Maandblad van de Evangelisch-Lutherse gemeente te s-gravenhage. 129e jaargang no. 6 Juni 2014

Maandblad van de Evangelisch-Lutherse gemeente te ’s-Gravenhage

129e jaargang no. 6 Juni 2014

Pinksteren We vieren dat de Heilige Geest neerdaalde over de mensen. Gelovigen waren bijeen in een huis toen er binnen plotsklaps een geluid van een grote windvlaag zich voordeed en er een soort vlammen verschenen die zich boven de hoofden van de aanwezigen verspreidden. De gelovigen werden met de Heilige Geest vervuld en begonnen buiten het evangelie te verkondigen aan wie het maar wilde horen.

Jaarrekening

Pag. 3

Door de week heen: opstanding [2]

Pag. 5

Lutherse Burgwal 7-9, 2512 CB Den Haag www.luthersdenhaag.nl

Verslag NLVB

Wie was Ferdinand DomelaNieuwenhuis?

Pag. 7

e-mail:

Pag. 8

Tel: 070-363 66 10 [email protected]

Inhoudsopgave Pastoralia Uit de gemeente Rondom de zondag Door de week heen In de stad en verder… Overzicht activiteiten Young Info Overzicht diensten

De vergaderingen van de kerkenraad - ook het dagelijks bestuur - en de colleges lopen tot aan de schoolvakantie. De zogenaamde ‘City’ met daarin het liturgisch kwartier vindt elke woensdag plaats van 12.00 tot 13.30 uur. Het is een doorlopende bijeenkomst. Als u in de stad komt om te winkelen, bent u van harte welkom. De bijeenkomst van de senioren op dinsdagmiddag worden voortgezet op 17 juni en 1 juli. Op 15 juli is er het jaarlijkse uitstapje, waarover een apart artikel in deze Luther Heraut staat. De zomervakantie van de senioren loopt gelijk met de vakantie van de basisschool, die van 21 juli tot en met 31 augustus loopt. Voor de senioren is er ’s zomers een programma van STEK, waaraan de lutherse kerk meewerkt. Iedere kerkgemeenschap doet iets creatiefs en in de lutherse kerk zal op vrijdagmiddag 25 juli (14.00-16.00 uur) het nieuwe Liedboek ter hand genomen worden. Heerlijk zingen - afgewisseld met orgelspel van Aart Bergwerff! De ‘Jour der senioren’ op de woensdag zal pas weer bijeenkomen op 10 september. Dat lijkt misschien ver weg, maar ik meld het alvast! Voor het volgende seizoen wordt hard gewerkt aan een boekje voor het winterwerk, dat in september weer zal gaan beginnen. Tenslotte: ik hoop u regelmatig te ontmoeten in de erediensten of bij andere bijeenkomsten. Mocht dat voor u niet mogelijk zijn, aarzel dan niet te bellen en een afspraak te maken voor een bezoek bij u thuis. Een goede groet van huis tot huis en graag tot ziens, mede gewenst door mijn collega Trinette Verhoeven, Marianne van der Meij-Seinstra

2 3 4 5 7 9 10 12

Pastoralia Beste mensen, Deze editie van het gemeenteblad zal lopen tot ongeveer 5 juli. Aan het einde van de maand begint dan de zomer-(school) vakantie in onze regio. Er staan nog wel verschillende, feestelijke vieringen op het programma, maar het winterwerk en de gesprekskringen gaan langzamerhand aflopen. De viering van Pinksteren valt dit jaar op 8 juni en de cantorij zal daaraan medewerking verlenen onder de bezielende leiding van Monique Schendelaar. Uit het nieuwe Liedboek zingen we dan ondertussen alweer een jaar! Ik kan niet anders zeggen dan dat het voor elke zondag weer een zoektocht is om de goede liederen te vinden, maar het betekent iedere week een uitdaging en een sport. Niet allemaal kersverse nieuwe - hoogstens twee - maar ook enkele bekende liederen! Maar ik vind wel, dat u als gemeenteleden uitermate snel meezingt met een nieuw lied. Dat komt waarschijnlijk ook, omdat onze organist Aart Bergwerff de onbekende liederen goed voorspeelt. De eredienst van zondag Trinitatis valt al in mijn zomervakantie. Deze vakantieperiode loopt vanaf zaterdag 14 juni tot aan maandag 14 juli, waarop ik het gemeentewerk weer zal hervatten.

In memoriam Op 15 mei overleed mevrouw ****—*** in de leeftijd van 86 jaar. Zij werd geboren op 30 juli 1927. Haar echtgenoot was luthers en met hem is ze in Rijswijk gaan wonen. Toen hij overleed bleef ze als enig kind met weinig of geen familie alleen over. Vooral de laatste twee jaar toen ze door een val in het verpleeghuis en daarna verzorgingshuis terecht kwam was ze erg eenzaam. Alleen het wekelijks bezoek van haar trouwe hulp en de bezoekjes namens de kerk kon ze erg waarderen. Ze leefde op afstand met de kerk mee. Het was een aardige vrouw. DE LUTHER HERAUT voor juli/augustus 2014 zal verschijnen op zaterdag 5 juli. Uiterste inleverdatum van kopij: vrijdag 23 juni 2014. Kopij voor de LH kunt u digitaal inleveren via [email protected] of via het adres van de kerk (onder vermelding van kopij LH). Bij digitale verzending ontvangt u altijd een ontvangstbevestiging. Zo niet, neemt u dan contact op met Mascha de Haan (070-3689044).

Het werk in de gemeente zal voortgang vinden, want er zijn altijd vergaderingen of bijeenkomsten, die gewoonlijk lang of helemaal doorlopen. 2

Stand Hoofdgeld en andere bijdragen Tot en met 16 april 2014 is aan hoofdgeld een bedrag van € 15.359,81 ontvangen. Op 18 mei 2013 was de stand € 13.814,80. De bijdrage voor de restauratie bedraagt tot nu toe € 200,-. Aan giften is binnengekomen € 225,-. De bijdrage hoofdgeld 2014 loopt nu weer op ten opzichte van 2013. Aan alle gemeenteleden de oproep om nog eens na te gaan of een iets hogere bijdrage mogelijk is. Nu het jaar zo goed gestart is hopen we echt dat de bijdrage zich weer in stijgende lijn voortzet. Niet alleen het onderhoud van het gebouw, maar ook een goede pastorale zorg, zich samen verdiepen in wat het geloof voor een ieder betekent is essentieel voor het in stand houden van de Lutherse Gemeente in Den Haag. Zowel de pastorale zorg en wat daarmee samenhangt en het onderhoud van gebouw en orgel kosten heel veel geld. KRM

Uit de gemeente Uit de diaconie Er is in de afgelopen periode geen vergadering geweest. Over de stand van zaken rond de predikantswoning is te melden dat de aannemer bezig is om het noodzakelijk onderhoud uit te voeren. Dit moet eerst klaar zijn voordat we actief met de verkoop aan de slag kunnen. Er is, samen met een lid van het Wees-en Oudenliedenhuis, een gesprek geweest met de financiële commissie van het Haagse kamp. Wat in dit gesprek naar voren kwam, is dat de leiding van het kamp bestaat uit zeer enthousiaste mensen, die het hele jaar bezig zijn om voor veel kinderen een mooie kampweek te organiseren. We ondersteunen dit graag met een financiële bijdrage zodat de kosten voor de kinderen betaalbaar blijven. Gemeentevergadering Op 29 juni vindt een gemeentevergadering plaats, na afloop van de kerkdienst tot uiterlijk 13.00. Op de agenda staan onder andere de jaarrekening 2013 van kerkrentmeesters en diaconie, de samenwerking met de Lukaskerk, een terugblik op het kringwerk van het afgelopen seizoen en de voorgenomen samenwerking met de PGG (Protestantse Gemeente 's-Gravenhage). Iedereen is welkom!

Evangelisch Lutherse Gemeente 's-Gravenhage Rekening voor het jaar 2013 Rekening 2013

Lasten

Tractementen Synodale fondsen Kosten bezittingen Kosten algemeen beheer

Rekening 2012

Begroting 2013

232.616 8.162 54.000 27.568

251.595 6.865 50.672 16.394

223.238 6.045 42.000 27.779

322.346

325.526

299.062

9.275 78.492 128.419 72.361 288.546

11.438 81.290 108.979 70.023 271.730

13.660 81.500 99.506 72.228 266.894

33.799

53.797

32.168

Baten

Correctie overgangsregeling Bijdrage gemeente leden Opbrengst bezittingen Overige bijdragen

Exploitatietekort

De volledige Jaarrekening ligt ter inzage in de predikantskamer 3

Contactadressen en activiteiten Alle activiteiten vinden plaats in de kosterij, Lutherse Burgwal 7, tenzij anders aangegeven. Kosters: H. Baaima en N. Lamb, tel. 070-3636610, e-mail: [email protected]

Coördinatie auto– en taxivervoer Mw. Th. Jager, tel. ***-*******. Kunt u door omstandigheden niet op uw gebruikelijke manier naar de zondagse eredienst komen, dan kunt u in overleg treden met mw. Th. Jager voor vervoer per taxi. U kunt van deze mogelijkheid 12 keer per jaar gebruik maken, tegen betaling uwerzijds van de kosten van het openbaar vervoer. Schroom niet om hiervan gebruik te maken.

De kerkenraad Voorzitter: mw. A.P.M. de Jong-Cosman, tel. 015-3109545. Secretaris: J. Rosier, tel. 079-8901101, [email protected]; Ouderlingen: mw. J. Dekker, mw. I.F. Kliwon, J.D.M. Rosier, mw. S. de Weerd-Walakutty; Kerkrentmeesters: mw. A.P.M. de Jong-Cosman, A.E. Grund, F.M. Zoeteweij; Diaconie: mw. I. Burghoorn-van der Kam, mw. I. Peereboom Voller-Lelieveld, Chr. Minderhoud, mw. A. Sapioper.

Diaconale hulp Mw. I. Peereboom Voller-Lelieveld, ***-*******. Heeft u behoefte aan maatschappelijk werk, wendt u zich dan tot het algemeen maatschappelijk werk in uw woonplaats. Vaak is dit per wijk georganiseerd, in het telefoonboek doorgaans onder de A of de M te vinden. Buiten kantooruren kunt u spoedhulp bellen: 070-3795748. Rekeningnummers (voor alle nummers geldt BIC: INGBNL2A) ♦ Ev. Luth. Gem. ´s-Gravenhage te Nootdorp IBAN: NL65INGB0000086053 ♦ Restauratiefonds Ev. Luth. Gem. te Den Haag IBAN: NL29INGB0000350250 ♦ Diaconie ELG ’s-Gravenhage te Den Haag IBAN: NL91INGB0000037958 ♦ Orgelfonds ELG ’s-Gravenhage te Leidschendam IBAN: NL29INGB0000614866 ♦ Jeugdraad ELG ’s-Gravenhage te Den Haag IBAN: NL14INGB0000251968 ♦ Kampcommissie ELJR ’s-Gravenhage te Delft IBAN: NL17INGB0000124553 ♦ Penningm. Kerkkoor Maarten Luther te Delft IBAN: NL70INGB0001917129 ♦ Stichting Cultuur en Muziek in de Lutherse Kerk te Leidschendam IBAN: NL73INGB0006817612

Predikanten • Ds. W.T.V. Verhoeven, tel. 070-3470873, [email protected], meestal bereikbaar van 9.00 uur tot 9.30 uur, vrije dag: dinsdag. • Ds. M.M.B. van der Meij-Seinstra, 0174769072, [email protected], meestal bereikbaar van 9.00 uur tot 9.30 uur, vrije dag: donderdag. Vakantie van 14 juni tot en met 13 juli. Swaenesteyn en Swaenehove Saffier de Residentiegroep, die de verzorgingshuizen van voormalige Lutherse signatuur beheert, heeft als geestelijk verzorger voor WoonZorgPark Swaenehove Ds. Y. Schoonhoven (Heiloostraat 296, 2547 KX Den Haag, telefoonnummer: 0703084830) en voor WoonZorgPark Swaenesteyn Ds. N. van Dorp (Nieuwendamlaan 1, 2547 JG Den Haag, telefoonnummer: 070-4487000).

Rondom de zondag

Seniorenbijeenkomst Els Pellen, tel. ***-*******en Joke Momberg, tel. v.

Opbrengsten van de collecten Vanaf 20 april t/m 18 mei 2014 Paascollecte Diaconie € 278,95 Luther Heraut € 94,50 Orgelfonds € 98,87 Luthers Genootschap € 65,75 Werkgroep voor kerkmuziek € 152,15 Onderhoud Gebouwen € 478,25 Kerk € 182,17 U kunt een collecte ondersteunen door een bijdrage over te maken aan:
Ev. Luth. Gem. ’s-Gravenhage te Nootdorp, IBAN: NL65INGB0000086053, o.v.v.: kerk, onderhoud gebouwen en restauratie.
Diaconie ELG ’s-Gravenhage te Den Haag, IBAN: NL91INGB0000037958, o.v.v.: Paascollecte, Luther Heraut, Orgelfonds, Luthers Genootschap en werkgroep voor kerkmuziek Alle gevers hartelijk dank.

Stichting Cultuur en Muziek in de Lutherse Kerk / Orgelcommissie dhr. A.E. Grund, tel. ***-*******. Kerkkoor Maarten Luther Cantor: Monique Schendelaar Contact: mw. T.I. Gelsema, tel. ***-*******. Elke dinsdagavond van 20.00-22.00 uur. Stichting Wees– en Oudeliedenhuis Dhr. F.W. Everaarts, tel. ***-*******. Jour der Senioren Els Gaemers, tel. ***-*******.

4

Collecten Diaconie

Door de week heen

Zondag 1 juni – Bumayong Luth. Sec. school De diaconie ondersteunt de school al een aantal jaren om de kinderen op Papoea Nieuw Guinea een goede opleiding te geven. In september krijgt u na de dienst een presentatie over de school.

Opstanding [Deel 2 - het vorige deel stond in de Luther Heraut van mei]

In het nieuwe testament heeft Paulus de oudste papieren. Hij schrijft als eerste over de opstanding. In zijn brieven echter maakt hij duidelijk dat hij toch niet de eerste is die over opstanding praat. Paulus verstaat zichzelf als een schakel in een keten, waarin de dubbelslag: gestorven en opgestaan van Christus reeds bij elkaar hoorde. Opstandingsteksten zijn onder andere in 1 Tess. 4, 13; Filip. 1, 18; Filip. 3, 10 en 2 Kor. 4, 11 – 12. In deze laatste tekst maakt Paulus duidelijk dat in hem weliswaar de dood werkt, maar dat het leven in hem zichtbaar moet worden. Hier raken we aan een stuk Paulus dat voor hem erg belangrijk is. Wij moeten participeren in Christus. Zoals we delen in zijn dood, zo zullen we deel hebben aan zijn opstanding. Participatie is voor Paulus een sleutelbegrip. Hij gebruikt daarvoor in de brief aan de Romeinen het beeld van de doop. In de doop sterven we met Christus, getrokken uit het water echter staan we met hem op. Die participatie zullen we ook zien in 1 Korintiërs 15. Dit laatste hoofdstuk zal uitgangspunt zijn van mijn artikel.

Zondag 8 juni – KIA zending Christenen in Pakistan vormen een minderheid en worden vaak achtergesteld ten opzichte van anderen. Toch levert de Kerk van Pakistan een bijdrage aan de maatschappij. Deze kerk is niet alleen een geloofsgemeenschap, maar is ook diaconaal actief. Zij zorgen voor gehandicapte kinderen en bieden trainingen voor vrouwen. Ook geven ze in een internaat onderwijs aan kansarme meisjes uit plattelandsgezinnen. Daar krijgen deze een opleiding, waardoor ze een kans krijgen op een betere toekomst. Zondag 15 juni – Kamp-Haagse Jeugdraad Dit jaar gaat het kamp naar Valkenswaard. Het kamp is voor kinderen van 6 tot 15 jaar. De diaconie ondersteunt het kamp financieel zodat er veel kinderen mee kunnen. Zondag 22 juni – Kusuh Kusuh Sereh Contacten met onze partnergemeente blijven waardevol. Er is nog steeds een druk mailcontact met Nilda Harwawan en andere leden van de kerk in Kusuh Kusuh Sereh. Zo blijven we bij elkaar betrokken.

In 1 Korintiërs 15 maakt Paulus zich druk over het feit dat mensen in Korinte wel geloven in de opstanding van Christus maar niet in de opstanding der doden. Het geloof van de Korintiërs paste geheel in de context van de tijd. Men maakte in de Oosterse culturen een onderscheid tussen de koningen en de gewone mensen. Van koningen kon men zich voorstellen dat ze eeuwig zouden leven, van gewone mensen niet. Maar Paulus accepteert dat niet. Je zou hem maatschappijkritisch kunnen noemen. Tussen Christus en de gelovigen is een eenheid; wij zijn niet los van hem te zien. Iedereen krijgt de status van de Allerhoogste. Als hij wordt opgewekt, worden ook wij opgewekt. Alle maatschappelijke verhoudingen worden voor Paulus omgekeerd. Alleen de verhouding van man en vrouw verandert niet. De vrouw blijft ondergeschikt aan de man. Zo maatschappijkritisch werd hij nou ook weer niet. Maar wat is nou de opstanding? In 1 Kor. 15 haalt Paulus de opstanding uit de individuele sfeer. En plaatst die in een sfeer die de hele wereld aangaat. God is in de wereld ingetreden. Zo mogen we de opstanding verstaan. God heeft een nieuw begin gemaakt. Wie had kunnen denken dat een gekruisigde een nieuw begin zou betekenen? En toch is dat zo. De opgewekte Christus is een nieuw begin. Zijn opstanding is Gods scheppend werk. En wij, we zitten midden in die schepping. Christus is de eerste, maar niet de laatste. Deze hele wereld wordt nieuw.

Zondag 29 juni – Straatpastoraat De beide pastors zijn een groot deel van de week beschikbaar om mensen te bieden wat voor de meesten in onze samenleving zo vanzelfsprekend is: een beetje aandacht en steun bij de kleine en grote vragen van het leven. Daarnaast is ook een aantal vrijwilligers actief bij de vrijdagse vieringen in de Jozefkapel en in persoonlijke contacten en bezoeken. Voor deze activiteiten wordt uw steun gevraagd. Zondag 6 juli – Orgelfonds Het orgelfonds ondersteunt het onderhoud van het orgel. De orgelcommissie beheert het orgelfonds en zorgt voor het onderhoud van het orgel.

5

Seniorenkring in juni en uitstapje in juli Tot aan de zomervakantie zijn er nog vier seniorenbijeenkomsten. Op de dinsdagen 3 en 17 juni en 1 juli komen we bij elkaar voor spelletjesmiddagen. Om 13.30 uur staan dan voor u de koffie en de thee klaar. Op dinsdag 15 juli sluiten we ons seizoen af met het jaarlijkse uitstapje. Wij gaan naar het Louwmanmuseum, Leidsestraatweg 57 in Den Haag. Het Louwman Museum herbergt 's werelds oudste privécollectie automobielen, bijeengebracht door twee generaties van de familie Louwman. Voor computerbezitters zie: www.louwmanmuseum.nl

Daarom vindt Paulus het ook zo erg dat de mensen niet geloven in de opstanding der doden. God heeft een beweging in gang gezet die de hele wereld doortrekt. Maar wat dan toch? Hoe dan toch? Wat is dan opstanding? Paulus kent de vraag ook. Hij probeert in beelden een antwoord te zoeken. We lezen vanaf vers 35. Paulus gebruikt daar het beeld van de graankorrel. Een graankorrel wordt gezaaid op de aarde en komt in een heel andere gedaante tevoorschijn. Wij weten dat de graankorrel in potentie alles in zich heeft om tot graan uit te groeien. Paulus wist dat niet. Korrel en halm hebben voor hem geen continuïteit. De halm is geheel nieuw. Zo zal het ook met de mens bij zijn opstanding zijn: hij zal geheel nieuw zijn. Er wordt een aards lichaam gezaaid en een hemels lichaam opgewekt.

We verzamelen om 10.30 uur in de kosterij op de Lutherse Burgwal 7 in Den Haag. Van daaruit gaan we met busjes naar het museum, waar voor ons de koffie klaarstaat. Na de koffie bekijken we de collectie oude automobielen en rond 13.15 uur gaan we lunchen. Na de lunch kunt u nog rustig even door het museum of het winkeltje dwalen en om 15.00 uur willen we weer wegrijden bij het museum. We verwachten dan om 15.30 uur terug te zijn op de Lutherse Burgwal.

Maar wanneer zal dit dan allemaal geschieden? Paulus doet daarover wel een uitspraak. Er komt een tijd. Sommigen zullen niet sterven voor het moment daar is. Maar er komt een tijd dat wij allen op zullen staan En die tijd komt snel. Uiteindelijk heeft Paulus daar geen gelijk in gekregen. Het moment waarop hij zo vurig hoopt, is nog altijd niet aan gebroken. Zullen we dan alles maar over boord zetten? We zijn de eerste niet die ermee tobben. En er zijn verschillende antwoorden mogelijk. Paulus zet toch niet alle kaarten op het einde. Ook deze tijd is uitdrukkelijk aan de orde. Dagelijks sterft hij. Maar hij wordt niet bang omdat hij weet heeft van het leven in Christus. Uiteindelijk gelooft hij niet in de dood, maar in de levende God. Hij heeft alles in de hand. Aan het einde. Het geeft Paulus moed en vertrouwen op een moeilijke weg voor te gaan.

Vanwege de hoge kosten vragen we ditmaal een eigen bijdrage aan alle deelnemers van € 5,- per persoon. U kunt zich voor dit uitje aanmelden bij Els Pellen (tel. ***-*******/ ***) of bij Jowien de Klerk (tel ***-*******/ ***), graag vóór 1 juli. Als u moeite heeft om zelfstandig naar het kerkgebouw te komen, kan Jowien taxivervoer voor u regelen. Met een hartelijke groet, namens de vrijwilligers, Els Pellen

Ik sprak laatst een vrouw bij de voedselbank. Ze heeft geen papieren. Haar oudste zoon is nog in Afrika. Ze tobt met haar gezondheid. Maar zei ze: ik vertrouw op God. Hoe dan ook. Want ik weet dat hij rechtvaardig is en goed, zelfs als ik nu geen uitweg zie. En ik vond dat wel erg knap. En misschien ook wel erg Paulinisch. Ondanks de dood in haar leven blijft ze geloven in een nieuw begin. Wat mij betreft is Paulus geloof in de opstanding daarmee voldoende samengevat. De continuïteit van ons leven is door God gegeven. Aan hem behoren wij toe. Meer hoeven we niet te weten. Trinette Verhoeven 6

Bestuurslid Fia Tempelaars opent de dag. Lied, gebed en overdenking verzorgen de Zwolse vrouwen Berthilde Nowak en Esther Geerse. In de overdenking wordt nog eens gefocussed op ons jaarthema "Reformatie en Politiek", met Dietrich Bonhoeffer als centraal aandachtspunt, besproken op onze Utrechtse studiedag op 15 maart jl.

In de stad en verder… Ontmoetingsdag NLVB in Zwolle, mijn impressie Zaterdag 10 mei, vroeg in de morgen rond half acht begroeten Lutherse vrouwen van Den Haag die samen naar Zwolle gaan, elkaar op Centraal Station Den Haag. We zijn met ons elven op weg naar Zwolle voor de jaarlijkse ontmoetingsdag van de NLVB. Een vriendelijke conducteur doet ons uitgeleide. Zo'n groep vrolijke vrouwen op een vroege zaterdagmorgen maakt hij niet vaak mee. De stemming zit erin, wij zijn weer met elkaar onderweg naar een NLVB-ontmoeting. Wat zijn onze verwachtingen van deze dag?

Eerst nu de officiële jaarvergadering. Naast de vaste agendapunten is er een moment van gedachtenis voor degenen die ons in dit afgelopen jaar zijn ontvallen. We branden ook een licht voor degenen die onze gebeden zo nodig hebben. Verder: werken aan een eigen NLVB-website is een prioriteit (onze naamsbekendheid in kerkelijk Nederland is hier aan de orde), onze beleidsdag (iedereen met ideeën is welkom!) op 11 juni in Utrecht, een dagexcursie op 27 september in Amsterdam, een themaweekend in november in het Beeldhouwcentrum van Koudum (Zw. Friesland in de buurt van het Fluezenmeer) met als thema: afscheid en rouwverwerking in de meest brede betekenis (overlijden, scheiding, kinderen moeten loslaten, e.v.). In de nieuwe 'Brief' hierover meer. Na een voortreffelijk verzorgde lunch beleven we een spetterend middagprogramma met Ornah Gabay. Ornah, een joodse actrice 'voor jong en oud' laat ons zingen, lachen, nadenken en dansen op jiddische muziek. Als het dansen teveel wordt, kun je ook aan de kant gaan zitten, uitpuffen en op je stoel genieten van haar inspirerende voorstelling.

Voor het station van Zwolle staat de bestelde fietstaxi voor twee van ons klaar. Met nog meer Lutherse vrouwen elders uit het land die inmiddels ook zijn aangekomen, wandelen we naar de Lutherse kerk in de Koestraat, naast het nieuwe Fundatiemuseum met zijn imposante koepel. Een team Zwolse vrouwen ontvangt onze groep van zo'n vijftig Lutherse vrouwen 'uit het land' met koffie, thee en gebak versierd met een afbeelding van Catharina van Bora. Hoe toepasselijk! Veel hartelijke begroetingen, oude bekenden en nieuw gekomenen.

De dag vliegt om. We hebben niet veel gemerkt van de regen buiten. We hebben veel beleefd, elkaar ontmoet, bijgepraat, gewinkeld bij de kraampjes van de aanwezige projecten van Ghana en Kenia. Terug op de thuisreis is het in de trein een gezellige boel. We zijn kennelijk nog lang niet moe. Wat een fijne dag zo naar Zwolle. Sara de Weerd-Walakutty

Foto’s: Sara de Weerd

7

werking. Op zondag 31 augustus 1879, 32 jaar oud, houdt hij zijn afscheidspreek in de kerk aan de Lutherse Burgwal, naar aanleiding van Mattheüs 9 vers 17, …doe geen oude wijn in nieuwe zakken. In zijn toepassing beschouwt hij de kerk als de oude zak en de nieuwe wijn als een humanitaire levenshouding. Onder zijn toehoorders bevinden zich, zoals te begrijpen valt, vooral leden van de Vredesbond. Tijdens zijn Haagse periode wordt het blad “Recht voor Allen” opgericht waarvan op 1 maart 1879 in Amsterdam het eerste nummer verschijnt. Voorlopig nog als weekblad, maar met ingang van 1 januari 1889 zal het zelfs tot een dagblad uitgroeien. Het is het eerste socialistische dagblad in Nederland. In mei van hetzelfde jaar wordt hij mede oprichter van het Comité voor Algemeen Kiesrecht. In 1880 verhuist de redactie van het blad Recht voor Allen van Amsterdam naar het Westeinde 396 Den Haag en vervolgens in januari 1889 naar de Roggeveenstraat 54 in Den Haag. Ferdinand heeft op 1 september 1879 de kerk vaarwel gezegd en gaat zich nu geheel wijden aan het bestrijden van de armoede. Een man met een academische opleiding die lid wordt van een “club” van overwegend ongeletterde en ongeschoolde mensen. Naar aanleiding van een publicatie in Recht voor Allen, (Het leven van koning Gorilla), belandt Domela in 1887 wegens majesteitschennis in de gevangenis. Na zijn vervroegde vrijlating, bepleit door De A.R. eerste minister (ministerpresident),Aeneas Mackay, wordt Domela namens de Friesche Volkspartij in 1888 tot kamerlid gekozen. Hij zou dit blijven tot 1891. Bij de vervroegde verkiezingen van de Tweede Kamer op 1 mei (!) 1888, de dag waarop Nieuwenhuis zijn in trede in de Kamer deed, wenst koning Willem III (1817‑1890) de troonrede niet voor te lezen. De weerzin van de vorst tegen Domela was dermate groot dat hij ook gedurende diens vierjarig lidmaatschap van de Tweede Kamer, de troonrede niet meer voorleest.

Ferdinand Domela-Nieuwenhuis: “Recht voor allen” Sinds 2006 hangt ook het portret van Ferdinand Domela-Nieuwenhuis (1846-1919)in de rij van Haagse predikanten. Hij is van 1875 tot 1879 predikant van onze gemeente geweest. Het portret is getekend door een lidmaat van de gemeente, de heer Gijsbertus Nieuwveld (†10-102007). Na negen jaar Evangelisch Luthers predikant te zijn geweest, zegt Domela Nieuwenhuis in 1897 de kerk vaarwel om zich geheel te gaan wijden aan de bestrijding van de armoede. Domela Nieuwenhuis is vier maal gehuwd geweest. Zijn eerste drie echtgenotes zijn in het kraambed gestorven. Zijn laatste vrouw overleefde hem. In zijn vier huwelijken zijn acht kinderen geboren: vijf jongens en drie meisjes. Ferdinand Domela-Nieuwenhuis werd geboren in een huis aan de voorname Singel te Amsterdam, op 31 december 1846. Hij was de vijfde zoon van Ferdinand Jacobus Domela-Nieuwenhuis en Henriëtte Francis Betty. Zijn vader was theologisch hoogleraar aan het Evangelisch-Luthers Seminarium in Amsterdam. Nog maar 10 jaar oud verloor Ferdinand in 1857 zijn moeder. Evenals zijn vader studeert hij theologie. Aanvankelijk voerde de familie als achternaam alleen Nieuwenhuis. Later heeft men Domela laten toevoegen. Harlingen wordt in 1870 zijn eerste gemeente. Zijn kerk stond aan de Simon Stijlstraat. Als beginnend predikant gaat Ferdinand DomelaNieuwenhuis de problemen van zijn tijd niet uit de weg. In zijn Harlingse periode richt hij, naar aanleiding van Frans-Pruisische oorlog (18701871), de Vredesbond op. Grote moeite heeft hij met Hemelvaartsdag dat hij ‘dubbelop van Pasen’, noemde. In 1871, neemt hij een beroep aan naar Beverwijk. Zijn kerk stond sinds 1778 aan de Koningstraat 119. Als in 1772 zijn eerste vrouw Johanna, slechts 24 jaar oud, overlijdt, kan hij niet meer geloven in een goede God. Ferdinand Domela-Nieuwenhuis heeft de gemeente Beverwijk gediend tot 1875. In de zomer van dat jaar neemt hij, 29 jaar oud, het beroep aan naar de Evangelisch-Lutherse gemeente van Den Haag. Hij gaat met zijn gezin wonen in de Trompstraat 338. Ook heeft hij vele jaren in de Malakkastraat 96 gewoond. “Nog godsdienst? Reeds godsdienst?” is het onderwerp van zijn preek op zondag 11 november 1877. Hij is van mening dat de kerk te rechtlijnig is en te weinig oog heeft voor de grote armoede. In deze boetepreek bepleit hij recht voor allen. Deze vermaard geworden preek verschijnt een jaar later in druk. Zijn jaren als Haags predikant deelt hij met twee collega’s, de predikanten Hendrik Heyen en Johan Coenraad Manssen Jr. Hij ondervindt van predikanten en gemeente veel tegen-

Afbeelding: Wikipedia

8

Enkele van Domela’s kernachtige uitspraken waren de vijf “K”-s: Kapitaal, Kazerne, Kerk, Kroeg en Koning. Hij was geheelonthouder en vegetariër . Derhalve heeft hij grote afkeer van alcohol. Hij waarschuwt zijn gehoor vele malen met de slagzin:” Een drinkende arbeider denkt niet, een denkende arbeider drinkt niet”. Omstreeks 1882 worden enkele plaatselijke Sociaal Democratische Verenigingen samengevoegd tot de SDB en wordt het secretariaat gehuisvest in de Westerbaenstraat nummer 156. Uit enkele erfenissen koopt hij het voormalig kerkgebouw naast de drukkerij op nr. 154. Het voormalige kerkgebouw krijgt de naam Walhallah, geënt op de Germaanse Mythologie. Het wordt de vaste vergaderplaats van de SDB Sociale Democratische Bond. In 1893 verhuist Domela met zijn gezin naar zijn geboorteplaats Amsterdam. Zijn krant Recht voor Allen verhuist mee. Aan het zeer bewogen, maar strijdvaardig leven van Ferdinand Domela-Nieuwenhuis, komt 72 jaar oud, op 18 november 1919 in Hilversum een einde. Hij werd gecremeerd op Westerveld te Driehuis. In Amsterdam werd op 29 augustus 1931 een standbeeld voor Domela onthuld.

vast. Er is nog geen onafhankelijk onderzoek ingesteld naar de martelingen, die de mensen ondergingen en de daders zijn daarvoor nog niet verantwoordelijk gehouden en nog niet berecht. In een brief die naar de Mexicaanse autoriteiten worden deze opgeroepen dit alsnog te doen. In juni reiken wij na de kerkdienst de brief uit. Wij hopen dat u weer aan onze schrijfactie wilt meewerken en de brief voor 1 juli gaat versturen. Onze hartelijke dank alvast. Helena Axler, Lideke Gaemers, Nigel Lamb, Jos Philips en Jolly Valstar

Heeft Ferdinand Domela-Nieuwenhuis dan afscheid genomen van de kerk als instituut; voor Jezus als historische figuur blijft hij een groot respect houden. Op zijn schrijftafel staat tijdens al die woelige jaren steeds het Jezusbeeld, vervaardigd door de Deense beeldhouwer Bertel Thorvaldsen. Otto van Soldt

Overzicht activiteiten ook op www.luthersdenhaag.nl en in de zondagsbrief

Dinsdag 3 juni Seniorenkring,13.30 uur (pag. 6) Dinsdag 17 juni Seniorenkring,13.30 uur (pag. 6) Dinsdag 1 juli Seniorenkring,13.30 uur (pag. 6) Amnestybrief: schrijven voor Mexico Claudia Medina, moeder van drie kinderen, werd op 7 augustus 2012 ’s nachts door mariniers uit haar huis ontvoerd, geblinddoekt en met haar handen vastgebonden. Ze zegt op een marinebasis aangerand en gruwelijk gemarteld te zijn. De volgende dag werd ze samen met andere gevangenen naar het kantoor van de federale aanklager gebracht. Daar zag ze dat haar man en zwager ook opgepakt waren. Ze werd ondervraagd en gedwongen een verklaring te ondertekenen, die ze niet mocht lezen. Claudia en de anderen werden vervolgens aan de media gepresenteerd als een gevaarlijke en bewapende bende, die door de politie was opgepakt. Op 13 augustus 2012 verscheen Claudia voor de rechtbank. Ze trok haar verklaring weer in en vertelde wat er gebeurd was. Alle aanklachten – behalve die van het dragen van een illegaal wapen - werden ingetrokken. Claudia kwam op borgtocht vrij. Haar man en zwager zitten nog 9

43e jaargang no. 6 Juni 2014

Kinderkerk Dag meisjes en jongens, Terwijl ik dit stukje schrijf, lijkt het wel of de zomer al is begonnen. Vroeg in de morgen hoor je de vogels het hoogste lied zingen. En hebben jullie ook langs de weg al die zomerbloemen in volle bloei gezien? Alleen, voor ons is de zomervakantie nog niet begonnen. Gelukkig maar, want in de maand juni is er in de kinderkerk nog veel te beleven. Lees maar: 1 juni staat de bijbel centraal, het gaat dan om de kostbare woorden in de bijbel. Wat willen die verhalen aan jullie vertellen? Op 8 juni vieren we het Pinksterfeest. We horen het verhaal dat mensen van overal vandaan in hun eigen taal elkaar over Jezus konden verstaan en begrijpen. Is dat niet een feest! Op de drie volgende zondagen horen we hoe de Israëlieten na het vertrek uit Egypte in de woestijn niet bang hoeven te zijn. God is bij hen, God gaat met hen mee. God zorgt voor brood en water. Met Mozes komen ze de woestijn door, onderweg naar het land waar ze naar toe willen. Kom maar naar de kinderkerk en we gaan samen met jullie al deze verhalen beleven. Groeten van de kinderkerkleiding, Henny, Ineke, Jolien, Jolly, Mascha, Nienke, Nolla, Sara, Trinette

Ga mee op Pinksterweekend! Heb jij zin in een avontuurlijk weekendje weg met leeftijdsgenoten? Dan is een weekend van de Commissie Weekenden misschien iets voor jou. De Commissie Weekenden (CoWe) is een uitvoerende commissie van de werkgroep Lutherse Jeugdwerkactiviteiten (WelJa), voorheen de Lutherse Jeugdraad (LJR). Van 7 t/m 9 juni 2014 vindt het Pinksterweekend plaats. Dit is een weekend voor iedereen van 6 t/m 15 jaar. Bij de publicatie van de Luther Heraut start ook direct het weekend, dus als je er al niet bij was, dan moet je Pinksteren 2015 maar even in de gaten houden. Naast het Pinksterweekend organiseren we dit jaar ook de volgende weekenden: • Het Najaarsweekend (11 t/m 15 jaar) op 20 en 21 september 2014 • Het ©-weekend (16 t/m 25 jaar) op 8 en 9 november 2014 Daarnaast wisselen we veel kennis en ervaring uit met de Stichting Vakantiekampen en Hét Vakantiekamp. Voor meer informatie en foto’s kun je een kijkje nemen op onze website (www.cowe.nl) en onze Facebook-pagina. Ook als het je leuk lijkt om een keertje mee te gaan als leiding op een van onze weekenden, ben je van harte welkom! Neem dan via de website contact met ons op.

Heb je al die duiven en vuurtongen al gezien in deze Luther Heraut? Ze vertellen ons van het Pinksterverhaal. Speciaal voor jullie nog mooie kleurplaten.

10

11

Citykwartier: elke woensdagmiddag van 12.00 tot 13.30 uur. Liturgisch moment van 12.45 tot 13.00 uur.

Lezingen

Collecten (pag. 5)

Zondag 1 juni Exaudi ds. M.M.B. v.d. Meij-Seinstra Viering Heilig Avondmaal Swaenesteyn: Ds. G. Sipkema

Ezechiël 39:21-29 1 Petrus 4:12-19 Johannes 17:1-13

Bumayong Lutheran Secondary School kerk

Zondag 8 juni Pinksteren ds. M.M.B. v.d. Meij-Seinstra m.m.v. Cantorij “Maarten Luther” Swaenehove: ds. J. Zuur Zondag 15 juni Trinitatis Ds. W.T.V. Verhoeven Swaenesteyn: Ds. A. Wicke

Ezechiël 11:17-20 Handelingen 2:1-24 Johannes 14:23-29

KIA-zending Onderhoud gebouwen

Exodus 34:4-9 2 Korintiërs 13:11-13 Matteüs 28:16-20

Zomerkamp Haagse Jeugdraad Kerk

Zondag 22 juni Eerste zondag na Trinitatis Ds. J. v.d. Berg (Den Haag) Swaenehove: Ds. G. Sipkema Zondag 29 juni Tweede zondag na Trinitatis Ds. W.T.V. Verhoeven Na afloop van de dienst gemeentevergadering (zie pag. 3) Swaenesteyn: Ds. J. Zuur

Jeremia 20:7-13 Romeinen 5:15-19 Matteüs 10:16-33

Kusu Kusu Sereh Onderhoud gebouwen

Jeremia 29:1,4-14 Romeinen 6:3-11 Matteüs 10:34-42

Straatpastoraat Kerk

Zacheüs 9:9-12 Romeinen Matteüs 11:25-30

Orgelfonds Onderhoud gebouwen

Kerkdiensten Evangelisch-Lutherse kerk Lutherse Burgwal 9, aanvang 10.15 uur Wekelijks crèche 0 t/m 4 jaar en kinderkerk Swaenehove (16.15 uur) / Swaenesteyn (14.30 uur)

Zondag 6 juli Derde zondag na Trinitatis Ds. K. v.d. Horst (Amsterdam) Swaenehove: Ds. N. van Dorp

Colofon

Administratie:

Kosterij, Lutherse Burgwal 7, 2512 CB Den Haag, telefoon: 070-3636610

Internet: Abonnement: Redactie: Eindredactie: Opmaak:

www.luthersdenhaag.nl gratis voor gemeenteleden, vrijwillige bijdrage welkom op NL65INGB0000086053 t.n.v. ELG te Nootdorp Jolien Dekker Jeroen Rosier Mascha de Haan

12