Maandblad van de Evangelisch-Lutherse gemeente te s-gravenhage. 129e jaargang no. 3 Maart 2014

Maandblad van de Evangelisch-Lutherse gemeente te ’s-Gravenhage

129e jaargang no. 3 Maart 2014

Wereldgebedsdag - Bron van Leven De loop van de Nijl wordt uitgebeeld in de stengel van de Lotusbloem, die met haar levenbrengend water diep doordringt in de dorre woestijn en de delta wordt gevormd door de bloem zelf die zich opent naar de wereld. De Lotus is de bloem van het Licht en wordt in verband gebracht met de zon en de maan, met geboorte en dood. Zij komt tot bloei door de zon en het water en symboliseert de oorsprong van al wat is: de Lotus is ook het symbool van de schepping! De bloem spreekt tot de verbeelding door de schoonheid, de geur en de bloeiwijze: de symmetrisch gevormde bloem gaat open bij zonsopgang en sluit zich weer bij zonsondergang. Omdat zij in alle schoonheid tevoorschijn komt uit de modderige, donkere diepten wordt zij ook wel beschouwd als de mogelijkheid die de mens heeft om vanuit het onvolmaakte mens-zijn (het donker) te streven naar reinheid en puurheid (het licht). Dit schilderij is in 1913 gemaakt door J. Aan

Uit de diaconie

Pag. 4

De barometer van de restauratie

Pag. 5

Lutherse Burgwal 7-9, 2512 CB Den Haag www.luthersdenhaag.nl

Door de week heen: Iona

Inkijkjes

Pag. 7

e-mail:

Pag. 9

Tel: 070-363 66 10 [email protected]

Inhoudsopgave Pastoralia Uit de gemeente Rondom de zondag Door de week heen In de stad en verder… Overzicht activiteiten Young Info Overzicht diensten

tweeën. In februari mocht ik twee avonden over Hauerwas’ ideeën leiden. Ook in één van de diensten heb ik erover verteld. Hauerwas houdt mij wel bezig. Ik kreeg van verschillende van u reactie daarop. Iemand schreef mij dat we in West–Europa zo zeer in de ban zijn geraakt van het rationalisme, dat - en ik citeer - “we als in een Pavlov-reactie waarheid geneigd zijn te verengen tot wat zich louter verstandelijk laat controleren”. Hauerwas zou dat van harte beamen. Hij wil voorbij het rationalisme. Niet steeds maar vragen kan dit, is dit waar? Nee, voor hem geldt de vraag of ik in het verhaal dat het evangelie is, in wil stappen. Hauerwas legt de nadruk op God als een verleider die samen met ons geschiedenis wil maken. Ik vind dat reuze spannend. Het verhaal wordt waar als ik er in mee ga doen. Daar gaat het om. Dat vraagt wel wat. En Hauerwas kijkt naar de gemeenschap. Alleen lukt het niet, maar samen kan er iets moois groeien. En Hauerwas legt ook zeer de nadruk op de lerende gemeenschap. Nu zijn wij daarin niet zo sterk. Leren staat in onze gemeente niet voorop. Daar moeten we het toch nog eens over hebben. Mist u het ook? Ik ben benieuwd naar uw mening. Nou gebeurt er best veel. Dat weet ik ook. Ik hoor enthousiaste verhalen van soos en jour. Inmiddels zijn daar mensen uit de Lukaskerk bij aangesloten. En dat gaat erg goed. Ik vind dat geweldig. Nu zijn we nog op zoek naar iemand die de ouderendiensten wil organiseren. Marianne Grund heeft het jaren gedaan en zoekt naar een opvolger/ster. Het zou toch jammer zijn als dit stukje werk zou moeten stranden, omdat we geen vrijwilliger kunnen vinden. Twee keer per jaar is het even veel werk. Maar het werk is geconcentreerd in een periode die te overzien is. En u doet kwetsbare mensen een enorm plezier. Het zou fantastisch zijn als u zich aangesproken weet. Ik hoor graag van u. Heb het goed. Met een hartelijke groet, Mede namens collega Marianne van der Meij, Trinette Verhoeven

2 3 6 7 11 12 13 14

Pastoralia Beste mensen, In februari kwamen de lutherse kerkenraden bij elkaar voor een open gesprek met de synodale commissie. Het was voor mij een spannende dag. Na alle conflicten die er geweest zijn, is het belangrijk weer met elkaar te spreken. En het was goed. De sfeer was goed. Veel gemeenten waren vertegenwoordigd. En natuurlijk leefden er vragen. Maar dat is niet verkeerd. In het land mag men vragen wat de synodale commissie en de synode doen. Vanuit het werk kan ik zeggen, dat heel veel zorgen uitgaan naar gemeenten die het niet meer redden. Zo werd het kerkgebouw van de Lutheranen in Middelburg verkocht. De gemeente werd samengevoegd met de Lutherse gemeente Zierikzee. Voor de Middelburgse gemeenteleden werd een samenwerking gevonden in een protestantse wijkgemeente. En dat is maar een voorbeeld. In Brabant werden de gemeenten Eindhoven, Den Bosch en Heusden, Bergen op Zoom samengevoegd. Nu is er natuurlijk een grens aan de gemeenten die we samen kunnen voegen. Dominee Burghoorn heeft ooit gezegd, toen wij samen op weg gingen, dat het ging om het Woord. Dat Woord moet klinken. Bij alles wat wij doen, moet voor mij de vraag aan de orde zijn: dienen we hierbij de verkondiging, of dienen we onszelf. Natuurlijk is het Luthers geluid belangrijk. Het geeft al eeuwen lang ruimte aan mensen om het Woord te horen. We hebben onze inbreng in het kerkelijk palet van Nederland en van de Protestantse Kerk in Nederland in het bijzonder. Dat zal ik telkens weer inbrengen. Dat zie ik als mijn taak. Daar zal ik voor strijden. Maar uiteindelijk gaat het om het Woord. En zo geef ik dan meteen antwoord op de vragen die u mij stelt. Wat doe je zo al als president? Het is heel divers. In één woord toch vooral: het dienstbaar zijn aan de gemeenten. En dat gaat dan van een nieuw Luthers katern tot overleg met de dienstenorganisatie over ondersteuning van gemeenten bij hun financiële zorgen. Tot gesprek met de Lutherse theologiestudenten. Want er zijn nog steeds mensen die het onder ons willen wagen het Woord te spreken en dat is toch heel bemoedigend. Ondertussen ligt ook het werk in de gemeente niet stil. Ik doe mijn best. Maar mijn tijd is beperkt. Gelukkig zijn we als predikanten met z’n

DE LUTHER HERAUT voor april 2014 zal verschijnen op zaterdag 5 april. Uiterste inleverdatum van kopij: vrijdag 21 maart 2014. Kopij voor de LH kunt u digitaal inleveren via [email protected] of via het adres van de kerk (onder vermelding van kopij LH). Bij digitale verzending ontvangt u altijd een ontvangstbevestiging. Zo niet, neemt u dan contact op met Mascha de Haan (070-3689044).

2

In memoriam Op 16 januari overleed mevrouw *.*. *** *** *****-*** ******, in de leeftijd van 90 jaar. ** was voor veel Lutheranen een bekend gezicht in de kring van de senioren en daarnaast ook in de vakantieweek te Lunteren. Een blijmoedige en sterke vrouw is van ons heengegaan. Vele Hagenaars hebben dan ook de dankdienst voor haar leven bijgewoond op 23 januari in de lutherse gemeente Delft. We namen afscheid en verpakken onze herinneringen in goede gedachten.

en hoe zij iets ervaren van 'heiligheid' in de kerk en in hun werk. Uiteindelijk kwamen de visitatoren tot de volgende indruk: “De Lutherse gemeente is een levendige gemeente, waar veel activiteiten worden ontwikkeld. De leeftijdsopbouw maakt, dat er veel aandacht is voor de oudere gemeenteleden, maar ook de jongeren worden niet vergeten. 'Kerk naar buiten' is de gemeente vooral in samenwerking met de Lukaskerk.”

Op 17 januari 2014 ging van ons heen: mevrouw *.*.*. ** ****-********, in de leeftijd van 83 jaar. Ze leidde een verdrietig en moeilijk leven. Op 28 januari was haar begrafenis en wij brandden kaarsen met een laatste gedachte aan haar.

Beste mensen, Mede dank zij uw hulp, kon ik met de verkoop van mijn crea-kaarten € 400,-. Dit keer bestemd voor de restauratie van de kosterij. Hiervoor wil ik u bedanken en hopelijk mag ik op uw steun blijven rekenen. Een hartelijke groet van Miny Winkelman

Wij gedenken beiden met de woorden uit een Psalm [23] van David: ‘Ik keer terug in het huis van de Heer, - tot in lengte van dagen’.

Mag ik mij voorstellen: Sara Walakutty Voorgedragen ben ik om in de kerkenraad één van uw ouderlingen te worden. Sara Walakutty is mijn naam, getrouwd met Ries de Weerd. Wij hebben drie kinderen met vrouw en man en vijf kleinkinderen. Mijn ouders komen van de Molukken, Indonesië. Ik ben in 1946 geboren in Makassar (Sulawesi). Ik was vierenhalf jaar toen ik in 1951 in Nederland aankwam met de grote stroom Nederlandsgetrouwe Molukse militaire families die 'tijdelijk' naar Nederland moesten gaan vanwege de Indonesische dekolonisatie. Mijn vader was militair in het Koninklijk Nederlands-Indische Leger (KNIL 1830-1950) en door de politieke verwikkelingen tussen Nederland en Indonesië bleven wij uiteindelijk permanent in Nederland. Met behoud van Molukse tradities ben ik opgegroeid en opgevoed in een gezin waar de Nederlandse waarden en normen niet onbekend waren. Mijn moeder ging op Ambon al naar de Hollands-Indische school; haar ouders waren 'gelijkgesteld' met Europeanen. Thuis bij mijn ouders ben ik al vroeg vertrouwd geraakt met het christelijk geloof en opvoeding vanuit de bijbel. Veel Molukkers in Nederlandse dienst waren christen, al sinds de 17e eeuw. Na mijn huwelijk in 1968 met een man die in de lutherse traditie opgroeide, werd ik belijdend lidmaat van de Evangelisch-Lutherse kerk. Onze kinderen zijn in de Lutherse gemeenten van Den Helder en Zaandam gedoopt en onze dochter Larissa deed in 2004 in de gemeente Den Haag belijdenis van haar geloof.

Uit de gemeente Kerkenraadsvergaderingen van 13 januari In de kerkenraadsvergadering van 13 januari verwelkomden we Irene Burghoorn als nieuwe diaken. We stelden het verslag van de gemeentevergadering van december vast en we bespraken de jaarplannen van de diaconie en de ouderlingen. Verder spraken we over de inrichting van het archief op de zolder van de gemeentezaal. Ons gemeentelid Ton Tielen heeft toegezegd hierbij te gaan helpen. Wat langer stil stonden we bij de voorbereiding van de vieringen in de Stille Week en de belijdenisvieringen. We willen steeds meer samenwerken met de Lukaskerk, maar betekent dit ook dat we gezamenlijk de Stille Week willen vieren? Uiteindelijk kwamen we erop uit, dat er geen gezamenlijke diensten zullen zijn in de Stille Week. Maar we zullen wel een aantal gezamenlijke 'elementen' in de diensten hebben. Dat kunnen bijvoorbeeld dezelfde gebeden of liederen zijn. De belijdenisdiensten doen we wel gezamenlijk. Dit jaar zijn er vier belijdeniscatechisanten, twee van de Lukaskerk en twee van onze gemeente. Op verzoek van de catechisanten willen we dit gezamenlijk vieren. Daarom zijn er twee gezamenlijke belijdenisdiensten. De eerste op 23 februari in de Lukaskerk, en de tweede zoals gebruikelijk op Palmzondag in onze kerk. Visitatie op 10 februari Op 10 februari kregen we bezoek van twee visitatoren, dominee Jaap Quist en mevrouw Maryke Verkerke-van den Berg. Aan de orde kwamen onder andere de samenwerking tussen de predikanten onderling en tussen kerkenraad en predikanten. Aan de kerkenraad werd de vraag gesteld of 3

Kerkgang voor mij persoonlijk is naast traditie een primair verlangen naar samen met wie dat ook wil, zingen, bidden en luisteren naar Gods Woord. Het verhaal waarmee je in je dagelijks leven en werken aan de gang kunt. Ook door de week. Tot in 2011 was ik werkzaam als leerkracht in het christelijk basisonderwijs.

Uit de diaconie In de afgelopen vergaderingen zijn de volgende punten ter sprake gekomen: • Financiën, het ziet er naar uit dat 2013 met een mooi resultaat wordt afgesloten. • Onderhoud predikantswoning: er moeten verschillende reparaties uitgevoerd worden. Ook zal er groot onderhoud worden uitgevoerd, hierover is overleg gevoerd met een aannemer. • Ouderenwerk: evaluatie Kerstactie. Irene vertelt, dat de kerstactie 80 + goed verlopen is. De rapportage van alle bezoekjes zijn bijna allemaal gedaan. Ouderendiensten, de ouderlingen hebben gevraagd of wij kunnen meedenken over de organisatie van de ‘huisdiensten’. Marianne Grund heeft deze jarenlang georganiseerd. Zij is gestopt met deze taak. Het is moeilijk om een vervanger te vinden. Denkt u dat lijkt me een taak om te gaan doen - uitnodigingen versturen, vervoer regelen of gastvrouw zijn samen met anderen - neemt u dan contact op met de ouderlingen of de diakenen. Seniorenvakanties: Els Pellen heeft de mogelijkheden voor seniorenvakanties onderzocht. Er is besloten om van 24 – 31 mei naar Het Bosgoed in Lunteren te gaan. Vijf gemeenteleden hebben aangegeven mee te willen gaan. In de vergadering zijn de activiteiten van de diaconie geëvalueerd. We zijn tevreden over de activiteiten en de vergaderingen verlopen in een prettige sfeer. Ook de jour der senioren is besproken, er is besloten om alle data van de jour op de uitnodiging te schrijven. • Met de kampcommissie wordt een afspraak gemaakt om over de ondersteuning voor het kamp te spreken. • Een vast agendapunt is de samenwerking met de Lukaskerk, deze keer is er specifiek gekeken naar de collectes in de 40-dagentijd. • Uit de evaluatie van het beleidsplan van de kerkenraad is naar voren gekomen dat het goed gaat zijn om de collecten door het jaar heen extra aandacht te geven. Een uitwerking hiervan is dat er een collectedoel nader toegelicht wordt. Dit gebeurt tijdens het koffiedrinken. De eerst keer is in maart. Christiaan Minderhoud zal op 9 maart tijdens het koffiedrinken een presentatie over de voedselbank verzorgen. Heeft u vragen dan kunt u ze daar stellen.

Dienst doen in een gemeente, of in de kerk als geheel, vind ik heel bijzonder. Toen ik met ons gezin in Zaanstad-Krommenie woonde (19741978) was ik secretaris in de kerkenraad van de ELG-gemeente Zaandam. Aan het zingen in de cantorij en het mede leiding geven aan de kinderkerk in de ELG-gemeente Den Helder, waar ons gezin veertien jaar heeft gewoond, bewaar ik mooie herinneringen. In ons lutherse blad ELK heb ik tussen 1982 en 1989 regelmatig een column geschreven voor de rubriek 'Kritisch Vrouwengeluid'. De toenmalige plaatselijke en landelijke Lutherse Werkgroep voor Ontwikkelings -Samenwerking (LOS) had mijn volle aandacht. In 1988 verhuisden we naar Den Haag. We werden op zondag warm onthaald door het kostersechtpaar en door de gemeente en heel snel thuis bezocht door leden van de kerkenraad. Mevrouw Duijser, die met haar man de koster assisteerde, zei na afloop van onze eerste kennismaking met ELG-gemeente Den Haag: "Toen ik jullie zag zingen, dacht ik: Blijf maar zitten, die hebben mijn hulp niet nodig voor de liturgie". Kon ook niet missen na de jarenlange liturgische discipline van ds. Vlaming in Den Helder. Tussen 1989 en 1993 was ik lid van de EvangelischLutherse Synode. Sinds 2009 neem ik deel aan het bestuur van de Nederlandse Lutherse Vrouwenbond. Vooral dit werk met vrouwen in Luthers- en PKN-verband inspireert mij. Meewerken aan onze Haagse kinderkerk doe ik al vele jaren met groot plezier, evenals zingen in onze cantorij en waar nodig bezoeken van oudere gemeenteleden. Op de vraag om ouderling te willen worden in onze Haagse gemeente heb ik niet veel tijd nodig gehad om 'ja' te zeggen. Naast een prachtig kerkgebouw midden in het centrum voor onze samenkomsten en ontmoetingen, zijn we een gemeente open naar elkaar, naar mensen die bij ons "hoppen" en ook nog willen (ver)blijven. Een kerk waar royaal plaats wordt gemaakt voor kinderen, voor extra zorg en aandacht voor ouderen, voor de generatie 20-40, voor mensen van allerlei kunnen en nationaliteiten; voor iedereen dus. Waar het Woord wordt verkondigd en de liturgie wordt gevierd en een prachtig orgel. Kortom, je hoeft je niet te vervelen in deze gemeente. Daarom wil ik van harte, samen met uw steun en hulp ouderling zijn in deze EvangelischLutherse gemeente Den Haag. Sara de Weerd-Walakutty 4

Vakantie voor senioren in 2014 In 2013 heeft de Diaconie aan gemeenteleden, die in voorgaande jaren met de vakantieweek van de Diaconie meegingen, de mogelijkheid geboden om als groep in te schrijven op een vakantieweek voor senioren in Het Bosgoed in Lunteren. Dat is erg goed bevallen, dus wil de Diaconie ook dit jaar weer hiertoe een mogelijkheid bieden. Van 24 mei - 31 mei (donderdag 29 mei is Hemelvaartsdag) is er in Het Bosgoed een week voor senioren, zowel voor mensen met lichte zorg, als voor mensen die meer zorg nodig hebben (al dan niet rolstoelgebonden). Omdat niet zeker is of er voldoende plaats is op Het Bosgoed is er ook gekeken naar andere locaties. Er zijn in juni en september vergelijkbare vakantieweken in hotel IJsselvliedt in Wezep (Gelderland) en in De Imminkhoeve in Lemele (Overijssel).

Stand Hoofdgeld en andere bijdragen Tot en met 16 februari 2014 is aan hoofdgeld een bedrag van € 6.144,87 ontvangen. Op 16 februari 2013 was de stand € 4.004,87. De bijdrage voor de restauratie bedraagt in dit jaar tot nu toe € 25,-. De bijdrage hoofdgeld 2014 is fors hoger dan in 2013. Wel moet er rekening mee gehouden worden dat er een aantal eenmalige bijdragen in het begin van het jaar zijn gestort. Wordt het bedrag hiermee gecorrigeerd dan wordt de bijdrage € 4.769,87. Nu het jaar zo goed gestart is hopen we dat de bijdrage zich weer in stijgende lijn voortzet. Niet alleen het onderhoud van het gebouw, maar ook een goede pastorale zorg, zich samen verdiepen in wat het geloof voor een ieder betekent, is essentieel voor het in stand houden van de Lutherse Gemeente in Den Haag. KRM Contactadressen en activiteiten Alle activiteiten vinden plaats in de kosterij, Lutherse Burgwal 7, tenzij anders aangegeven. Kosters: H. Baaima en N. Lamb, tel. 070-3636610, e-mail: [email protected]

Heeft u interesse in een van deze vakantieweken of wilt u graag meer informatie hierover, neemt u dan contact op met Els Pellen, tel ***-*******.

De kerkenraad Voorzitter: mw. A.P.M. de Jong-Cosman, tel. 015-3109545. Secretaris: J. Rosier, tel. 079-8901101, [email protected]; Ouderlingen: mw. J. Dekker, mw. I.F. Kliwon, J.D.M. Rosier, mw. S. de Weerd-Walakutty; Kerkrentmeesters: mw. A.P.M. de Jong-Cosman, A.E. Grund, F.M. Zoeteweij; Diaconie: mw. I. Burghoorn-van der Kam, mw. I. Peereboom Voller-Lelieveld, Chr. Minderhoud, mw. A. Sapioper.

Barometer restauratie kosterij en gemeentezaal Per 31 december is de stand € 29.409.35, waaronder:

• • • • • •

opbrengst bazaar € 4.137,55 subsidie Fonds 1818 € 8000,00 Luthers Diaconessenhuis Fonds € 10.000,00 overige giften € 2.992,00 verkoop van de ‘Engeltjes’ € 810,09 Opbrengst benefietconcert december €519,80

Predikanten • Ds. W.T.V. Verhoeven, Ursulaland 147, 2591 GW Den Haag, tel. 070-3470873, [email protected], meestal bereikbaar van 9.00 uur tot 9.30 uur, vrije dag: dinsdag. • Ds. M.M.B. van der Meij-Seinstra, Anna van Hannoverlaan 52, 2291 ZG Wateringen, 0174769072, [email protected], meestal bereikbaar van 9.00 uur tot 9.30 uur, vrije dag: donderdag.

Er kan dus weer een dakpan rood gekleurd worden. Er is een toezegging gekomen van de Insinger Stichting van € 8.500,- en een toezegging van SIOC (Stichting Interkerkelijk Oriëntatie Centrum) van € 12.000,-. U begrijpt dat wij hier al heel blij van worden, maar we zijn er nog niet. De te verwachten investering is € 264.181,-. Er zijn nog heel wat dakpannen leeg. Kunnen we op u rekenen? Het is een goed gevoel als in de toekomst het kostersechtpaar droog van hun woning kan genieten en de gemeentezaal voor de volgende generatie bewaard blijft. KRM

Swaenesteyn en Swaenehove Saffier de Residentiegroep, die de verzorgingshuizen van voormalige Lutherse signatuur beheert, heeft als geestelijk verzorger: Ds. Y. Schoonhoven voor zowel WoonZorgPark Swaenehove, Heiloostraat 296, 2547 KX Den Haag, telefoonnummer: 070-3084830, als voor WoonZorgPark Swaenesteyn, Nieuwendamlaan 1, 2547 JG Den Haag, telefoonnummer: 070-4487000. 5

Seniorenbijeenkomst Els Pellen, tel. 079-3423963 en Joke Momberg, tel. 079-3516094.

Rondom de zondag Opbrengsten van de collecten Vanaf 5 januari t/m 9 februari 2014

Stichting Cultuur en Muziek in de Lutherse Kerk / Orgelcomité dhr. A.E. Grund, tel. ***-*******.

Straatpastoraat Kusu Kusu Sereh St. Pauls Universety Wereld lepradag KIA- werelddiaconaat Orgelfonds Onderhoud Gebouwen Kerk

Kerkkoor Maarten Luther Cantor: Monique Schendelaar Contact: mw. T.I. Gelsema, tel. ***-*******. Elke dinsdagavond van 20.00-22.00 uur. Stichting Wees– en Oudeliedenhuis Dhr. F.W. Everaarts, tel. ***-*******.

€ € € € € € € €

149,05 211,34 131,13 126,97 157,15 148,40 498,90 550,59

U kunt een collecte ondersteunen door een bijdrage over te maken aan:
Ev. Luth. Gem. ’s-Gravenhage te Nootdorp, giro 86053, onder vermelding van het doel: kerk, onderhoud gebouwen en restauratie.
Diaconie ELG ’s-Gravenhage te Den Haag, giro 37958, onder vermelding van het doel: Voedselbank, Orgelfonds en aandachtscentrum. Alle gevers hartelijk dank.

Jour der Senioren Els Gaemers, tel. ***-*******. Coördinatie auto– en taxivervoer Mw. Th. Jager, tel. ***-*******. Kunt u door omstandigheden niet op uw gebruikelijke manier naar de zondagse eredienst komen, dan kunt u in overleg treden met mw. Th. Jager voor vervoer per taxi. U kunt van deze mogelijkheid 12 keer per jaar gebruik maken, tegen betaling uwerzijds van de kosten van het openbaar vervoer. Schroom niet om hiervan gebruik te maken.

Collecten Diaconie Zondag 2 maart – Aandachtscentrum Onze kerk is een participant van het Aandachtscentrum. Dat betekent dat we niet alleen mee vergaderen over de activiteiten van het Aandachtscentrum, maar ook een financiële bijdrage leveren. Het Aandachtscentrum is voor velen een plaats om tot rust te komen.

Diaconale hulp Mw. I. Peereboom Voller-Lelieveld, ***-*******. Heeft u behoefte aan maatschappelijk werk, wendt u zich dan tot het algemeen maatschappelijk werk in uw woonplaats. Vaak is dit per wijk georganiseerd, in het telefoonboek doorgaans onder de A of de M te vinden. Buiten kantooruren kunt u spoedhulp bellen: 070-3795748.

Zondag 9 maart – Voedselbank De werkwijze van de voedselbank is dat er producenten en distributeurs van voedingsmiddelen benaderd worden en daar worden er bij hen producten, waarvan de kwaliteit nog steeds goed is, maar die om bepaalde redenen niet meer verkocht kunnen worden, ingezameld. Dit is een deel van de inhoud van de pakketten. Dit is niet altijd voldoende vandaar dat er ook nog andere middelen nodig zijn, daarom deze collecte.

Rekeningnummers (voor alle nummers geldt BIC: INGBNL2A) ♦ Ev. Luth. Gem. ´s-Gravenhage te Nootdorp IBAN: NL65INGB0000086053 ♦ Restauratiefonds Ev. Luth. Gem. te Den Haag IBAN: NL29INGB0000350250 ♦ Diaconie ELG ’s-Gravenhage te Den Haag IBAN: NL91INGB0000037958 ♦ Orgelfonds ELG ’s-Gravenhage te Leidschendam IBAN: NL29INGB0000614866 ♦ Jeugdraad ELG ’s-Gravenhage te Den Haag IBAN: NL14INGB0000251968 ♦ Kampcommissie ELJR ’s-Gravenhage te Delft IBAN: NL17INGB0000124553 ♦ Penningm. Kerkkoor Maarten Luther te Delft IBAN: NL70INGB0001917129 ♦ Stichting Cultuur en Muziek in de Lutherse Kerk te Leidschendam IBAN: NL73INGB0006817612

Zondag 16 maart – 40 dagentijdcollecte (Werelddiaconaat) Geen half jaar maar een heel jaar rijst! Miljoenen boeren in Myanmar zitten muurvast in armoede. Overleven met te weinig voedsel voor het hele jaar is de zorg van elke dag. De christelijke hulporganisatie World Concern is in Myanmar de partner van Kerk in Actie. Deze organisatie heeft zich ten doel gesteld om samen met de lokale kerken in twee jaar tijd 400 boerengezinnen financieel onafhankelijk te maken. Dit doen ze door het opzetten van rijstbanken in de dorpen. Boeren kunnen daar rijst lenen om te gebruiken als pootgoed. 6

Naast het opzetten van rijstbanken worden de dorpelingen getraind in het verbouwen van groenten in hun eigen tuin. Wij vragen uw bijdrage voor deze rijstbanken en andere projecten van Kerk in Actie. Kom in beweging… zodat boeren in Myanmar weer financieel zelfstandig worden! Voor 10 euro kan World Concern een boer voorzien van goede zaden. Helpt u mee om dit mogelijk te maken?

Door de week heen Iona Iona is een klein eiland aan de westkust van Schotland. Het is één van de oudste plaatsen van het christendom in West-Europa. In de voorchristelijke tijd was dit al een heilige eiland voor de druïden. Het verhaal gaat dat op Pinksteren 563 na Christus Sint-Columba, een Ierse monnik van hoge komaf, met twaalf volgelingen in een klein bootje aankwam op het zuidelijke strand van Iona. Het klooster, dat ze er bouwden, groeide al gauw uit tot een leidinggevend centrum. De monniken trokken als missionarissen door Schotland en Engeland, maar staken ook over naar het vasteland van Europa om het evangelie te brengen. Eén van hen was de ons bekende Willibrord, geboren in 658.

Zondag 23 maart – Diaconie Naast de ondersteuning van vele projecten binnen de stad, in Nederland en wereldwijd zijn er ook eigen activiteiten die financieel ondersteund moeten worden. Denk daarbij aan de vakantieweek voor ouderen, taxivervoer, individuele financiële ondersteuning. Om dat te kunnen blijven doen is het doel van deze collecte. Zondag 30 maart – Stek de Halte Sinds 2004 is 'De Halte' een doorstroomhuis voor tijdelijke opvang in acute nood, waar verschillende vrouwen en kinderen samen wonen. De twee woonunits in hartje Den Haag kunnen maximaal 16 personen huisvesten. De opvang is sober (bed, bad, brood) en tijdelijk. De Halte is bedoeld als 'vluchtheuvel', een veilige plek waar mensen op adem kunnen komen. De tijdelijke opvang is voor asielzoekers in schrijnende situaties die niet de straat op gestuurd kunnen worden.

Op dit eiland is in de 20ste eeuw een christelijke en oecumenische gemeenschap opgebouwd, die put uit die traditie. Tegen een achtergrond van werkloosheid en armoede, oorlog en wederopbouw werd de z.g. ‘Iona Community’ geboren. Mannen en vrouwen zoeken in deze gemeenschap nieuwe wegen om te leven naar het evangelie in de wereld van vandaag. De communiteit bestaat uit ongeveer 240 leden. Vrienden en 1500 verbondenen (associates) wonen overal ter wereld, ook in Nederland. Zij zijn verbonden aan een vijfvoudige regel: regelmatige ontmoetingen; Bijbellezing en gebed; het delen en verantwoording afleggen over de besteding van geld; verantwoordelijk omgaan met de tijd; werken aan vrede en gerechtigheid. Dit laatste brengt mij bij een nieuw lied uit het nieuwe liedboek: vijf verzen over de vrede (NLB 1014).

Zondag 6 april – Luthers Genootschap De opdracht van het Genootschap is “het verlenen van steun op het gebied van binnen- en buitenlandse zending in de ruimste zin van het woord, in het algemeen en van EvangelischLutherse Kerken alsmede van EvangelischLutherse Gemeenten in Nederland in het bijzonder”. In 2012 is in samenwerking met Kerkinactie haar opdracht verder uitgewerkt, niet alleen als subsidiegever, maar vanuit een actieve betrokkenheid bij het missionaire werk dat in de loop van meer dan 150 jaar is opgebouwd. Wat het binnenlandwerk betreft, ondersteunt het Genootschap lutherse gemeenten bij het in stand houden en uitbouwen van hun gemeentewerk en verschijnt jaarlijks het al genoemde Luthers Dagboek.

De diensten van de communiteit zijn een belevenis door meeslepende melodieën en krachtige woorden van veelal eigentijdse liederen. Het werk wordt gedaan door de Wild Goose Resource Group, met musici als Graham Maule en John Bell. Door de jaren heen hebben zij een indrukwekkend aantal liederen vervaardigd voor allerlei gelegenheden. Door het bijwonen van een studiedag in Nederland heb ik er kennis mee gemaakt. In het nieuwe liedboek zijn liederen uit die traditie opgenomen. Ze zijn eerst eindeloos uitgeprobeerd in de communiteit, want het is altijd goed om te weten of iets ook werkelijk te zingen valt. Naar aanleiding van de slechte berichten over oorlog en geweld, terreur en schending van de vrede ging ik voor de komende tijd op zoek naar een lied.

Paaskaars 2014 Op zondag 6 april versieren we samen met de Lukaskerk onze nieuwe paaskaarsen: voor in de kerk en voor in de kinderkerk. Wie wil, gaat mee: na de dienst naar de Lukaskerk, brainstormen over het ontwerp met soep en broodjes en dan aan de slag!

7

‘Put peace into each other’s hand’ geeft wat mij betreft precies weer, hoe iedereen dat kan bewerkstelligen. Niet alleen door een tijd te vasten in de 40 dagen, maar ook leven met de liefde en in de lieve vrede. Onze handen zijn daarin het instrument: in vriendschap, steun, troost en zegen.

Op woensdag 19 maart is er een Jour der senioren en op dinsdag 1 april een seniorenbijeenkomst met spelletjes. U bent van harte welkom. Om 13.30 uur staat de koffie / thee klaar. Op dinsdag 15 april vieren wij ons seniorenpaasfeest, van 10.30 uur tot circa 15.30 uur. In de ochtend is de liturgische viering, waarbij ds. Marianne van der Meij-Seinstra onze voorgangster is en het geheel muzikaal begeleid wordt door Roelfien Folkersma (piano/orgel en zang) en Fennie Cornelis (viool). Tijdens het middagprogramma vertelt Ton Oudshoorn uit Almere over vogelzang in de muziek. Door onze vrijwillig(st)ers wordt voor u een heerlijke lunch verzorgd. In verband met de inkopen willen wij graag van te voren weten op hoeveel mensen wij kunnen rekenen. U kunt zich hiervoor aanmelden bij Els Pellen (tel ***-*******/ *** ) of bij Jowien de Klerk (tel ***-*******/ ***). Als u moeite heeft om zelfstandig naar het kerkgebouw te komen, kan Jowien taxivervoer voor u regelen. Met een hartelijke groet, namens de vrijwilligers, Els Pellen

Geef vrede door van hand tot hand, je moet die schat bewaren; bescherm haar als een tere vlam, behoed haar voor gevaren. Geef vrede door van hand tot hand: met liefde, onze redding; wees vriendelijk in woord en daad, bewogen om Gods schepping. Geef vrede door van hand tot hand als brood om uit te delen; kijk ieder mens met warmte aan, zo kunnen breuken helen. De sterke, zachte hand zij dank, die meer dan troost kan geven: als woorden stokken, spreekt de hand in vriendschap, steun en zegen. Geef Christus door van hand tot hand, zijn liefde schenkt ons leven. Geef vrede door, geef haar een kans: een schat om uit te delen. ds. Marianne van der Meij-Seinstra

Seniorenkring in maart en april 2014 Tijdens onze bijeenkomst van 21 februari hebben wij Co van der Horst herdacht. Co was een heel trouw lid van onze seniorenclub. Zij kwam met de taxibus uit Delft en ondanks dat het haar veel tijd kostte om naar ons toe te komen, was zij bijna altijd wel aanwezig. Wij hebben genoten van haar persoonlijkheid, haar plezier in een spelletje scrabble en de gesprekken tijdens het wachten op de taxibus. Co laat een lege plaats achter in ons clubje.

Jour der Senioren Op woensdagmiddag 19 maart 2014 zal weer een ‘Jour’ plaatsvinden. Het volgende onderwerp zal een plek krijgen: de ‘Dode Zee Rollen’. Een aantal van 27 vrouwen heeft kortgeleden de tentoonstelling in Drenthe bezocht en, naast dat u het verslag van die reis gelezen hebt in de vorige Luther Heraut, is het interessant om daar (nog) eens over te spreken. Deze handschriften van de Hebreeuwse Bijbel werden tussen 1947 en 1956 in elf grotten ontdekt in de buurt van de nederzetting van Qumran. Dit is een plaats aan de noordwestkust van de Dode Zee, ongeveer 12 kilometer ten zuiden van Jericho. Ondergetekende wil u er graag nog meer van vertellen. Koffie en thee staat vanaf 13.30 uur voor alle senioren klaar, die door gastvrouwen Irene de Hooge en Els Gaemers voor u geschonken wordt. U bent allen van harte welkom! ds. Marianne van der Meij-Seinstra

Op dinsdag 4 maart wordt een heel speciale bijeenkomst gehouden in onze kerk, samen met de Lutherse senioren van de gemeente Delft. De ontvangst is om 10.30 uur in onze kerk en de dag wordt tussen 15.00 en 15.30 uur afgesloten. Voor een lunch wordt gezorgd. Na de lunch kunt u genieten van het verhaal van Peter en de wolf. Het verhaal, mooie tekeningen en de muziek zullen hoorbaar en zichtbaar zijn. In verband met de lunch willen wij graag weten hoeveel mensen er aanwezig zullen zijn. Aanmelden is nog mogelijk bij Jowien de Klerk (tel. ********** / ***) of bij Els Pellen (tel. ********** / ***). 8

Zorgen dat je regelmatig leuke mensen treft, en dat je af en toe stevig over iets kunt doorpraten. Juist als je op een leeftijd komt dat je werk ophoudt, waardoor relaties minderen, juist als je vrienden ouder worden of wegvallen – wat is het dan slim om zelf te zorgen dat je contact met anderen houdt. Immers: vaak zijn de kinderen (als je die kreeg) in een drukke levensfase beland. Je moet je instellen op een periode dat je zelf minder bewegelijk wordt… Vrienden maken helpt! De aansluiting die de Lukas senioren van de donderdag hebben gezocht, is prima verlopen: de andere tijd en de andere plaats lijken voor niemand onoverkomelijk, en de aanvulling met nieuwe leden is een verrijking voor de bestaande groep. Als u dit leest en het eens wilt uitproberen? Kom gewoon een keer of wat – het verplicht u tot niets. En het is echt gezellig! Jammer dat ik nog te jong ben…een paar jaartjes wachten!

High Soup - 15 februari 2014 Als dank voor de hulp in het afgelopen jaar kregen ongeveer dertig vrijwilligers een High Soup aangeboden. Na het welkom van Tonny de Jong kregen we van Ineke en Rien te horen hoe we als vrijwilliger kunnen bijdragen aan het samen gemeente zijn, zoals daadwerkelijke hulp (schilderen, schoonmaken) en meedenken, bezoekjes afleggen, jarigen bellen en tal van andere activiteiten. Daarna hebben we ons te goed gedaan aan de heerlijke soepen van Ida en Henk, Marianne Grund en Tonny de Jong: Oma's tomatensoep, groentesoep, erwtensoep en pompoensoep. Daarbij verrukkelijke soepstengels, brood en sausjes. Het was allemaal even lekker en gezellig. Hartelijk dank Ida en Henk en de Kerkenraad. Jowien de Klerk

De ‘Psalmenkring’ Woensdagmiddag in de Lukaskerk, in de vierde week, loop ik binnen bij het Leerhuis. Nee – dit heet eigenlijk ‘de psalmenkring’, wordt me verteld. Want er zijn twee middagen Leerhuis, de tweede woensdag is ds. Trinette met andere gespreksonderwerpen hier. Wanneer ds. Jaap v.d. Berg een rondje voorstelt met de vraag: “waar heb jij als kind de meeste of de eerste Bijbelverhalen gehoord?” is het ijs meteen gebroken. Er wordt daarna stevig gewerkt. We beginnen met psalm 2, die eigenlijk in december op de 4e woensdag thuishoorde (toen was het Kerst). Het is een psalm die christenen zich eigenlijk een beetje hebben toegeëigend. Aan de hand van vier vertalingen lopen we de tekst door. Alle deelnemers kunnen iets zeggen, of tussendoor vragen. Woorden worden geproefd (wat is voleinding, wat voltooiing?) of vragen gesteld om nadere toelichting. Het is een levendig geheel. Je nieuwsgierigheid is welkom. Maar soms is het gesprek daarmee ook wat ‘springerig’: je moet goed opletten. Er zit vaart in. Gelukkig is er pauze met thee of koffie… maar niet te lang. Meteen volgt psalm 8 – opnieuw met meerdere vertalingen naast elkaar gekopieerd. Tussen het lezen door vertelt ds. v.d Berg iets over Martin Buber (gangmaker in vertaalwerk) of het plezier dat hij heeft in studeren samen met anderen. En hij zet ons echt aan het denken over eigentijdse woorden bij deze psalm. Bij het gesprek komen soms persoonlijke ervaringen of ‘oud zeer’ boven. Ook dat is voor mij een goed teken: in deze groep voelen deelnemers zich veilig bij elkaar. Er is ruimte voor gesprek over geloof en eigen geschiedenis en leven. Dat past bij een leer-huis. We komen tot een mooie samenvatting bij deze psalm: ‘Leef niet beneden je stand’. Met nieuwe moed en bagage gaan we op huis aan. Aanrader!

Inkijkjes Als nieuwkomer ben ik benieuwd naar wat er allemaal te doen is- zowel in de Lukaskerk als in de Lutherse kerk omdat beide kerken ook graag samen optrekken. Wat weten we eigenlijk van elkaar? Hoe leren we elkaar beter kennen, wie doet wat en waarom? Komende tijd ga ik dan ook kijken en luisteren bij activiteiten in beide gemeenten en ik zal u steeds iets doorgeven van die kleine ‘inkijkjes’. Christine Scheurkogel Seniorenkring in de Lutherse Kerk De eerste keer – en dan te laat komen…ik durf haast niet aan te bellen, maar ik had me geen zorgen hoeven te maken: gewoon “Welkom!”. Met een bakje thee in mijn hand zie ik drie groepjes een spelletje doen in een heel hartelijke en gezellige sfeer. Een van de gastvrouwen vertelt me dat er altijd een gezamenlijke opening is, (het eind van de middag loopt wat rafelig, omdat vervoer naar huis ‘op maat’ is) en daarna een programma. Gespreksmiddagen, of informatieve sprekers met gevarieerde onderwerpen, spelletjesmiddagen, het klinkt uitnodigend! Bovendien zijn er ontmoetingsmiddagen met de deftige naam: ‘Jour der Senioren’ – daar hoop ik apart nog eens over te vertellen. Een vaste groep vrijwilligers zorgt samen met ds. Van der Meij dat alles wordt geregeld. Belangrijker nog: ze houden alle deelnemers in het oog. Ook hier is ‘elkaar in wel en wee nabij zijn’ het eigenlijke doel. Wat is de kerk daarin toch een voorop loper in de samenleving! Een ‘soos’: wat een goed idee! 9

ook bij de staat. Van de bevolking woont een groot deel in de buurt van de Nijl. De meest gesproken taal is Egyptisch-Arabisch, maar er wordt ook de Nubische- en de Berbertaal gesproken. De bevolking is voor 90% van OostHamitische afkomst, afstammelingen van Cham, zoon van Noach. De geschiedenis van Epypte is heel oud, wel 6.000 jaar. Na de tijd van de farao’s kwam Egypte onder invloed van het hellenisme, christendom en de islamitische cultuur. De laatste religie belijdt 90% van de bevolking. Het Soennisme is daarin de meest aangehangen stroming. De grootste én oudste christelijke stroming is de Koptisch-Orthodoxe Kerk, waar 9% van de bevolking is aangesloten. Daarnaast zijn er wat kleine christelijke kerken.

Aswoensdag 2014 Aswoensdag is de eerste van de veertig vastendagen. Door protestanten is deze traditie ervaren als een soort tegenhanger van het carnaval. Wij zien daar tegenwoordig de kans in om de veertigdagentijd een beetje vorm te geven in ons alledaagse leven. Vandaar, dat we proberen te beginnen met een soepmaaltijd (18.30) en een vesper (20.00 uur) op Aswoensdag in de lutherse kerk. Deze woensdagen worden voortgezet in de Lukaskerk met een stilteviering en een solidariteitsmaal. De laatste jaren hebben we deze vesper gehouden om ons ‘vasten’ vorm te geven. Vasten kan in vele vormen: minder zal men proberen te snoepen en meer te sparen voor voedselbank en kledingbeurs; geen etentjes te houden of extra uitgaven te plegen. Dat komt overeen met de oude traditie, waarin er geen grote bruiloften en partijen gehouden werden.

De Wereldgebedsdag heeft dit jaar als thema: BRON VAN LEVEN. Dat komt voort uit het levend water, dat ze vinden in de Nijl. Het gebed is voorbereid door vrouwen. Zij kozen voor het verhaal van de vrouw bij de bron: zij krijgt van Jezus water, dat leven geeft (Joh.4:3-42). Wees allen van harte welkom! Zoals gewoonlijk is de viering op de eerste vrijdag in maart: 7 maart 2014, vanaf 10.00 inloop in de Lukaskerk; viering om 11.00 uur.

Er wordt as gebruikt voor de symbolische handeling tijdens de vesper. Ieder voor zich kan besluiten daar wel of niet aan deel te nemen. De as wordt gemaakt door verbranding van de palmtakken van het jaar daarvoor. Dat herinnert aan de omslag in die laatste week voor Pasen. De ene dag roepen wij ‘hosanna’, en de morgen roepen we ‘kruisigt Hem’. Zó zitten niet alleen anderen, maar ook wij blijkbaar in elkaar. Van harte wordt u uitgenodigd tot het bijwonen van deze vesper: Aswoensdag 5 maart 2014, soepmaal 18.30; vesper vanaf 20.00 uur.

Deutsche Evangelische Gemeinde Bleijenburg 3B, Den Haag Kledingmarkt, zaterdag 29 maart 2014 9.30 t/m 15.00 uur

Wereldgebedsdag De Wereldgebedsdag is al sinds het ontstaan in 1919 een internationaal gebeuren. Nederland is één van de landen, lid sinds 1929, die mondiaal verbonden is met de andere 173 landen. Uit de gehouden conferenties wordt elk jaar een ander land uitgekozen om de orde van dienst te maken. Dit jaar is dat Egypte, officieel de Arabische Republiek Egypte. Het is een staat in het noordoosten van Afrika. Het schiereiland Sinaï hoort

Er is ook koffie, thee en gebak uit eigen keuken.

Luthers Lekker—Lekker Luthers Het eigen kookboek met gerechten uit onze eigen gemeente krijgt steeds meer vorm. Als we het boekje willen presenteren op de startzondag, moeten we eind maart alle recepten wel binnen hebben. Hebt u een lekker recept of hebt u mooie herinneringen bij een gerecht, stuur dit dan aan Henk Baaima ([email protected]) of Mascha de Haan ([email protected]). Zij maken de selectie, bereiden de gerechten en zorgen voor mooie foto’s. Vanaf april kunt u via voorintekening uw interesse in het boekje aangeven. De opbrengt van het receptenboek komt geheel ten goede aan de restauratie van de kosterij.

10

Zij houdt zich sinds een aantal jaren bezig met de bestudering van de theologie van Bonhoeffer. Na de inleiding in het morgengedeelte is er uiteraard volop gelegenheid om met ds. Vos het gesprek aan te gaan. Het tijdschema is als volgt:

In de stad en verder… Studiedag NLVB op 15 maart in Utrecht: ‘Reformatie en politiek – de spiegel die Dietrich Bonhoeffer ons voorhoudt’

09.30 uur - aankomst, inschrijving en koffie 10.00 uur - welkom en zingen van een morgenlied 10.15 uur - inleiding door ds. Louisa Vos, die in een Power Pointpresentatie Bonhoeffer’s biografie onder de loep neemt. 11.00 uur - koffiepauze 11.15 uur - vervolg inleiding en gesprek, deels in kleine groepjes 12.25 uur - kort informatie over de workshops en gelegenheid tot inschrijven 12.30 uur - lunch 13.30 uur - workshops: - ‘Vrouwen en reformatie – gisteren en vandaag’ (Coby Aartsen) - ‘Kijken naar kunst’ (ds. Marlies Schulz) - ‘Liederen van opstand en overgave’ (ds. Marianne Seinstra) - Liturgisch bloemschikken (Irene Burghoorn en Sara de Weerd) - (eventueel gespreksgroep o.l.v. ds. Louisa Vos) De ‘bouwstenen’ van de workshops zullen verwerkt worden in de afsluitende viering.

Het thema van de Luther Decade voor 2014 is ‘Reformatie en politiek’ en de NLVB sluit voor haar jaarthema daarbij aan, zij het met een eigen invulling. Al langere tijd bereiken ons berichten van leden die vragen om een studiedag te besteden aan een bezinning op het leven en werken van Dietrich Bonhoeffer. Het zal niet moeilijk zijn om de verbinding met het thema ‘Reformatie en politiek’ te leggen. Als er iemand is die de kerk en de (gelovige) mensheid in dit opzicht een spiegel voorgehouden heeft en nog voorhoudt, dan is het Dietrich Bonhoeffer. Uitgaande van het gegeven dat reformatie een doorgaand proces is, dan is Bonhoeffer daarin één van de grootste ‘nieuwe reformatoren’ die is opgestaan, zo niet de grootste. Als we het hebben over het begrip ‘politiek’ bedoelen we niet alleen de politiek die in Den Haag, Brussel en New York bedreven wordt. Politiek omvat een breed spectrum van plaatsen en organisaties waar mensen samen leven en beleid maken ten dienste van een samenleving waar recht en gerechtigheid voorop staan. Ook de kerk bedrijft politiek, de bank- en bedrijfswereld, zorginstellingen, onderwijs en ook kleinere verbanden als besturen, verenigingen, gezinnen en andere samenlevingsvormen houden zich er mee bezig, meestal zonder de wisselwerking met de ‘grote politiek’ niet uit te sluiten. Gaan we als gelovigen in alles mee wat de politiek, onze regering, ons kerkbestuur, ons voorschrijft? Durven we onze stem nog te laten horen als er dingen gebeuren die het geloof dat wij leven, namelijk God lief te hebben boven alles en onze naaste als onszelf, op scherp zetten? Durven wij nog vreedzaam verzet te plegen? Zijn we machteloos of hebben we ons machteloos laten maken? Volgens Bonhoeffer ligt er een opdracht voor de kerk om recht en sociale gerechtigheid te doen, om op te komen voor vrijheid. Het is een opdracht die volgens hem aan de ‘rechtvaardiging van de zondaar’ voorafgaat.

De studiedag vindt plaats op zaterdag 15 maart a.s. van 10.00 – 16.00 uur in de lutherse kerk in de Hamburgerstraat in Utrecht. De kosten bedragen € 15,--. Voor koffie en thee wordt gezorgd, wel dient u zelf een lunchpakket mee te nemen. U kunt zich tot uiterlijk 8 maart opgeven bij Coby Aartsen, Rietbergstraat 4, 7201 GJ Zutphen, email [email protected].

Iedereen – vrouw, man, jong, oud – is hartelijk welkom op deze dag! De inleiding zal worden verzorgd door ds. Louisa Vos. Zij is luthers gemeentepredikant van de preekplaatsen Zutphen, Twekkelo en Hengelo en psycholoog in de GGZ. 11

ken. Zo werd hij beschuldigd van geregeld dronkenschap en beticht als leugenaar, ‘vrouwensmijter’ en als lasteraar. In Delft wordt dominee Fett daarom ook vanwege deze eigenschappen in 1614 uit zijn ambt gezet. Hiermee werd ook de band met de Haagse gemeente verbroken. In Den Haag wordt in 1614 naast Fett tijdelijk een tweede predikant aangesteld in de persoon van de Nederlander Andries Pietersz. van der Linde (n). Een jaar later wordt van der Linde(n) predikant van Delft, dat hij zou blijven tot zijn overlijden in 1664. Fett is nog tot 1619 predikant van de Haagse gemeente gebleven. Maar hij wordt dan ook in deze gemeente ontslagen. In het zelfde jaar wordt hij opgevolgd voor door de gewezen jezuïet, Severyus Hartung, opnieuw een Duitser. In 1621 wordt Hartung ontslagen, ook alweer wegens dronkenschap, en naar Weimar (D) gezonden. Na dominee Hartung zullen, tot op de dag van vandaag, nog 60 predikanten onze Haagse gemeente dienen. Otto van Soldt

Ter herinnering aan ons 400 jarig bestaan (1611-2011): Een doopwens in 1611 Voor zover niet bekend, vertel ik u graag over de werkelijke reden die tot de officiële stichting leidde van beide lutherse gemeenten, Den Haag en Delft. * De lutheranen van Den Haag hadden, hoewel zij een min of meer vaste groep vormden, omstreeks 1600 nog geen officieel gestichte gemeente en ook geen formeel beroepen predikant. Ook de geloofsgenoten van Delft hadden nog geen predikant. De Haagse ‘gemeente- in wording’ wordt echter vanaf 1594 enige tijd bediend door de voormalige vice- cureit (onderpastoor), Cornelis Wolfertsz. van der Laer (?-1601) uit Woerden. Aan het einde van de zestiende eeuw, in begin zeventiende eeuw, verbleven verscheidene Duitse graven en hertogen in de Nederlanden. Eén van hen is Philip Ernst, graaf von Hohenlohe - Langenburg (1584 -1628), die zich geregeld in Den Haag ophoudt. Zijn hofhouding heeft hij echter in Delft, vermoedelijk in het Prinsenhof. Gedurende enkele jaren diende Philip Ernst in het Staatse Leger, onder stadhouder Prins Maurits (1567‑1625). Op 15 januari 1609 treedt Philip in het huwelijk met Anna Maria zu Solms Sonnenwalde (1584-1634). En in 1611 wordt hun eerste kind geboren, een zoon: Wolfgang Otto. Philip Ernst is een overtuigd lutheraan. Hij heeft dan ook als uitgesproken wens, zijn zoon te laten dopen volgens de lutherse liturgie en door een formeel aangestelde lutherse predikant. Op zijn instigatie wordt de uit Duitsland afkomstige, lutherse predikant Daniël Fett (of Fettius) in 1611 benoemd als predikant voor de lutheranen van Den Haag en Delft. Het traktement voor zijn werk in beide gemeenten bedroeg 430 gulden per jaar, dat in 1619 werd verhoogd naar 500 gulden. Van Hohenlohe zou in belangrijke mate aan deze bezoldiging hebben bijgedragen. In Delft wordt Fett op 24 juli 1612 door handoplegging in zijn ambt bevestigd door de Amsterdamse predikant Adolf Visscher. Visscher wordt hierbij geassisteerd door predikanten van Amsterdam, Haarlem, Utrecht en Woerden. De doopwens van de graaf kan in vervulling gaan, want Wolfgang Otto wordt in Delft gedoopt door dominee Daniël Fett(ius). De preek tijdens deze doopdienst uitgesproken, is nog in druk verschenen. De erediensten vonden in die tijd ook, zowel in Hoog Duitse taal, als in het Nederlands, plaats. Het is bijzonder interessant te weten, dat juist de doopwens in 1611, heeft geleid tot de stichting van de beide lutherse gemeenten van Delft en Den Haag. Zeker zal deze graaf, in vele opzichten, voor beide gemeenten van grote betekenis zijn geweest. Toch bleek zijn keus voor Fett geen gelukkige te zijn, want er was nog al wat op hem aan te mer-

* Deze vertelling is een voor de Luther Heraut aangepaste paragraaf uit mijn concept manuscript “Van Wittenberg naar Den Haag”. Bij het nazoeken en ontdekken van de hier vermelde historische bijzonderheden kreeg ik veel steun van het Delftse gemeentelid Karel van de Wetering, die in mei 2013 onverwacht overleed. Mede door zijn deskundigheid kan ik dit verhaal achter de ontstaansgeschiedenis van onze twee gemeenten met u delen. Het is ook dáárom opmerkelijk, omdat die doop in 1611 - en wat er aan vooraf ging - in het geschrift "De Evangelisch-Lutherse Kerk te 's-Gravenhage door de eeuwen heen" (Stadermann 1961/Roskam 1980) op p.6 niet of slechts terloops worden genoemd.

Overzicht activiteiten ook op www.luthersdenhaag.nl en in de zondagsbrief Zaterdag 1 maart Zwaantjes, 15.00 uur Dinsdag 4 maart Seniorenbijeenkomst samen met Delftse senioren, 10.30 uur (pag. 8) Vrijdag 5 maart Wereldgebedsdag, 10.00 uur (pag. 10) Maandag 10 maart Kerkenraadsvergadering, 20.00 uur (pag. 3) Woensdag 19 maart Jour der senioren, 13.30 uur (pag. 8) Dinsdag 1 april Seniorenkring,13.30 uur (pag. 8) 12

43e jaargang no. 3 Maart 2014

Kinderkerk Dag meisjes en jongens, We kunnen het ons bijna niet voorstellen: een kerkdienst zonder kinderen. Het begint al met het aansteken van de kaarsen en na het eerste lied en gebed kijken wat er in de doos zit. En alle grote mensen kijken met ons mee. In onze eigen ruimte luisteren we naar het verhaal uit de bijbel. Maar ook jullie hebben een verhaal waar we naar kunnen luisteren. Zien jullie hoe belangrijk het is, en vooral ook fijn, dat jullie er zijn op de zondag?

Stichting Vakantiekampen De stichting vakantiekampen organiseert al 35 jaar landelijke kampen. Ze verzorgen in de zomervakantie tentenkampen, zeilkampen en 1 actiefkamp. Ben je geïnteresseerd dan kun je naar de site van de vakantiekampen gaan, www.svk.nl. Ook ligt er een folder in de kerk.

Zo horen we op zondag 9 maart dat veel mensen blij en opgetogen zijn. Jezus rijdt op een ezel Jeruzalem, de grote stad, binnen. Mensen krijgen weer hoop en verwachten dat het leven verandert en zeker beter wordt. Jezus kijkt goed om zich heen en ziet dat de mensen er een rommel van maken. Het moet anders. De bezem moet er doorheen. Jullie horen dat verhaal over het opruimen in de tempel op 16 maart. De volgende zondag leert Jezus ons dat met elkaar delen veel leuker is dan alles voor jezelf houden. Wat je hebt, dat heb je ook maar gekregen. Door te delen smaakt je koekje veel lekkerder. De laatste zondag van deze maand maart hoor je een verhaal over een hond die denkt dat andere honden hem kwaad willen doen. Is dat ook zo? Of moet hij in plaats van bang te blaffen, iets anders doen? We kijken echt uit naar jullie om deze prachtige verhalen te vertellen. En jullie hebben ons en elkaar ook veel te vertellen. Toch? Tot zondag! Groeten van Ineke, Jolien, Jolly, Mascha, Nienke, Nolla, Trinette en Sara

13

Citykwartier: elke woensdagmiddag van 12.00 tot 13.30 uur. Liturgisch moment van 12.45 tot 13.00 uur.

Kerkdiensten

Lezingen

Collecten (pag. 6/7)

Jesaja 49,13-18 l Korintiërs 4,1-5(6-8)9-16 Matteüs 6,24-34

Aandachtscentrum Onderhoud gebouwen

Evangelisch-Lutherse kerk Lutherse Burgwal 9, aanvang 10.15 uur Wekelijks crèche 0 t/m 4 jaar en kinderkerk Swaenehove (16.15 uur) / Swaenesteyn (14.30 uur)

zondag 2 maart 2014 Quinquagesima ds. W.T.V. Verhoeven viering Heilig Avondmaal m.m.v. cantorij Maarten Luther Swaenehove: Ds. G.J. Sipkema woensdag 5 maart 2014 Aswoensdag soep om 18.30, aanvang dienst 20.00 uur (pag. 10) ds. M.M.B. v.d. Meij-Seinstra

Joël 2,12-19 Korintiërs 5,20-6,10 Matteüs 6,1-6.16-21

Genesis 2,15-3,9 Romeinen 5,12-21 Matteüs 4,1-11

Voedselbank Kerk

Exodus 24,12-18 Filippenzen 3,7-14 Matteüs 17,1-9

KIA- 40 dagentijd Onderhoud gebouwen

Swaenehove: Ds. N. van Dorp zondag 23 maart 2014 Oculi ds. M.M.B. v.d. Meij-Seinstra

Exodus 17,1-7 1 Korintiërs 10,1-13 Johannes 4,5-26(42)

Diaconie Kerk

Swaenesteyn: Ds. Y. Schoonhoven zondag 30 maart 2014 Laetare ds. M.M.B. v.d. Meij-Seinstra

1 Samuël 16,1-13 Efeziërs 5,8-14 Johannes 9,1-13(14-25)26-39

Stek de Halte Onderhoud gebouwen

Ezechiël 37,1-14 Romeinen 8,8-11 Johannes 11,1-4(5- 16)17-44

Luthers genootschap Kerk

zondag 9 maart 2014 Invocabit ds. F. Timmers (Roosendaal) Tijdens koffie: presentatie werk voedselbank Swaenesteyn: Ds. G.J. Sipkema zondag 16 maart 2014 Reminiscere ds. W.T.V. Verhoeven Bevestiging Kerkenraadslid

Swaenehove: Ds. W.T.V. Verhoeven, m.m.v. de Hofstad Zangers zondag 6 april 2014 Judica ds. M.M.B. v.d. Meij-Seinstra Viering Heilig Avondmaal Aansluitend Paaskaars maken— Lukaskerk (pag. 7) Swaenesteyn: Ds. K. Wigboldus Colofon

Administratie:

Kosterij, Lutherse Burgwal 7, 2512 CB Den Haag, telefoon: 070-3636610

Internet: Abonnement: Redactie: Eindredactie: Opmaak:

www.luthersdenhaag.nl gratis voor gemeenteleden, vrijwillige bijdrage welkom op ING no. 86053 t.n.v. ELG te Nootdorp Jolien Dekker Jeroen Rosier Mascha de Haan

14