadere inventarisatie moet hier duidelijkheid in scheppen. De komende periode gaat de kerkenraad in kleiner verband hiermee aan de slag, zodat mogelijk in de vergadering van 21 september een besluit kan worden genomen. De werkgroep Binnenstadkerk bestaat uit Rien Sprong, Helena Axler, Trinette Verhoeven en Loes Klijn en is op 24 juni voor de eerste keer bijeen geweest. Gestart is met het bepalen van het doel van de werkgroep, de werkwijze, wat is het algemene kader en uitgangspunt en wie is de doelgroep. In augustus is hierover een overleg met de Lukaskerk. De kerkenraad besluit Loes Klijn formeel als secretaris aan te stellen. In de Luther Heraut van september komt een stukje over de kandidaatstelling. Loes Klijn, secretaris a.i.

DE LUTHER HERAUT voor oktober 2015 zal verschijnen op zaterdag 3 oktober. Uiterste inleverdatum van kopij: vrijdag 18 september 2015. Kopij voor de LH kunt u digitaal inleveren via [email protected] of via het adres van de kerk (onder vermelding van kopij LH). Bij digitale verzending ontvangt u altijd een ontvangstbevestiging (in de vakantieperiode zal dit vlak voor de sluitingsdatum zijn). Zo niet, neemt u dan contact op met Mascha de Haan (070-3689044).

3

Bazaar in de Evangelisch-Lutherse kerk zaterdag 19 september 2015 Laatste oproep! De voorbereidingen voor de derde Bazaar (alle goeds komt in drieën) zijn opgestart. We hebben uw hulp hard nodig. ◊

◊ ◊ ◊ ◊

Uw mooie en hele spulletjes, boeken en kunst en kitsch (geen grote meubels of oude computers) kunt u vanaf 6 september inleveren. Afspraken kunt u maken via de kosterij. Wij zoeken nog zegeltjes die we kunnen omwisselen voor mooie prijzen voor de loterij of mooie prijzen. De lootjes moeten verkocht worden, helpt u mee? De boekjes liggen in de kerk. Vrijwilligers voor het opbouwen (vrijdag vanaf 09.00 uur) en zaterdag om te verkopen (09.00 uur aanwezig, om 10.00 uur gaan de deuren open). Mensen die koek en taart willen bakken om te verkopen. Aanmelden via de kosterij.

Contactadressen en activiteiten Alle activiteiten vinden plaats in de kosterij, Lutherse Burgwal 7, tenzij anders aangegeven. Kosters: H. Baaima en N. Lamb, tel. 070-3636610, e-mail: [email protected]

Stichting Cultuur en Muziek in de Lutherse Kerk / Orgelcommissie Contactpersoon nog niet bekend. Kerkkoor Maarten Luther Cantor: mw. M.Y. Schendelaar Contact: mw. I. van der Veen, secr., tel. **********, e-mail: *** Elke dinsdagavond van 20:00 – 22:00 uur.

De kerkenraad Voorzitter: F.W. Everaarts, tel. 070-3250220 Secretaris a.i.: mw. L. Klijn, tel. 070-3107999 [email protected]; Ouderlingen: mw. J. Dekker, J.D.M. Rosier, mw. S. de Weerd-Walakutty; Kerkrentmeesters: mw. J. Valstar-Vos, A.E. Grund, H.B. Val; Diaconie: mw. I. Burghoorn-van der Kam, mw. I. Peereboom Voller-Lelieveld, Chr. Minderhoud, mw. A. Sapioper.

Stichting Wees– en Oudeliedenhuis Dhr. F.W. Everaarts, tel. 070-3250220. Jour der Senioren Mw. E. Gaemers, tel. ***-*******. Coördinatie auto– en taxivervoer Mw. Th. Jager, tel. ***-*******. Kunt u door omstandigheden niet op uw gebruikelijke manier naar de zondagse eredienst komen, dan kunt u in overleg treden met mw. Th. Jager voor vervoer per taxi. U kunt van deze mogelijkheid 12 keer per jaar gebruik maken, tegen betaling uwerzijds van de kosten van het openbaar vervoer. Schroom niet om hiervan gebruik te maken.

Predikanten • Ds. W.T.V. Verhoeven, tel. 070-3470873, [email protected], meestal bereikbaar van 9.00 uur tot 9.30 uur, vrije dag: dinsdag. • Ds. M.M.B. van der Meij-Seinstra, 0174769072, [email protected], meestal bereikbaar van 9.00 uur tot 9.30 uur, vrije dagen: donderdag en vrijdag.

Diaconale hulp Mw. I. Peereboom Voller-Lelieveld, ***-*******. Heeft u behoefte aan maatschappelijk werk, wendt u zich dan tot het algemeen maatschappelijk werk in uw woonplaats. Vaak is dit per wijk georganiseerd, in het telefoonboek doorgaans onder de A of de M te vinden. Buiten kantooruren kunt u spoedhulp bellen: 070-3795748.

Swaenesteyn en Swaenehove Saffier de Residentiegroep, die de verzorgingshuizen van voormalige Lutherse signatuur beheert, heeft als geestelijk verzorger voor WoonZorgPark Swaenehove Ds. N. van Dorp (Heiloostraat 296, 2547 KX Den Haag, telefoonnummer: 0703084830) en voor WoonZorgPark Swaenesteyn Ds. Y. Schoonhoven (Nieuwendamlaan 1, 2547 JG Den Haag, telefoonnummer: 070-4487000). Seniorenbijeenkomst Mw. E. Pellen, tel. ***-******* en mw. J. Momberg, tel. ***-*******.

4

Rekeningnummers ♦ Evangelisch-Lutherse Gemeente 's-Gravenhage te Nootdorp NL09FVLB0226115682 ♦ Evangelisch-Lutherse Gemeente 's-Gravenhage inz. Verhuur NL33FVLB0225390272 ♦ Diaconie ELG ’s-Gravenhage te Den Haag NL91INGB0000037958 ♦ Orgelfonds ELG ’s-Gravenhage te Leidschendam NL29INGB0000614866 ♦ Jeugdraad ELG ’s-Gravenhage te Den Haag NL14INGB0000251968 ♦ Kampcommissie ELJR ’s-Gravenhage te Delft NL17INGB0000124553 ♦ Penningm. Kerkkoor Maarten Luther te Delft NL70INGB0001917129 ♦ Stichting Cultuur en Muziek in de Lutherse Kerk te Leidschendam NL73INGB0006817612

Zondag 13 september – Micro Hydro Project in Papua New Guinea In overleg met de broer van Apilena Sapioper steunen we deze zondag het Hydro project in Nyao Kona Villige. Om landbouwgrond te ontwikkelen voor bosbouw en het verbouwen van cacao is dit waterproject gestart. Ook om werkgelegenheid te ontwikkelen voor de families, die in dit gebied wonen. Het project wordt tevens ondersteund door de Lutherse kerk in Papua New Guinea. Zondag 20 september – Vredesweek Vandaag is het de vredeszondag. Het motto van de vredesweek is “Vrede verbindt”. Met dat motto roept PAX op tot ontmoeting en verbinding en zal zij moedige bruggenbouwers, zowel in Nederland als in conflictgebieden, in de schijnwerpers zetten. Om samen in vrede te geloven heb je de ander nodig. Mensen die naast je staan en mensen die niet tot je directe omgeving behoren. Dit is niet altijd gemakkelijk. Die ander maakt ons soms angstig, waardoor spanningen, ook in onze eigen samenleving, kunnen oplopen. Daar zijn de spanningen na de terroristische aanslagen in Parijs een duidelijk voorbeeld van. De Vredesweek gaat over deze keuze: trekken we ons onverschillig terug en keren we de ander de rug toe, of organiseren we een tegenkracht tegen angst en terreur? Wij roepen moedige bruggenbouwers op om de verbinders te versterken.

Rondom de zondag Opbrengsten van de collecten Vanaf 21 juni t/m 26 juli 2015 Lutherse Wereldfederatie Straatpastoraat Luther Heraut Diaconie Aandachtscentrum Stek-kinderwinkel Onderhoud Gebouwen Kerk

€ € € € € € € €

86,00 133,58 77,32 148,45 119,50 113,09 299,15 464,12

Zondag 27 september – Orgelfonds De orgelcommissie is mede verantwoordelijk voor het onderhoud van ons mooie orgel. Deze collecte helpt daarbij.

U kunt een collecte ondersteunen door een bijdrage over te maken aan: ◊ Ev. Luth. Gem. ’s-Gravenhage te Nootdorp, IBAN: NL09FVLB0226115682, onder vermelding van het doel: kerk, onderhoud gebouwen. ◊ Diaconie ELG ’s-Gravenhage te Den Haag, IBAN: NL91INGB0000037958, onder vermelding van het doel: Lutherse Wereldfederatie, straatpastoraat, Luther Heraut, diaconie, aandachtscentrum en Stek-kinderwinkel.

Zondag 4 oktober – Israëlzondag Het thema van de Israëlzondag is dit jaar ‘Woorden van leven, bronnen van vreugde’. Deze zondag geven we als Protestantse Kerk, meer nog dan anders, uiting aan onze roeping om gestalte te geven aan de onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël. De Protestantse Kerk ondersteunt organisaties die het gesprek tussen Joden en Christenen bevorderen, zoals OJEC, het Overlegorgaan Joden en Christenen. Vertegenwoordigers van christelijke en joodse kerkgenootschappen en enkele joodse instellingen komen in OJEC bijeen om van elkaar te leren, en om te spreken over zaken van wederzijds belang. Naast de steun aan OJEC, organiseert Kerk en Israël ontmoetingsdagen, reikt materialen aan gemeenten aan, en steunt in Israël de internationale christelijke gemeenschap Nes Ammim die gericht is op dialoog. Maak uw verbondenheid concreet en geef aan deze collecte.

Alle gevers hartelijk dank!

Collecten Diaconie Zondag 6 september – Voedselbank Helaas zijn er nog steeds mensen afhankelijk van de voedselbank. De groep wordt eerder groter dan kleiner. Gelukkig zijn er veel vrijwilligers, die iedere donderdag de voedselbank bemensen. Met uw bijdrage kunnen de mensen met een gevulde tas naar huis. 5

Nu blijft het een uitdaging het geloof te ontdekken én het ontdekte geloof te verdiepen, datsteeds verder gaat. Als gelovige kun je nooit op je lauweren rusten. We moeten steeds verder. Ook in dit nieuwe seizoen zijn er gelegenheden genoeg om tot verdieping van het geloof te komen. Er zijn verschillende gespreksgroepen, waarbij u van harte welkom bent. Ook worden er nagesprekken georganiseerd na sommige diensten met het oog op mensen die moeilijk op een avond naar de stad kunnen komen. De dienst is als anders. Het nagesprek is niet verplicht. U kunt het ook bij een simpel kopje koffie laten. Degene die kiezen voor het nagesprek trekken zich terug in het jeugdcentrum. Maar ook zij zijn voor enen uitgepraat. Trinette Verhoeven

Door de week heen Rechtvaardiging van de goddeloze Rechtvaardiging In het Lutheranisme staat de rechtvaardiging van de goddeloze centraal. Luther heeft de rechtvaardiging zelfs het artikel genoemd waarmee de kerk staat of valt. Als wij de rechtvaardiging niet meer leren, is het niets met ons gedaan. Zo zeggen Lutheranen. De rechtvaardiging is Gods toewending naar ons. Wij mogen er zijn, omdat God het zo wil. En alleen, omdat God het zo wil. Maar wat betekent dat? Wat zegt dat over ons? Geven wij er ons wel rekenschap van dat wij goddelozen worden genoemd? Na twee millennia denken wij als Christenen heel wat van ons zelf, ook al willen we het niet zo toegeven. We hebben een groot huis opgebouwd van leerregels, die God in een kader heeft geplaatst en waarin het voor de ware gelovige goed toeven is. Wij hebben een relatie met God, omdat God het zo wil. Dat is mooi natuurlijk. Maar wie zijn wij? En hebben wij wel een relatie met God? En hoe dan? De goddeloze In de Lutherse gemeente Den Haag worden samen met de Lukaskerkgemeente ouders, nadat zij hun kind hebben laten dopen, uitgenodigd om deel te nemen aan een ouder–kind groep. In deze groep wordt tweemaandelijks over de geloofsopvoeding gesproken. Dopen is – gelukkig – nog heel vanzelfsprekend; geloofsopvoeding is dat echter niet meer. Ouders weten het niet zo goed meer. Er zijn zoveel geloven op de markt. Waarom zouden zij hun kinderen van het christelijk geloof vertellen? Wij zeggen dan dat kinderen veiligheid nodig hebben, grenzen. Ze leren eerst hun vader en moeder kennen en vertrouwen. Daarna pas leren ze ook anderen kennen en vertrouwen. Het is niet mogelijk om van iedereen tegelijkertijd te houden. Maar de ouders hebben natuurlijk wel een probleem. In de multireligieuze en multiculturele wereld waarin de kinderen opgroeien is het lastig keuzes te maken. Ouders kunnen er niet meer mee leven dat andersgelovigen weggezet worden als mensen die het ware geloof niet hebben. En de ouders delen hun verwarring met heel veel anderen. Zij vragen zich af: wie zijn wij? Hoe zit het met onze relatie met God? Het antwoord wordt vanuit de traditie met een beroep op de rechtvaardiging gegeven: ja, jij hebt iets met God, maar dat betekent niet dat je meer bent of beter dan de ander. Dat is niet aan de orde. Als het op geloven aankomt dan zijn we allemaal van God afhankelijk, tot welke religie we ook behoren. Als goddelozen heeft Luther ons getypeerd. En dat klinkt misschien heftig. Maar dat geldt alle mensen. Luther wilde aangeven, dat het geloof niet in ons bloed zit. Met onze fundamentele goddeloosheid zullen we moeten leven. Met het geschenk van het geloof kunnen we het aan.

Dineren in de tuin Het inluiden van de zomerperiode ging dit jaar gepaard met een heus mediterraans diner in de binnentuin van de kerk. Henk, Ida en Mascha waren in alle vroegte op weg gegaan naar de Haagse Markt om inkopen te doen voor de avondmaaltijd. De hele dag kwamen er uit de keuken heerlijke geuren. Rond zes uur verzamelden zo’n twintig gemeenteleden zich in de binnentuin. De gerechten waren Grieks georiënteerd en de knoflook was ruimschoots gebruikt. Marianne Grund maakte een aantal foto’s om bij te watertanden.

6

Seniorenkring in september 2015 In de maand september komt de seniorenkring voor een spelletjesmiddag bijeen op dinsdag 8 en op dinsdag 22 september. Ook is er op woensdag 16 september een bijeenkomst van de Jour der Senioren. Het onderwerp van deze jourmiddag is het Jodendom. Om 13.30 uur staat zoals vanouds de koffie/thee voor u klaar op de Lutherse Burgwal nr. 7 en de bijeenkomsten duren tot 15.30 uur. U bent van harte welkom.

In verband met de lunch en het huren van de busjes is het noodzakelijk dat u zich van te voren hiervoor aanmeldt. Dit kan tot uiterlijk maandag 28 september bij Jowien de Klerk (tel. ********** / *** ) of bij Els Pellen (tel. ********** / *** ). Als u moeite heeft om zelfstandig naar het kerkgebouw op de Lutherse Burgwal te komen, kan Jowien taxivervoer voor u regelen. Met een hartelijke groet, namens de vrijwilligers, Els Pellen

Op dinsdag 6 oktober gaat de seniorenkring op visite bij de Delftse Lutheranen. Het programma van die dag wordt door Delft verzorgd en is op dit moment nog niet bekend. Wel is zeker dat wij in de loop van de ochtend verzamelen op de Lutherse Burgwal 7 (het precieze tijdstip wordt nog bekend gemaakt). We rijden met busjes naar Delft en lunchen daar met de senioren van de ELG Delft. Na het middagprogramma, dat tussen 15.00 en 15.30 uur is afgelopen, rijden we weer met de busjes terug naar de Lutherse Burgwal. Er zijn voor de deelnemers geen kosten aan verbonden.

Marianne van der Meij maakte foto’s van het uitje met de Senioren.

7

Jour der Senioren 16 september 2015, 13.30-15.30 uur De eerste middag van het nieuwe seizoen is eigenlijk een voortzetting van het vorige, want we zijn over de verschillende religies nog niet uitgepraat. De religie van het Joodse volk zullen we onder de loep nemen. Het is het oudste of één van de vroegst ontstane monotheïstische godsdiensten en behoort tot de oudste religieuze tradities die vandaag de dag nog worden beoefend. Het Jodendom past niet makkelijk in de westerse categorieën zoals religie, ras, etniciteit of cultuur. Dit komt doordat de Joden het Jodendom in termen van 4.000 jaar geschiedenis beschouwen. Tijdens dit lange tijdperk hebben Joden slavernij, chaos, theocratie, verovering, bezetting en ballingschap ervaren. Zij zijn in die tijd in contact geweest met én beïnvloed door het Oude Egypte, Babylonië, Perzië, en het Griekse Hellenisme. Ook moderne bewegingen zoals de Verlichting, het socialisme en de opkomst van het nationalisme zullen hun geschiedenis, principes en identiteit door de eeuwen heen geraakt hebben. Wij allen hebben kennis opgedaan uit de Hebreeuwse Bijbel, want als Christenen hebben wij daar enige weet van. Het is het eerste deel van onze Bijbel. En zeker: omdat we de verhalen kennen van Abraham, Izaäk en Jakob. De laatste ontving van God de naam ‘Israël’, en dat betekent: ‘hij die met God worstelt’. Hij wijdde zijn nakomelingen in om zijn natie, zijn volk, te zijn. Ook kennen we Mozes en andere leiders, profeten en koningen. Genoeg om te bedenken en om erover te praten met elkaar! Alle senioren zijn dan ook van harte welkom op bovengenoemde woensdagmiddag. Graag tot ziens, Marianne van der Meij-Seinstra

Er komt nog een volledig programma over deze week, dat u in de kerk kunt krijgen en anders via onze website of de Haagse Luthermail. Alvast één activiteit wil ik hier doorgeven en dat is de 'Pax Walk for Peace' op zondagmiddag 20 september. Deze wandeling wordt georganiseerd door Pax en de Raad van Kerken in samenwerking met de Haagse Gemeenschap van Kerken en Kerk en Vrede. De wandeling start bij station Hollands Spoor om 13.00 uur. Tot 15.00 uur kunt u, kunnen jullie beginnen aan deze wandeling. Op de route via de Aksa moskee, het Joods Kindermonument, de Parkstraatkerk, Monument Plein 1813, de Paleistuin, eindigend bij het Vredespaleis, zijn er momenten waar letterlijk en figuurlijk wordt stil gestaan bij hoe we zelf bij kunnen dragen aan vrede. Aan deze 'Walk for Peace' kan iedereen meedoen in eigen tempo. “Door te durven gaan voor vrede en elkaar te ontmoeten brengen we uiteindelijk een wereld dichterbij die een veilige plek is voor alle mensen”. De muzikale afsluiting vindt plaats bij het Vredespaleis. Ik ga deze wandeling doen en ik hoop dat er veel mensen zijn die met me meelopen. Sara de Weerd-Walakutty

Vredesweek 2015: Vrede verbindt! Vredesweek 2015 wordt dit jaar gehouden van 20 tot en met 27 september. "Vrede verbindt" net zoals bruggen verbinden. Bruggen spelen in conflicten een grote rol. In oorlogen sneuvelen bruggen als eerste. Zij zijn er ter verdediging of om afstand te scheppen tussen hier en daar. Daarom is er moed voor nodig om bruggen te slaan. Aan beide kanten zijn er mensen die vrede willen. In ons land en daarbuiten zijn bruggenbouwers actief. Mensen die niet zonder angst toch de moed hebben de ander te ontmoeten, een brug te slaan naar die ander. We kennen en herkennen hen in onze eigen stad. Ik denk aan vrijwilligers bij het Aandachtcentrum, de Voedselbank, het Straatpastoraat, zo zijn er meer bruggenbouwers actief. Freek Landmeter, directeur van Pax Nederland, reisde door het Midden Oosten en ontmoette van Jeruzalem naar Amman naar Beiroet mensen die ondanks alle geweld blijven geloven dat er bruggen nodig zijn om in vrede te kunnen leven.

In de stad en verder… Prinsjesdag begint bezield in de Grote Kerk Op dinsdag 15 september 2015 is van 10.30-11.15 uur de opening van het parlementaire jaar 2015-2106 in de Grote Kerk in Den Haag. Het thema voor 2015 is Samen: van eiland naar wij-land. De bijeenkomst is voorbereid door vertegenwoordigers van Joodse, Christelijke, Islamitische, Boeddhistische, Hindoeïstische en andere religieuze gemeenschappen en van het Humanistisch Verbond. U bent van harte uitgenodigd deze bijeenkomst bij te wonen. Een toegangskaart is niet nodig. 8

Amnesty International: schrijven voor Saudische mensenrechtenactivist Vóór 1 oktober kunt u een Amnestybrief schrijven die de Saudische autoriteiten oproept om de medeoprichter van een mensenrechtenorganisatie onmiddellijk vrij te laten. De onafhankelijke mensenrechtenorganisatie ACPRA rapporteerde over mensenrechtenschendingen in Saudi-Arabië. Ook gaf ze rechtshulp aan families van gevangenen die zonder aanklacht vastzaten. De Saudische autoriteiten sloten de organisatie in 2013 en veroordeelden bijna alle leden tot lange gevangenisstraffen. Mede-oprichter Fowzan Al-Harbi werd aangeklaagd voor ‘ongehoorzaamheid aan de leider’ en het oprichten van een verboden organisatie. In juni 2014 werd hij tot zeven jaar gevangenisstraf veroordeeld, maar in afwachting van het hoger beroep vrijgelaten. Hij moest beloven niets over de rechtszaak naar buiten te brengen. Al-Harbi schond de voorwaarden van zijn vrijlating en plaatste de lijst met aanklachten tegen hem op internet. Hij werd onmiddellijk weer opgepakt, en in november 2014 verhoogde de rechter zijn straf naar tien jaar. Wij reiken deze brief in september na de kerkdienst uit. Doet u mee met de schrijfactie? Onze hartelijke dank alvast! Helena Axler, Lideke Gaemers, Jos Philips en Jolly Valstar

Bijeenkomst Lutherdecade en Lutherdag op zaterdag 24 oktober 2015 in de Lutherse kerk van Breda, Veemarktstraat 11, aanvang: 10.30 uur In het kader van de internationale Lutherdecade voert vanaf 2009 een route langs lutherse plekken in Nederland naar de Lutherherdenking op Hervormingsdag in Wittenberg in 2017. De zesde ontmoeting zal plaatsvinden in Breda. Het thema in 2015 is: ‘De Bijbel en het beeld’. De Lutherstichting geeft ruimte aan uitwisseling over internationale contacten. De dag is bedoeld voor inhoudelijke verdieping en onderlinge ontmoeting. Gastvrouw is de EvangelischLutherse gemeente Breda. Gedurende deze Lutherdecade zullen 95 nieuwe stellingen worden gemaakt met een maatschappelijke, culturele en religieuze insteek. U kunt hieraan bijdragen door stellingen aan te leveren bij drs. Femke Akerboom-Beekman. De organisatie van de Lutherdecade in Nederland is in handen van de Evangelisch-Lutherse Synode van de Protestantse Kerk in Nederland en de Lutherstichting. Aanmelding bij drs. Femke Akerboom-Beekman, via [email protected] Contact: drs. Perla Akerboom-Roelofs (024-3238024) en drs. Erwin de Fouw (038-2303270 en 0620775145).

Lieddag: Het Grote Verhaal van Bevrijding bezingen! Op zaterdag 3 oktober 2015 wordt van 10.00 tot ongeveer 16.30 uur in de Sint-Maartenskerk, Heibocht 10, 5508 VX in Veldhoven een lieddag georganiseerd. Onder de zeer enthousiaste en deskundige leiding van Geert Hendrix zullen liederen van Huub Oosterhuis vierstemmig worden ingestudeerd. U kunt zich opgeven door vóór 26 september € 15,00 per persoon te storten op bankrekening NL 06 RABO 0157070204 t.n.v. SOVE onder vermelding van ‘lieddag’ en de naam van degene die de koorpartijen op 3 oktober bij de ingang op zal halen. Groepen van 10 personen krijgen korting en betalen € 125,00 per groep. De koorpartijen krijgt u bij de ingang. Deze gelden tevens als toegangsbewijs. Koffie en thee is bij de toegangsprijs inbegrepen. Zelf graag een lunch meenemen. Voor meer info zie: http://www.sove.dse.nl/ of telefoon 040-254345.

Programma 10. 00 Inloop 10.30 Morgengebed 10.45 ‘De Bijbel en het beeld in de Reformatie’, lezing met beelden, door Dr. Dick Akerboom 11.30 Koffiepauze 11.45 Gesprek naar aanleiding van de ochtendlezing 12.00 ‘De Evangelisch-Lutherse gemeente Breda’, door ds. Marlies Schulz 12.30 Lunch - tijdens de lunch wordt een film vertoond over de restauratie van de kerk en kan de kerk worden bezichtigd. De SLUB is aanwezig met een boekentafel. 13.30 ‘Luthers hier en daar’: uitwisseling over internationale gemeentecontacten en aandacht voor het werk ten behoeve van lutherse minderheden door de Lutherstichting, door drs. Perla Akerboom 14.00 Workshops: in drie groepen kijken naar kunstwerken als verbeelding van geloof en levensvisie. Hoe verhouden deze beelden zich tot ons eigen geloof? 15.00 Theepauze 16.00 Eredienst met viering van het Heilig Avondmaal. Medewerking van het Luthers projectkoor. 16.45 Ontmoeting met drankje en hapje 9

Tijdens de Franse overheersing van 1795 tot 1813 zijn deze uitingen van aanhankelijkheid aan Oranje onmiskenbaar voorbij. Maar als in september 1841 koning Willem II met zijn drie zonen, allen te paard, glorieus naar het Binnenhof rijden voor opening van de Staten Generaal, is het opnieuw: Prinsjesdag, wel anders dan toen; nu met het voorlezen van de troonrede door de koning.

Deutsche Evangelische Gemeinde Bleijenburg 3B Kledingmarkt zaterdag 26 september 2015 09.30 tot 14.00 uur Ook is er koffie, thee en gebak uit eigen keuken

Staten Generaal Het woord ‘Staten’, dat is afgeleid van standen of stenden, komen we al tegen in de middeleeuwen. Aanvankelijk zijn er drie standen: de adellijke stand, de geestelijkheid, en de derde stand (die van de burgers). Het is Filips de Goede (13961467), hertog van Bourgondië, die in 1464 in Brugge de eerste gezamenlijke vergadering van al zijn gewesten bijeen roept: de Standen- of Staten Generaal. Na Brugge vergaderen zij voortaan op het Binnenhof. Het is dezelfde Filips de Goede, die in 1430 de Orde van het Gulden Vlies heeft ingesteld. Zijn wapenborden, en die van de ridders van het Gulden Vlies, vindt u nog steeds hier in de Grote Kerk. Na de ‘Unie van Dordrecht’ (1572 tot 1795), vormen de Zeven Verenigde Nederlanden een soort statenbond van zeven min of meer autonome staten. Zo spreken we nu nog van de Staten van Friesland, de Staten van Overijssel, de Staten van Holland en West Friesland, enz. Elke staat heeft eigen leefregels. Maar in tijden van oorlog, en voor buitenlandse betrekkingen, beslissen de Staten Generaal. Van de zeven provincies, is die van Holland en West Friesland van oudsher de meest dominante en samengesteld uit de achttien steden: Amsterdam, Hoorn, Dordrecht, Enkhuizen. Alkmaar, Rotterdam, Gouda, Delft, Leiden, Haarlem, Edam, Monnikendam, Medemblik, Purmerend, Den Briel Gorinchem, Schiedam en Schoonhoven, alsmede de Ridderschap. Elke stad stuurt één afgevaardigde naar de vergadering van de Staten van Holland en West Friesland. Deze regeringsvormen hebben geduurd tot 1795.

Evangelisch-Luthers Dagboek 2015–2016 Binnenkort verschijnt het Evangelisch-Luthers Dagboek 2015-2016. Dit boek kan voor u een dagelijkse begeleider worden voor het komende kerkelijk jaar. Elke dag wordt een bijbellezing aangereikt met een bijbehorende uitleg, gedicht, lied of gebed. U heeft met dit boek een waardevolle verzameling van teksten in handen. Traditiegetrouw vindt u in deze uitgave de liturgische gegevens van de zon- en feestdagen met de bijbellezingen van het Luthers rooster en het gemeenschappelijke rooster, het zondagslied en de liturgische kleuren van de zondagen. De prijs van het dagboek is vastgesteld op € 14,00 (exclusief verzendkosten). De verspreiding is in handen van de Stichting Lutherse Uitgeverij en Boekhandel (SLUB). Bestellen is mogelijk via de intekenlijst, die vanaf september in de kerkzaal ligt. U kunt ook rechtstreeks bestellen via het emailadres [email protected] of per post/telefonisch bij de SLUB, Lutherse Burgwal 7, 2512 CB Den Haag, telefoon 070-3648094.

`Leden van de Staten Generaal` Prinsjesdag Naar alle waarschijnlijkheid is het begrip Prinsjesdag afkomstig van stadhouder prins Willem V (1748-1806). Na het besluit van het ‘Eeuwig Edict’ in 1667 (nooit meer een stadhouder), wordt toch in 1747 de Friese stadhouder Willem IV (1711-1751), benoemd tot ‘erfelijk’ stadhouder over de Nederlanden. Op 8 maart 1748 wordt zijn zoon, prins Willem (V) geboren. De kleine Willem is nog maar drie jaar oud als zijn vader overlijdt. Vele Oranjeaanhangers dragen de drie jaar jonge stadhouder al op handen. Mogelijk viel toen al de benaming ‘Prinsjesdag’. Maar juist tijdens de Patriottische onlusten, van omstreeks 1880 tot aan de komst van Fransen, wordt steeds de verjaardag van Willem V, door Oranjeaanhangers aangegrepen om hun aanhankelijkheid aan Oranje te betonen. De prins maakte dan een rijtoer door de Den Haag. Het is: Prinsjesdag.

Sy komen by paren Om te vergaeren, In den Haegh, Sy syn er so graegh. Sy drinken een glas Sy pleegen een plas, En laten de saak soo als sy was. Sondaghs absent Maendaghs in ‘t Logement Dinsdaghs present Woensdaghs compleet Donderdaghs niet gereed Vrijdaghs niets gedaen Saterdaghs na huis gegaen 10

De Gouden Koets Vanaf 1904 is Prinsjesdag niet meer weg te denken zonder de Gouden Koets. De Gouden Koets is vervaardigd door de beroemde Amsterdamse autofabrikant, de gebroeders Spijker. De koets is een geschenk van de bevolking van Amsterdam aan koningin Wilhelmina t.g.v. haar inhuldiging op 6 september 1898. De koets is bespannen met acht paarden (8 voor de koning): in de even jaren met paarden van het Gelderse ras, in de oneven jaren met Friese paarden. De grootste paarden lopen achter (vlakbij de koets), de minst grote paarden voorop. De totale lengte van koets met bespanning bedraagt 18 meter. De koetsier zit op een hoogte van meer dan 2,5 meter. De gehele stoet rijdt via de Grenadierspoort (bij het Mauritshuis) het Binnenhof op en rijdt na de plechtigheid ook via deze poort naar het Paleis terug. De poort aan de Hofvijverzijde is namelijk te laag voor de Gouden Koets. Alleen op Prinsjesdag is het bestuur van ons land compleet bijeen: de koning, de ministers en de leden van de Eerste- en Tweede Kamer. Vanaf 1815 vinden de openingen van de Staten Generaal op Prinsjesdag plaats in het voormalige Gebouw van de Tweede Kamer (daar stond permanent een troon opgesteld). Na de restauratie van de Ridderzaal in 1904 opent koningin Wilhelmina de Staten Generaal voor het eerst in de Ridderzaal. Drie maal hoera In 1897 sprak – dus nog in de oude Tweede Kamer - koningin Emma als regentes voor het laatst de troonrede uit waarbij ze zou hebben gezegd: “volgend jaar hoopt de echte koningin de troonrede uit te spreken”, waarop het kamerlid Donner uit riep: “Leve de koningin”. Het overgrote deel van de aanwezigen reageerde hierop met een drie maal hoera. Een traditie was geboren. Ook dit jaar zal op de derde dinsdag van september de plechtigheid in de Ridderzaal eindigen met: “Leve de Koning” en het driemaal “Hoera”. Prinsjesdag, het blijft een mooie dag. En om het met Wim Sonneveld te zeggen: “Traditie moet er zijn, er is al genoeg waardevols naar de knoppen gegaan”. Otto van Soldt

11

44e jaargang no. 9 Sept. 2015

Kinderkerk Iedereen is weer terug van vakantie en we genieten nog wat na van het leuke uitje op de kinderboerderij. Na de startzondag over levenskunst (hoe kun je op een mooie manier leven), gaan we de komende weken met elkaar spreken en werken over hoe mensen met elkaar omgaan en wat daarbij belangrijk is. Is het belangrijk hoe je er uit ziet of is het belangrijk wat je doet? Hoe leer je om op anderen te vertrouwen? Wie is de beste? Hoe weet je of iemand iets goed doet? Met elkaar gaan we naar de antwoorden zoeken. We zien jullie graag iedere zondag. Als je komt, dan kun je naar onze nieuwe vitrine kijken met daarin de materialen van Godly Play. Mooie gouden dozen en veel materialen, die horen bij de verhalen, die verteld worden. Groeten van de leiding van de kinderkerk

12

Dat is leuk: op deze pagina’s zie je een paar foto’s van ons uitje naar de kinderboerderij waar we gespeeld hebben en lekker hebben gegeten. Het was heel gezellig. En in de vakantie ruimden we alles netjes op in het Jeugdcentrum. Toen was er een mooie plaats voor nieuwe kasten met daarin de spullen van Godly Play.

13

Citykwartier: elke woensdagmiddag van 12.00 tot 13.30 uur. Liturgisch moment van 12.45 tot 13.00 uur. Kerkdiensten

Lezingen

Collecten (pag. 5)

Evangelisch-Lutherse kerk Lutherse Burgwal 9, aanvang 10.15 uur Wekelijks crèche (0 t/m 4 jaar) en kinderkerk (basisschool) Swaenehove (16.15 uur) / Swaenesteyn (14.30 uur)

Zondag 6 september Veertiende zondag na Trinitatis Ds. C.S.A. Minnaard-Müller (Zuidhorn) Swaenesteyn: dhr. J.J. de Haan Zondag 13 september Vijftiende zondag na Trinitatis Ds. W.T.V. Verhoeven Viering Heilig Avondmaal Swaenehove: Ds. N. van Dorp, HA Zondag 20 september Zestiende zondag na Trinitatis Ds. M.M.B. van der Meij-Seinstra Swaenesteyn: Mw. M. Anema Zondag 27 september Zeventiende zondag na Trinitatis Themadienst: liefde (met nagesprek) Ds. M.M.B. van der Meij-Seinstra m.m.v. Cantorij ‘Maarten Luther’ Swaenehove: Ds. G. Sipkema Zondag 4 oktober Achttiende zondag na Trinitatis Ds. F. Fennema (Den Haag) Viering Heilig Avondmaal Swaenesteyn: Ds. Y. Schoonhoven, HA

Deut 4:1-2, 9-20 Jak 1:17-27 Mar 8:27-9:1 Jes 45:20-25 Ps 116:1-9 Mar 9:14-29

Voedselbank Onderhoud gebouwen Kleur:groen Micro Hydro Project in Papua New Guinea Kerk Kleur:groen

Deut 13:2-6 Ps 139:13-24 Mar 9:30-37 Num 11:24-29 Ps 19:8-15 Mar 9:38-50

Vredesweek Onderhoud gebouwen Kleur:groen Orgelfonds Kerk

Kleur:groen Mal 2:10-16 Ps 8 Mar 10:1-16

Israël zondag Onderhoud gebouwen

Kleur:groen

Overzicht activiteiten ook op www.luthersdenhaag.nl en in de zondagsbrief en in het activiteitenprogramma (ingevoegd in deze Luther Heraut) Dinsdag 8 september Seniorenkring, 13.30 uur (pag. 8) Dinsdag 15 september Dienst Prinsjesdag, Grote Kerk, 10.30 uur (pag. 8) Woensdag 16 september Jour der Senioren, 13.30 uur (pag. 8) Zaterdag 19 september Bazaar, 10.00 uur

Zondag 20 september ' Pax Walk for Peace', 13.00 uur (pag. 8) Dinsdag 22 september Seniorenkring, 13.30 uur (pag. 7) Dinsdag 6 oktober Uitje Seniorenkring, (pag. 7)

Colofon

Administratie:

Kosterij, Lutherse Burgwal 7, 2512 CB Den Haag, telefoon: 070-3636610

Internet: Abonnement: Redactie: Eindredactie: Opmaak:

www.luthersdenhaag.nl gratis voor gemeenteleden, vrijwillige bijdrage welkom op NL09FVLB0226115682 t.n.v. ELG te Nootdorp Jolien Dekker Loes Klijn Mascha de Haan

14