130e jaargang no. 11 Nov Maandblad van de Evangelisch-Lutherse gemeente te s-gravenhage

Maandblad van de Evangelisch-Lutherse gemeente te ’s-Gravenhage

130e jaargang no. 11 Nov. 2015

Foto: M.P. van Mansum

Sint Maarten In november, op de elfde van de maand, is het ‘Sint Maarten’. Op 8 november beleven we zijn verhaal met klein en groot tijdens de dienst. We horen van zijn barmhartigheid toen hij als Romeins militair, op een koude dag, bij de stadspoort van Amiens zijn rode soldatenmantel deelde met een arme naakte bedelaar. In een droom nadien, zag hij dat hij zijn halve mantel met Jezus had gedeeld. Wij leren in de dienst te delen met elkaar.

Inzameling oogstdienst 15 november

Pag. 2

Door de week heen: Mijn hoofd, mijn hoofd Pag. 7

Lutherse Burgwal 7-9, 2512 CB Den Haag www.luthersdenhaag.nl

Activiteiten voor senioren

Pag. 7-8

Godly Play voor klein en groot

Pag. 11

Tel: 070-363 66 10 e-mail: [email protected]

Inhoudsopgave Pastoralia Uit de gemeente Rondom de zondag Door de week heen In de stad en verder… Overzicht activiteiten Young Info Overzicht diensten

afgelopen kerkelijk jaar zijn overleden. Ook in deze eredienst zal de cantorij zingen en de gemeentezang ondersteunen. De laatste zondag van november is de eerste adventszondag, wellicht worden we verblijd met de komst van de Goedheiligman. In de maand november zullen we van het thema ‘Levenskunst’ het ‘vertrouwen’ als onderwerp hebben. Dat is door de kinderen uitgebeeld met het schilderij van de appel. We vertrouwen erop u allen weer ontmoeten!

2 3 6 7 8 10 11 12

Een goede groet van huis tot huis, ook namens mijn collega Trinette Verhoeven, Marianne van der Meij-Seinstra

Pastoralia Beste mensen, Vele zaken vragen in de burgerlijke gemeente de aandacht. Gistermorgen was er overleg met de pastores van de binnenstad. Uitgebreid hebben we gesproken over de komst van de vluchtelingen naar de stad Den Haag. Vele lijnen zijn al uitgezet vanuit Vluchtelingenwerk en Stek, maar de christelijke gemeenten en ook de islamitische groeperingen willen graag op de hoogte blijven van alle zaken, die hard nodig zijn voor de goede opvang. Als kerken en moskeeën kunnen we elkaar informeren. Het Beraad van Binnenstadpastores vindt meestal zes keer per jaar plaats. Het is een oecumenisch en structureel contact. We hebben de ontmoeting met elkaar, met een vertegenwoordiger van de stad (politiek), een studiedag en we delen onderling activiteiten van de deelnemende kerken. Er ontstaan bijvoorbeeld ook kleine projecten, zoals de vastenkalender, de folder ‘Stilte in de Stad’ en gezamenlijke zaken als kerst. De kerstmusical zal dit jaar plaatsvinden op het Oranjeplein en wellicht ook nog op andere plekken van de binnenstad. Deze week is er sowieso weer heel wat vergaderd: niet alleen de Kerkenraad en de Lu-Lu-groep hebben vergaderd, maar ook de leiding van de senioren heeft van alles geregeld voor ons uitgebreide gemeenteleven. De vele bijeenkomsten van de senioren (zoals Soos en Jour) werden vastgesteld met de daaraan verbonden ‘specials’, ‘uitstapjes’, en de vieringen.

Oogstdienst: 15 november 2015 Op zondag 15 november vieren we de oogstdienst. Daarin willen we uw aandacht vragen voor de ‘Voedselbank’, en dus de kist die leeg in de kerk staat te wachten op al onze goede gaven. In het Lutherse en Lukasoverleg zijn we gekomen tot de volgende opsomming, die u eventueel als leidraad voor uw aankopen kunt raadplegen. Het volgende rijtje is handig: rijst; spaghetti; alle soorten pasta; blikjes vis of vlees; tomatenpuree; maïs; glazen potjes met groenten; en andere basisgerechten, waarmee men goedkoop een goede maaltijd kan samenstellen. Daarnaast pannenkoekenmeel (met water klaar te maken); broodbeleg als jam en/of pindakaas; thee. Het zijn de gewone voedselpakketten met houdbare producten, die ertoe doen. Alvast hartelijk dank!

Wat betreft de vieringen in de komende novembermaand, wil ik u allen graag wijzen op de erediensten. Allereerst zal op 1 november de dag van de reformatie herdacht worden. De dag ervoor is er een reformatieconcert. De cantorij zal aan de dienst medewerking verlenen; de koorleden zijn dan ook al flink aan het oefenen. Na de dienst zal er in het kort gesproken worden over Kusu Kusu Sereh en over het doel van de verschillende collecten. Op zondag 8 november is er Lu-Lu-gezinsdienst in de lutherse kerk. ’s Middags (vanaf 16.00 uur) zal professor Sarot uit Tilburg spreken over de vraag: “Hebben wij in onze tijd een ‘Luther’ nodig?” Pastoor Ad van der Helm en zijn parochie doen in samenwerking met de Haagse gemeenschap van kerken mee in de organisatie. Op de volgende zondag (15 november) zal de viering in het kader staan van de dankdag voor de oogst. Net als vorig jaar zal er aandacht worden besteed aan de ‘Voedselbank’. Het meest hoognodige aan houdbare producten willen we verzamelen als voedselpakketten. Op 22 november vieren we ‘Eeuwigheidszondag’, met de gedachtenis aan de mensen die in het

DE LUTHER HERAUT voor december 2015 zal verschijnen op zaterdag 5 december. Uiterste inleverdatum van kopij: vrijdag 20 november 2015. Kopij voor de LH kunt u digitaal inleveren via [email protected] of via het adres van de kerk (onder vermelding van kopij LH). Bij digitale verzending ontvangt u altijd een ontvangstbevestiging (in de vakantieperiode zal dit vlak voor de sluitingsdatum zijn). Zo niet, neemt u dan contact op met Mascha de Haan (070-3689044).

2

Uit de gemeente

Eeuwigheidszondag 2015 Onze gedachtenis op de laatste zondag van het liturgische jaar wordt ingeleid door een voor ons onbekend lied 731: ‘Vergeet niet hoe wij heten’. De melodie is gecomponeerd door Willem Vogel en de tekst is gedicht door Willem Barnard. In onze gedachtenis spreken wij de namen van de overledenen van het afgelopen kerkelijk jaar uit. Daarnaast gedenken we in stilte alle mensen, die op onze aarde plotseling ongewild of onbewust gedood of overleden zijn. * * * * * * * *

De kerkenraad vergaderde De kerkenraad vergaderde 21 september en 12 oktober. In de septembervergadering een terugblik op de zomerperiode en wat de stand van zaken is binnen de colleges. De kerkenraad gaat akkoord met de door de werkgroep Binnenstadkerk opgestelde conceptbrief aan de Protestantse Gemeente Den Haag (PGG) over de centrumfunctie. Naar verwachting zal deze brief in oktober binnen de PGG worden behandeld. De werkgroep Publiciteit heeft richtlijnen opgesteld voor het gebruik van beeld- en geluidsmateriaal. Met nog een aanvulling gaat de kerkenraad akkoord met deze richtlijnen. Loes Klijn zal namens de kerkenraad zitting gaan nemen in de werkgroep Publiciteit. Nadere informatie over deze richtlijnen volgt. In de vorige Luther Heraut heeft u kunnen lezen dat mogelijk in de septembervergadering een besluit kan worden genomen over het financiële toekomstplaatje van de kerk. De diverse scenario’s zijn al enige malen uitvoerig besproken. Toch zijn er nog vele vraagtekens, waarover meer duidelijkheid moet komen. In de oktobervergadering besluit de kerkenraad hier in werkgroepjes nader over te willen nadenken. De begrotingen 2016 van de Diaconie en Kerkrentmeesters worden vastgesteld. Onze gemeente heeft het aanbod ontvangen om de zogenaamde ‘Vredeswand’ in onze kerkzaal neer te zetten. Het is een monument om de kwetsbaarheid van onze vrijheid, onze vriendschap en de vrede te benadrukken. Het is de bedoeling dat deze Vredeswand op reis gaat door Nederland om zoveel mogelijk gemeenten te bezoeken. De kerkenraad staat positief tegenover dit initiatief en de Vredeswand komt van 1 t/m 14 februari 2016 naar Den Haag. Meer informatie over dit initiatief kunt u nalezen op www.298vredeshuisjes.nl. Het opstellen van deze vredeswand is een hele klus en voor het opbouwen, afbreken en de openstelling van de kerk in deze periode hebben we vrijwilligers nodig. Een oproep vindt u elders in de Luther Heraut. In 2010 sloten de gemeente Kusu-Kusu Sereh op Ambon en de Lutherse gemeente Den Haag een ‘Gandong’. Dat is een samenwerkingsovereenkomst op het gebied van de zorg van de kerk en de gemeente. Deze overeenkomst gold voor 5 jaar en de kerkenraad heeft besloten deze overeenkomst te willen verlengen. Sara de Weerd zal namens onze gemeente bij Kusu-Kusu Sereh nagaan of deze wens daar ook leeft. Na de dienst van 1 november a.s. hoort u meer over onze contacten met Kusu-Kusu Sereh. Loes Klijn, secretaris

Johannes Hendricus Nederpel Karel Frankfort Johannes Paul Koderitsch Jan Andries Roskam Henderika Geertruida Schendelaar-Pol Johan Lammert Stegeman Ilona Ida van Vollenhoven-Kenessey de Kenese Margaretha Hendrika Klijn-Piller ‘Zij raken niet vergeten die over zijn gegaan tot U, want in uw heden bewaart Gij hun bestaan. Hun namen zijn verzekerd in uw gedachtenis, Gij zult ze blijven spreken tot die dag aan zal breken waarop het wachten is’ (lied 731; vers 2)

Foto: Marianne Grund (2014)

3

Vrijwilligers gezocht Van 1 t/m14 februari komt de Vredeswand naar Den Haag en wordt dan in twee delen opgesteld in onze kerkzaal. Voor het opbouwen en afbreken zoekt de kerkenraad naar helpende handen om het mogelijk maken dit unieke monument te laten zien. Daarnaast willen we in deze periode de kerk open houden tussen 12.00 en 16.00 uur, ook daarvoor zoeken we vrijwilligers. Ik heb onze gemeente ervaren als een warme, betrokken en hechte gemeenschap met open oog en oor voor anderen. Met het opstellen van deze Vredeswand kunnen wij aan meer mensen laten zien dat, alhoewel vrijheid, vrede en vriendschap helaas niet voor iedereen in deze wereld even vanzelfsprekend is, wij bereid zijn ons steentje bij te dragen. Ik zal er zijn, u ook? Vanaf begin november ligt een intekenlijst in de kerk. Loes Klijn, secretaris

Zondag 1 november tijdens de koffie vertelt de werkgroep externe contacten over de samenwerking met Kusu Kusu Sereh. Ook willen we kort van gedachten wisselen over de collectedoelen van volgend jaar. De bijdrage voor de restauratie bedraagt tot nu toe € 6.756,90. De bijdrage giften bedraagt € 15.800,-. De bijdrage hoofdgeld 2015 heeft gelukkig nu het niveau van 2014 gehaald. De KRM vertrouwt erop dat we het nu niet meer loslaten. Laten we met z’n allen de schouders eronder blijven zetten. De bazaar heeft bijvoorbeeld aangetoond dat we met elkaar veel kunnen bereiken. Zowel de pastorale zorg en wat daarmee samenhangt en het onderhoud van gebouw en orgel kosten heel veel geld. KRM De bazaar van 19 september 2015 in de Lutherse kerk 's Morgens vroeg begon de kerk al aardig vol te stromen met bezoekers die kwamen kijken of er iets voor hun gading bij was en wat men kon gebruiken. Nu, er was van alles te zien of te kopen, en koffie en thee met heerlijke taart was ook aanwezig. Er waren mooie en handige spulletjes en men werd ontvangen door veel enthousiaste vrijwilligers. Toen ik om 11.00 uur binnen kwam, was het een drukte van belang van mensen die al eerder aanwezig waren en 's middags was er ook nog veel belangstelling.

Uit de diaconie De begroting voor 2016 is besproken. In grote lijnen is deze hetzelfde als die van 2015. De bijdrage voor de predikant blijft gehandhaafd. In de komende tijd wordt er gekeken of de kosten voor de Luther Heraut veel lager kunnen worden. Er is een nieuwe post toegevoegd, het Fonds Niet Nader Genoemde Personen. Hieruit worden bijdragen betaald voor mensen, die extra financiële ondersteuning nodig hebben. De opbrengst van de extra collecte voor de vluchtelingen wordt verdubbeld naar € 520,-. Het bedrag wordt overgemaakt naar de Diaconie van de Protestantse kerk te Den Haag, ten bate van het vluchtelingenwerk in Den Haag. De kerstactie loopt. Binnenkort is er overleg met de kampcommissie om het afgelopen en komende kamp te bespreken en hoe de Diaconie daar financieel aan kan bijdragen. Ineke Peereboom Voller

In ons gemeenteblad stond vermeld dat de bazaar een echte traditie begon te worden. Ja ,daar ben ik het wel mee eens, alleen is de traditie al veel eerder begonnen. In vroegere jaren zijn er vele bazaars van de Lutherse gemeente geweest. Hierbij een aankondiging (1928) uit het vroegere Gemeenteblad.

Stand Hoofdgeld en andere bijdragen Tot en met 17 oktober 2015 is € 42.008,80 ontvangen. Op 12 oktober 2014 was de stand € 41.860,90. 4

Het was wel een hele andere tijd als je het zo leest, want het schijnt dat er toen alleen mannelijke jeugd was. Vereniging Tabitha bestond al in 1915. In 1926 was er een meisjeskrans, voor klein en groot en de naam van het Mosterdzaadje, dat lijkt mij toch ook geen mannelijke jeugd te zijn.

Predikanten  Ds. W.T.V. Verhoeven, tel. 070-3470873, [email protected], meestal bereikbaar van 9.00 uur tot 9.30 uur, vrije dag: dinsdag.  Ds. M.M.B. van der Meij-Seinstra, 0174769072, [email protected], meestal bereikbaar van 9.00 uur tot 9.30 uur, vrije dagen: donderdag en vrijdag.

En hierbij ook een foto van de bazaar uit 1936. Wie kent er nog mensen van?

Swaenesteyn en Swaenehove Saffier de Residentiegroep, die de verzorgingshuizen van voormalige Lutherse signatuur beheert, heeft als geestelijk verzorger voor WoonZorgPark Swaenehove Ds. N. van Dorp (Heiloostraat 296, 2547 KX Den Haag, telefoonnummer: 0703084830) en voor WoonZorgPark Swaenesteyn Ds. Y. Schoonhoven (Nieuwendamlaan 1, 2547 JG Den Haag, telefoonnummer: 070-4487000).

Sindsdien is de gemeente wel veel kleiner gewor-

Seniorenbijeenkomst Mw. E. Pellen, tel. ***-******* en mw. J. Momberg, tel. ***-******* . Stichting Cultuur en Muziek in de Lutherse Kerk / Orgelcommissie Contactpersoon nog niet bekend. Kerkkoor Maarten Luther Cantor: mw. M.Y. Schendelaar Contact: mw. I. van der Veen, secr., tel. ********** , e-mail: *** Elke dinsdagavond van 20:00 – 22:00 uur.

den maar er zijn nog steeds veel vrijwilligers die net als bijvoorbeeld in 1928-1936 de schouders er onder hebben gezet met verzamelen, ophalen en alles neerzetten op de vrijdag. De vrijwilligers anno 2015 waren natuurlijk ook op de zaterdag aanwezig, zodat ook de bazaar van 2015 een drukke, gezellige dag werd met een prachtige mooie opbrengst. Samen met elkaar werd het een bijzondere dag. Veel dank aan de kosters en alle vrijwilligers die zo enthousiast hun schouders er onder hebben gezet. Volgend jaar weer? Ik ga al vast spullen sparen! Agaath Hulsen-de Keijzer

Stichting Wees– en Oudeliedenhuis Dhr. F.W. Everaarts, tel. 070-3250220. Jour der Senioren Mw. E. Gaemers, tel. ***-******* . Coördinatie auto– en taxivervoer Mw. Th. Jager, tel. ***-******* . Kunt u door omstandigheden niet op uw gebruikelijke manier naar de zondagse eredienst komen, dan kunt u in overleg treden met mw. Th. Jager voor vervoer per taxi. U kunt van deze mogelijkheid 12 keer per jaar gebruik maken, tegen betaling uwerzijds van de kosten van het openbaar vervoer. Schroom niet om hiervan gebruik te maken.

Contactadressen en activiteiten Alle activiteiten vinden plaats in de kosterij, Lutherse Burgwal 7, tenzij anders aangegeven. Kosters: H. Baaima en N. Lamb, tel. 070-3636610, e-mail: [email protected]

Diaconale hulp Mw. I. Peereboom Voller-Lelieveld, ********** . Heeft u behoefte aan maatschappelijk werk, wendt u zich dan tot het algemeen maatschappelijk werk in uw woonplaats. Vaak is dit per wijk georganiseerd, in het telefoonboek doorgaans onder de A of de M te vinden. Buiten kantooruren kunt u spoedhulp bellen: 070-3795748.

De kerkenraad Voorzitter: F.W. Everaarts, tel. 070-3250220 Secretaris: mw. L. Klijn, tel. 070-3107999 [email protected]; Ouderlingen: mw. J. Dekker, J.D.M. Rosier, mw. S. de Weerd-Walakutty; Kerkrentmeesters: mw. J. Valstar-Vos, A.E. Grund, H.B. Val; Diaconie: mw. I. Burghoorn-van der Kam, mw. I. Peereboom Voller-Lelieveld, Chr. Minderhoud, mw. A. Sapioper.

5

Rekeningnummers  Evangelisch-Lutherse Gemeente 's-Gravenhage te Nootdorp NL09FVLB0226115682  Evangelisch-Lutherse Gemeente 's-Gravenhage inz. Verhuur NL33FVLB0225390272  Diaconie ELG ’s-Gravenhage te Den Haag NL91INGB0000037958  Orgelfonds ELG ’s-Gravenhage te Leidschendam NL29INGB0000614866  Jeugdraad ELG ’s-Gravenhage te Den Haag NL14INGB0000251968  Kampcommissie ELJR ’s-Gravenhage te Delft NL17INGB0000124553  Penningm. Kerkkoor Maarten Luther te Delft NL70INGB0001917129  Stichting Cultuur en Muziek in de Lutherse Kerk te Leidschendam NL73INGB0006817612

Collecten Diaconie Zondag 1 november – Aandachtscentrum Het aandachtscentrum is een rustpunt in de drukte van de stad. Er is altijd tijd voor wie eens vertrouwelijk met iemand wil praten over wat hem of haar bijzonder bezig houdt of dwars zit, in verband met het geloof, een praktisch of een persoonlijk probleem. Zo’n gesprek kan dan verhelderend werken. Zondag 8 november – Lutherse Wereldfederatie (LWF) De LWF is in veel delen van de wereld actief. Zij ondersteunt de vluchtelingen uit Syrië in de regio en werkt samen met lokale hulporganisaties. Zij voorziet op de korte termijn in de eerste levensbehoeften, op de middellange termijn op betere accommodaties en op de lange termijn in programma’s die mensen in staat stellen om menswaardig te leven. Zondag 15 november – KIA diaconaat KIA steunt met deze collecte het diaconaat in Nederland, met name Het Wereldhuis van de Protestantse Diaconie Amsterdam (geopend in 2008). Deze biedt informatie, advies en scholing en stimuleert eigen initiatieven van de bezoekers. Volgens schattingen leven er in Amsterdam 15.000 migranten zonder verblijfsvergunning. Velen van hen zijn arbeidsmigranten. Wie ongedocumenteerd in Nederland leeft, heeft maar weinig rechten. Bovendien is er altijd de angst om opgepakt en uitgezet te worden. Ongedocumenteerde migranten kunnen elkaar ontmoeten in het Wereldhuis. Het centrum biedt informatie, advies en scholing en stimuleert eigen initiatieven van de bezoekers.

Rondom de zondag Opbrengsten van de collecten Vanaf 27 september t/m 18 oktober 2015 Orgelfonds € 118,15 Israel zondag € 88,25 Kusu Kusu Sereh € 98,80 KIA voedselzekerheid € 163,85 Onderhoud Gebouwen € 939,37 Kerk € 321,35 Extra collecte voor vluchtelingenhulp € 208,95 en een gift van € 50,00 U kunt een collecte ondersteunen door een bijdrage over te maken aan:  Ev. Luth. Gem. ’s-Gravenhage te Nootdorp, IBAN: NL09FVLB0226115682, onder vermelding van het doel: kerk, onderhoud gebouwen of orgelfonds.  Diaconie ELG ’s-Gravenhage te Den Haag, IBAN: NL91INGB0000037958, onder vermelding van het doel: Israëlzondag, Kusu Kusu Sereh, KIA voedselzekerheid en vluchtelingenhulp.

Zondag 22 november – Orgelfonds Oktober was de orgelmaand. Veel mensen hebben ons mooie orgel kunnen beluisteren. Klein onderhoud blijft noodzakelijk. Zondag 29 november – Stek Kinderwinkel In 2015 bestaat de Kinderwinkel in Moerwijk 20 jaar. De kinderwinkel is een missionair diaconaal buurthuis voor kinderen en tieners in de leeftijd van 2 tot en met 16 jaar in Moerwijk en heeft als uitgangspunt de Bijbelse boodschap dat elk mens waardevol is. Stek en de Marcuskerk werken samen om de kinderwinkel te bemensen. Er zijn verschillende feestelijkheden waarvan een musical-in-één-dag David en Goliath door de Vliegende Speeldoos een hoogtepunt wordt.

Alle gevers hartelijk dank.

Zondag 6 december – Voedselbank In de feestmaand december staat de voedselbank weer centraal, niet alleen voor de dagelijkse levensbehoeften, maar ook voor wat extra’s met Sinterklaas en Kerst.

6

Door de week heen

In het gedicht bepaalt de dichter zich bij het leven hier en nu. Daar moet het allemaal plaats vinden. Ik denk dat ik dit zo mooi vind en zo spannend bij wat ik onder geloven versta. Hier en nu en tussen jou en mij vindt het leven plaats. God bestaat. Maar hij leidt mij niet in hoger sferen. Hij bindt mij vast aan het gegeven leven en vraagt mij er samen met mijn naasten iets moois van te maken. En ik zeg, je hand, je hand. Trinette Verhoeven

Mijn hoofd, mijn hoofd Toen ik mijn hoofd tegen de deur stootte riep ik ‘mijn hoofd, mijn hoofd’ en riep ik ‘deur, deur’. En ik riep niet, moeder en niet, God. En ik sprak niet over het visioen van het einde der dagen over een wereld waarin geen hoofden en deuren meer zullen zijn. Toen je mijn hoofd streelde fluisterde ik ‘mijn hoofd, mijn hoofd’, en ik fluisterde ‘je hand, je hand’. En ik fluisterde niet ‘moeder’ en niet ‘God’. En ik zag geen wonderbaarlijke beelden van handen die hoofden streelden in de zich openende hemel. Alles wat ik schreeuw en zeg en fluister is om mezelf te troosten: mijn hoofd, mijn hoofd, deur, deur, je hand, je hand. Jehoeda Amichai(1924 – 2000) Het trof me, dit gedicht. En ik dacht: ik moet het delen. Hoe heeft God een deel in mijn leven? Ik kom vaak mensen tegen die daarmee in de knoei komen. En het is ook niet eenvoudig. In de kerk spreken we over een God die met je mee gaat. Maar hoe laat zich dit rijmen met alle narigheid waar we tegen aanlopen? Het is gemakkelijk vrome woorden te spreken. Maar worden die ook gevoeld als waarachtig?

Een blik in de ontstaansgeschiedenis van Seniorenkring en Jour der Senioren Deze deftige naam ‘Jour der Senioren’ voor de oudermiddag op de woensdagmiddag is ontstaan in de tijd van ds. Jan Roskam. Zijn vrouw Mies, die zich vaak bekommerde over allerlei bezoeken - vond het een goede zaak om deze dag van de ouderen te starten met de bovenstaande naam. Regelmatig werden de senioren boven de 65 jaar gebeld door vrijwilligers. Die vrijwilligers hadden een bestand van de verjaardagen van de gemeenteleden en tegen de tijd dat men jarig was, werd er dan gebeld. De uitnodiging kwam daar dan bij, dat éénmaal per kwartaal de zogenoemde ‘Jour der senioren’ plaats zou vinden. Ook als iemand 65 werd, kwam er een gezellige verjaarskaart met alle data van de twee seniorenclubs erop. De leiding, - die de bijeenkomsten organiseert - vergadert één keer in de zoveel tijd om beide clubs in de kerkagenda te zetten. En natuurlijk te voorzien van alle ‘specials’! Nog steeds bestaan de twee seniorenclubs naast elkaar. De z.g. ‘Seniorenkring’ met de spelletjes op de dinsdagmiddag met af en toe een ‘special’, uitstapje of viering. De z.g. ‘Jour’ met een inleiding op een bepaald thema en de gezelligheid van een goed gesprek. De ‘Seniorenkring’ vindt gewoonlijk om de veertien dagen plaats; de ‘Jour’ is meestal eenmaal per kwartaal. De vieringen met Kerst of Pasen en de uitstapjes worden meestal samen gehouden. Marianne van der Meij-Seinstra

In het evangelie van Marcus, dat wij op dit moment in de kerk lezen, ligt het accent anders. Daar gaat het niet om de vraag of God mee gaat met ons, maar of wij mee gaan met God. Geloven is doen bij Marcus. Alle accent ligt bij de actie. En dan belooft Marcus helemaal niet dat het eenvoudig wordt. In tegendeel: geloven kost wat. Het beste voorbeeld daarvan is Jezus. Het kost hem zijn leven. Nu is Marcus ook maar één schrijver onder de vele Bijbelschrijvers. Er zijn andere accenten. Alle accenten zijn even waardevol. Ik word wel getriggerd door Marcus’ inzet. En ik moet denken aan Dietrich Bonhoeffer die koos voor de navolging. In de tweede wereldoorlog werd het ook zijn dood. Hij schreef dat we zouden moeten leven alsof God niet bestaat. En daarmee bedoelt hij, dat wij onze verantwoordelijkheden moeten grijpen en niet achterover moeten leunen, omdat God er wel voor zal zorgen. In zijn dagboek in de Duitse gevangenis schrijft hij: 'Ging het dan uw krachten te boven één uur met Mij te waken?', vraagt Jezus in Gethsemane. Dat is de omkering van alles wat de religieuze mens van God verwacht. De mens wordt opgeroepen Gods lijden aan de goddeloze wereld mee te lijden. (...) Je wordt geen christen door religieus te handelen, maar door, levend in de wereld, te delen in Gods lijden.

7

Seniorenkring in november 2015 Even een korte terugblik: op dinsdag 6 oktober is de seniorenkring op visite geweest bij de Delftse Lutheranen, waar we heel gastvrij werden ontvangen. Na een heerlijke lunch (complimenten voor de Delftse vrijwilligers) en een gezellig samenzijn kon men nog even het mooie kerkgebouw bewonderen.

Opbouw kerstboom Op donderdag 3 december mag de kerstboom weer opgebouwd en opgetuigd worden. In de ochtend zoeken we sterke handen voor het daadwerkelijk opbouwen van de boom, vanaf het middaguur gaan we de boom versieren. Help je mee?

Op woensdag 4 november is er een bijeenkomst van de Jour der Senioren. We spreken dan verder over het onderwerp Jodendom, waarover we nog niet uitgepraat zijn. Op dinsdag 10 november en dinsdag 24 november zijn er weer spelletjesmiddagen. Op dinsdag 1 december willen wij Sinterklaas ontvangen. Om 13.30 uur staat zoals vanouds de koffie/ thee voor u klaar op de Lutherse Burgwal nr. 7 en de bijeenkomsten duren tot 15.30 uur. U bent van harte welkom.

In de stad en verder…

Schrijft u vast de datum van onze kerstviering (dinsdag 15 december, aanvang 10.30 uur) in uw agenda? In verband met het regelen van de lunch e.d. is het noodzakelijk dat u zich hiervoor van te voren aanmeldt. Dit kan tot uiterlijk woensdag 9 december bij Jowien de Klerk (tel. 070 3559858 / [email protected] ) of bij Els Pellen (tel. 079 3423963 / [email protected]). Als u moeite heeft om zelfstandig naar het kerkgebouw te komen, kan Jowien taxivervoer voor u regelen. Met een hartelijke groet, namens de vrijwilligers, Els Pellen

Amnesty International: schrijfactie voor gepensioneerde Iraanse professor die celstraf uitzit De gepensioneerde professor in de scheikunde Hossein Rafiee (70) werd in 2004 tot vier jaar celstraf veroordeeld, omdat hij lid was van een verboden politieke partij National Religion Alliance. De veiligheidsdienst pakte hem in juni 2015 op om zijn straf uit te zitten. Kort daarvoor, in mei, kreeg hij nog eens zes jaar gevangenisstraf erbij, omdat hij op zijn website sociale en politieke kwesties aankaartte, zoals Iran’s nucleaire beleid. Hij gaat tegen de straf in beroep. Rafiee zit onder zeer slechte omstandigheden vast. Hij slaapt op de grond in een vieze cel en deelt met 200 anderen vijf wc’s en douches. Zijn gezondheid is slecht, omdat hij én last heeft van een hoge bloeddruk én een hartkwaal heeft. U kunt vóór 1 december 2015 naar de Iraanse autoriteiten schrijven en hen oproepen om Rafiee onmiddellijk en onvoorwaardelijk vrij te laten en hem medisch goed te laten verzorgen, zoals hij dat aangeeft. Wij reiken deze brief in november na de kerkdienst uit. Doet u mee met de schrijfactie? Onze hartelijke dank alvast! Helena Axler, Lideke Gaemers, Jos Philips en Jolly Valstar

Jour der Senioren Zoals ge-

woonlijk zal de ‘Jour’ weer plaatsvinden op woensdagmiddag, 4 november van 13.30 tot 15.30 uur. De vorige keer hebben we zó uitgebreid gesproken over het Jodendom, dat we besloten hebben om dat onderwerp nogmaals verder te bespreken. Want er is altijd nog meer, waar we kennis van kunnen nemen. Na een korte inleiding vindt altijd een uitgebreid gesprek plaats. De deelnemers worden ook gevraagd om alvast na te denken over een onderwerp voor de maand januari. De ‘Jour’ staat dan gepland op 20 januari; daarop volgende woensdagen zijn 18 mei, 21 september en 9 november 2016. Op de woensdagen staan de koffie en de thee al om half twee klaar. Alle senioren zijn van harte welkom: graag tot ziens op 4 november! Marianne van der Meij-Seinstra

Oproep Jolly Valstart heeft in verband met haar drukke werkzaamheden voor de kerk aangegeven uit de Amnesty-groep te willen gaan. Hartelijk dank voor het (met) meedenken in de loop der jaren! Wij zoeken nu iemand die haar wil vervangen: voelt u zich geroepen? Laat het ons weten!

8

Theologie Voor Geïnteresseerden: Een ontdekkingsreis in de wereld van geloof en bijbel Interesse in theologie, maar er nooit toe gekomen om daar wat mee te doen? Misschien is de cursus “Theologie Voor Geïnteresseerden” dan iets voor u. Het is een driejarige cursus. De cursus heeft een oecumenisch karakter en gaat uit van de Protestantse Kerk in Nederland. Ook is het mogelijk om losse lessen te volgen. In de lessen komen de belangrijkste theologische vakken aan de orde, zoals Oude en Nieuwe Testament maar ook kerkgeschiedenis, kerk en maatschappij, dogmatiek, liturgiek en nog een aantal andere vakken die u een brede visie geven op theologie, kerk en samenleving. De cursus is voor iedereen toegankelijk. In januari 2016 start weer een nieuw eerste jaar. Bij voldoende deelname kunt u kiezen om de lessen op woensdagavonden of op donderdagmiddagen te volgen. De kosten voor de cursus bedragen € 225,- per jaar. De cursus wordt gegeven in wijkcentrum Eltheto, Azaleastraat 2 (hoek Laan van Meerdervoort, bij de Bethlehemkerk) te Den Haag. De informatiedag word gegeven op 7 november 2015 van 10:00-13:00 in het wijkcentrum Eltheto. U bent vanaf 9.30 van harte welkom. Geïnteresseerd? Opgave mogelijk tot 21 december 2015! Uitgebreidere informatie is te vinden op de website www.tvgdenhaag.nl.

SLUB nieuws U kunt een nieuw nummer van het Documentatieblad Lutherse Kerkgeschiedenis bestellen (nr. 43/2015). Dit keer met zes verschillende bijdragen. Twee artikelen gaan over de Lutherse predikanten ds. J.L.F. de Meijere en ds. W.M. Duijker. Verder een ‘in memoriam’ over de ouddiacones mevrouw W.L. Brouwer-van Hylckama Vlieg; een opstel over de monografie: ‘De Molenpage Stichting. Een Hervormd Luthers hofje te Amsterdam sedert 1918’; een impressie over een plaquette tegen de gevel van de Lutherse kerk te Apeldoorn en een notitie die werd gemaakt over een tinnen kerkelijk servies te Harlingen en (later) Eindhoven. U kunt losse nummers van dit kerkhistorisch tijdschrift bestellen door € 4,50 over te maken op rekeningnummer NL45INGB 0005 779925 ten name van Th.A. Fafié onder vermelding van: toezending 43/2015 met daarbij uw naam en adres. Wilt u ook de komende nummers (één maal per jaar) bestellen, geef dit dan aan bij uw betaling. Een nieuw onderdeel van het SLUB is het Luthers antiquariaat. Informatie over dit antiquariaat kunt u vinden via www.slub.nl. Bijna het hele oeuvre van de Luthers theoloog en cultuurhistoricus dr. C.W. Mönnich is nog verkrijgbaar. Maar ook de geschriften van dr. W.J. Kooiman, dr. C.Ch.G. Visser en dr. Ant. Johannes zijn nog voorhanden. Tevens een boekje over de beginjaren van de Nederlandse Lutherse Vrouwen Bond en de geschriften van J.W. Pont, J. Loosjes, H.A. van Baken en D. Drijver. Bestellen via [email protected]

Landelijke voorlichtingsdag vrijwilligerswerk Op zaterdag 21 november wordt in Utrecht de landelijke voorlichtingsdag gehouden over het doen van vrijwilligerswerk in ontwikkelingslanden. Deze voorlichting richt zich op alle leeftijden, zowel jongeren als ouderen, en wordt aangeboden door 25 (waaronder christelijke) vrijwilligersorganisaties. Het is onder andere mogelijk presentaties bij te wonen, workshops te volgen en te praten met oud-vrijwilligers. Meer informatie over de voorlichtingsdag en de mogelijkheid om u gratis aan te melden, is te vinden op www.wereldwijzer.nl/vrijwilligersdag.

Deutsche Evangelische Gemeinde Bleijenburg 3 B Kerstbazaar, zaterdag 28 november 2015 10.00 t/m 16.00 uur adventskransen, kerstdecoratie, boeken, kinderspeelgoed zelfgebakken koekjes en taarten grillworstjes en aardappelsalade en veel andere dingen

9

Een avontuurlijke vrouw aan het Lange Voorhout: Alexandrine Tinne Aan het Lange Voorhout 32 - links van de Hoge Raad - staat het Bankierskantoor F. van Lanschot Bankiers N.V .

maakt, gaan dan ook voornamelijk naar Afrika. Het zijn echte ontdekkingsreizen. Moeder en dochter gaan op reis, niet met slechts één koffer. Veel, heel veel moet mee op reis, zoals heel wat fraai serviesgoed, meubilair en kleding. Op sommige reizen gaat zelfs haar ijzeren ledikant mee op reis. Op het Voorhout staat een hele rij koetsen gereed om dit alles te vervoeren. Hagenaars kijken hun ogen uit bij zo’n ware uittocht. Vervolgens gaat de reis per schip verder, een schip dat dikwijls speciaal voor het gezelschap in zijn geheel wordt gehuurd. In het land van bestemming worden dan voorts tientallen kamelen gehuurd of gewoon gekocht. De eerste reis zal in 1855 naar Egypte zijn. In haar verslag schrijft zij hierover: “We worden elk gedragen door vier negers. We hebben er elk twaalf, zodat ze om beurten kunnen uitrusten.” Nog vele andere reizen naar het Midden Oosten volgen. Op één van die reizen overlijdt haar moeder aan de cholera. Ongeveer zes jaar na de dood van haar moeder reist Alexandrine in 1869 alleen vanuit Algiers door naar de Sahara. Haar karavaan wordt op 1 augustus door Toearegs aangevallen en wordt zij, slechts 33 jaar oud, op gruwelijke wijze in de omgeving van Tripolis, door hen vermoord.

Alexandrine ziet het levenslicht op 17 oktober 1835 aan de Herengracht in Den Haag. Zij is de dochter van Philippe Frederic Tinne (1772-1844), diplomaat en ondernemer en jkvr. Henriëtte Marie Louise van Capellen (1796-1863), dame du Palais aan het hof van koningin Sophie van Wurttemberg, de eerste echtgenote van koning Willem III. Zij is een dochter van een welgestelde familie. In 1837 koopt haar vader een bestaand huis aan het Lange Voorhout 32. De familie Tinne gaat er echter zelf niet wonen. Tinne verhuurt zijn huis van 1839 tot 1842 namelijk aan Mr. H. Bleecker, ambassadeur van de Verenigde Staten van Amerika. Maar in 1842 verhuist de familie, van de Herengracht, naar het pas verworven huis aan het Lange Voorhout, om er zelf te gaan wonen. Alexandrine zal, als zij volwassen is, voor ons verhaal de meest interessante bewoonster worden. Lange Voorhout 32 is nog steeds bekend als het ‘Tinnehuis’. Twee jaar na de verhuizing overlijdt Philippe in 1844. Volgens een insider moet Alexandrine een zeer ontwikkelde vrouw zijn geweest, die vele talen sprak. Zeker is, dat zij een begaafd amateur fotografe was. Zo maakt zij vanaf omstreeks 1860 als één van de eersten, foto’s van Haagse stadsgezichten. Een koetsje, dat zij als donkere kamer heeft ingericht, zien voorbijgangers dikwijls voor haar huis aan het Voorhout staan. Van de door haar gemaakte foto’s, van het Voorhout en omgeving, zijn er nog 23 bewaard gebleven. Zoals de meeste welgestelde kinderen leert ook Alexandrine paardrijden. Ze hoeft voor de rijlessen slechts de achterdeur van haar huis uit te gaan, want in de Kazernestraat staat de door Lodewijk Napoleon in 1806 opgerichte Koninklijke Manege, de huidige ‘s-Gravenhaagse Stadrijschool, die ook nog de oudste rijschool van Nederland is. Aleandrine is avontuurlijk en reislustig van aard. Zij is nooit getrouwd geweest. Natuurlijk kan zij zich als welgestelde vrouw ook veroorloven om grootse reisplannen te bedenken. Om goed geïnformeerd en gedegen voorbereid te kunnen zijn, leest zij vele boeken, onder anderen over Afrika. Als dochter van de Dame du Palais heeft Alexandrine ook gemakkelijk toegang tot de Koninklijke Bibliotheek (1821-1982). Zij woont er ook nog eens vlak naast (de huidige Hoge Raad). De reizen, die zij aanvankelijk met haar moeder

Het huis, Lange Voorhout 32, waar Alexandrine gewoond heeft, dateert uit de 16de eeuw. Na een grondige restauratie in 1771 krijgt het zijn huidige vorm. Nadat het huis nog vele huurders en eigenaren had gekend, wordt in 1972 F. van Lanschot Bankiers N.V. eigenaar van het ‘Tinnehuis’ en is dit gebleven tot de dag van vandaag. Otto van Soldt

Overzicht activiteiten ook op www.luthersdenhaag.nl en in de zondagsbrief Woensdag 4 november Jour der Senioren, 13.30 uur (pag. 8) Zondag 8 november Middag reformatie en oecumene, 16.00 uur Dinsdag 10 november Seniorenkring, 13.30 uur (pag. 8) Dinsdag 24 november

Seniorenkring, 13.30 uur (pag. 8) Dinsdag 1 december Seniorenkring, 13.30 uur (pag. 8) Donderdag 3 december Opbouw kerstboom (pag. 8) 10

44e jaargang no. 11 Nov. 2015

Kinderkerk Ken je de verhalen van Godly Play? Vast wel, dat zijn verhalen uit de bijbel, die we vertellen met hulp van houten poppetjes, afbeeldingen en voorwerpen. Zo kunnen we de verhalen nog beter verstaan. Op 1 november hoor en zie je weer zo’n verhaal en op 8 november ook. Dat is meteen een speciale dienst: we blijven met alle kleine en grote mensen in de kerk. Alle mensen van de Lutherse en de Lukaskerk. Samen horen en zien we het verhaal over de Heilige Martinus. Hij deelt zijn mantel met een arme man. Ook wij leren samen delen. 15 november is het oogstdienst en 22 november Eeuwigheidszondag. Ook wij herinneren ons dan de namen van de mensen die zijn dood gegaan.

Wie is er sterk?

[naar een verhaal uit de Gouden Sleutel van Baukje Offringa, bewerkt door Trinette Verhoeven]

Boven aan de hemel staat de zon. De zon straalt met zijn stralen op de aarde. Als hij te zien is, is iedereen blij. Soms staan de wolken voor de zon. Dan wordt het koud. Mensen blijven staan en kijken naar boven. De wind steekt op. Hij blaast hard. Hij blaast nog meer wolken voor de zon. Het lijkt wel of de zon weg is. De zon moppert tegen de wind: je maakt de mensen niet blij. Zorg liever dat de wolken weggaan. Ik wil op de aarde schijnen. Maar de wind zegt: ik ben de sterkste. Ik heb niets met jou te maken. Dat wil ik nog wel eens zien, zegt de zon. Jij bent helemaal de sterkste niet. O nee, zegt de wind, dan doen wij een weddenschap. Zie je daar dat meisje staan. We doen een wedstrijd wie van ons haar jas uitkrijgt. Ik ben eerst.

En dan is het alweer Advent. We gaan aan de slag met het Adventsproject. Jolien heeft een heel mooi verhaal geschreven en ook daarin komen de vruchten weer voor. We vertellen er de volgende keer meer over. Die eerste Advent is trouwens wel bijzonder, hoor. We hopen natuurlijk, dat Sinterklaas dan komt. Jullie komen toch ook? De kinderkerkleiding

En de wind blaast zo hard hij kan. Maar het meisje houdt haar jas juist dichter om zich heen. Wat is dat een lelijke wind. Nu ben ik, zegt de zon. En hij straalt met zijn stralen. Het meisje gaat in het gras zitten. Wat een heerlijk weer opeens. Ze doet haar jas uit. En gaat languit liggen. Zie je nou, zegt de zon. Mijn vriendelijkheid heeft het gewonnen. Vriendelijkheid wint het altijd van brute kracht.

11

Citykwartier: elke woensdagmiddag van 12.00 tot 13.30 uur. Liturgisch moment van 12.45 tot 13.00 uur.

Kerkdiensten

Evangelisch-Lutherse kerk Lutherse Burgwal 9, aanvang 10.15 uur Wekelijks crèche (0 t/m 4 jaar) en kinderkerk (basisschool) Swaenehove (16.15 uur) / Swaenesteyn (14.30 uur)

Lezingen

Collecten (pag. 6)

Zondag 1 november Tweeëntwintigste zondag na Trinitatis Ds. M.M.B. van der Meij-Seinstra Themadienst (diaconie en reformatie) Viering Heilig Avondmaal m.m.v. Cantorij Maarten Luther Na de dienst aandacht voor Kusu Kusu Sereh en collectedoelen 2016 Swaenesteyn: Ds. L. Smit

Ps 46:1-12 Op 22:1-5 Luk 21:21-33

Zondag 8 november Op twee na laatste zondag van het kerkelijk jaar Ds. W.T.V. Verhoeven Dienst voor klein en groot samen met Lukaskerk Swaenehove: dhr. Z. Verkerk

Over het verhaal van de Heilige Martinus

Kleur: groen

Zondag 22 november Eeuwigheidszondag Ds. M.M.B. van der Meij-Seinstra Ds. W.T.V. Verhoeven m.m.v. Cantorij Maarten Luther Swaenehove: ds. G. Sipkema, viering HA

Zondag 6 december Tweede Advent Ds. M.M.B. van der Meij-Seinstra Viering Heilig Avondmaal Swaenehove: mw. M. Anema

Internet: Abonnement: Redactie: Eindredactie: Opmaak:

Ex 30:11-16 Hebr 10:19-25 Mar 12:38-13:2

KIA Diaconaat Onderhoud gebouwen

Jes 60:1-11 en 17-22 Op 7:2-4 en 9-17 Mat 5:1-12

Orgelfonds Kerk

Kleur:groen

Kleur: wit

Zondag 29 november Eerste Advent Ds. W.T.V. Verhoeven Swaenesteyn: ds. K. Wigboldus

Administratie:

Lutherse Wereldfederatie Kerk Kleur: groen

Zondag 15 november Voorlaatste zondag van het kerkelijk jaar Ds. M.M.B. van der Meij-Seinstra Swaenesteyn: ds. J. Zuur

Colofon

Aandachtscentrum Onderhoud gebouwen

Zach 14:4-9 1 Tess 3:9-13 Luc 21: 25-31

Stek—kinderwinkel Onderhoud gebouwen

Mal 3:1-4 Fil 1:3-11 Luc 3:1-6

Voedselbank Kerk

Kleur: paars

Kleur: paars

Kosterij, Lutherse Burgwal 7, 2512 CB Den Haag, telefoon: 070-3636610

www.luthersdenhaag.nl gratis voor gemeenteleden, vrijwillige bijdrage welkom op NL09FVLB0226115682 t.n.v. ELG te Nootdorp Jolien Dekker Loes Klijn Mascha de Haan

12