MAANDBLAD SPARTACUS COMMUNISTENBOND SPARTACUS. Inhoud: Het Russische Imperialisme en de Revolutionaire

No. 12

lio e li- ,

(. o i i r a i i t -

c*n I h i m l c l s d i u L k e i i j

A. REIM AN Ir.

DECEMBER 1 9 4 5

PRIJS 3 5 CENT

MAANDBLAD SPARTACUS

Inhoud: A m s t e r d a m -C. Jo d en B reestraat

10 3

H et Russische Imperialisme en de Revo­ lutionaire Arbeiders. D e buitenlandse politiek van Rusland sinds 1 9 3 9 . Een Bedrijfsbezetting. In het land van de grote leugen.

C O M M U N I S T E N B O N D SPARTACUS

-

133

1 lei Russische Imperialisme en de Revolutionaire Arbeiders. v----------------------------- --------------------- ------------------- —------------------------------------------

D e leuzen v a n „ h e t d e r d e fr o n t" en ,.de v ija n d s t a a t in eigen l a n d ” , die r e e d s bij het begin v a n de t w e e d e w e r e ld o o r l o g d o o r de R .S .A .P . g e ste ld w a r e n , b r a c h t e n to t u i t d r u k k i n g , d a t het hier een im perialistische oorlog gold. Alleen ten opzichte v a n de S o v ­ je t -U n ie w a s de h o u d in g nog w eifelend. M a a k t de S o v je t-U n ie een u it z o n d e ri n g op de kapita listisc h -im p e ria listisc h e la nden, die in dc w e r e id s t r i jd zijn b e tr o k k e n ? Is ook zijn b u it e n la n d s e politiek imperialistisch en g e b ru i k t het e v e n a l s de a n d e r e la n d e n zijn g e ­ w a p e n d e m a c h t v o o r v e r o v e r i n g en m a c h t s u i tb r e i d in g buiten h a a r grenzen? Z i e d a a r d e v r a g e n , die al duid elijker te v o o rs c h ijn k w a m e n en die men in d c k r i n g e n d e r r e v o l u ti o n a ir e a r b e i d e r s aa rz e ld e te beantw oorden. M e n w a s niet blind v o o r de b u it e n la n d s e politiek d e r SovjetU n ie in de 20 j a a r v ó ó r het u i t b r e k e n v a n de t w e e d e w e re ld o o rlo g . W e h e r i n n e r e n hier a a n het v e r d r a g v a n R a p a ll o (w a a rb ij een geheim e o v e r e e n k o m s t w e r d gesloten, d a t de D u its e bezittende klasse v li e g tu i g fa b ri e k e n , f a b r i e k e n v o o r gifgas en m u n i ti e fa b ri e ­ ken op R u ssisc h e b o d e m m o c h t b o u w e n , om z o d o e n d e het V e r d r a g v a n V e r s a i l l e s te d o o r b r e k e n ) , w e h e r i n n e r e n a a n h e t s a m e n g a a n m et T s j a n g Kai Sjek in 1926. d a t to t een m a s s a m o o r d op de c o m m u n is te n en a r b e i d e r s v a n S ja n g h a i leidde, a a n de rol v a n R u s l a n d in de V o l k e n b o n d enz., om duidelijk te m a k e n , d a t R u s l a n d in die tijd een rol h eeft gespeeld volledig gelijk w aard ig a a n die v a n alle a n d e r e im perialistische la n d e n .

wmm

D e v e r k l a r i n g v a n de v a n R u s l a n d a fh a n k e lijk e com m unistische partijen, d a t d e z e politiek alleen een c a m o u f la g e zou zijn v o o r een w erkelijk c o m m u n is tisc h e politiek, k a n niet e r n s t i g w o r d e n g e n o ­ men. W a n t het w a s niet te m is k e n n e n , d a t de politiek d e r v e r d r a g e n met d e k a pitalistische l a n d e n de w erkelijke h o u d i n g der SovjetU n ie tot uiting b ra c h t . D a t m en o n d a n k s d a t to ch aa rz e ld e om R u s la n d als een im perialistische m a c h t te zien, h a d zijn g ro n d hierin, d a t R u s l a n d niet a a n v a l l e n d o p t r a d , d a t zijn b u ite n la n d s e politiek een s y s te e m v a n v e r d e d i g i n g t e g e n im perialistische landen zou zijn. D e z e v e r d e d i g i n g d r o e g in h u n zienswijze w e l i s w a a r geen com m unistisch k a r a k t e r , o m d a t ze met de z e lf d e m iddelen als de

135 a n d e r e la n d e n te w e r k ging, m a a r deze v e r d e d i g i n g w a s v r e d e ­ lievend en niet im perialistisch. M e n n a m a a n , d a t R u s l a n d geen g e b ie d s - en machtsuitbreiding! nodig had; het h a d zelf ruimte genoeg.

Is R u s l a n d het vaderland v a n alle arbeiders ter wereld? D e ze beo o rd elin g v a n R u s la n d d o o r de r e v o lu tio n a ire a r b e i d e r s lag. a c h t e r a f bezien .dieper Z e w a s re e d s lang d a a r d o o r bepaald, d a t m e n een a n d e r e m a a t s t a f a a n l e g d e bij de b e o o r d e l in g v a n R u s la n d , d a n bij de o v e ri g e landen. M e n kon en w ilde niet g e ­ loven. d a t het r e v o l u ti o n a ir e R u s la n d v a n 1917 to t een a a n de a n d e r e k a pitalistische l a n d e n g e li jk w a a rd i g e m a c h t v e r a n d e r d w as. D e w e rk e lijk e v r a a g , die b e a n t w o o r d m oest w o r d e n , w a s; ..Is R u s la n d het land. w a a r de a r b e i d e r s en b o e r e n a a n de m a c h t zijn? Is het het v a d e r l a n d v a n alle a r b e i d e r s v a n de w e re ld , z o d a t alle a r b e i d e r s v a n alle la n d e n het m oeten helpen v e r d e d i g e n , o m d a t v a n d a a r uit de bevrijd ing v a n de a r b e i d e r s uit de lo o n s la ­ vernij moet g e b e u re n ? O f is deze hoop, die de a r b e i d e r s v a n de w e re ld , v a a k tegen b e t e r w e te n in, h e b b e n levendig g e h o u d e n , uiteindelijk een illusie g e b le k e n ? ” H e t a n t w o o r d op deze v r a a g k a n alleen g e g e v e n w o r d e n , als men een inzicht v e rk ri jg t v a n de b i n n e n l a n d s e o n t w ik k e l in g v a n R u s l a n d zelf. E n deze o n tw ik k e lin g spireekt een duidelijke taal. O n d e r leiding v a n S ta lin is een s t a a t s b u r e a u c r a t i e o n t s t a a n , die op alle g e b ie d e n v a n het m a a ts c h a p p e lijk e leven alle m a c h t a a n zich heeft g e tr o k k e n en die openlijk met h e t r e v o lu tio n a ire v e rle d e n heeft a f g e r e k e n d . D it blijkt o.a. uit de b e ru c h te p ro c e s s e n t e g e n de oud-b o lsjew ik i. E lk e a r b e i d e r s m a c h t is uit de politiek, uit het bedrijfsleven en uit h e t culturele le v e n v e r d w e n e n . D it kon ook d o o r d e r e v o lu tio n a ire a r b e i d e r s b e w e g i n g in de o v e r i g e w e r e ld niet w o r d e n o n tk e n d . M a a r men kon geen a f s ta n d d o e n v a n de h o o p o p R u s l a n d en zo w e r d deze o n tw ik k e l in g toe g e s c h r e v e n a a n een v e r k e e r d e politiek v a n Stalin. T r o t z k y w a s v o o r s t a n d e r v a n de m ening, d a t d o o r een a n d e r e politiek, die zich d e s n o o d s d o o r een re v o lu tie tegen de b u r e a u c r a t i e m oest d o o r ­ zatter.. de o n tw ik k e l in g v a n R u s la n d een a n d e r e w e g zou k u n n e n n a a n . W a n t de g r o n d s la g , w a a r o p d e S o v j e t - U n i e w a s o p g e b .u w d , w e r d als g o e d b e s c h o u w d . D e S ovjets z o u d e n n a a r deze m ening de o p b o u w b ie d e n v a n de a rb e i d e r s m a c h t. Z o d o e n d e n a m d e revolutionaire) a r b e i d e r s b e w e g i n g v a n de W e s t e r s e la n d e n h e t s t a n d p u n t in, d a t in g e v a l v a n o o rl o g tegen R u s la n d , d e a r b e i d e r s v a n d e w e r e l d m oeste n w o r d e n o p g e r o e p e n om R u s l a n d te helpen v e r d e d i g e n , o p d a t deze mogelijkheid v a n o r ' iKkeling b e h o u d e n kon w o rd e n .

H e t im perialistische R usland in de tw e e d e w ereldoorlog. M a a r de loop d e r g e b e u r t e n is s e n d w i n g t tot een herzien v a n deze houding. D a a r is d a n de in t re d e v a n R u s l a n d in de zu iv e r imperialistische politiek. N ie t alleen d o o r v e r d r a g e n , m a a r d o o r d a d e n . D eze a c tie v e im perialistische politiek b e g in t met het v r i e n d s c h a p s v e r ­ d r a g met D u i t s l a n d in A ug. 1939. H ie rin w e r d tot v e rd e l in g v a n P o le n en de a n n e x a t i e v a n E s tl a n d . L etland, L ith a u e n , B e ssa r ab ië en de N o o r d e li jk e B o e k o w i n a besloten. M e t de a c ti e v e m e d e w e r ­ k in g v a n R u s l a n d w a s de t w e e d e w e r e ld o o r l o g b e g o n n e n . In 1941 b e g o n D u i t s l a n d zijn a a n v a l op de v r i e n d v a n 1939. om hem de buit nog m e e r af te nem en. R u s l a n d w e r d toen b o n d g e n o o t v a n E n g e l a n d en A m e r i k a cn de a n d e r e la nden. In het d i c t a a t v a n P o t s d a m h e b b e n ze s a m e n D u i t s l a n d v e r s c h e u r d . D a ar b ij heeft R u s l a n d zich een e e rste buit to e g e ë i g e n d d o o r het g ro o tste deel v a n O o s t - P r u i s c n en K o n i n g s b e r g e n te a n n e x e r e n en een groot deel d e r D u its e fab riek sin stallaties n a a r R u s la n d te t r a n s p o r t e r e n . H o e v ee l millioenen D u its e a r b e i d e r s n a a r R u s l a n d als sl a v e n zullen w o r d e n g e d e p o r t e e r d en hoeveel g o e d e r e n in de to e k o m st als s c h a d e v e r g o e d i n g a a n R u s la n d zullen m oeten w o r d e n igeleverd. is nog niet u i t g e m a a k t . M a a r n i e m a n d v e r k e e r t in twijfel, d a t het o n g e k e n d e a f m e ti n g e n a a n zal nemen. O o k a a n de oorlog tegen J a p a n heeft R u s l a n d op het la atste m o m e n t nog d e e lg e n o m e n , om het einde v a n deze oorlog te b e ­ sp oedigen. m a a r niet m i n d e r om zijn in vloed op M a n d s jo e r i je en misschien ook nog op K o re a te v e r z e k e r e n . R u s l a n d is nu één v a n de drie g r o t e la n d e n , die met militaire m a c h t de w e r e l d beh eersen . H e t b e h o o rt tot de ,,big t h r e e ” , w a a r v a n d e o v e r i g e ,. v er e n ig d e v o l k e r e n ” a f h a n k e lijk zijn. E n het is, (w ie w e e t in w e lk e nabije to e k o m s t) één v a n de g e w e l d ig e m achten, die in een nie u w e o o r ­ log. de a b so lu te v e r n i e ti g in g o v e r de a a r d e uitstorten. W i j . als m a rx iste n , k u n n e n g e e n g e n o e g e n n e m e n met het c o n ­ s t a t e r e n v a n het ac tie v e d e e ln e m e n v a n R u s l a n d a a n de im p e ri a ­ listische w e re ld strijd . E v e n a l s wij het im perialisme d e r k a p it a li s ­ tische l a n d e n zien als een no o d zak elijk g é v o lg v a n de w e tm a t ig v e r l o p e n d e b e w e g i n g v a n het k a p it a a l, als e e n u itb re id in g v a n de m a c h t v a n de h e e r s e n d e klasse o v e r dc l a n d s g r e n z e n heen. zo m oeten wij o o k het R u ssische im perialisme k u n n e n v e r k l a r e n . W i j m oeten k u n n e n zien hoe uit de m a a t s c h a p p e li jk e s t ru c tu u r , uit de e x p a n s i e v e k r a c h t v a n R u s l a n d zelf het im perialistisch o p tr e d e n n a a r buiten v o o r t k o m t . V e r t o o n t d e z e s t r u c t u u r w ezenlijk dezelfde s t r e k k i n g e n als in d e k a pitalistische landen, d a n v o lg t d a a r u i t ook het R ussische imperialisme en d a n zal het zich o o k d o o r z e t te n als een w e tm a t ig v e r l o p e n d proces. D a n zal het, of de m en s en w illen of niet. alle k r a c h t v a n de d o o r R u s la n d b e h e e r s t e millioenen mobiliseren tot d e g e w eld ig e b o ts in g met de k a pitalistische g r o o t m a c h t e n , die wij

\

137

allen v o e le n a a n k o m e n . D it zal g e b e u re n , e v e n o n o n t k o o m b a a r als bij d e t w e e d e w e r e ld o o r l o g , m a a r nog veel n o o d lo t ti g e r d a n toen.

d uctiem iddelen, a ls o o k de levende, de a r b e i d s k r a c h t , w o r d e n in zijn h a n d e n tot kapitaal. D e staat is de kapitalist.

O p n i e u w rijst dus de v r a a g : Is Rusland het land, w aar de arbeidersklasse aan de macht is? O f is de h e e r s e n d e b u r e a u c r a t i e een h e e r s e n d e klasse, die de a r b e i d e r s k l a s s e o n d e r d r u k t bij het b e s t a a n v a n m a a t s c h a p p e li jk e v e r h o u d i n g e n , die een k apitalistisch k a r a k t e r d ra g e n ? H e t is d e ­ zelf de v r a a g zoals r e e d s e e r d e r gesteld, m a a r ze k a n niet m eer b e a n t w o o r d w o r d e n , d o o r n a a r de politiek v a n S ta lin te verw ijzen, of a a n d e h e e r s e n d e b u r e a u c r a t i e de sc h u l d te g e v e n v o o r de richting, die de R u ssische politiek g e n o m e n heeft. H e t a n t w o o r d m oet ons laten zien w e l k e p laats de a r b e i d e r s in d e R u ssische s a m e n le v i n g innem en, w e l k e functie zij v e r r i c h te n . P a s hieruit k a n w o r d e n afgeleid of de h e e r s e n d e b u r e a u c r a t i e d c functie v a n een h e e r s e n d e klasse heeft, die in h a a r w ezenlijke s t r e k k i n g e n o v e r ­ e e n k o m t met de rol, die de b ourgeoisie in de m o d e r n kap italistisch e l a n d e n v e rv u lt. H e t verschijnsel v a n hct o n l o o c h e n b a r e R u ssisc h e im p erialis m e k a n d a n o o k zijn m a r x is tis c h e v e r k l a r i n g vinden, in p la a ts v a n als gevolg v a n de Stalinistische politiek tc w o r d e n v o o rg e s te ld . D e R u ssische a r b e i d e r is lo o n a r b e i d e r in d ie n s t v a n de R ussische staat. D it feit w o r d t d o o r n i e m a n d m eer o n tk e n d . Z ijn p la a ts in de R u ssisc h e m a a tsc h a p p ij w o r d t d a a r d o o r b e p a a ld , d a t zijn a r b e i d s k r a c h t als w a a r verschijn t, een zakelijk m e e t b a a r k a r a k t e r krijgt, en als z o d a n ig d o o r de s t a a t w o r d t g e k o c h t. D e ze w a a r . a r b e i d s k r a c h t d r a a g t een prijs, die o v e r e e n k o m t met de w a a r d e v a n de lev en s m id d elen , nodig om d c v e r b r u i k t e a r b e i d s ­ k r a c h t v o o r t d u r e n d te r e p r o d u c e r e n . E r w a r e n re e d s ja r e n v o o r de t w e e d e w e r e ld o o r l o g 17 lo o n k la sse n eenzijdig d o o r de s t a a t v a s t ­ gesteld. w a a r d o o r het a a n d e e l v a n de g ro te m a s se d e r a r b e i d e r s c o een ze e r laag peil v /o rd t g e h o u d e n . E e n v e r b a n d tussen het d o o r d e n a r b e i d e r v o o r t g e b r a c h t e p r o d u c t en het a a n d e e l a a n het gehele p ro d u c t, d a t hem w o r d t to e b e d e e ld d o o r de d o o r de s t a a t v a s t g e s t e l d e lonen, b e s t a a t niet. W a t de a r b e i d e r v o o r t b r e n g t is a fhankelijk v a n de p r o d u c t iv i te it v a n zijn a r b e i d en de a r b e i d s m i d ­ delen w a a r m e e hij w e r k t . Hij heeft er g e e n z e g g i n g s c h a p over, h e t g a a t als geheel o v e r in het bezit v a n de sta a t. W a t hij o n t ­ v a n g t is b e p a a l d d o o r d e sta a t. H o e b e te r d e a r b e i d s m i d d e l e n en hoe h o g e r de p ro d u c tiv ite it v a n de a rb e id , d e s tc g r o t e r het p r o d u c t d a t hij v o o r t b r e n g t , m a a r het aandeel, d a t hij d o o r zijn loon o n t ­ v a n g t , o n d e r g a a t d a a r m e e geen v e r a n d e r i n g . H e t h eeft alleen tot re s u lta a t, d a t het m e e r p r o d u c t a a n g ro e i t. D e s t a a t is hier in de p la a t s v a n de ons b e k e n d e kapitalist g e tr e d e n . Hij w e r k t met ka pitaal. Z o w e l de m ateriële f a k t o r e n v a n d e p roductie, de p r o ­

D e s t a a t is niet m e e r alleen het in s tru m e n t, d a t een m a a t s c h a p ­ pelijke o r d e n i n g w a a r b o r g t , w a a r i n alle m a a tsc h a p p e lijk e v e r ­ h o u d in g e n d e r m en s en als k a p i t a a l v e r h o u d i n g e n vers ch ijn en cn d u s de p artic u lie re kapitalisten of k a p it a a ls m a a ts c h a p p ij e n met h u n k a p it a a l k u n n e n a g e re n . D e s t a a t zelf is hier de enige k a p i t a ­ list. o n d e r uitsluiting v a n alle a n d e r e z e lf sta n d ig e k a p it a a ls a g e n t e n ; hij is de m o n s t e r o r g a n i s a t i e v a n het g e h e e l- k a p ita a l . Z o s t a a n a a n de e n e k a n t de lo o n a r b e id e rs , zij v o r m e n s a m e n d e k lasse d e r o n d e r d r u k t e n , en a a n de a n d e r e k a n t s t a a t de staat, die de o n d e r ­ d r u k t e klasse uitbuit en zijn bezit v e r g r o o t d o o r het m e e r p r o d u c t d a t de a r b e i d e r s k l a s s e v o o r t b r e n g t . D it is de g r o n d s l a g v a n de R u ssische s a m e n le v i n g , hier is ook d e bron. w a a r u i t de im perialis­ tische politiek v o o r t k o m t . W e l is het zo. d a t in R u s la n d geen particu liere kapitalist m e e r b e s t a a t die a r b e i d e r s in d ie n s t k a n hebben, w a t zij v o o r t b r e n g e n zich kan to e e ig e n e n en uit de m e e r ­ w a a r d e zijn p r i v a t e bezit kan v e r g r o t e n . E e n klasse v a n k a p i t a ­ listen in deze zin is niet m e e r mogelijk. M a a r w el b e s t a a t er één g r o t e klasse v a n l o o n a r b e i d e r s — zelfs de v r o e g e r e b o e re n zijn in dc kolchozen tot lo o n a r b e id e r s v a n de s t a a t g e w o r d e n . Zij allen w o r d e n uitgebuit d o o r dc s t a a t, w a n t deze n e e m t hun hele a r b e i d s p r o d u c t in bezit en geeft h u n in de v o rm v a n d o o r hemzelf v a s t g e s t e l d e lonen zoveel v a n het gehele p r o d u c t terug, d a t ze hu n eigen ellende k u n n e n r e p r o d u c e r e n . D e s t a a t is de uitbuiter.

M aar w ie is de staat? W i l men de a p o s t e le n v a n het R u ssische stelsel geloven, d a n is het de s t a a t v a n de a r b e i d e r s en b o e re n , m a a r d a t is een grote leugen. N ie t de a r b e i d e r s en b o e r e n b e h e e r s e n de sta a t, m a a r de s t a a ts b u r e a u c r a t i e . D e b u r e a u c r a t i e is to t de h e e r s e n d e klasse gew orden. T e tw is te n o v e r d e v r a a g of m e n de b u r e a u c r a t i e gelijk m ag stellen m et d e h e e r s e n d e klasse in de o v e r i g e kapitalistische la n d e n en te b e w e r e n , d a t m en niet k a n s p r e k e n v a n een h e e r s e n d e klasse, o m d a t hij zich niet, e v e n a ls d e bourgeoisie, hct k a pitaal als p artic u lie r bezit to eeigent, h eeft g e e n zin. H e t zou een twist zijn, of men w el het juiste etiket g e b ru ik t, als men ze wil in v o e g e n in d e term in o lo g ie d e r m arx istis ch e b e g r i p p e n . H a a r p laats in de m a a ts c h a p p ij w o r d t b e p a a l d d o o r d e functie die zij v ervult, en d e z e is h e e rs e n d . Alle fu n c t io n a ri s s e n v a n de s t a a t te z a m e n hebben é é n basis, die h u n b e v o o r r e c h t e p la a t s in de m aatsch ap p ij v e r z e ­

138 kert. nam elijk de h a n d h a v i n g v a n de s t a a t s m a c h t en de v e r g r o t i n g d a a r v a n ; de z e b e v o o r r e c h t e p la a ts en de functie die zij* d a a r i n v e r v u l t m a a k t h u n to t een h e e r s e n d e klasse. D e ta a k . w a a r v o o r R u s l a n d in en n a de re volutie sto n d , w a s de p l a n m a t i g e o p b o u w v a n dc p ro d u c t ie in een o v e r w e g e n d a g r a ­ risch la n d met een achterlijke l a n d b o u w en een kleine, d o o r dc oorlog v e r s l e t e n in dustrie. D c g ro te b o e r e n m a s s a w a s d a a r t o e niet bereid, ze w ilde alleen het land. E n de sovjets der a r b e i d e r s v o n d e n niet d e w e g om de noodzakelijke t a a k ^c v e r r i c h t e n en gelijktijdig de p r o d u c t ie in eigen h a n d e n te h o u d e n . Met w a s de n ie u w e s t a a t s m a c h t , g e v o r m d o n d e r de h a r d e d ic t a t u u r d e r c o m ­ m un istisch e partij, die dc g e w e l d i g e t a a k ter h a n d nam cn in n a u ­ welijks tw in t ig ja a r uit een achterlijk b o e r e n l a n d een g r o o t - in d u stricel la n d m et een g e ïn d u s tri a li s e e rd e l a n d b o u w m a a k t e . Met w a s het w e r k v a n de millioenen a r b e i d e r s cn b o e re n , m a a r het w e r d a f g e d w o n g e n d o o r de s t a a ts m a c h t, w a a r v a n dc d r a g e r s de f u n c t io n a r i s s e n in dit m a c h t s a p p a r a a t w a r e n . Z o g ro e id e m et dc t a a k de s t a a t s m a c h t en ook:

D e n ieu w e heersende klasse. O o k het b e w u stz ijn v a n deze h e e r s e n d e k la s se w o r d t er d o o r b e p a a ld . Al h a a r s t r e v e n is gericht op v e r d e r e industrialisatie, v e r h o o g d e p r o d u c t ie en v e r g r o t i n g v a n m acht, alles v e r e n i g d tot een g r o o t geheel in de s t a a t. Dit is d e geest, die uit de R u ssische pers sp r e e k t , die op p a r t ij c o n g r e s s e n tot besluiten leidt cn die in w e t t e n en d e c r e t e n a a n de gehele b e v olking w o r d t v o o r g e s c h r e v e n O p v o e r i n g en u it b re id in g v a n de p ro d u c tie , v e r g r o t i n g v a n bezit en m a c h t v a n de s t a a t kost arbeid, kost meer ar b e i d d a n v o o r het i n s t a n d h o u d e n v a n het dagelijkse leven n o d ig is. D e z e m e e r ­ a rb e i d m o e t d o o r de lo o n a r b e i d e r s w o r d e n o p g e b r a c h t , zij s c h e p ­ pen de m e e r w a a r d e , die d e s t a a t accum uleert. D e f u n c tio n a ris s e n v a n de s t a a t zitten er a c h t e r a a n en h a n t e r e n de z w e e p om de o p v o e r i n g en u it b re id in g v a n de productie, de v e r g r o t i n g v a n bezit en m a c h t v a n de s t a a t zo snel mogelijk te d o e n v e rlo p e n . D it is de w ezenlijke functie v a n d e s t a a ts b u r e a u c r a t i e , en het b e p a a l t ook h a a r k l a s s e k a r a k t e r t e g e n o v e r de arb e id e rs. Zij k a n er niet a a n d e n k e n , om ,,de m e e r w a a r d e o n d e r de a r b e i d e r s te v e r d e l e n , om zichzelf te h a n d h a v e n , m oet zij de s t a a t s m a c h t v e r g r o t e n , zowel te g e n de o n d e r d r u k t e kla ssen in het eigen la n d als te g e n de m a c h ­ ten v a n h e t b u ite n la n d . D e s t a a t s b u r e a u c r a t i e als h e e r s e n d e klasse is a a n de z e n o o d z a a k o n d e r w o r p e n , ook zij v o lg t de m a a t s c h a p ­ pelijke b e w e g i n g s w e t t e n v a n h a a r eigen stelsel. D e a c c u m u l a t i e v a n de m e e r w a a r d e h e e ft alleen zin als ze meex en n i e u w e a r b e i d s k r a c h t e n a a n het w e r k zet om het bezit en de m a c h t ( h i e r v a n de s t a a t ) te v e r g r o t e n . D it is de, het k apitalistische

1V)

productiestelsel eigen, b e w e g i n g s w e t , w a a r a a n ook de R ussische m a a tsc h a p p ij o n d e r w o r p e n is. H e t is een proces, d a t zich o n w e e r ­ s t a a n b a a r d o o rz e t en d a t op een b e p a a l d e h o o g te v a n de o n t w i k ­ keling o v e r de la n d s g r e n z e n h e e n g a a t. D a t geldt re e d s lang v o o r de k apitalistisch o n t w i k k e l d e la n d e n v a n de w ereld, h e t is de d ie p e r e d ri jfk r a c h t tot alle imperialistische m achtsuitbreiding. S in d s 1939 is het duidelijk g e w o r d e n , d a t ook R u s la n d in de fase v a n de im perialistische m a c h t s u i tb r e i d in g is in g e tre d e n . N iet zo zeer. o m d a t in R u s la n d zelf deze u it b re i d in g a a n zijn natuurlijke g re n z e n is a a n g e l a n d . D a t er dus geen le v e n d e en w e r k e n d e m e n ­ sen m eer zijn, die nog o p n i e u w in de s t a a t s p r o d u c t i e k u n n e n w o r ­ den ingelijfd. E r zullen in het wijde R u s l a n d in prim itieve b o e r e n ­ bedrijven m ensen g e n o e g zijn, w a a r v a n een deel in de fabrieken kan g a a n en een a n d e r deel in de* kolchozen industrieel het land kan g a a n b e w e r k e n . M a a r de u itb reid in g dient er niet toe om de b e h o e fte v o o rz ie n in g v a n d e b e v olking uit te breiden. De b ehoeften v a n de lo o n a r b e id e rs cn d a a r o m ook d e p ro d u c tie er voor. h e b b e n wel degelijk hun grenzen. Zij zijn b e p e r k t d o o r het loon d a t a a n de a r b e i d e r s d o o r de s t a a t w o r d t to e g e w e z e n . D u s niet u itb reid in g en v e r g r o t i n g v a n de p ro d u c tie z o n d e r meer. m a a r om de m a c h t v a n de s t a a t cn v a n d e hem h a n t e r e n d e b u r e a u c r a t i e tc v e r g r o t e n en te v e r s te v ig e n . R e e d s v a n a f dc g e b o o r t e v a n de n ie u w e R ussische s t a a t stond hij in strijd met de im perialistische m a c h t e n v a n de o v e ri g e w ereld. A a n d e u itb o u w v a n het R o d e L e g e r w e r d d a a r o m ook alle zorg besteed, to t d a t R u s l a n d een militaire m o g e n d h e i d v a n de eerste r a n g w e r d , die zich in de t w e e d e w e re ld o o rl o g t e g e n o v e r het fas­ cistische D u its la n d wist te h a n d h a v e n . N a de t w e e d e w e re ld o o rl o g v e r h o o g d e de R ussische s t a a t zijn in s p a n n i n g e n om het militaire w a p e n te p erfe c tio n e r en , hij ac c u m u le e rt in stijgende m a te de d ir e c te m a c h tsm id d e le n . W a n t d a t R u s la n d strijd moet v o e re n tegen de g ro te im perialistische m a c h t e n v a n het W e s t e n om zich te h a n d h a v e n , k a n niet w o r d e n o n tk e n d . D e n o o d z a a k om deze strijd te v o e re n , is ook o o r z a a k w a a r o m R u s la n d re e d s sinds 1939 im perialistisch n a a r buiten o p tr e e d t. D e R u ssisc h e s t a a t v o lg t d a a rb ij dezelfde m ethoden, die hij in zijn i n w e n d i g e o n tw ik k e l in g sinds d e r e v o l u ti e d a g e n heeft toegepast. Hij li k w i d e e r d e bij de p la n m a ti g e o p b o u w v a n de s t a a t s p r o d u c t i e elk p a rtic u lie r k a pitaal. D a a r m e e w a s o o k a a n alle b u ite n la n d s e k a p it a a l de mogelijkheid o n tn o m e n om lo o n a r b e id e r s in dienst te n em en. D e R u ssisc h e s t a a t heeft h e t m o n o p o ie o p de uitbuiting v a n d e a r b e i d s k r a c h t in zijn gebied en d a t sluit a u to m a tis c h alle b u it e n la n d s k a p it a a l buiten. D it is ook de b r o n v a n zijn k ra c h t in de im perialistische strijd. M a a r h e t eigenlijke R u s l a n d is een te smalle basis v o o r de a a n ­ s t a a n d e strijd. D e a c c u m u la tie in militaire m a c h ts m id d e le n v r a a g t

MO niet alleen u it b o u w v a n in d u s tri e en l a n d b o u w in R u s l a n d zelf. m a a r hele n ie u w e p r o d u c t i e g e b i e d e n met g r o n d s to f f e n , fabrieken, v e r k e e r en v o o rn a m e lijk a r b e i d e r s . In alle g e b ie d e n w a a r het R u ssische le g e r als b e z e t t e n d e m a c h t is g e k o m e n , w o r d t in snel te m p o het m o n opolie v a n de s t a a t op de p r o d u c t ie in g e v o e r d , om o z o d o e n d e de militaire m a c h t en het o o rlo g s p o te n tie e l v a n R u s ­ la nd te v e r g r o t e n . D a a r m e e w o r d e n de g re n z e n , w a a r b i n n e n het particu liere k a p it a a l is uitgesloten, v e r d e r n a a r v o r e n g e s c h o ­ v e n en tegelijk de teg en s tellin g te g e n d e w e s t e r s e imperialistische m a c h t e n v e r s c h e r p t . D it conflict k a n niet d o o r o v e r e e n k o m s t e n of v e r d r a g e n uit de w e r e l d w o r d e n g e holpen. H e t w o r d t u i t g e ­ v o c h t e n en h e t b e t e e k e n t h e t einde v o o r vele millioenen, als niet d e a r b e i d e r s k l a s s e de m a c h t v a n d e s t a a t en d e h eerse::d e klasse v e r b r e e k t , om h a a r eigen m acht, z o n d e r uitbuiting en o n d e r d r u k ­ king, te v e stig e n . R u s l a n d is nu een im perialistische m acht. D c feiten zijn niet m e e r te o n t k e n n e n . D a a r w a a r zijn tr o e p e n vers ch ijn en , b r e n g t het g e e n bevrijding d e r a rb e i d e r s k l a s s e , m a a r h a a r slavernij. D a a r ­ om k a n e r nu o o k g e e n s p r a k e m e e r ziin v a n een v e r d e d i g i n g v a n de S o v je t - U n ie . D e r e v o l u ti o n a ir e a r b e i d e r s b e w e g i n g in de o v e r i g e w e r e l d k a n deze leuze niet m e e r a a n h e f f e n , of ze moet partij k ie ­ z e n v o o r é é n d e r im perialistische fronten. Partij kiezen v o o r R u s l a n d b e te k e n t , d a t m en het k la s s e fro n t tussen a r b e i d e r s en k ap italism e h e e f t v e r l a te n . H e t d e r d e front, d a t d w a r s d o o r de im perialistische fr o n te n heen loopt, is d a n o p g e g e v e n om b o n d g e ­ n o o t te w o r d e n v a n één d e r im perialistische m a c h te n .

o n d e r het zich d o o r z e t t e n d e pers o n alis tisch e socialisme, w a t totale econom ie wil zeggen. E n wij w e te n nu zeker, d a t het wel het n a tio n a a l- s o c ia lis m e v a n de h e e rs e n d e klasse is, m a a r nooit tot het socialism e d e r a r b e i d e r s k a n leiden, w a a r i n de a r b e i d e r s uit l o o n ­ slavernij zijn bevrijd. D it inzicht, d o o r en in het dagelijks leven v e r w o r p e n , geeft ons ook een kijk op de R u ssisc h e b i n n e n l a n d s e o n tw ik k e lin g . W i j b e ­ grijpen nu veel beter, d a t de S ovjets alleen formele b e tekenis k u n ­ nen h e b b e n in het r a a m v a n een d o o r d e s t a a t geleide en b e h e e rste economie. Z e lfs als d e a r b e i d e r s de S ovjets in rev o lu tio n aire strijd tot m a c h t s o r g a n e n m a k e n en d a a r m e d e de s t a a t s b u r e a u c r a t i e z o u d e n v e r s l a a n , d a n z o u d e n zij toch nog het c entrale m a c h t s a p p a ­ r a a t v a n de s t a a t m oeten vernietigen. Alleen de Sovjets, de a r b e i ­ d e r s r a d e n . als z e lf s ta n d ig e a r b e i d e r s m a c h t k u n n e n de p ro d u c tie ter h a n d n em en om v o o r de behoeften v a n de w e r k e n d e b e v olking te p ro d u c e r e n . D e a r b e i d e r s moeten ook in R u s la n d het d e r d e front v o rm e n . O o k in dit opzicht verschilt R u s l a n d niet v a n de o v e rig e landen.

-\

r

D o S>uilenlandse p o litie k van R u s l a n d s in d s

19VX

H et derde front, ook in R usland. D e feiten s p r e k e n een duidelijke taal.- N i e m a n d k a n e r zich a a n o n t t r e k k e n en de illusies m o e t e n er v o o r wijken. Z o ging het bij d e b e o o r d e l in g v a n de b u i t e n l a n d s e politiek v a n de S o v je t - U n ie . zo g a a t het ook bij d e b e o o r d e l in g v a n zijn b in n e n l a n d s e politiek. W a n n e e r men in d e S o v je ts de g r o n d s l a g v o o r een a r b e i d e r s m a c h t m e e n d e te zien, d a n h a d dit natuurlijk alleen zin in v e r b a n d met de o p h e ffin g v a n het p r i v a a tb e z it . In het l i k w i d e r e n v a n de p r i v a a t kap italistisch e p r o d u c t ie in in d u s tri e en l a n d b o u w en de o v e r n a m e en p la n m a t i g e leiding d o o r d e staat, z a g men de w e g n a a r h e t socialisme. A lleen een v e r w o r d e n b u r e a u c r a t i e o n thield de a r b e i ­ d e r s de m acht. M a a r nu la a t d e o n t w i k k e l i n g in z o w a t alle k a p i ­ talistische l a n d e n zien, d a t een soortgelijke politieke en e c o n o m isc h e o r g a n i s a t i e v a n de m a a ts c h a p p ij, zoals ze in R u s l a n d na 1917 is g egroeid, zich o v e r a l doorzet, z o n d e r o p h e ffin g v a n het p r i v a a t ­ bezit en z o n d e r v e r n i e ti g in g v a n h e t kapitalism e. W i j leren de d c o r de s t a a t gele ide p r o d u c t i e en dis trib u tie in het dagelijkse leven k e n n e n . W i j o n d e r v o n d e n e e rs t o n d e r D u i t s e bezettin g, en nu

H e t lijkt enigszins w illekeurig, bij het k a r a k t e r i s e r e n v a n de b u i t e n l a n d s e politiek v a n een la n d een b e p a a l d j a a r als u i t g a n g s ­ p u n t te n em en, ook als dit ja a r een d u s d a n i g e rol in de h e d e n d a a g s e g e sc h ie d e n is h eeft g e s p e e l d als het j a a r 1939. In 1939, precies g e s p r o k e n , op 3 S e p t e m b e r v a n d a t jaar. begon de t w e e d e w e r e l d o o r l o g . In 1939. nog v o o r het u it b re k e n v a n de oorlog, e in d i g d e dc e e r s t e ..volksfront ’- p e ri o d e v a n de Russische politiek met het v e r b r e k e n d e r politieke en militaire b e s p r e k i n g e n tussen R u s l a n d a a n dc ene k a n t en E n g e l a n d en F r a n k r i j k a a n de a n d e re . In 1939. in A u g u s t u s v a n dat jaar, w e r d het tienjarig v r i e n d ­ s c h a p s v e r d r a g tu s se n R u s la n d en D u i t s l a n d gesloten. In 1939, in de h e r f s t v a n d a t jaar. schoof R u s la n d zijn W e s t e l i j k e g re n z e n zo v e r v ooruit, d a t de z o g e n a a m d e B altische staten. L ithaucn, L e t­ la n d en E s t l a n d , als s t a a t ophielden te b e s t a a n , terwijl k o rte tijd la te r R u ssisc h e e n D u its e officieren h e t op v r e e d z a m e wijze eens w e r d e n o v e r de v e rd e lir|g v a n Polen, en B essarab ië en een deel d e r B o e k o w i n a d o o r R u s s i s c h e p a r a c h u t e t r o e p e n w e r d e n b ezet en

143

k o r t w e g bij d e R ussische s t a a t w e r d e n ingelijfd. In 1939-1940 viel R u s l a n d F i n l a n d a a n en d w o n g het zijn meest n o o rd e lijk e b u u r m a n tot het a f s t a a n v a n st ra te g i s c h b elan g rijk e g e b ie d e n in K arelië en m ilitaire s t e u n p u n t e n in d e F in s e Bocht. D c zo in 't kort v e r m e ld e belan g rijk ste g e b e u r t e n i s s e n v a n het j a a r 1939, t e k e n e n h e t i n d e r d a a d als een jaar, d a t g e l a d e n w a s met his to risch e s p a n n i n g e n , zoals geen d e r v o o r a f g a a n d e 21 jaren, die s e d e r t het e in d e d e r eerste w e r e ld o o r l o g w a r e n v e r s t r e k e n . E n d a a r o m k a n h e t d a n ook geen v e r w o n d e r i n g w e k k e n , d a t wij, in een b e s c h o u w i n g o v e r de R u ssisc h e b u it e n la n d s e politiek g e d u r e n d e de jongste p h a s e d e r geschiedenis, juist dit j a a r als u i t g a n g s p u n t h e b b e n g e n o m e n . E n toch g e sc h ie d t deze indeling n a a r tijd meer om een ..technisch" d a n met een zakelijk motief. In h e t k a d e r v a n ee n enkel opstel d w i n g e n ons de o m v a n g r ij k h e id en d c g e c o m p l i­ c e e r d h e i d v a n het th e m a tot b e k n o p th e i d , die wij o n s slecht op deze wijze k u n n e n opleg g en , d a t wij de o v e r v l o e d v a n m a t e r i a a l d o o r een tijd s b e g re n z in g tot een overzichtelijk e h o e v e e lh e id p r o b e r e n t e r u g te b r e n g e n . V e r d e r k u n n e n wij ook b in n e n d e g e s t e ld e tijds­ indeling slechts op de meest essentiele p r o b le m e n in g a a n . H e t is e c h te r niet alleen de o v e r v l o e d v a n g e b e u r t e n i s s e n op het te r re in d e r b u i t e n l a n d s e politiek, die d w i n g t tot u it e rs t e c o n c e n ­ t r a ti e v a n z o ’n b ij d ra g e v o o r een tijdschrift, als het t e n m in s te niet m e e r to t v e r w a r r i n g d a n to t o p h e ld e r in g wil d ie n e n . W i j m o e te n o n s v e e le e r v o o r o g e n h o u d e n , d a t de b u it e n la n d s e politiek v a n een s t a a t eigenlijk nooit als een afzonderlijk th e m a b e h a n d e l d zou m o e te n w o r d e n . A c tie en reactie v a n een s t a a t t e g e n o v e r a n d e r e s t a te n v o r m e n slechts één k a n t v a n het gehele politieke beeld. In de b u i t e n l a n d s e politiek uit zich. als m en te n m in s te d o o r de glans d e r d ip lo m a tie k e formules en f o r m u le r in g e n k a n heen k ijk en , het g e h e le m a a t s c h a p p e li jk e p ro c e s even duidelijk en o n d u b b e lz i n n ig als in de z o g e n a a m d e b i n n e n l a n d s e politiek. N i e m a n d zal e r a a n twijfelen, d a t de v e r h o u d i n g tu ssen k a p it a a l en a r b e i d in de m o ­ d e r n e s t a te n h u n s p a n n i n g e n en conflicten, de strijd v a n h e t ,»natio­ n a le k a p it a a l om de b e h e e rsin g d e r g r o n d s t o f b r o n n e n , d e r i n d u ­ striële en a g r a r i s c h e pro ductie, d e r m a r k te n en a r b e i d s k r a c h t , r ichting en w e z e n d e r b in n e n - en b u i t e n l a n d s e p o litiek bepaalt. H e t is een g e m e e n p l a a ts , dit v a s t te stellen. E n juist hier o n t m o e t e n wij d e v o o r n a a m s t e moeilijkheid in het geval v a n R u s la n d . M e n k a n o v e r de b u it e n la n d s e politiek v a n d e R u s s i s c h e s t a a t geen enkele ze k e re b e w e r i n g op p a p i e r zetten, indien m e n dc ,,b i n ­ n e n l a n d s e v e r h o u d i n g e n in het la n d voorbijziet. O o k d e b u i t e n ­ l a n d s e politiek v a n R u s la n d is een functie v a n h e t totale m a a t s c h a p ­ pelijk ffroces v a n dit land. M a a r zelfs als w e d it a a n n e m e n , zijn wij n o g niet v e r g e n o e g g e g a a n . W i j m o e t e n e r eigenlijk to e kom en het p robleem R u s l a n d niet m e e r als een bijzonder g e v a l te b e s c h o u w en. D a a r m e e willen wij z e g g e n d a t h e t huid ige R u s l a n d in al zijn

politieke en sociale uitingen en acties niet alleen een wezenlijke factor d e r m o d e r n e m a a ts c h a p p e lijk e o n tw ik k e l in g in de gehele w e r e l d is, m a a r ook, d a t h e t zich in het diepste w e z e n niet meer, in zijn f u n d a m e n te l e v e r h o u d i n g e n tussen w e r k e n d e m ensen en het o v e r h e n h e e r s e n d e m a c h t s p r i n c ip e v a n de sociale s t r u c t u u r v a n a n d e r e g r o o t m a c h t e n o n d e rs ch e id t. H e t is o n s niet m akkelijk gevallen, to t dit inzicht ite komen. V o o r a l s t o n d ons de h e r i n n e r in g in dc w e g a a n d c historische g e ­ b eurtenissen, w a a r a a n h e t t e g e n w o o r d i g e R u s la n d zijn officiele n a a m U n i e v a n Socialistische S o v je t - R e p u b li e k e n heeft te d a n k e n . In het bew ustz ijn , en m e e r nog in het g e v o e ls le v e n d e r r e v o l u ti o ­ n aire a r b e i d e r s , v o o ra l v a n de o u d e r e g e n e ra t ie , speelt de ,.Rode O c t o b e r v a n het j a a r 1917 nog ste e d s een g r o t e rol. N o g m eer e c h te r d a n deze vo o rs tellin g (die m e e r uit het gem oed d a n uit n u c h t e r o v e rl e g is g e b o r e n ) w o r d t een grooc deel d e r a r b e i d e r s ­ klasse nog d o o r de o n s inziens onjuiste o p v a t t i n g beheerst, dat, o n d a n k s d e v o lk o m e n in e e n s to rtin g v a n de r a d e n m a c h t in R u sla n d , de b e h e e rs in g v a n het s t a a t s a p p a r a a t d o o r de f u n c tio n a risse n d e r v o o r m a li g e c o m m u n is tisc h e partij, begeleid d o o r een i n s t a n d h o u ­ ding v a n u itslu iten d s t a a t s - of co öperatief e i g e n d o m v a n p ro d u c t , „ middelen, misschien nog w el niet een v o l m a a k t , wel e c h tc r een soort e m b r y o n a a l socialisme of c o m m u n is m e zou h e b b e n v e r w e ­ zenlijkt. D e ze o p v a t t i n g b e r u s t op een theorie, die w c eens willen noem en ,.de theorie, als zou het o v e r n e m e n v a n dc p r o d u c t i e m i d ­ delen d o o r d c s t a a t een v e rw e z e n lijk in g v a n het socialisme b e t e ­ kenen . D e ze theorie b e p a a l d e eigenlijk het w e z e n v a n het sociaald e m o c r a ti s m e v a n a f d ie n s g e b o o r t e u u r . H o e w e l deze o p v a t t i n g in fl a g r a n te t e g e n s p r a a k is met veel, w a t o.a. L enin o v e r de v e r ­ h o u d in g tussen s t a a t en re volutie heeft ge z e g d , moeten wij toch c o n s t a te r e n , d a t niet alleen de zgn. refo rm istisch e v le u c e l d e r soc ia a l-d e m o c ra tie , m a a r o o k d e in de v r o e g e r e com m unistische partijen g e o r g a n i s e e r d e ra d i c a le v leugel in d e s t a a t als o r g a n i s a t i e ­ vorm d e r m a a ts c h a p p ij m i n s t e n s de w eg , in de m eeste g evallen en h e d e n ten d a g e in alle g evallen, ook het doel d e r sociae re volutie v a n d e a r b e i d e r s k l a s s e heeft gezien, resp. ziet. U i t deze f u n d a m e n ­ tele o p v a t t i n g is niet alleen d e rol d e r o u d e a r b e i d e r s p a r t ij e n , hun strijd om d e e ln e m in g in of zelfs v e r o v e r i n g v a n d e s t a a t s m a c h t te v e r k l a r e n , m a a r ook d e rol v a n het r e fo r m is m e en het stalinisme in d c n e o -fa s c is tis c h e w e d e r o p b o u w - en h e r v e r d e l in g s p o g in g e n . die de im perialistische partijen g e d u r e n d e d e t w e e d e w e rld o o rlo g . d o o r de t w e e d e w e r e l d o o r l o g , na de t w e e d e w e r e l d o o r l o g en in h u n v o o r b e r e i d i n g v o o r de d e r d e w e r e l d o o r l o g h e b b e n o n d e r n o m e n en o n d e r n e m e n . H e t s t r e v e n , de n a m e n ..d e m o c r a tisc h en s o c i a ­ listisch te g e b r u i k e n , is m i n d e r een g r o v e p o g in g tot v e r w a r r i n g stichten d a n w e l ( v a n u i t h e t s t a n d p u n t v a n het sociaal- d e m o c r a tisme v a n de refo rm istisch e en ra d i c a le s o o r t ) het p ra c tisc h e g e ­ b r u i k m a k e n v a n een in zijn d ie p s te w e z e n foutieve o p v a tt in g o v e r

de b e te k e n is d e r klassenstrijd en zijn z e g e v ie r e n d einde. Zij zien d a a r i n nml. niet het o v e r n e m e n v a n alle m a c h t d o o r vrije en gelijke p r o d u c e n t e n in de o r g a n i s a t i e v o r m d e r d e m o c r a tis c h g e k o z e n a r ­ b e id e r s r a d e n . A r b e i d e r s m a c h t is m acht, u itg e o e fe n d door de a r ­ beiders. niet v o o r d e arb e id e rs. H e t heeft er slechts de schijn v a n . alsof deze b e s c h o u w in g ons v a n h e t eigenlijke th e m a , de b u i t e n l a n d s e politiek v a n R u s la n d s e d e r t 1939. h eeft afgeleid. M e n moet zich e c h te r v o o r o g e n h o u ­ den. d a t de b u i t e n l a n d s e politiek v a n h e t t e g e n w o o r d i g e R u s la n d s e d e r t 1939. slechts te begrijp en is als u it d r u k k i n g v a n h e t R u s ­ sische m a a t s c h a p p e li jk e systeem en d a t dit sy s te e m zelf het gelijke m a a tsc h a p p e lijk e p ri n c ip e v e r t e g e n w o o r d i g t , d a t wij in de jongste p h a s e v a n im perialistische o n tw ik k e l in g in de hele w e r e l d - k u n n e n c o n s t a te r e n . H e t is h e t principe v a n de tot h o o g s t e co n c e n tr a tie , t e c h n ise rin g en b u r e a u c r a t i s e r i n g o n t w i k k e l d e a n o n ie m e beschik k in q s m a c h t o v e r p r o d u c t ie m id d e le n en a rb e i d z o n d e r enige p e r ­ soonlijke v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d d e r w e rk e lijk p r o d u c e r e n d e n , z o n ­ d e r e n ig e in vloed d e r werkeh'jk p r o d u c e r e n d e n op a a r d . o m v a n g en ric h tin g d e r p r o d u c t i e en op de v e r d e l in g v a n h u n p r o d u c t e n . V r o e g e r h e b b e n wij re e d s duidelijk t r a c h t e n te m a k e n , d a t in de n e o -fa s c istis c h é p e r i o d e v a n het im perialism e dit proces v a n de m eer en m e e r zich c o n c e n t r e r e n d e en a n o n y m i s e r e n d e b e s c h i k ­ k in g s m a c h t v a n h e t k a p it a a l het gehele m a a ts c h a p p e lijk e leven b e h e e rs t . D e zgn. W e s t e r s e ..d e m o c r a ti s c h e ” imperia volgen, niet uit w i ll e k e u r of v o o rlie fd e , m a a r o n d e r de d w a n g d e r kapitalistische p r o d u c t i e k r a c h t e n en v a n de klassenstrijd, het h is to risc h e v o o r ­ beeld v a n d c in de oorlog v e r s l a g e n fascistische g ro o t m a c h t e n . Zij. z o w el als de in h u n systeem o p g e n o m e n en met schijn zelfstand ig h e i d b e k le d e kleine sta te n o r g a n i s e r e n p la n m a tig in de s ta a t de to t nu toe meest ra d i c a le v o r m v a n m assale uitbuitin g, w a a r v a n de v e r p a u p e r e n d e g e v o lg e n v o o r d e o v e r w e l d i g e n d e m e e r d e r h e id v a n de m a a tsc h a p p ij, d e titels „ d e m o c r a t i e ” en „so cialism e” d r a ­ gen. H e t v o o r dit tijdperk ty p i s c h e weigvallen v a n het in d iv id u ele o n d e r n e m e r s d o m , d e s t r u c tu r e le v e r a n d e r i n g , w a a r a a n het kapi ^alis.me in zijn v e r h o u d i n g e n tot het geld, tot d e w inst, tot de o n d e r n e m e r s k l a s s e en tot het k le i n b u r g e r d o m i s o n d e r w o r p e n , v o o r a l e c h t e r h e t v e r d w ij n e n v a n d e „ v r i je ” a r b e i d cn d e „ v r i je ” m a r k t, al d e z e vers ch ijn s elen zijn u i t d r u k k i n g e n v a n de jongste p h a s e en de to t n u toe h o o g s t e g r a a d v a n k a p ita listisc h e u itb uiting en schij­ nen neh'iktijdig v o o r het form eel-juridische d e n k e n v a n het r e f o r ­ m istische en het r a d i c a le s o c i a a l-d e m o c ra tis m e , e ta p p e n in een o n t w i k k e l i n g n a a r h e t socialisme. In dit w e r e l d s y s t e e m , w a a r n a a r de oude. h o o g k a p it a li s t is c h e en im perialistische l a n d e n zich d o o r d e crises d e r k a pitalistische p ro d u c tie w ijz e h e b b e n o n tw ik k e l d , n e e m t h e t h uidige R u s l a n d een p la a ts in, die g e k e n m e r k t w o r d t d o o r dezelfde princip es v a n m a a t ­ s chappelijke o r g a n is a tie , d e v o lk o m e n m a c h te lo o s h e id en het v e r ­

st o k e n zijn v a n iedere i n v l o e d d e r a r b e i d e r s k l a s s e en h a a r o n d e r ­ w e r p i n g a a n d e c e n tr a le b e s c h ik k in g s m a c h t. S lechts het historisch g e b e u r e n bew ijst nog, d a t a a n het begin d e r R u ssisc h e o n t w i k k e ­ ling de m a s s a le p o g in g to t zelfbevrijding v a n d e a r b e i d e r s k l a s s e heeft g e s t a a n . Sle chts als his to rische h e r i n n e r in g k a n het nog in te re ss e w e k k e n , d a t v o o r k o r t e tijd de v a n d a a g nog g e b ru i k te s y m b o le n en n a m e n een re v o l u ti o n a ire in h o u d h a d d e n . Slechts v a n u i t het s t a n d p u n t d e r h is to risch e a n a ly s e en in het belang v a n een w e t e n s c h a p p e l ijk e e x a c th e i d lijkt het o n s noodzakelijk , in het g e b ru i k v a n de g e w o n e te rm e n d e r m a a t s c h a p p e li jk e critiek. de n o d ig e v o o r z i c h ti g h e id te b e tr a c h te n . O o k v o o r d e met k a p it a li s ­ tische tr a d itie s b e z w a a r d e W e s t e r s e w e r e l d is dc u itb u itin g s v o rm v a n het in d iv id u e le k a p it a a lb e z i t v a n m i d d e lm a tig e o m v a n g , die n atu u rlijk no/g v o o r k o m t, niet meeij k a r a k t e r is ti e k . O o k in hct W e s t e r s e g e b ie d d e r a rb e id s u itb u itin g en beheersin,g d e r m a s s a ’s w o r d e n in h o u d en v o rm d e r m aatsch ap p elijk e p r o d u c t ie g e k a r a k te r ise e r d d o o r de s t a a t s - of tr u s t- o r g a n is a ti e . en b e p a a l d d o o r de a n o n y m i t e i t en het o n t b r e k e n v a n in d ividuele v e r a n t w o o r d e l i j k ­ heid. O o k in de W e s t e r s e w e r e l d en de d o o r h a a r b e h e e r s t e se c to r is het m a a t s c h a p p e li jk k a r a k t e r v a n de a r b e i d tot de nu toe h o o g ­ ste v o l m a a k t h e i d o n tw ik k e l d . O o k in dc W e s t e r s e w e r e l d ligt dc m a c h t s t e e d s m i n d e r in h a n d e n v a n persoonlijk b e k e n d e en v e r ­ a n t w o o r d e l i j k e o n d e r n e m e r s , m a a r in h a n d e n v a n een b u r e a u c r a ­ tisch g e o r g a n i s e e r d en s t e r k g e c e n tr a lis e e rd a p p a r a a t , w a a r v a n , als even o n o n tb e e r lijk e s t e u n p ila re n , w e r k g e v e r s en p a r l e m e n ­ ta ire- en v a k b o n d s - , , 'v e r t e g e n w o o r d i g e r s ’ d e r a r b e i d e r s k l a s s e deel uitm aken. In deze. o o k v o o r de m o d e r n e m aatsch ap p ij b esliss en d e antithese: m a c h t — m a c h t e lo o s h e id , n e e m t het n ie u w e R u s la n d geen u i t z o n ­ d e rin g sp o sitie in. D o e l en m e t h o d e v a n zijn b u i t e n l a n d s e politiek b r e n g e n deze a n t i t h e s e en niets a n d e r s d a n dat. tot u itd ru k k in g . S e d e r t het j a a r 1939 h e e f t zelfs de p r o p a g a n d a d e r R u ssische poli­ tiek r o n d u i t v a n de v r o e g e r n o g wel g e b ru i k te k la n k e n d e r ..I n t e r ­ n a t i o n a l e ” v o lk o m e n a fgezien. D it b e te k e n t n a tu u r li jk niet. d a t de secties d e r formeel g e li q u id e e r d e K o m in te rn hun functie als v e r ­ le n g d e arm v a n het R u ssische V o l k s c o m m i s s a r i a a t v a n B uiten lan d se z a k e n en zijn politiek, re e d s z o u d e n h e b b e n o p g e g e v e n . I n t e g e n ­ deel: h u n politiek heeft slechts in deze functie zin. Sle chts d o o r de z e functie is de dikwijls v o o r k o m e n d e k o e rs w i s s e l in g d e r a f z o n ­ derlijke S ta lin is tis c h e p a rtije n een koers w isselin g , die a a n het slechte g e h e u g e n en het v e r m o g e n principes a f te z w e r e n v a n hun p a r t i j a a n h a n g e r s zulke h o g e eisen stelt, te v e r k l a r e n . V a n u i t het R u ssische s t a n d p u n t w a s de z e functie d e r K o m in t e r n - s e c ti e s steeds h u n b e la n g r ijk s te t a a k . S e d e r t de directe m a c h t v a n dc Russische s t a a t, zijn in d u s trië le en m ilitaire k r a c h t zich tot de v e r b a z e n d e h o o g t e v a n h e t o g e n b li k h e b b e n o n tw ik k e l d , speelt de a c tie v e m e d e w e r k i n g in de b u i t e n l a n d s e politiek v a n d e v o o r m a li g e secties

146

d e r K o m in t e r n in de h o o g o n t w i k k e l d e W e s t e r s e l a n d e n e e n b e ­ langrijk kleinere, in l a n d e n als G r o o t - B r i t t a n i ë en A m e r i k a een v o l m a a k t o n b e te k e n e n d e rol. D it is niet het geval in de o n m i d d e l ­ lijk a a n R u s la n d g r e n z e n d e , industrieel m in d e r o n tw i k k e l d e en v o o r n a m e li jk a g r a r i s c h e lan d e n , w a a r i n de secties d e r v o o r m a l i g e K o m i n t e r n — of h u n o n d e r a n d e r e n a m e n g e o r g a n i s e e r d e V o l k s f r o n tp a rtije n — nog s t e e d s opm erkelijke p io n i e r s a r b e id v o o r dc b u i t e n l a n d s e politiek v a n R u s la n d p r e s te r e n . H ie ro p k o m e n wij la te r n o g terug. In 1939 bereikte de v o o r b e r e i d i n g v a n het D u its e im perialism e v o o r d c militaire a a n v a l op zijn c o n c u r r e n t e n h a a r h o o g t e p u n t . H e t v o o r z i e n v a n het h ieruit zich o n tw i k k e l e n d e conflict m et al zijn g e v o lg e n , w a s één d e r b esliss en d e d rijfv e r e n d e r R u s s i s c h e b u i t e n ­ l a n d s e politiek en w e l i s w a a r niet pas in 1939. m a a r r e e d s in dc ee rste j a r e n n a d e revolutie, toen d e R u ssische diplom atie, in nieta a n v a l s v e r d r a g e n en h a n d e l s o v e r e e n k o m s t e n zich in h e t systeem d e r i n t e r n a t io n a le imperialistische relaties p r o b e e r d e in te s c h a k e ­ len. Sle chts zo is h e t te v e r k l a r e n , d a t R u s l a n d gelijktijdig dc D u its e b e w a p e n i n g s i n d u s t r i e in dc p e rio d e v a n D u its e o n g e v a a r ­ lijkheid. c la n d e s tie n e o p b o u w m o g e li jk h e d e n op R u ssisc h s t a a ts g e b ie d b o o d en v e r t r o u w e l i j k met de D u its e R e i c h s w e h r l e i d i n g om ging, en d a a r t e g e n o v e r o o k met de in die tijd duidelijk zich tb are, to e k o m s t ig e o o r l o g s t e g e n s t a n d e r s v a n een w e e r v e r s t e r k t D u its im p erialis m e v r i e n d s c h a p p e li jk e b e t r e k k i n g e n j t r o b e e r d e a a n te kn o p e n . Z o is het ook te v e r k l a r e n , d a t met het o v e r g a a n v a n het D u its e im perialism e tot openlijke o o r l o g s v o o r b e r e i d in g o n d e r H i t ­ ler. d e R u ssische d ip lo m a tie op het gebied d e r b u it e n la n d s e poli­ tiek V o l k s f r o n t v e r d r a g e n met de W e s t e r s e landen, v o o r a l in 1936 met F r a n k r i j k , sloot en bij deze g e le g e n h e id L aval, de to e n m a li g e F r a n s e m in is te rp r e sid e n t, op het M o s k o u s e v li e g v e ld met de „ M a r s e i l l a i s e en de „ I n t e r n a t i o n a l e ’ b e g ro e t te . D e R u ssisc h e d ip lo m atie zag e c h te r niet alleen in D u i t s l a n d een v o o r R u s l a n d en zijn veilig heid g e v a a rlijk e c o n c u r r e n t . H e t g e ­ w e ld ig e la n d g re n s t in het V e r r e O o s t e n a a n C hina, de b e g e e r d e m a r k t d e r W e s t e r s e g r o o t m a c h t e n , het g r e n s t a a n A f g h a n i s t a n , P e r z i ë en T u rk ije , w e lk s g e b ie d e n en g r e n z e n v o o r a l militaire, m a a r , zoals bijv. Perzië, ook econom isch het interesse d e r im p e r i a ­ listische g r o o t m a c h t e n h e b b e n . D u s kon d e R ussische d ip lo m a tie in 1939 slechts d a n een v o o r u i tz i e n d e politiek v o e re n , a ls ze zich zc w e l v o o r het a a n s t a a n d e , d ir e c te conflict tussen het D u its e en hel' W e s t e r s e imperialisme, als ook op het in de v e r d e r e to e k o m s t onverm ijdelijke conflict in en om de b e l a n g e n g e b i e d e n a a n zijn A i a ti s c h e grenzen v o o r b e r e i d d e . Beide p e r s p ec tie v e n en m et hen v e r b o n d e n de o v e r w e g i n g e n v a n v e r d e d i g i n g en v e ilig h e id en h u n keerzijden, de c o n so lid a tie en u itb re id in g v a n de m a c h t, m a a k ­ ten een a c t e v e politiek in de v e e l o m s t r e d e n B a lk a n l a n d e n n o o d z a ­ kelijk.

M e t het oog op het onmiddellijke „D u its e g e v a a r ’’ v o e r d e R u s ­ la n d d e o n d e r h a n d e l i n g e n met d e W e s t e r s e m o g e n d h e d e n in 1939 v o o r h e t afsluiten v a n v e r d r a g e n v a n militaire bijstand. E n in deze o n d e r h a n d e l i n g e n w a r e n het de p e r s p ec tie v e n v a n de latere en zich toen al o p h o p e n d e conflictstof met dezelfde W e s t e r s e m a c h ­ ten, die deze o n d e r h a n d e l i n g e n lieten m islukken. Maar. d a t niet alleen. H e t w a s nodig zich het feit v o o r ogen te houden, d a t D u i t s ­ la nd m eer d a n ooit k l a a r s to n d v o o r d e a a n v a l, d a t D u i t s l a n d een v r i e n d s c h a p s v e r d r a g met Polen h a d gesloten, een v e r d r a g , d a t v o o r de g o e d g e o r i ë n t e e r d e R u ssische d ip lo m atie een duidelijke aanw ijzing v o o r de a a n s t a a n d e bliksem oorlog tegen Polen inhie-d. Z o m i n als C h a m b e r l a i n in M ü n c h e n s y m p a t h i e v o o r het H itlerfascisme heeft g e d o c u m e n t e e r d , zomin b e te k e n t het v r i e n d s c h a p s ­ v e r d r a g S ta l i n - H i t l e r v a n A u g u s t u s 1939 een s y m p a th ie - of antip a th ie b e tu ig in g v a n Stalin t e g e n o v e r d e D u its e c o n c e n t r a t i e k a m ­ pen. N o c h de Stalinistische a d v o c a t e n , noch de „ T r o tz k i s t is c h e critici v a n dit v e r d r a g h e b b e n b e g r e p e n , d a t de b u it e n la n d s e p o r ­ tiek v a n R u s la n d e v e n w e in ig ideologis ch is g e b o n d e n als h a a r in tern -p o litiek e keerzijde. D c v e r d e l in g v a n Polen, de inlijving v a n de B altische landen, dc a n n e x a t i e v a n B e s s a r a b i ë cn dc N o o r ­ delijke B o e k o w i n a , w aarbij het Stalinism e ook v a n de leus ..Be­ vrijding v o o r de S lavische b r o e d e r s ' g e b ru i k m a a k t e , h e b b e n geen a n d e r e b e te k e n i s als die v a n v o o r a l militaire v o o r z o r g s m a a t r e g e l e n . D c F in s e w i n t e r v e l d t o c h t heeft dezelfde b etek en is. G e en u u r tw i j ­ felde de R u ssisc h e dip lom atie e r a a n , d a t het to e n m a lig e bezoek v a n M o l o t o v in Berlijn een b ezoek in het hol v a n de leeuw w a s. w e lk s m a g e r v l e e s r a n t s o e n o o k na d e b lik se m o o rlo g e n in h e t N o o r ­ den en W e s t e n het d o o r b r e k e n n a a r het O o s t e n als een gebod v a n zelf behoud, noodzakelijk m a a k te . R u s la n d w a s destijds w e l i s w a a r geen b o n d g e n o o t v a n D u its la n d , m a a r tot v la k v o o r d e 22e Juni 1941, de d a g d e r D u its e a a n v a l op R u sla n d , de a d v o c a a t v a n een v r e d e s v e r d r a g met e r k e n n i n g d e r d o o r het D u its e im perialisme g e d a n e v e r o v e r i n g e n . H e t w a s de tijd w a a r i n d e eerst nog leigale en la t e r illegale Stalin istische pers. het conflict tu s se n D u its la n d en de W e s t e l i j k e sta te n , d a t tijdelijk w a s t e r u g g e b r a c h t to t een conflict D u i t s l a n d E n g e l a n d , als een o n z in n ig e im perialistische oorlog a a n d u i d d e . D e z e p e rs heeft er destijds v o o r a l o o k o[1 ge w ez e n , d a t de tijd d e r g o d s d i e n s to o r lo g e n beslist voorbij w a s , en h eeft zo g e p r o b e e r d , d o o r deze. in h a a r k la n k v e r t r o u w d e en i n d e r d a a d onjuiste h e r i n n e r i n g e n a a n een nooit b e ­ g re p e n h is to risc h e e r v a r i n g , de begrijpelijke w e n s d e r R u ssische dip lom atie om h e t conflict met D u i t s l a n d n a a r e en la te r tijdstip te v e r s c h u i v e n , „ m a r x i s t i s c h ” te p r o p a g e r e n . O p 22 Juni 1941 b e g o n d e D u i t s e a g re s s ie te g e n R u sla n d cn b lijkbaar n a a r Stalinistische o p v a t t i n g een n i e u w tijdperk v a n g o d s ­ d ie n s to o rlo g e n . In het teken d e r „ d e m o c r a t i e ” , „vrije v o l k e r e n ” , „ a n ti fa s c i s m e ” en ,. g o d s v r e d e ” w e r d e n met de W e s t e r s e m a c h te n

119

en met de k e r k v e r d r a g e n gesloten. E n h e t b le e k daarbij v o o r d e l ig d a t o o k in d e p e r i o d e v a n het v r i e n d s c h a p s v e r d r a g met H itl e i. de F in s e w i n t e r v e l d t o c h t . d e la a t s t e Poolse v e r a e l i n g e n de a n n e x ­ atie d e r B a ltische s t a t e n en R o e m e e n s s t a a t s g e b i e d de d i p l o m a ­ tieke b e t r e k k i n g e n en e c o n o m i s c h e relaties m e t d e W e s t e r s e m a c h ­ te n niet w a r e n a f g e b r o k e n . O o k bleek h e t v o o rd e l ig te zijn. d a t reeds g e d u r e n d e en ig e ja r e n de V e r e n i g d e S t a t e n v o o r d e v e rle id in g d e r ro d e h a n d e l ” w a r e n b e z w e k e n en het n a - C z a r i s t i s c h e R u s l a n d v o lk e n r e c h te lijk h a d d e n e r k e n d . Z o o n t s t o n d de w a f l e n b r o e d e r sc h a p d e r G r o t e D rie . v o o r w e lk s o v e r t u i g e n d o v e r w i c h t hct D uitse im p erialis m e m oest bezwijken. H e t militaire b o n d g e n o o t s c h o p met d e W e s t e r s e m a c h t e n w a s e c h te r slechts één k a n t v a n d e R u ssische b u i t e n l a n d s e politiek. U e dip lom atie v a n S ta lin c o m b i n e e r d e h ie r m e e als v e r d e r wezenlij ' e 'e m e n t fo r m e e l- c o rre c te b e t r e k k i n g e n m e t J a p a n en de alle, v r i e n d s c h a p p e l i j k s t e re la tie s m e t de n a ti o n a le s ta a ts p a r tij v a n C h in a , de K w o - m i n - t a n g , die. nu b o n d g e n o o t v a n G r o o t - B r i t t a m e en de V e r e n i q d e S ta t e n , re e d s g e d u r e n d e vele ja r e n in o o r l o g s ­ t o e s t a n d m e t J a p a n v e r k e e r d e . E n R u s l a n d o n d e r s t e u n d e zow c de K w o - m i n - t a n g . als o o k d e ra d i c a le b o e re n p a rtij, die o n d e r de n a a m v a n „ c o m m u n is ti s c h e " partij, een g o d s v r e d e m et 1 sja n g Kai Sjek h a d g e s l o te n en het v e r z e t d e r n a t i o n a l e bou g eo is ie v a n C h i n a te q e n de im p erialis tisch e a g r e s s ie v a n J a p a n o n d e r s t e u n d e . o on dit q e b ie d zou h e t v o lk o m e n foutief zijn S talins p o h ti e k m et een hem v o l k o m e n v r e e m d e m a a t s t a f te meten. H e t b l o e d b a d o n d e r de a r b e i d e r s v a n Sjanghai' e n K a n to n is in M o s k o u z e k e r niet v e r g e t e n m a a r de R u s s i s c h e diplom atie h e e ft in C h i n a a n d e r e b e la n g e n d a n die d e r C h i n e s e a rb e i d e r s k l a s s e , w i e r a g re s s ie f v e r ­ zet t e q e n T s j a n g Kai S je k a f en toe, in ’t geheel niet altijd, en g e ­ d u r e n d e d e l a a t s t e ja r e n h e le m a a l niet m e e r als een n uttige o n d e r ­ s t e u n in g v a n d e R u s s i s c h e politiek w o r d t b e s c h o u w d . D e R u ssisc h e d i p l r m a t i e r e k e n t gedeeltelijk o p de ra d i c a le b o e r e n b e w e g i n g die de r u g g e g r a a t v a n de zgn. S o v je tc h in e s e partij v o rm t. Jn C h in a , z o v e d a l s in d e in h e t W e s t e n a a n R u s l a n d g r e n z e n d e s t a te n (P o l e n T s j e c h o - S l o w a k i j e en de B a lk a n l a n d e n ) speelt de b e w eqinq v a n h e t i n d u s t r i e p r o l e t a r i a a t g e e n positieve rol in de R u s ­ sische b u i t e n l a n d s e politiek, v e e l e e r b e r u s t h a a r i n v l o e d o p he b o e r e n d o m , w e l k s l a n d h o n g e r zij d o o r v e r d e l i n g v a n h e t g r o o t ­ g r o n d b e z i t o n d e r d e l a n d a r m e en la n d lo z e b o e r e n p r o b e e r t te b e ­ v r e d i g e n . O f s c h o o n dit h e t k a r a k t e r v a n een niet m eer met d e ti,d o v e r e e n k o m e n d e instelling v a n kleine p r i v a a t b e d r i j v e n d r a a g t , vol t r e k t zich o o k h i e r de modernte o n t w i k k e l i n g n a a r een d o o r de «taat qeleide economie. D e o n t s t a n e b o e r e n b e d r i j v e n w o r d e n d o o r de s t a a t o p c o ö p e r a t i e v e basis te c h n isc h g e m o d e r n is e e r d , en h a a r p r o d u c t i e w o r d t d o o r m iddel v a n d e a f l e v e rin g s p lich t v a n een belanqrijk deel v a n de p r o d u c t e n , bij de s t a a ts e c o n o m ie i n g e s c h a ­ keld. In C h i n a en in de W e s t e l i j k e r a n d s t a t e n v a n R u s l a n d p o o g t

de R ussische d ip lo m atie v o o rn a m e lijk d o o r middel v a n deze e c o ­ n om ische ce n tr a lisa tie en a fhankelijkheid, een Oostelijk blok te fo rmeren. In de r a n d s t a t e n en op de B a lk a n is h a a r dit. met u itz o n d e rin g v a n G r ie k e n l a n d , v o lk o m e n gelukt. Uiterlijk d r a a g t dit systeem het k a r a k t e r v a n een b o n d g e n o o t s c h a p . In w erkelijkheid heeft net militaire succes het de R ussische dip lom atie mogelijk ge m a a k t, de E u r o p e s e g re n z e n v a n R u s la n d tot in dc d ichtste nabijheid v a n de O ostelijke g r e n z e n v a n het W e s t e l i j k e blok n a a r v o r e n te s c h u i­ ven. Hierbij heeft o o k de v r a a g v a n een d ir e c te to e g a n g tot de w e r e ld z e e ë n zijn bijzondere betekenis. R e e d s s e d e r t hct einde v a n de e e r s t e w e re ld o o rlo g v o rm e n de c o m m u n is te n v e r v o l g in g e n in T u r k i j e v o o r de S o v je td ip lo m a tie geen h in d e r p a a l, om m et dc 1 u rk s e re p u b lie k de meest v r i e n d s c h a p ­ pelijke b e t r e k k i n g e n te o n d e r h o u d e n . E n ook h e d e n is het cén -p a rtij systeem v a n A n k a r a met zijn d e m o c r a ti s c h e klu cht geen b e ­ lemmering v o o r het Russisch- I u r k s e b o n d g e n o o t s c h a p . W e l i s ­ w a a r v e r k o e l d e deze v r i e n d s c h a p m e r k b a a r g e d u r e n d e de oorlog to e n l urkije zich namelijk bij zijn B ritse b o n d g e n o o t en de II.S .A. v a n de g e w e n s t e c o m p e n s a tie s v e r z e k e r d e en w el op de v o o r ­ w a a r d e . d a t •; u r k ’je niet o n b e p e r k t a a n D u its la n d zou leveren. V /ij h e r i n n e r e n ons d e zgn. v e r r a s s i n g cn v e r o n t w a a r d i g i n g in E n g e ­ land en A m e rik a , to en • z o g e n a a m d plotseling w e r d o n td e k t , dat T u r k i j e zelfs o o r l o g s m a t e r i a a l n a a r D u i t s l a n d stu u rd e . T u r k i j e w a s destijds zelfs g ro o t m o e d i g g e n o e g . o:’n de D u its e v r i e n d leen- en p a c h t w e t i e v e r a n t i e s v a n de V e r e n i g d e S t a t e n o v e r te doen. M a a r dit w a s het niet. w a t M o s k o u zo onvriendelijk te g e n T u r k i j e s t e m ­ de. zó. d a t zelfs het o u d e b ij s t a n d s v e n d ra g niet w e r d v e rle n g d . De r e d e n v o o r deze v e r k o e l in g w a s te z o e k e n in het feit, d a t T u rk ij e m eer n a a r de W e s t e l i j k e zijde helde en b lijk b aar niet bereid w a s of is, het o u d e D a r d a n e l l e n c o n f l i c t eenzijdig ten g u n ste v a n R u s ­ la n d op te lossen. D e D a r d a n e l l e n v o r m e n de enige to e g a n g v o o r R u s la n d tot d e M i d d e l l a n d s e Z e e , zc v o r m e n e c h te r o o k v o o r de o v e r m a c h t i g e z e e st rij d k ra c h tc n v a n E n g e l a n d en A m e r i k a de enig mogelijke in v a l s p o o r t v a n de Z w a r t e Z e e . E n dicht bij de k u st v a n dc Z w a r t e Z e e liggen de R o e m e e n s e olievelden, w a a r i n de W e s ­ terse m a c h t e n een belangrijk a a n d e e l b ezitten en w ie r besch erm in g op liet o g e n b lik d o o r d e R u ssisc h e w a p e n b r o e d e r s is o v e r g e n o m e n . A a n de D a r d a n e l l e n ligt één d e r g e v o e lig s te p le k k e n d e r R ussische b u i t e n l a n d s e politiek, de vrije t o e g a n g to t deze b e g e e r d e zee-enigte is één d e r b e la n g r ijk ste c o n R ie tp u n te n v a n hct n a - o o r l o g s e im pe­ rialisme. In zijn d ir e c te o m g e v in g , in de B a lk a n l a n d e n , heeft dc R u ssische b u i t e n l a n d s e politiek h a a r g r o o t s te succes op de W e s ­ te r se b o n d g e n o t e n b e h a a ld , die zich op g r o n d v a n de o v e r e e n k o m s t v a n Y a l t a v o o rlo p ig m o e te n v e r g e n o e g e n met G r ie k e n l a n d als in vloedssfeer en met critiek oit h e t ,,d e m o c r a t i s c h " k a r a k t e r v a n d e Y o c g o s la v i s c h e en B u lg a a rs e p a r l e m e n ts v e rk ie z in g e n .

150 In Y a l t a en T e h e r a n en te n s l o t t e in P o t s d a m h e b b e n de v e r ­ t e g e n w o o r d i g e r s d e r z e g e v i e r e n d e g r o o t m a c h t e n d e v o o r l o p ig e v e r d e l i n g v a n de n a -o o rlo g s e w e r e l d geregeld. M a a r reeds in het g e v a l P e rz ië k o m t het onverm ijdelijke v a n conflicten tot u i t d r u k ­ king. op h e t m om ent, w a a r o p eigenlijk, v o lg e n s de gesloten o v e r ­ ee n k o m s t. de v o o r l o p ig e m ilitaire b e z e ttin g v a n het la nd d o o r R ussische, E n g e l s e en A m e r i k a a n s e t r o e p e n zou m oeten w o r d e n o p g e h e v e n . V o l g e n s h e t o u d e re c e p t v e r z e k e r t d e R u ssische d i p l o ­ matic zich v a n h a a r posities d o o r het in s c h a k e le n en b e n u tt e n v a n d e pla atselijke n a ti o n a le r e f o r m b e w e g i n g e n en revolten. D e jongste b e r i c h te n o v e r de in to c h t v a n R u ssisc h e tr o e p e n in N o o r d w e s t P e r z i ë v o o r het herstellen v a n ..rust en o r d e ” zijn een bewijs v o o r de a ctiv iteit v a n de R u ssisc h e b u i t e n l a n d s e politiek in d e o m g e v in g v a n d e P e r z i s c h e olie en in h e t v o o r t e r r e i n v a n een e v e n tu e l e a a n ­ va l v a n d e h u id ig e b o n d g e n o o t o p de w a a r d e v o l l e en k w e t s b a r e o li e g e b ie d e n a a n de K a sp is c h e Z e e . In dit stelsel v a n de R u s s is c h e b u i t e n l a n d s e politiek b e h o o rt ook h e t o p t r e d e n niet alleen in O o s te n r ijk . H o n g a r ij e . T s j c c h o - S l o w a k ije en P o le n , m a a r v o o r a l o o k in cie d o o r R u s la n d bezette zones v a n D u its la n d . O n t i n d u s t r i a l i s e r i n g v a n deze gebieden, het d o e n o n t s t a a n v a n een c e n t r a a l geleide, z e lf s ta n d i g e b o e r e n s t a n d , in v o l k o m e n a fh a n k e l ij k h e i d v a n het zich v e r d e r in d u s tr i a li s e r e n d e e n militair p e r f e c t t o e g e r u s t e R u s la n d , d a t is o o k hier de lijn d e r R u ssisc h e politiek. D a a r . w a a r d e z e politiek w o r d t g e v o e rd , o n d e r d e directe d w a n g v a n een R u s s i s c h e militaire bezettin g, zoals bijv. in O o s t e n r i j k en H o n g h rije , komt b ijzonder duidelijk tot u i t ­ d r u k k i n g , d a t d e R u ssische b u i t e n l a n d s e politiek ev e n a ls de b i n ­ n e n l a n d s e een z e lf sta n d ig e b e w e g i n g v a n de a r b e i d e r s k l a s s e niet k a n d u ld e n , m a a r zelfs de Stalin istisch e n e ig in g e n , o n d e r de i n d r u k v a n de c o n s e q u e n t e im perialistische o n te ig e n in g v a n deze la n d e n met al h a a r pijnlijke n e v e n v e rs c h i jn s e le n , v e rs tik t, a a n g e z ie n ze de S ta lin is tis c h e v e r w a c h t i n g e n v a n d e a r b e i d e r s b e v o l k i n g , of liever h a a r illusies v o lk o m e n m o e t v e r n ie tig e n . H o e w ein ig p a r l e ­ m e n t s v e r k i e z i n g e n o o k a a n d e w erk elijk e m a c h t s v e r h o u d i n g e n m a a r iets k u n n e n v e r a n d e r e n , to c h d r a g e n zij in h u n r e s u lta a t een illu s tratiev e b e tekenis. E n zo h e e ft de v e r k l a r i n g v a n d e ,.co m m u ­ n is ti s c h e ” partij v a n O o s t e n r i j k n a dc k o r t g e l e d e n v e rk ie z in g e n de b e te k e n i s v a n een te g e n wil en d a n k g e d a n e in t e r e s s a n te en juiste u it s p r a a k ; d e partij v e r k l a a r d e , d a t h n a r v e r k i e z i n g s n e d e r ­ la a g in de ee rste p j a a t s te w ijten w a s a a n de a a n w e z i g h e i d v a n een R u ssisc h e militaire bezetting. D e d ir e c te a a n r a k i n g vnn de E u r o ­ pese a r b e i d e r s k l a s s e met de o n g e s c h m i n k t e w e rk e lijk h e id d e r R u s s s c h e b u i t e n l a n d s e politiek en zijn militaire a r g u m e n t e n , b e t e ­ k e n e n z e k e r h e t e in d e v a n een illusie. H e t k a n een e r v a r i n g w o r ­ den. die v o o r d e politieke m e n i n g s v o r m i n g v a n het E u r o p e s e p r o l e t a r i a a t n ie u w e p e r s p e c t i e v e n opent.

\ Kon Bedrijlshozcl 1in«*. V

II

In het S e p t e m b e r n u m m e r v a n dit m a a n d s c h r i f t h e b b e n w e in k o rte tr e k k e n het v e r l o o p v a n de g ro te Ita lia a n se bedrijfsbezetting g e d u r e n d e de z o m e r v a n 1920 geschetst. W e zagen, hoe de a r ­ b e id e r s to en t r a c h t t e n d a bedrijven in ei/gen b e h e e r te nemen, terwijl de b e z itte n d e k lasse niet d o rs t in tc grijp'en d o o r d e a a n ­ h o u d e n d e muiterijen in het leger. L e g e r en p o litiem acht h a d d e n z o d o e n d e de uitd ru k k elijk e o p d r a c h t v a n de regering, niet tegen de o p s t a n d i g e m a s sa s op te tr eden. T e n slotte v o n d de b e w e a ' n g h a a r e in d e in een c o m p r o m i s tussen de v a k b o n d e n en d e o n d e r ­ nemers. D c Italiaan se b edrijfsbezetting, die zo h o opvol begon, w a s dus hopeloos v a s tg e lo p e n . M a a r w a a r a a n ging ze eigenlijk ten g r o n d e / M e n k a n hier wijzen op de r e m m e n d e h o u d in g d e r leiders. E n het is w e l zeker, d a t dc b e w e g i n g veel v e r d e r g e g a a n zou zijn. indien deze leiders d e m a s s a ’s tot o m v a n g r i j k e r strijd h a d d e n a a n g e s p o o r d . T o c h is het v o o r o n z e v e r d e r e lering w einig v r u c h t d r a g e n d , de k w e s ti e zo te b e h a n d e le n . W a n t al is het juist, d a t de leiders in g e b r e k e bleven, e v e n juist w a s het, d a t v a n de strijd en d e a r b e i ­ d e r s m a s s a ’s hetzelfde g e z e g d k a n w o r d e n . E n is het v o o r ons niet v r u c h t d r a g e n d e ! ', als w e n a g a a n , w a a r i n juist de a r b e i d e r s m a s s a ’s t e k o r t schoten? M e n k a n niet zeggen, d a t de a r b e i d e r s geen moeite d e d e n de p r a k t i s c h e m oeilijkheden het h o o fd te bieden. O n d e r de d r u k der o m s t a n d i g h e d e n h a d m e n het o u d e v a k v e r e n i g i n g s s t a n d p u n t . w a a r n a a r alleen leden v a n d e v a k v e r e n i g i n g e n in de bedrijfscomm issie’s g e k o z e n k o n d e n w o r d e n , laten v a r e n . E r o n t s t o n d e n in de bed rijv en a p a r t e c o m m is sie ’s v o o r d e directie, v o o r de t e c h n i­ sche a r b e i d s r e g e l in g en v o o r de am d in is tratie. die nu uit het gehele personeel gek ozen w erd en . Z o v o r m d e n de b e drijven een eenheid, die niet a a n een partij of v a k v e r e n i g i n g g e b o n d e n w as. H e t v e rl o o p v a n de g e w o n e w e r k z a a m h e d e n b in n e n de bedrijven le v e r d e geen o n o v e rk o m e li jk e moeilijkheden op. al w e i g e r d e het h o g e r e p ers o n ee l ( i n g e n i e u r s ) m ede te w e r k e n , veel moeilijker w a s e c h t e r de u itb e ta lin g d e r lonen, of, w a t hetzelfde is, dc v o e d ­ selv o o rzien in g . H e t bleek al heel g a u w . d a t de uitbetaling d e r

lo nen in de o u d e v o r m niet v o l g e h o u d e n kon w o r d e n , d o o r d a t in d c f a b r i e k e n g e e n geld a a n w e z i g w a s en bij de b a n k e n in slechts enkele g e v a ll e n c r e d i e te n o p g e n o m e n k o n d e n w o r d e n . D e arb e id e r s d i r e c t i e s z a g e n d u s n a a r a n d e r e m iddelen, om de v o e d s e l ­ v o o rz ie n in g g a a n d e te h o u d e n . Som s d e e d m en dit d o o r h e t u it g e v c n v a n fab riek sg eld . zoals bij de ,,F ia t-S o v je t te T u r i j n ( F i a t a u t o s ) . A n d e r e n g a v e n w a a r d e b o n s uit, w a t feicelijk h e tz e lfd e is. H e t w a r e n b o n n e tje s, u it g e g e v e n d o o r de fab riek en , w a a r m e e de v r o u ­ w e n de w i n k e l i e r s m o e s te n betalen. L a te r kon d a n de w i n k e li e r deze b o n n e n a a n de f a b r i e k s k a n t o r e n tegen g e w o o n geld omruilen. M a a r de w in k e li e r s n a m e n deze b o n n e n niet a a n , o m d a t ze e r niet z e k e r v a n w a r e n , of de fa b ri e k e n ze i n d e r d a a d in geld z o u d e n k u n n e n o m w is se le n . Z o d o e n d e g in g m en er op a n d e r e fa b rie k e n toe over. een deel v a n de i n v e n t a r i s te v e r k o p e n , w a t ook al w e in ig succes o p le v e r d e , d o o r d a t slechts w e in ig e n d u r f d e n te kopen. H e t w a s im m ers niet d e n k b e e ld ig , d a t la t e r g e s p r o k e n zou w o r d e n o v e r het o p k o p e n v a n g e stolen g o e d e re n ? O m k o rt te g a a n : ie d e r e f a ­ b rie k p r o b e e r d e het v r a a g s t u k op eigen houtje op te lossen. H c t w a s e c h te r duidelijk, d a t de v o e d s e l v o o r z i e n i n g la n g s deze w e g niet v e r z e k e r d kon w o r d e n . Z e k e r h a d men d e o p lo ssing nog v e r d e r in d e ric h tin g v a n g e ld v o o r z ie n i n g k u n n e n zoeken, d o o r g e w a p e n d e r h a n d ( d e a r b e i d e r s w a r e n b e w a p e n d ) de b a n k e n te d w i n g e n c r e d i e te n te v e r s t r e k k e n , m a a r de v a k v e r e n i g i n g e n w i l ­ de n ze k e r h u n m e d e w e r k i n g to t een dergelijke m a a t r e g e l niet lenen, terwijl de a r b e i d e r s zich op dit te r re in w a ar sc h ijn lijk te o n z e k e r v'oelden. Im m ers, het bankvvezen is nu e e n m a a l een a p a r t v a k , w a a r de a r b e i d e r s v o lk o m e n b u ite n sta a n . Stille s a b o t a g e v a n b a n k d i r e c t i e ’s en b a n k p e r s o n e e l m a a k t d a a r d o o r een ingrijpen v a n d e zijde d e r a r b e i d e r s op die gebied heel moeilijk. V a n a r b e i d e r s s t a n d p u n t uit gezien, zou m en een oplo ssin g m oeten zoeken, die b in n e n de w e r k z a a m h e i d v a n d e a r b e i d e r s k l a s s e zelf lag. Z o a l s w e gezien h e b b e n , h a d d e n ze de oplossin-g d a n ook g e z o c h t d o o r zelf fa b r i e k s g e l d uit te geven. O p zichzelf w a s d a t la n g niet gek. M a a r d a a r h o o r d e d a n tegelijk t e g e n o v e r te s t a a n , d a t g e ­ z o r g d w e r d , d a t dit gela tegen g o e d e r e n o m g e w is s e ld kon w o r d e n . E n hier lie{5 het mis. Z o d o e n d e s t o n d de a r b e i d e n d e b e v o lk i n q feitelijk v o o r de t a a k zelf de organisatie van de v o e d se lv o o r z ie ­ ning ter hand te nemen. H i e r t o e zou het no o d zak elijk g e w e e s t zijn, b esiag te le g g e n op d e a a n w e z i g e v o e d s e l v o o r r a d e n , terwijl t e v e n s v o o r n i e u w e t o e v o e r m oest w o r d e n g ezorgd. D e v o o r r a d e n z o u d e n „ g e v o r d e r d m o e te n w o r d e n , zoals ie der o o r l o g v o e r e n d leger doet. ja, zoals in d e t e g e n w o o r d i g e tijd p ra k t is c h ie d e r e r e g e ri n g o o k in v re d e stijd d o o r v o e r t in h a a r „ g e o r d e n d e e c o n o m ie . D e e i g e n a a r s v a n die g o e d e r e n z o u d e n d a n v o o rl o p ig s c h a d e l o o s gesteld k u n ­ n e n w o r d e n m et een p a piertje, d a t ze zo en zo veel g e le v e r d h e b ­ ben, terwijl la te r een a f r e k e n i n g zal volgen. L a n g s w e lk e lijnen de d istrib u tie zich d a n zou m oeten v o lt r e k k e n , zou a f h a n g e n v a n de

plaatselijke o m s t a n d i g h e d e n . Som s zou m en m isschien de g o e d e ­ ren, die v o o r de ,,s t a k e n d e " b e v olking b e s t e m d moesten zijn, a a n de fa b ri e k e n zelf tegen d e w a a r d e b o n s k u n n e n inruilen. S o m s zou men m isschien hotels en r e s t a u r a n t s k u n n e n „ v o r d e r e n z o d a t het eten d a a r a f g e h a a l d kon w o r d e n tegen het fab riek sg eld . In N o o r d Italië zou een dergelijke regeling w aarsch ijn lijk mogelijk zijn g e ­ w eest. A f r e k e n i n g met de r e s t a u r n n t - h o u d e r s zou w e e r v e r s c h o ­ v e n k u n n e n w o r d e n tot m e e r g e v e s t ig d e to e s ta n d e n . D e vraa.g doet zich v o o r, w a a r d o o r de I t a l i a a n s e a r b e i d e r s deze toch eigenlijk v o o r de h a n d liggende oplossing niet gekozen h e b ­ ben, w a a r zij bij de to en g e ld e n d e m a c h t s v e r h o u d i n g e n het zeker in deze ri chting h a d d e n k u n n e n zoeken. M e n is g e n e ig d de o o r z a a k hierin te zoeken. ^ d a t v o o r zulke v e r g r i j p e n d e m a a t ­ re gelen de b e w e g i n g nog niet u itgebrcid genoeg w as, d a t nog niet alle lagen v a n de b e v o lk in g er d o o r g e g r e p e n w a r e n . W a n t z e k e r w a s d a t het geval. M a a r d a t is toch g e e n v e r k l a r in g , o m d a t geen p o g in g e n in die richting zijn g e d a a n en z o d o e n d e ook geen p o g in g e n om de b e n o d ig d e b e v o lk i n g s l a g e n e r bij te b e tr e k k e n . E e r b i e d v o o r hct p r i v a a t b e z i t w a s het ze k e r o o k niet. w a n t alle g o e d e re n , ste enkool en g ro n d s to ff e n , dié v o o r de p ro d u c tie nodig w a r e n , w e r d e n w èl in beslag g e n o m e n . A n d e r s w a s im m ers ieder w e r k e n onm ogelijk ge w ee s t. W e k u n n e n het a n t w o o r d op deze v r a a g niet a n d e r s zien. d a n d a t hier duidelijk blijkt, h o e z e e r de I t a li a a n s e a r b e i d e r s n o g b e ­ v a n g e n w a r e n in de o u d e g e d a c h t e n g a n g e n v a n partijen en v a k v e r e n i g in g e n . E é n ta a k z a g e n ze duidelijk v o o r o-gen: d a t w a s hct zelfstandig w e r k e n in de b e d rijv e n o n d e r e ig e n b eh e e r. E n z o d o e n ­ de h a d d e n ze ook op dit p u n t met de partij- en v a k v e r e n i g i n g s o p v a t t i n g e n g e b r o k e n d o o r het b e d rijfs b e h e e r d o o r het hele personeel, o n g e a c h t partij- of v a k v e r e n i g i n g s l i d m a a t s c h a p . te d o e n u it o e f e ­ nen. M a a r nu d e d e n zich v r a a g s t u k k e n v o o r . die niet d o o r ieder bedrijf op eigen houtje k o n d e n w o r d e n o p g elost, de v o e d s e l v o o r ­ ziening. en hier kon de b e d r i j f s r a a d g e e n u it k o m s t b r e n g e n . De re geling v a n de v o e d s e l v o o r z i e n i n g als a l g e m e n e regeling, die bo v e n d e afzonderlijke b e d ri jv e n uitging. h a d d e n de a r b e i d e r s t o e ^ e d a c h t a a n de partijen en d e v a k v e r e n i g i n g e n . D a a r o m gin gen zijzelf niet v e r d e r . H a d d e n ze ingezien, d a t ook dit tot h u n eigen te r re in b e h o o r d e , d a n w a r e n ze niet blijven s t a a n ojl de* la g e tr a p van k la s s e -o rg a n is a tie , zoals die in de o r g a n i s a t i e v a n h e t b edrijfs­ pers o n eel is b e lic h a a m d , m a a r d a n h a d d e n ze a l g e m e n e a r b e i d e r s ­ r a d e n uit alle b e d r i jv e n g e v o r m d . M a a r h u n a l g e m e n e s a m e n v a t ­ tin g z a g e n ze juist in d e v a k v e r e n i g i n g e n en niet in hun eigen d ir e c te v e r b i n d i n g v a n u i t dc bedrijv en, w a a r m e e d a n de hele a r ­ beidersklasse, o n g e a c h t p a r t i j s t a n d p u n t of v a k v e r e n i g i n g , als a c ­ tieve e e n h e id v e r b o n d e n .geweest zou zijn. O v e r z i e t men d e m oeilijkheden, die alleen re e d s a a n de voed sclv o o rzien in g g e b o n d e n w a r e n , d a n s p r in g t in het oog. d a t deze

154

alleen o p g e lo s t k o n d e n w o r d e n d o o r de activiteit, het m e e w e r k e n v a n de hele b e v o lk in g . D e regeling v a n de dis tributie eist een b rede s tro o m v a n allerlei o r g a n i s a ti e s op o n d e r d e l e n , die alleen d o o r de w e r k e n d e m a s s a ’s zelf k u n n e n w o r d e n b eheerst. H i e r is de hele b e v o lk in g in het n i e u w e sociale g e b e u r e n b e t r o k k e n en d a a r o m is dit g e e n kw estie, die d o o r partijen of d o o r v a k v e r e n i g i n g e n b e ­ h e e r s t k u n n e n w o r d e n . E r blijkt dudclijk uit. d a t de o r g a n i s a ti e v a n het m a a t s c h a p p e li jk e leven geen p a r t ij z a a k of r e g e r i n g s z a a k is, m a a r een k w e s ti e v a n heel de b e v olking. H i e r zou heel de in r a d e n g e o r g a n i s e e r d e b e v olking m o e te n o p tr e d e n . M a a r de p a r ­ tijen en d e v a k v e r e n i g i n g e n k u n n e n natuurlijk niet to t deze r a d e n ­ v o r m in g oftroepen. o m d a t d a a r m e e het b e h e e r en de leiding v a n het hele g e b e u r e n natuurlijk o o k op de b r e d e m a s sa o v e r g a a t . H e t zou v o o r h e n een politieke zelfm oord b e t e k e n d h e b b e n . D a t de Ita li a a n s e a r b e i d e r s dit niet h e b b e n ingezien, is g e e n fout v a n de leiders, m a a r v a n de strijd en d e m a s s a ’s zelf. D e a r b e i d e r s n a m e n dus m et zelf de v o e d s e l v o o rz ie n i n g te r h an d . w a a r d o o r h e t niet tot een w erkelijk grote, b esliss en d e strijd om de m a c h t in de m a a ts c h a p p ij k w a m . D e b e w e g i n g bleef d a a r d o o r op e en veel te kleine sc h a a l en h a d te w einig d ie p g a n g . D a a r d o o r is o leerd en ze zich ook v a n de b o e r e n en k o n d e n ze de b e w e g i n g niet op h e t la nd d r a g e n . T o c h w a s to e n in Italië ook op h e t land e en r e v o l u ti o n a ir e situatie, in z o v e r r e er g ro te o n t e v r e d e n h e i d en diepe ellende heerste. Die o n t e v r e d e n h e i d v o n d v o o r a l zijn g r o n d in de beloften, die de bou rg eo isie g e d u r e n d e de oorlog a a n d e b o e ­ ren g e d a a n h a d , m a a r die te v e r g e e fs op hun inlossing w a c h t te n . D e b o e r e n z o u d e n nl. land krijgen v o o r het v e rv u l le n v a n hun „ v a d e r l a n d s e p li c h t” . E e n revolutie o n d e r de stedelijke b e v olking h a d z o d o e n d e de v o r m i n g v a n b o e r e n r a d e n op het la nd k u n n e n o n tk e t e n e n , w a a r b ij d a n d e b o e r e n hun b e l a n g e n z o u d e n b e h a r t i ­ gen, z o n d e r met die v a n de g r o n d h e r e n re k e n in g te h o u d e n . H e t in r o e p e n v a n d e hulfl d e r a r m e b o e r e n m a s s a ’s bij de v o e d s e l v o o r ­ ziening w a s d a a r o m in de Ita li a a n s e v e r h o u d i n g e n niet z o n d e r uitzicht. H e t b e s l a g le g g e n op v o e d s e l v o o r r a d e n en dergelijke m a a t r e g e ­ len s t a a n niet a a n het begin v a n een r e v o lu tio n a ire o n tw ik k e lin g , d o c h v o r m e n d a a r i n een h o o g te p u n t . D e in r a d e n g e o r g a n i s e e r d e macht d e r a r b e i d e n d e b e v olking moet re e d s zeer g r o o t zijn, om dit te k u n n e n d o o r v o e r e n . T o c h w e r d e n de I t a li a a n s e a r b e i d e r s r e e d s v o o r die t a a k g e plaatst, h o e w el ze n o g op een lage tr a p v a n k l a s s e - o r g a n i s a t i e s to n d e n . ( Z e h a d d e n nog geen a lg e m e n e a r ­ b e i d e r s r a d e n . ) D erg elijk e situaties k o m e n in de p r a k t is c h e strijd v o o r t d u r e n d v o o r, w a n t de a r b e i d e r s k u n n e n niet e e rs t een o r g a ­ nisatie o p b o u w e n v o o r een ta a k , die ze veel later m o e te n v o l b r e n ­ gen, In de p r a k t i s c h e strijd g a a t het zo, d a t in het v o l b r e n g e n v a n een t a a k tegelijk de d a a r t o e b e n o d i g d e o r g a n i s a ti e w o r d t opgebouw'd. D e in s t m en v o o r de t a a k terug, d a n w o r d t o o k d e orkgani-

155

satie niet v e r d e r o p g e b o u w d . H e t wil o n s e c h te r v o o rk o m e n , d a t het bij de I t a li a a n s e a r b e i d e r s niet zozeer het t e r u g d e in z e n v o o r een z w a r e t a a k w a s , d a n w el een w e rk e lijk t e k o r t a a n klasse-inzicht. Immers, in Italië lagen de o m s t a n d i g h e d e n destijds zó gunstig, d a t de lage t r a p v a n o r g a n i s a t i e gem akkelijk o v e r w o n n e n h a d kunnen worden. D e t o e s t a n d w a s to e n zó, d a t de hele bou rg eo isie zich o n z e k e r voelde. S to n d destijds een revolutie v o o r de deur. die o v e r heel E u r o p a zou spoelen? N i e m a n d kon d a a r toen een a n t w o o r d op geven. M a a r het is zeker, d a t d r e i g e n d e w o lk e n zich v o o r de hele bou rg eo isie o p s t a p e ld e n . !n R u s la n d h a d de revolutie zich v o l t r o k ­ ken. in H o n g a r ij e o n t s t o n d een r a d e n r e p u b l i e k , in D u i t s l a n d ro lden v orstelijke k r o n e n en golfde een k r a c h t i g e m a s s a b e w e g i n g , in E n g e l a n d h e e rste g r o t e a r b e i d e r s o n r u s t . D a n k w a m de b i n n e n ­ landse t o e s t a n d in Italië. R e e d s 11 > jaar sta k in g op sta k in g , v e r ­ w o esting v a n bedrijv en, bed rijfs b ezettin g en , muiterij in het leger. V a n alle b e d rijv e n w oei dc ro d e vlag. de a r b e i d e r s w a r e n b e w a ­ pend en r o n d o m de b e d ri jv e n w a r e n l o o p g r a v e n cn p r i k k e l d r a a d v e r s p e r ri n g en aa n'geb rac h t . D o o r deze in t e r n a t i o n a l e to e s t a n d v o e ld e de b e z itte n d e klasse zich onzeker, w a s d o o r twijfel b e v a n g e n en w a c h t t e o n g e r u s t de g a n g d e r g e b e u r t e n i s s e n af. E n z o d o e n d e w a s een d ie p e r ingrijpen in de g a n g v a n het m a a t s c h a p p e li jk leven ze k e r niet z o n d e r uitzicht gew eest. H e t is e c h t e r w el zeker d a t de b e z it te n d e k lasse h a a r wij feiende h o u d in g ofVgegeven zou h e b b e n , indien de b e v o lk i n g i n d e r d a a d tot die p e r e in g r ijp e n d e m a a t r e g e l e n zoals ..v o rd e ri n g e n v a n de v o e d v o o r r a d e n o v e r g e g a a n zou zijn. D e heer Ciolitti h a d d a n h e t veld moeten ru im e n v o o r een m inister, die k r a c h t i g tg en de a r b e i d e r s zou wllen o p t r e d e n . D a n h a d d e n d e g e n e r a a l s z o n d e r veel d r u k t e de o n b e t r o u w b a r e t r o e p e n v e r p l a a t s t n a a r a fg e l e g e n g ebieden en b e t r o u w b a r e n a a r de b e d r e i g d e p u n te n o v e r g e b r a c h t . H e t is niet w aarschijnlijk , d a t het le g e r d a n dir ect zou b e g in n e n , de a r b e i d e r s uit de b e d r i jv e n te schieten, m a a r wel z o u d e n de b e d r e i g d e p u n te n met b e w a k i n g s t r o e p e n w o r d e n bezet en de v o e d s e l t r a n s p o r t e n n a a r de s t a d w o r d e n v e r h i n d e r d , om het la n d v a n dc s t a d te isoleren. W a t h a d d e n de a r b e i d e r s t e g e n o v e r dit militaire v e r t o o n k u n n e n stellen? W e l w a r e n ze g e w a p e n d . M a a r z o u d e n ze de strijd tegen de tr o e p e n met succes k u n n e n o p n e m e n ? W e k u n n e n met z e k e rh e id zeggen, d a t de I t a li a a n s e a r b e i d e r s d a a r m e t te g e n o p g e w a s s e n w a r e n . In w a p e n g e w e l d is d e a r b e i d e r s k l a s s e altijd de mindere. E n juist d a a r o m t r a c h t de b e z it te n d e k lasse d e strijd altijd op dit te r re in o v e r te b re n g e n . E n toch z o u d e n de a r b e i d e r s de strijd niet k u n n e n ontw ijken. M a a r ze k u n n e n die alleen v o e r e n m e t h u n e ig e n m iddelen. Z u l k een militaire d re ig in g k a n alleen te g e m o e t g e t r e d e n w o r d e n met de m a c h t v a n de hele a r b e i d e n d e b e v o lk in g v a n sta d en land.

S t a k i n g e n v a n s p o o r en alle tr a n s p o r t m i d d e le n ; v a n post. telefoon en te l e g r a a f m o e te n alle d r a d e n , w a a r d o o r dc r e g e r i n g en leger als g e o r g a n i s e e r d e e e n h e id k u n n e n o p t r e d e n , d o o r k n i p p e n . H e t leger moet zich te m i d d e n v a n de eigen b e v olking als in een v ij a n ­ dig la n d voele n. W e h e r i n n e r e n h i e r a a n een u i t s p r a a k v a n een D u i t s e g e n e ra a l , die in 1920 m oest d e e ln e m e n a a n het d e m p e n v a n d e R u h r o p s t a n d . Hij zei o n g e v e e r : ,,T e m i d d e n v a n een v ij a n ­ dige b e v o lk in g is een leger als in een m oeras; hct zinkt bij iedere s t a p d ie p e r w eg . E n w e h e r i n n e r e n hier te v e n s a a n d e g ro te m oelijkheden, die het D u its e le ger v a n alle p a r t i s a n e n g r o e p e n in heel E u r o p a o n d e r v o n d . W a t d a n g e b e u r t is o v e r w e l d i g e n d . A a n dc ene k a n t hct m ilita i­ re g e w e l d t e g e n o v e r de eigen bev o lk in g . A a n dc a n d e r e k a n t dc m i ll io e n e n m a s s a ’s. M a c h t t e g e n o v e r m a c h t. M a a r m a c h t b e r u s t op o r g a n is a tie . E n d a a r o m is de strijd v a n b e id e zijden er op gericht, de o r g a n i s a t i e v a n de teg en p artij te o n t w r i c h t e n en de eig e n o r g a ­ n isatie h e c h t e r te m a k e n . H e t s t u k b r e k e n v a n de o r g a n i s a t o r i s c h e d r a d e n v a n h e t le g e r is ec h te r alleen mogelijk, als de hele b e v o lk in g a a n de b e w e g i n g d eeln eem t. H i e r m o e t de a r b e i d e n d e b e v o lk in g als één geheel m a r c h e r e n . D .w .z. ze m o e t zelf in alles beslissen en alles d o o r v o e r e n . H e t eist zóveel z e lf sta n d ig o r g a n i s a t i e v e r m o ­ ge n d e r m as sa's, d a t ze alleen zelf k u n n e n beslissen om h e t te k u n ­ nen doorvoeren. V o o r de a r b e i d e r s g a a t liet om eigen o r g a n i s a t o r i s c h e m acht, die h a a r peiler in d e b e d r i jv e n v in d t. D e t a a k , die d c r a d e n in deze situatie zou krijgen, is niet in de e e r s t e p la a t s dc o r d e n i n g v a n hct bedrijfsleven, m a a r d e o r g a n i s a t i e v a n d e strijd. H e t is d a n o o r ­ logstijd en wel: b u r g e r o o r lo g . D e a r b e i d e r s k o n d ig e n d a n n ie u w e m a a t r e g e l e n af b e tr e f f e n d e h e t a l g e m e n e sociale leven, tr e d e n op tegen d e w e t t e n v a n de b e z itte n d e k lasse en stellen dc r e g e lin g e n v a n de a r b e i d e r s e r te g e n o v e r . D.w.z.: de a r b e i d e r s r a d e n groeien in d e strijd to t n i e u w e re g e l e n d e o r g a n e n v a n m a a ts c h a p p e lijk b e ­ heer. D e a r b e i d e r s s c h u i v e n de o u d e w e t g e v e n d e m a c h i n e opzij en w o r d e n zelf tot r e g e l e n d e en u i t v o e r e n d e m acht. H i e r m e d e zijn w e a a n het ein d e v a n onze b e s c h o u w i n g e n n a a r a a n le i d in g v a n de I t a li a a n s e bed rijfs b ezettin g g e k o m e n . E n het is nu de v r a a g , w a t v o o r lerin g w e e r uit k u n n e n p u tte n . L eert het ons, d a t w e bij u it g e b r e i d e s t a k i n g s b e w e g i n g e n d ir e c t m oeten o v e r g a a n tot b e z e ttin g d e r bedrijven, het in b e s l a g n e m e n v a n v o o r ­ r a d e n , het v o r d e r e n v a n r e s t a u r a n t s of dergelijke m a a t r e g e le n ? N a t u u r l i j k niet. Bij d e b e w e g i n g e n , die zich in de n a a s t e to e k o m st zullen afs pelen, s t a a n w e niet t e g e n o v e r een w ijfelende b o u r g e o i ­ sie. W e l st a p e le n zich e n o r m e m oeilijk heden v o o r d e b e z itte n d e klasse op. om de h o n g e r e n d e m a s s a ’s in toom te h o u d e n , m a a r de b o u rg e o isie is strijd b e re id en nestelt zich stevig in d e n ie u w e m achtsposities, g e s t e u n d d o o r een u it g e b r e i d e militaire m a c h t en d o o r d e v a k o r g a n i s a t i e s . D e b e h e e r s i n g v a n h e t m a a ts c h a p p e li jk leven v a lt d a a r d o o r n o g niet d irect b in n e n het b e r e i k d e r m a s s a ’s.

( T r o u w e n s : de Ita lia a n se a r b e i d e r s s to n d e n p a s na \ / ja a r v a n heftige strijd v o o r die ingrijpende m a a t r e g e l e n . ) D e les, die uit d e Ita lia a n se b e w e g i n g g e t r o k k e n moet w o r d e n is deze, d a t ,.de r e v o l u ti e ” niet een g e b e u r t e n i s v a n v a n d a a g op m o rg en is, m a a r d a t een u itvoerig o n t w i k k e l i n g s p r o c e s v a n v o o r t ­ d u r e n d e zelfstandi-ge strijd d e r m a s s a ’s h ie r a a n v o o r a f gaat. w a a r ­ bij deze hun eigen strijd zelf moeten leren b e h e e rs e n d o o r de v e r ­ eniging d e r p e r s o n c l e n tot a r b e i d e r s r a d e n . H e t strijden in de vorm van arbeidersraden M O E T R E E D S T O T G E W O O N T E G E ­ W O R D E N Z I J N , v o o r a a n een strijd g e d a c h t kan w o r d e n , die de wezenlijke m a c h t v a n de b e z it te n d e k lasse a a n t a s t . D e o u d e m aatsch ap p ij k a n p a s o v e r w o n n e n w o r d e n , als het zelfstandig b e h e re n v a n dc strijd tot d c o v e r h e e r s e n d e b e w e g i n g s v o r m v a n dc a r b e i d e n d e m a s s a ’s g e w o r d e n is. W a t er gebeurt, h a n g t in d e eerste p la a ts af v a n de doeleinden, die dc m a s s a ’s zich stellen. B e g in n e n ze a a n de verw ezen lijk in g h u n n e r doelen, d a n pas b o u w e n ze dc d a a r t o e n o d ig e org an isatie, zoals de o m s ta n d i g h e d e n d a t v e r l a n g e n . V o o r de p r o p a g a n ­ da is het d a a r o m a b so lu u t noodzakelijk . A L L E sociale v r a a g s t u k ­ ken o n d e r de a a n d a c h t te b r e n g e n en er op tc wijzen, d a t het v o l ­ ledig b e h e e r d e r m aatsch ap p ij dc t a a k d e r m a s s a ’s zelf is. H e t is d u s v o lk o m e n onjuist, de p r o p a g a n d a alleen tc richten op het dir ect bereik b are, om de m a s s a ’s niet af te s c h r ik k e n d o o r de moeilijk­ h e d e n of o m d a t deze m a s s a ’s de v e r d e r li g g e n d e doelen toch niet kunnen begrijpen. In g ro te b e w e g i n g e n s t a a n de m a s s a ’s plotseling v o o r de v r a a g s t u k k e n en w a t er d a n tot oplo ssin g komt. h a n g t v o o r een aanzienlijk deel af v a n dc principiële p r o p a g a n d a , die v ó ó r die tijd is g e v o e r d en die d o o r velen als ,,o n p r a k t i s c h ” of ,,ontijdig" w o r d t b e s c h o u w d . H c t v a s t lo p e n v a n b e w e g i n g e n zoals de Itali­ a a n s e bed rijfs b ezettin g to ont duidelijk aa n , d a t w e niet in de eerste p la a ts met een fiasco v a n dc leiders te m a k e n h e b b e n , m a a r v o o r a l met een fiasco v a n de m a s s a ’s zelf. D a a r o m moet reeds nu het z w a a r t e p u n t in dc p r o p a g a n d a vallen op dc onom stootelijke w a a r ­ heid, d a t alles w a t in dc t o e k o m s t o m g e v o r m d en n ie u w g e o r g a n i ­ seerd moet w o r d e n , de t a a k v a n deze m a s s a 's zelf is, w aarbij ze in dc strijd dc o r g a n i s a t i e b o u w e n , die v o o r hct u itv o e re n v a n hun eigen besluiten past. M a a r dc w e g d a a r h e e n is nog lang, o m d a t dc hele d e n k w e r e l d v a n dc a r b e i d e n d e b e v olking in de strijd nog v e r a n d e r e n moet en o m d a t w e met een p ro c e s op w e r e l d m a a t s c a f tc d o e n hebben. B o ­ v e n d ie n is d e b e z itte n d e k lasse nu veel m ä c h t i g e r d a n die v a n 1920. D eze is nu veel m ä c h t i g e r g e o r g a n i s e e r d in de g r o t e concerns, in de s t a a t en in de d o o r de s t a a t o n d e r w o r p e n partijen en s t a a t s v a k v e r e n i g i n g e n . S t a k i n g e n zijn w el is w a a r onvermijdelijk, m a a r de officiële v a k b o n d e n zullen ze niet v o e r e n . H c t sta k in g s r e c h t zal wettelijk wel b e h o u d e n blijven, m a a r h e t zal p raktisch alleen t o e g e k e n d w o r d e n a a n de s t a a t s v a k v e r e n i g i n g e n , die er geen g e ­

b ru ik v a n zullen m a k e n . Z o d o e n d e w o r d e n alle s t a k i n g e n p r a k ­ tisch tot illegale acties. D it h e e f t tw e e b e la n g r ijk e g e v o l g e n . , T e n eerste m o e t e n d e b e w e g i n g e n een g ro te o m v a n g hebben, om zich d a a r d o o r de n o d ig e legaliteit te v e r s c h a f f e n . T e n t w e e d e m oeten ze de g r e n z e n v a n b e r o e p o v e rs ch r ijd e n . O m d a t g r o t e m a s s a s tegelijk in d e strijd m o e t e n tr e d e n , k u n n e n d e afzonderlijke v a k ­ b e la n g e n moeilijk het u i t g a n g s p u n t zijn. H e t g a a t d a a r o m niet m eer in d e ee rste p la a t s om l o t s v e r b e t e r i n g v o o r d e m e t a a l b e w e r ­ kers, de b o o t w e r k e r s , d e t r a n s p o r t a r b e i d e r s enz., o m d a t dit niet de g r o n d s l a g k a n zijn v o o r het m e e d o e n v a n a n d e r e g ro e p e n . N U M O E T H E T O M D IN G E N G AA N, W A A R B IJ D E H E L E A R ­ B E ID E N D E B E V O L K IN G TEG ELIJK BELA N G H E E F T . W el kom en daarbij o o k de b e l a n g e n v a n de a fz o n d e rlijk e v a k g r o e p e n te r s p r a k e , m a a r nu k o m t toch het z w a a r t e p u n t te liggen in de algem ene regeling v a n h e t bedrijfsleven, de v e r a n d e r i n g in de v e r h o u d i n g v a n p e r s o n e l e n tot directie s. het algem ene sociale le­ ven. Z o g a a t de strijd niet alleen n a a r de v o r m v erschillen, de r a d e n v o r m , m a a r o o k n a a r inhoud. O p dit p u n t m oet de g r o t e geestelijke o m v o r m i n g kom en. D e dic t a to r ia le m a c h t v a n d e b e z i t t e n d e klasse, die o n d e r het v o o r t ­ d u r e n d g e r o e p v a n een u i t b o u w d e r d e m o c r a ti e p r a k t is c h w o r d t d o o r g e v o e r d , m oet de hele a r b e i d e n d e b e v o lk in g b e w u s t w o r d e n . N ie t alleen v o o r de a r b e i d e r s k l a s s e in e n g e r e zin. m a a r v o o r de hele w e r k e n d e b e v o lk in g in h a a r v e rs ch ille n d e sociale lagen. O n ­ d e r de n o o d v a n de tijden groeit o n g etw ijfeld de n o o d z a a k en het v e r l a n g e n d e r b r e d e m a s s a ’s »op, zelf een w o o r d in het k ap ittel te b r e n g e n en ze k u n n e n d a t alleen d o o r m a c h t s v o r m i n g op b r e d e g r o n d s la g in de b e d rijv e n . D e p r o p a g a n d a v o o r een a lg e h e le d e ­ m o c r a tis e rin g v a n d e m a a t s c h a p p i j, w a a r b ij de w e r k e n d e b e v o lk in g h a a r in v lo e d D I R E C T d o e t g e v o e le n en niet langs de o m w e g v a n s t a a t s v a k v e r e n i g i n g e n , is onverm ijdelijk. D a a r o m is een w erkelijk c o m m u n is tisc h e p r o p a g a n d a , w a a r b ij de m a s s a ’s zelf de directe, o m v o r m e n d e k r a c h t zijn, v o o r de k o m e n d e tijden g e b ie d e n d e eis.

E r zijn zeer veel boeken u itg e k o m e n o v e r de S o v je t-U n ie , m a a r ge e n v a n de sch rijv ers v a n die b o e k e n legde bij zijn beo o rd elin g v o o rn am elijk de m a a t s t a f aan: in h o e v e r r e hebben de a rb e i d e rs in d e U .S .S .R . zélf de m a c h t in h a n d e n ? H e t is d a n ook de grote v e r d i e n s t e v a n Ciliga, d a t hij d a t wel doet. Hij ging n a a r R u s la n d als lid v a n de lin k e rfr a c tie v a n de J o e g o ­ s l a v i s c h e kom m u n is tisch e partij. Zijn ee rste re a k tie op zijn d o o rrcis door R u s l a n d is v e r w o n d e r i n g o v e r de a r m o e d e die er heerst. M a a r d o o r d a t hij s t e e d s m eer v a n dc to e s t a n d e n leert kennen en o m g a n g heeft met p a rtij-instanties en a rb e i d e rs , begin t hij allengs te begrijpen, d a t er iets moet h a p e r e n in het systeem . Hij ontm oet oppositionele g r o e p e n en sluit zich bij h e n aa n . Hij w o r d t g e a r r e s ­ teerd en leert d c R u ssische g e v a n g e n i s s e n k e n n e n . E n d a t is de pla ats, w a a r hij het beste te w e t e n k o m t , w a t er in de Russische a r ­ beiders leeft. N ie t a ll e e n .o m d a t er d a a r v a n de meest uiteenlopende ric htingen zijn, m a a r o m d a t het d e en ig e plek in R u s la n d is. w a a r m e n vrijuit k a n s p r e k e n en d e b a tt e r e n , ja zelfs k r a n t e n kan uitgeven, vrijuit k a n s p r e k e n en d e b a tt e r e n , ja. zelfs k r a n t e n kan uitgeven. W i e d e n k t d a t C. in een R ussische m o d e l g e v a n g e n i s is t e r e c h t g e ­ kom en heeft het e c h t e r mis. V o e d s e l, v e r w a r m i n g , huisvesting zijn er even e rb arm elijk als in a n d e r e g e v a n g e n i s s e n . D e opzichters zijn even w r e d e s c h u r k e n . M a a r h e t verschil zit d a a ri n , d a t de g e v a n g e n i s w a a r C. drie ja a r in v e rb l e e f een zgn. politieke isolator w a s. In deze g e v a n g e n i s s e n komen v o o r het g ro o t s te deel revoluti o n n a ir e n en d e z e lieten zich niet zo g em ak k elijk o n d e r d r u k k e n . H u n v rijheden h e b b e n ze d o o r h a r d e strijd v e r o v e r d . H o n g e r s t a ­ kin gen w a ar b ij zelfs d o d e n v allen b e h o r e n niet tot de u it z o n d e r i n ­ gen en w o r d e n met g ro te h a r d n e k k i g h e i d en solidariteit g evoerd, deze g e v a n g e n i s s e n k o m e n v o o r het g ro o t s te deel r e v o lu tio n a ire n en deze lieten zich niet zo gem akkelijk o n d e r d r u k k e n . H u n v r i j h e ­ de n h e b b e n ze d o o r h a r d e strijd v e r o v e r d . H o n g e r s t a k i n g e n w a ar b ij zelfs d o d e n v allen b e h o r e n niet tot de u it z o n d e r i n g e n en w o r d e n met g ro te h a r d n e k k i g h e i d en solid ariteit g e v o e rd . In deze g e v a n g e n i s kom t hij in a a n r a k i n g m e t leden v a n de socia a l- d e m o c r a t is c h e fraktie, a n a r c h i s t e n , v e r s ch ille n d e T ro tz k istisc h e stro m in g en , boeren, partijloze a r b e i d e r s , g r o t e en kleine b u r e a u ­ cra te n . D o o r d a t er ste e d s n ie u w e bijkomen uit alle delen v a n het la nd en deze h u n e r v a r i n g e n vertellen, krijgt hij een beeld o v e r de t o e s ta n d e n en stem m ing v a n de a r b e i d e r s en b o e r e n v a n heel R us-

loO

land. E r zijn . .w a n d e l g r o e p e n " (d ie hij hct luchten ste e d s s a m e n ­ k o m e n ) v a n v e rs c h i ll e n d e politieke ric h tin g g e v o r m d , die ijverig d is c u ssië re n en k r a n t e n u i t g e v e n . D a a r m a a k t hij d a n ook een politieke o n t w i k k e l i n g door, juist o m d a t hij e r zit in de p e ri o d e d a t R u s la n d een o n t w ik k e l in g d o o r m a a k t . H c t e e r s t e vijfjarenplan, de in d u s tria lisa tie en dc collectivisatie w o r d e n d o o r g e v o e r d en d ie ­ genen, die zich niet onm iddellijk o n d e r w e r p e n of op de een of a n d e r e m a n i e r v e r d a c h t w o r d e n het P la n in d c w eg te s t a a n , b e v o lk e n d e g e v a n g e n i s s e n v a n de U .S .S.R .. O o r s p r o n k e l i j k sluit hij zich a a n bij de T r o t z k i s t i s c h e groep, m a a r juist d o o r d e h i e r b o v e n g e s c h e t s te o n t w i k k e l i n g g a a t hij de b e t e ­ kenis v a n h e t T r o t z k i s m e en L e n in ism e b e grijpen en sluit hij zich a a n bij de u ite rst linkse g ro e p e n . K o rt v o o r hij in de g e v a n g e n i s k w a m sc h r ee f hij dit: ........... d eze m ening o v e r het vijfjaren p lan w a s n atu u rlijk in a b ­ solute t e g e n s p r a a k met de officielc theorie z o w el v a n het Stalin ism e als v a n h e t T r o t z k i s m e . H e t T r o t z k i s m e e v e n a ls hct Stalinism e zag in deze g e b e u r t e n i s s e n niets a n d e r s d a n een strijd tussen tw e e sociale sy s te m e n : het socialisme cn het priv é-k ap italism e, tussen t w e e klassen: het p r o l e t a r i a a t cn de b o u rg e o is ie (w a a rb ij deze l a a t s t e d a n d e k o e l a k k e n en de overblijfselen v a n alle v r o e g e r e le id e n d e k la s s e n o m v a t t e ) . N a a r mijn m e n in g e v e n w e l w a r e n er d rie m a a t s c h a p p e li jk e s y s te m e n , die e l k a a r hier b e k a m p t e n : hct s t a a ts k a p i ta l is m e . het p r i v é - k a p it a li s m e en het socialisme, die resp. 3 klassen v e r t e g e n w o o r d i g d e n : d e b u r e a u c r a t i e , de b ourgeoisie (m et i n b e g r ip v a n de k o e l a k k e n )* cn het p r o l e t a r i a a t . H c t v e rschil b e s t o n d d a a r i n , d a t S ta linisten cn T r o t z k i s t e n hct s t a a ts k a p i ta l is m e a a n z a g e n v o o r socialisme en de b u r e a u c r a t i e v o o r hct p r o l e ta r i a a t. T r o t z k y e v e n g o e d als Stalin , la a t d e s t a a t v o o r het p r o l e t a r i a a t d o o r g a a n , d e d i k t a t u u r v a n de b u r e a u c r a t i e ó v e r het p r o l e t a r i a a t v o o r de d i k t a t u u r v â n h e t p r o l e t a r i a a t , en de o v e r w i n n i n g v a n hct s t a a t s k a p i t a l i s m e op het p r i v é - k a p i t a l i s m e en het socialisme v o o r een o v e r w i n n i n g v a n dit laatste. H e t v e rs c h i l tu s se n Stalin en T r o t z k y b e s t o n d d a a r i n , d a t Stalin hier z u iv e r socialism e en z u iv e r e d i k t a t u u r v a n het p r o l e t a r i a a t in zag, terwijl T r o t z k y zich r e k e n s c h a p g a f v a n de leemten en b u r e a u c r a t i s c h e v e r v o r m i n g e n v a n het systeem . Ik pers o o n lijk k w a m tot de conclusie, d a t het hele b u r e a u c r a ­ tische regiem v e r n i e t i g d m o e s t w o r d e n en d a t een nie u w e sociale re volutie v a n a r b e i d e r s en k o lc h o z e le d e n — g e ric h t tegen de b u ­ r e a u c r a t i e — no o d zak elijk w a s . W â â r is, d a t ik op d a t o g enblik de b e la n g r ij k h e id v a n mijn v e rs ch il v a n inzicht met d a t d e r T r o t z ­ kis ten n o g o n d e r s c h a t t e , het leek me d a t ik e e n v o u d ig v e r d e r w a s d a n zij en h e t v e rs ch il tu s s e n o n z e m e n i n g e n slechts tijdelijk w a s. Ik h oopte, d a t de oppositie op d e d u u r to t de z e lf d e conclusie zou ' k o m e n als ik en mij d e r h a l v e op deze w e g zou in halcn. In de v o l g e n d e j a r e n zou ik e c h t e r g a a n inzien, hoe ste rk de o r g a n i s c h e

161

b a n d e n w a r e n , die de T r o tz k i s t is c h e oppositie a a n het b u r e a u c r a ­ tische sovjetregiem v e r b o n d e n ; deze b a n d e n w a r e n te s t e r k dan d a t deze oppositie ooit de kloof zou k u n n e n o v e r b r u g g e n tussen ee n lin k sg e ric h te b u r e a u c r a t i s c h e kliek en een p ro le ta risc h e r e v o ­ lutie.” E n hier is zijn m ening in de g e v a n g e n is : ,.G e z e g d moet w o r d e n , d a t v a n een sociaal cn politiek s t a n d p u n t bezien het ,,p r o g r a m m a " v a n T r o t z k y alle hoop> d e r linksen v e r ­ nietigde. S e d e r t 1930 v e r w a c h t t e n ze d a t h u n leider stelling zou ne m e n en v e r k l a r e n zou, d a t de huid ige s o v j e ts t a a t geen arbeiderss t a a t w a s. E n nu d e fin ie e rd e T r o t z k y hem, reeds in het eerste h o o f d s t u k v a n het . . p r o g r a m m a ” , k la a r en duidelijk als een ,,p r o ­ letarisch e s t a a t ” . N o g e r g e r w a s de o n tg o o c h e lin g op het gebied v a n het vijfjarenplan: H c t socialistisch k a r a k t e r v a n zijn doele inden en zelfs v a n zijn m e t h o d e s w e r d in het p r o g r a m m a met n a d r u k e r ­ kend. Alle polemiek op sociaal d o m e in w e r d v o o r o r d i n a ir e ruzie u itg e k re te n : ,,De S o v j e t - U n i e is d e fase v a n het socialisme nog niet b in n e n g e t r e d e n , zoals dc a a n h c t b e w i n d zijnde Stalinistische fr actie bew eert, d o c h b e v i n d t zich slechts in dc eerste fase v a n een evolutie n a a r hct s o c ia lis m e ” . V e r d e r o p w e r d het vijfjarenplan d a t ste u n d e op u itro eiin g d e r b o e re n cn o n b a r m h a r t i g e exploitatie d e r a rb e i d e rs , g e ï n t e r p r e t e e r d als een ..poging d e r b u r e a u c r a t ie om zich bij het p r o l e t a r i a a t a a n te p a s s e n . K ortom , de U .S .S.R . w a s bezig zich tc o n t w i k k e l e n op het f u n d a m e n t d e r proletarische d i k t a t u u r . V e r g e e f s zou v o o r t a a n d c h o o p zijn. d a t T r o t z k y e r ooit toe zou komen o n d e r s c h e i d tc m a k e n tu s se n b u r e a u c r a t i e en p r o l e ­ t a r ia a t . tussen s t a a t s k a p i t a l i s m e en socialisme. D i e g e n e n o n d e r de . .o n t k e n n e r s ” v a n links, die geen socialisme k o n d e n zien in d a t w a t m en in R u s la n d bezig w a s op te b o u w e n , s to n d niets a n d e r s meer o p e n d a n met T r o t z k y te b r e k e n en dc ..T rotzkistische b o n d te v erla te n . E e n tiental — w a a r o n d e r ikzelf — besloot d a a r t o e i n d e r ­ d a a d . Z o a l s te d o e n gebru ikelijk is. m o t iv e e r d e n wij o n s uittreden met een schriftelijke v e r k l a r in g . D e h o o f d i n h o u d d e z e r v e r k l a r i n g w a s . d a t dc positieve houding v a n T r o t z k y ten a a n z ie n d e r sociale verschijn sele n, g e v o e g d bij zijn n e g a ti e v e h o u d in g ten a a n z ie n v a n de politieke su p e r s tr u c t u u r lo gischerw ijze m oest u itlopen op een zuiver politieke revolutie. M a a r een d erg elijk e re v o lu tie zou. om de d in g e n zou g o e d m o g e ­ lijk tc regelen, het p e r s o n e e l d e r b u r e a u c r a t i e d o e n wisselen, het d r e n k e n in een klein beetje liberalisme, z o n d e r e v e n w e l de g r o n d ­ s la g e n v a n het regiem te wijzigen. H e t zou een h e r h a l in g w o r d e n v a n 1830........ W a t mij het meest e r g e r d e in hct p r o g r a m m a v a n T r o t z k y w a s d a t hct nog in s t a a t g e a c h t m ocht w o r d e n d e illusies v a n hct w e s ­ telijk p r o l e t a r i a a t a a n g a a n d e R u s la n d te v e r s t e r k e n , in plaats v a n ze te v ernietigen. Als Stalin zei: ,,W ij h e b b e n het socialisme reeds v e r w e z e n lijk t.”

V 163

162

b e p a a l d e T r o t z k y zich er toe te preciseren: ..pardon, niet h e t s o ­ cialisme, d o c h p a s zijn e e rste f a s e ........ ” H e t v erschil tu s s e n onze oppositie en het T r o t z k i s m e lag niet alleen in d e wijze v a n b e o o rd e lin g v a n het regiem en v a n b e g r i j­ p e n d e r h u id ig e p ro b le m e n , het lag v ó ó r alles in de o p v a t t i n g v a n de rol, die het p r o l e t a r i a a t in de revolutie te spelen h ad . D e m o to r d e r revolutie w a s v o lg e n s d e T r o t z k i s t e n dc partij, v o o r de uiterst linkse g ro e p e n de a rb e i d e r s k l a s s e . D e strijd tu s se n S talin en T r o t z ­ k y b e tr o f de politiek d e r partij en h a a r le idend p e rsoneel, v o o r b e id e n w a s het p r o l e t a r i a a t slechts een lijdend v o o r w e r p . D e k o m m u n is tisc h e g r o e p e n v a n uiterst links d a a r e n t e g e n i n ­ t e r e s s e e r d e n zich v ó ó r alles v o o r de positie en d e rol d e r a r b e i d e r s ­ klasse, v o o r w a t ze in feite in d e s o v je tm a a ts c h a p p ij w a s , cn w a t ze m oest w o r d e n in een m aatsch ap p ij, die zich w a a r a c h t i g tot t a a k zou stellen het socialisme op te b o u w e n . De ideeën en het politieke leven v a n die g r o e p e n o p e n d e n mij een n ie u w p e rs p e c t ie f en w i e r ­ pe n v r a a g s t u k k e n op. die de T r o tz k i s t is c h e o p p o sitie o n b e k e n d w a r e n : hoe d ie n t het p r o l e t a r i a a t het a a n te leggen, om de p r o d u c ­ tiem iddelen te v e r o v e r e n , die a a n de bou rg eo isie o n t n o m e n zijn. om de partij en d e r e g e r i n g d a a d w e r k e li jk te c o n tr o le r e n , om de a r b e i d e r s d e m o c r a t i e in te v o e r e n en de revolutie te b e w a r e n v o o r b u r e a u c r a t i s c h e d e g e n e r a t ie . Ik c o n s t a t e e r d e niet z o n d e r o n g e r u s th e id een leemte in de b r i e ­ v e n en a n d e r e g e s c h rifte n v a n T r o t z k y . die ons in de g e v a n g e n i s bereik ten : T r o t z k y s p r a k e r nooit v an , s t a k in g e n te willen o r g a ­ niseren. de a r b e i d e r s op te w e k k e n tot de strijd te g e n d e b u r e a u ­ cratie. de a r b e i d e r s k l a s s e te mobiliseren ter v e rw e z e n lijk in g v a n h e t T r o t z k i s t i s c h e e c o n o m is c h e p ro g r a m m a . H et boerenvraagstuk. O o k het b o e r e n v r a ^ g s t u k h eeft de a a n d a c h t v a n Ciliga. Hij laat duidelijk zien, d a t de gesch ied en is v a n de kollektivisatie de g e sc h ie d e n is v a n e e n s tu k klassenstrijd is. ,,Een n ie u w e to e k o m st, al zou die dan nog v e rs ch r ik k e lijk e off ers v r a g e n , d e e d zich v o o r de b o e r e n s t a n d open. D e a a r d b e v i n g v a n de kollektivisatie k o n d i g d e t e v e n s de d a g e r a a d v a n e en n ie u w e d a g aa n . A f s c h u w en hoop w e r d e n in hetzelfde o g e n b li k g e b o re n H e t w a s im m ers onm ogelijk zich niet d o o r de h o o p te la te n m e e ­ slepen, als b o v e n d i e n ie d e r e w e e r s t a n d de m e n s e n n a a r dc h o n g e r ­ d o o d kon v o e r e n of n a a r de m aagdelijke w o u d e n v a n h e t u i t g e ­ s t r e k te S o v j e t - N o o r d e n . G e e n a n d e r e u itw e g zie nde, a a r z e l d e het m e r e n d e e l d e r b o e r e n . e e r s t n o g even, om zich ten slotte te o n ­ derwerpen. In A pril en M e i 1930 b e g r e e p ik, d a t geen m a c h t te r w e r e ld de h e r v o r m i n g e n k o n t e g e n h o u d e n en d a t het achterlijke k e u t e r b o e ­ re n d o m p la a t s ging m a k e n v o o r een m a c h t ig e s t a a t s - l a n d b o u w industrie, die g e b a s e e r d zou zijn op de kolc hozen. B e h a lv e in het

SI

s c h r i k b e w i n d en de te c h n isc h e v o o r u i t g a n g , v o n d de b u r e a u c r a ­ tische kollektivis atie nog een b o n d g e n o o t in de sociale to e s ta n d v a n het o u d e R ussische d o r p met zijn k la s s e n te g e n s te llin g e n . D e tr a d it ie s d e r R ussische p la t t e l a n d s g e m e e n s c h a p p e n , het primitieve kollektivis me v a n de boeren, d ro e g e n in b elan g rijk e m a t e bij tot h e t succes d e r kollektivisatie. In het R u ssische d o r p w a s de k a p i ­ talis tische boer, de koelak, die een m akkelijk leventje leidde ten koste v a n de a r b e i d v a n a n d e r e n , niet geliefd. D e b u r e a u c r a t i e nu h a d deze h a a t tegen de koelak, d a t in stinct v a n de landelijke g e ­ m ee n s c h a p . tot h a a r eigen v o o rd e e l w e te n te exploiteren. H e t komt m e e r v o o r d a t r é v o l u ti o n n a ir e v e r w a c h t i n g e n v a n de m a s s a v e r ­ w ezenlijkt w o r d e n o n d e r re a k t io n a i r e v o rm e n . D e koelak w a s niet alleen g e h a a t bij de d o r p s g e m e e n s c h a p , die de m iddelste lagen d e r b e v olking o m v a t te , m a a r o o k bij d e b e h o e f ­ tige elem enten en de d a g lo n e r s , die de onmiddellijke slach to ffers v a n d e koelak w a r e n . Im mers, deze la a t s t e p a c h tt e de g r o n d v a n de behoeftigen, terwijl de d a g l o n e r s zijn b e ta a l d e k r a c h t e n w a r e n . D e ,,anti-koelakse g e z indheid d e z e r beide la atste c a te g o r ie ë n speelde een b e langrijke rol in de strijd tussen de k o e la k k e n en de b u r e a u c r a t ie , v o o r a l in die stre k e n , w a a r h e t k a p italism e d e r k o e ­ la kken re e d s g ro te v o r d e r i n g e n g e m a a k t h a d en w a a r bijgevolg de w e e r s t a n d tegen d e b u r e a u c r a t i s c h e kollektivis atie bijzonder h a r d n e k k i g w as. ( O e k r a i n c . N o o r d - K a u k a s i ë , Siberië.) D e l a n d ­ bouw kollektivis atie w e r d u itg e v o e rd d o o r middel v a n een a a n ta l in g e w ik k e ld e , soms te g e n s trijd ig e m a a t re g e le n . M e n g a f de g r o n d v a n dc k o e la k k e n a a n de kolchozen, e v e n a l s h u n vee. Z e h a d d e n ze m a a r in bezit te nem en, d a a r n a zou men w el v e r d e r zien. De m a c h i n e deed zijn in tree in het dorp. de p l a t t e l a n d s e c o n o m i e k w a m n a d e r to t de industrie, het d o rp s le v e n n a d e r to t het s t a d s le v e n . De n ie u w e econom ie w ie r p alle v r o e g e r e g e w o o n t e n o m v e r, b r a c h t de o n d e r s t e lagen d e r bevolking o m h o o g en n a m zelfs een deel e r v a n op o n d e r h a a r a d m i n is tra t ie f personeel. H e t w a s v o o r een g e m i d d e ld e b o e r o n te g e n z e g g e lijk een b e v o r d e r i n g als hij tot v o o r ­ zitter e n e r kolchoze of zelfs m a a r tot ,. b r i g a d i e r ” of ..a k k e r l e id e r ’ w e r d b e n o e m d . D a n d e d e n zich o n g e d a c h t e p e r s p e c t ie v e n v o o r hem o p e n en zijn o r g a n i s a t o r i s c h e a a n l e g o n t w i k k e l d e zich. E e n a r m e jonge boer, die t r a k t o r b e s t u u r d e r w e r d . steeg w erkelijk een p a a r t r e d e n op de m a a t s c h a p p e li jk e la d d e r . T o c h d e e d hij in w e r ­ kelijkheid niets a n d e r s d a n v a n p a t r o o n v e r a n d e r e n , a a n g e z ie n hij nu v a n a r b e i d e r in d ie n s t v a n een k o e la k , a r b e i d e r in dienst v a n de b u r e a u c r a t i e g e w o r d e n w as. H e t g r o s d e r m a s sa v e r a n d e r d e niet v a n positie. D e d a g l o n e r s d e r kolch o zen w e r d e n bij v o o r t d u ­ ring g ruw elijk g e ë x p lo ite e rd cn h u n t o e s t a n d deed s t e r k d e n k e n a a n die d e r v r o e g e r e lijfeigenen. D e v r u c h t e n v a n de k o lc h o z e - a rb e id , e v e n a ls die v a n de i n d u ­ strie, e ig e n d e de b u r e a u c r a t i e zich toe, b e g in n e n d bij de lagere a m b t e n a r e n v a n de kolchoze (o f v a n de fa b rie k ) tot a a n de a ll e r ­ h o o g ste leiders in het K rem lin toe. D e m a t e v a n exploitatie, w a a r -

8

1(>4 aan d e o n d e r s c h e i d e n a r b e i d e r s g r o e p e n b lo o ts to n d e n , v e rs c h i ld e e v e n z e e r als het a a n t a l v o o r r e c h t e n , die de d iv e r s e lagen d e r b u r e a u c r a t i e g e n o te n . M a a r d a t alles v e r a n d e r d e niets a a n de fu n d a m e n te l e v e r d e l i n g v a n het la n d in t w e e k a m p e n : de geëxploi­ t e e r d e a r b e i d e r s m a s s a enerzijds, dc e x p lo i te r e n d e leiders a n d e r ­ zijds........ ” E n h i e r o n d e r n o g een citaat, w a a r u i t duidelijk blijkt, d a t de b o e r e n k w e s t i e o o k in de k o m e n d e re volutie een probleem zal zijn, w a a r m e e re k e n i n g m oet w o r d e n g e h o u d e n . „ G e d u r e n d e d e O c t o b e r r e v o l u t i e h a d d e n de b o e re n 30.000 b e ­ drijven v a n g r o o t g r o n d b e z i t t e r s , die te z a m e n de helft v a n dc R u s ­ sische b o d e m besloegen, tot de h u n n e g e m a a k t ; d a a r n a h a d d e n ze de p r iv é b e z ittin g e n . d e keizer- en kerkelijke la n d e i g e n d o m m e n o n d e r e lk a a r v e r d e e l d . T h a n s m o e s te n tien a tw in tig millioen v a n de vijfentw intig millioen b o e r e n b e d r i jv e n , die R u s la n d telde, geli k w i d e e r d w o r d e n . Z e m oesten in enige h o n d e r d d u i z e n d e n kol c h o z e n v e r d e e l d w o r d e n en o n d e r k o n tr o le gesteld v a n enige d u i z e n d e n m a c h i n e - cn t r a k t o r s t a t i o n s , die a a n de s t a a t to e b e ­ h o o rd e n . H o e b e la n g r ijk de „ s p o n t a n e v e r d e l i n g ’ v a n O c t o b e r ook g e w e e s t w as. ze w a s o n e in d ig veel g e m a k k e lijk c r u i t v o e r b a a r g e w e e s t d a n de huidige kollektivis atie. I n d e r d a a d is het e e n v o u ­ d ig e r 30.000 b e d ri jv e n v a n g r o o t g r o n d b e z i t t e r s o n d e r e l k a a r tc v e r d e l e n , d a n 10 â 12 millioen b o e re n b e d r i jv e n s a m e n tc smelten. H e t is gem akkelijkcr. enige h o n d e r d d u i z e n d e n adellijke bezitters v a n h u n g r o n d te b e r o v e n d a n 10 millioen boeren. B o v e n d ie n w a s de a g r a r i s c h e re v o lu tie v a n O c t o b e r b e tr e k k e lijk e e n v o u d ig g e ­ w eest. w a n t ze v e r a n d e r d e niets a a n d e techniek v a n de l a n d b o u w en g a f zelfs a a n l e i d i n g to t een a c h t e r u i t g a n g d a a r v a n . T h a n s ging het om een la n d b o u w r e v o l u t i e , die d e to e p a s s in g v a n de a l l e r ­ m o d e r n s te m e t h o d e n eiste, die v o o r het m e r e n d e e l nog niet in g e b r u i k w a r e n o p h e t m o m e n t v a n d e kollektivisatie. Bij de O c t o b e r v e r d e l i n g w a s de b e r o v i n g v a n de aristo c r a tie g e p a a r d g e g a a n a a n h a a r uitsluiting buiten d e l a n d b o u w m a a t schappçj. D e k o llektivisatie d a a r e n t e g e n eiste d a t d e v r o e g e r zelf­ s t a n d i g e b o e re n zich zouden a a n p a s s e n a a n hun n ie u w e rol v a n k o lc h o z e - a rb e id e rs , een rol die v a n o v e r w e g e n d b e la n g w a s in het p r o d u k t ie s y s te e m . O m d a t te b ereiken w a r e n s c h r i k b e w i n d cn te c h n i e k niet v o ld o e n d e : een m i n i m u m - m e d e w e r k i n g v a n dc zijde d e r b o e re n w a s daarbij o n m i s b a a r . ” H e t b o e k v a n Ciliga, nu ruim 10 ja r e n g eleden g e s c h r e v e n , is wel h e t beste d a t o v e r R u s l a n d g e s c h r e v e n is. .Het legt niet zozeer de n a d r u k op het levenspeil d e r a r b e i d e r s k l a s s e m a a r hct la at iets v a n de w erk elijk e m a a t s c h a p p e li jk e v e r h o u d i n g e n in R u sla n d zien en d e klassenstrijd, d a a r u i t v o o r t k o m e n d .

V

/

Bock-, C ourant- en I landclsdriikkeiij

A. R E IM A N Jr.

A m sterd am -C . Jo d en B reestraat T e le fo o n 4 7 6 6 9

103