MAANDBLAD SPARTACUS COMMUNISTENBOND SPARTACUS. v v. A. REIMAN Jr. Inhoud: # 5 ^, * oc \ r j s r s ) o»r s VERENIGT U!

N o . 1 0 en 11

B o e k -, C o u r a n t- e n H a n d e ls d m k k e r ij

A. R EIM A N Jr.

OCTOBER

NOVEM BER 1945

P R I J S 35 C E N T

MAANDBLAD SPARTACUS #

v oc »r

5

^

,

*■

v \r js r s )

o

s

VERENIGT U!

Inhoud: A m sterd am -C .

J o d e n B r e e s t r a a t 103 T e le fo o n 4 7 6 6 9

Nederland en Indonesië tussen de G rootm achten. Indonesië v ro e g er en nu. D e politieke ontwikkeling in Indonesië.

I

C O M M U N I S T E N B O N D SPARTACUS

87 r

A

f

N ederland en Indonesië tussen

Redactie:

de

Grootmachten.

V

TJEERD W O U D S T R A N e d e rla n d

Administratie:

UITGEVERIJ „D E V L A M " Utrechtschestraat 4 4 Amsterdam-C.

Abonnementsprijs :

per kwartaal f 1.05 per jaar f 4.20

Postgiro

:

No. 1 6 8 7 9 7 t.n.v. U it g . „ D e V l a m " A ’d a m - C .

V.

in

de

s m e ltk ro o s .

T o e n in Mei 1940 de Duitse legers N e d e r la n d binnenvielen, hebben zij een einde g e m a a k t aa n de zelfstandige politiek van N e d e rla n d , zoals wij die kennen uit de tijd voordien. N e d e rla n d vo erd e voordien de politiek van onzijdigheid. Bij de aldoor s c h e r ­ per w o r d e n d e tegenstellingen tussen de imperialistische g r o o t­ machten. in het bijzonder tussen D uitsland en E ngeland, sloot het zich nog bij de één. noch bij den a n d e r aan. H et probeerde neutraal te blijven in de hoop, opnieuw, evenals in de wereldoorlog van 1914— 1918. buiten de directe oorlogshandelingen te blijven. Dit is niet gelukt. D e reden hiervoor liggen in het feit. dat zowel de oorlogsvoering als het doel. w a a r v o o r deze oorlog gevoerd werd. dit niet meer toclicten. H et Duitse leger kon in de strijd tegen E n g ela n d geen gat opcnlatcn in de kustlijnen, die zich van de N o o r d k a a p tot de S p aan s e grens uitstrekten. H ct had de vlieg­ velden en de havens van N e d e rla n d even nodig als die van België en Frankrijk, v a n D e n e m a r k e n cn N o o rw e g e n . Dit w a t de zuiver militaire kant van dc oorlogsvoering betreft. M a a r het Duitsland van 1940 w a s een an d e r land dan van 1914. Het had het gehele economische leven in D uitsland zelf, sinds 1933 o nder staatscontrole gebracht, om alle beschikbare krachten v o o r de imperialistische wereldstrijd te mobiliseren. D e totale oorlogseconomie, eerst in eigen land, en v e r d e r in elk a n d e r d a t door zijn leger w e r d bezet, door te voeren. (5at w a s het directe doel, w aarvoor de Duitse oorlogsmachine in beweging werd gezet. E r is een rechte lijn in deze imperialistische politiek v a n D u its­ land sinds 1933, die reeds duidelijk n a a r buiten optrad, toen de D uitse legers in 1938 O ostenrijk binnenvielen, die h a a r v o o r tz e t­ ting v o n d toen Czecho-Slowakije in de Duitse totale economie w e r d ingeschakel en die, toen Polen a a n de beurt was, de twede wereldoorlog deed uitbreken. E n g e la n d en Frankrijk, en op de a c h te r g r o n d Amerika, k o n d e n niet la n g e r toezien bij deze b e a n g ­ stigend snelle uitbreiding v a n de imperialistische macht van Duitsland en v erklaarden de oorlog. M a a r zij konden het verder verloop v a n de gebeurtenissen niet stuiten. D enem arken. N o o r ­ wegen, N e d e rla n d , België, F ra n k rijk en de gehele Balkan volgden. O v e r a l w e r d met de Duitse oorlogsm achine de totale oorlogs-

89 economie gebracht, die de imperialistische macht v a n Duitsland in E u ro p a deed aangroeien tot een kolos. De gevolgen hiervan moest ook Rusland ond erv in d e n . H et had door zijn v r ie n d sc h a p sv e rd ra g v a n 1939 met D uitsland voordeel getrokken uit de oorlog. H et Oostelijke gedeelte v a n Polen, de drie Baltische staten en Bessarabie w a re n dc prijs geweest, die D uitsland aan Rusland toestond voor zijn vriendschappelijke hou­ ding bij het uitbreken van de oorlog. In 1941 voelde Duitsland zich sterk genoeg om ook Rusland in zijn totale economie in te schakelen. De Duitse legers drongen door tot voor L en in g rad en M o sk o u en in 1942 tot diep in de Kaukasus. O v e r a l w a a r de Duitse legers verschenen, w erd onmiddellijk beg o n n e n met het inschakelen van het economische leven in de Duitse totalitaire economie, een nieuw sluitstuk in het grote imperialistische m achts­ a p p a r a a t van Duitsland w erd ingevoegd. D e Duitse imperialistische machtsuitbreiding is v o o r Stalingrad to staan gebracht. H a a r legers w erden steeds meer teruggeslagen en de gehele imperialistische macht v a n D uitsland ten slotte v e r ­ nietigd. M a a r daarm ee zijn de toestanden niet teruggekeerd, zoals deze v o o r 1940 bestonden. De wereld heeft een a n d e r aanzien gekregen, en welke plaats N ederland in de toekomst zal innemen, valt nog te bezien. W a n n e e r we ons met dit v r a a g s tu k bezighou­ den, doen we dit natuurlijk niet om de onzijdigheidspolitiek van de vooroorlogse regering af te keuren en p ro p a g a n d a te maken voor een sam engaan van N e d e rla n d met de grote imperialistische machten. D at deed de N.S.B. tijdens en vóór de oorlog; zij wilde de N ede rla ndse be\;olking overhalen om het Duitse imperialisme te helpen. In gelijke strekking schrijft tegenw o ordig P. ). Schmidt (in Je M a i n t a i n d r a i ), die N e d e rla n d wil inschakelen in de impe; alistïsche machten van het W e s t e n . W i j hebben de overtuiging, d a t welke politiek de heersende klasse in N e d e rla n d ook zal v o e ­ ren, samen met welke imperialistische macht ook, deze tot voor\ ’a i ï de heeft de onderdrukking van de arbeidersklasse, en leiden moet tot nieuwe geweldige botsingen tussen de imperialistische grootm achten. E r is geen fantasie v o o r nodig om in te zien, dat dit met de o n d e rg a n g van w at men nu beschaving noemt, gelijk staat. De enige uitweg om aan deze o n d e rg a n g te ontkomen, zien we alleen daarin, dat de arbeidersklasse van o n d e r d r u k t e klasse tot heersende klasse wordt, om d a a rm e e gelijk het imperialistische machtsstreven uit te bannen. De w ereld v e rb o n d e n arbeid ersklasse bevrijd van kapitaalheerschappij, brengt de verbroedering inplaats van de beheersing d e r volkeren. W ij staan vijandig tegenover de politiek v a n de h ee rs en d e klasse, maar dat wil nog niet zeggen, dat wij geen belangstelling hebben voor de politiek die zij voert, en ook niet, dat het ons niet a a n g a a t, welke plaats N e d e rla n d in de wereld zal innemen. W i j zijn zelfs van mening, dat men reeds een goed deeï v a n de to e ­ komstige ontwikkeling vooruit kan zien, als men m a a r voldoende

kennis neem t v a n de b e la n g r ijk e functies, die ons la nd in de w e r e ld e c o n o m ie heeft v e r v u l d en in de to e k o m st zal vervullen. W i j zullen d a a r o m de v o o r n a a m s t e tr e k k e n v a n £e v r o e g e r e econom ische o n tw ik k e l in g v a n N e d e r l a n d p r o b e r e n bloot te le g ­ gen, w a n t deze o n t w i k k e l i n g heeft in i e d e r g e v a l zijn s p o re n a c h te r g e la te n , en men zal er op moeten v o o rt b o u w e n , o n d a n k s het feit, d a t d e o m s t a n d i g h e d e n een geheel a n d e r k a r a k t e r h e b b e n ge k re g e n .

N e d e rla n d als in- en uitvoerland. N e d e r l a n d w e r d een sc h a k e l tussen het g r o t e in d u s trie g e b ie d v a n W e s t - D u i t s l a n d en de o v e ri g e w e r e ld d o o r zijn g e o g ra fis c h e ligging. Z ijn h a v e n s en w a t e r w e g e n v e r b o n d e n het w e r e l d v e r k e e r met dit gebied. E e n tw e e d e schakel w e rd g e v o rm d door de N e d e r ­ landse la n d - en tu in b o u w . D e z e h a d zich met het groeien v a n de g ro te i n d u s tr i e g e b ie d e n in E n g e l a n d en W e s t - D u i t s l a n d g e s p e ­ cialiseerd op d e p r o d u c t ie v a n v o o r dc u itv o e r b elangrijke p r o ­ ducte n. D e v o o rz ie n in g v a n deze tw e e i n d u s tr i e g e b ie d e n met le v e n s m id d e le n , zoals zuivel, bacon, eieren, g r o e n t e n enz. w e r d zijn taak. D c d e r d e sc h a k e l w e r d g e v o r m d d o o r het bezit v a n N e d e r la n d s - I n d ië . D e p r o d u c t i e cn ex p o rt v a n kolo niale p r o d u c ­ ten als thee. koffie, t a b a k , specerijen enz. n a a r alle la n d e n v a n de w ereld, m a a r v o o rn a m e lijk met hct o p k o m e n v a n de m o d e r n e industrie de p r o d u c te n v a n o n m isbare industriële g r o n d s to f f e n als ru bber, tin, olie, gaf a a n N e d e r l a n d s - I n d i ë en d a a r m e e ook a a n N e d e r l a n d zelf. een b e la n g r ijk e p la a t s in d e w e r e ld e x p o r t . Juist o m d a t N e d e r l a n d de z e g r o n d s to f f e n niet zeii v e r w e r k t e , v o r m d e het een sc h a k e l en kon het ook een z e lf s ta n d ig e positie behouden. . Als een v i e r d e b elan g rijk e fa c t o r bij het b e p a le n v a n de positie v a n N e d e r l a n d in de w e r e l d is te n o e m e n h e t k a p it a a lb e z it in a n d e r e la n d e n . D it h eeft in h e t v e rle d e n , zoals wij in het v o l g e n d e zullen zien. een rol v a n b e te k e n i s v o o r N e d e r l a n d g e h a d . H e t is de v r a a g , of het o n d e r d e gew ijzigde o m s t a n d i g h e d e n v a n v a n d aa g ook zo zal zijn. D e economische ontw ikkeling v an N e d e rla n d zelf w e r d ten zeerste d o o r deze inschakeling in de wereldeconomfe beinvlocd. O o k in N e d e r la n d begint met de 20ste ee uw de industrialisatie. M a a r de grondstoffen en ook de machines moeten w o rd e n in g e ­ voerd. In de eerste w ereldoorlog w erd de exploitatie van kolen­ mijnen begonnen, en sindsdien geschiedt dc voorziening van energie v o o r een groot deel door eigen productie. N ag e n o e g alle a n d e r e g rondsto ffe n v o o r de industrie en zelfs v e e v o e d e r en kunstmeststoffen v o o r de la ndbouw moesten w o rd e n ingevoerd. Z o w e r d de passieve handelsbalans een gew^oon verschijnsel. In 1937/1938 bereikte het te kort op de uitvoer bijna 400 millioen

90 gulden. Het invoersaldo w e r d vereffend door verkeersdiensten (sche epvaa rt, h a n d e l) , bankw ezen en door kapitaalinkomens uit de beleggingen in N e d e rla n d s-In d ië en het buitenland. N e d e r h n d had in het buitenland ( D uitsla nd niet m eegerekend) minsten 5 milliard gulden geinvesteerd, w a a r v a n 4 milliard in N.I., 2 milliard in de V e r e n ig d e Staten en 90 millioen gulden in Brazilië. Op 10 Mei 19*40 w as dit voor' A m erika 3044 millioen gulden. De lanc - en kortlopende crcdieten op Duitsland w e r d e n geschat op o n g ev e er 1,5 milliard gulden, w a a r i n deelnem ingen a a n N .V . en het directe bezit aa n Duitse grond en gebouw en met is inbe­ grepen. Hoe belangrijk echter dc la ndbouw en de kapitaaldienst w as, toch bestond de uitvoer' van N e d e rla n d voor 2 j uit industrie-producten. w a a r m e e de helft van de invoer w e r d betaald. De industriele productie v o rm d e dus de belangrijkste grondslag voor de invoer van de ontbrekende grondstoffen en levensmiddelen, alsmede voor de niet zelf geproduceerde industrie-producten. D a t de industrie in d e rd a a d belangrijker is. blijkt uit de verdeling van het volksinkomen o v e r verschillende takken van bedrijf in 1938. L a n d b o u w ............................... 600 mill. gld. Industrie ............................... 1500 H ande l en verkee r ............ 1200 In ,, ,, ,,

675.000 de la n d b o u w w e rk e n ..................... de industrie w e rk e n ..................... 1.333.000 jacht en visserij .............................. 15.000 handel en v e r k e e r ......................... 805.000 overige beroepen .......................... 675.000 —

«—' ---------------------------

3.500.000 tot. bev. 8.729.000

D e betekenis van N e d e rl. Indië v o o r N e d e rla n d . D e betekenis van Indië bestaat hierin, d a t het grondstoffen en levensmiddelen n a a r N e d e rla n d uitvoert, m a ar vooral een grote uitvoer heeft n a a r a n d e r e landen. De betekenis voor N e d e rla n d k unnen w e s a m en v a tten in de v o lg e n d e drie punten: i 1. D o o rd a t Indië a n d e re landen met grondstoffen verzorgde, bestond op deze landen een uitgebreid handels- en scheepvaartver­ keer, d a t vooral in N e d e rla n d se h a n d e n lag. 2. Dit b racht in N e d e r la n d veel w e r k en winst, m a a r de w in ­ sten, die men uit de han del en s c h e e p v a a r t in Indië maakte,

vloeiden voor een zeer belangrijk deel naar Nederland. D aa rd o o r w e r d N e d e rla n d een belangrijk centrum v o o r de geldhandel. 3. V e r d e r w as Indië belangrijk voor de grote beîeqqinqen van N ed e rla n d s kapitaal. D e v o o rn a a m ste w aren van de N.I. uitvoer hadden in 1937 een w aa rd e , zoals uit het volgende lijstje blijkt. mill. gld. Rubber Olie T in Copra Palmolie Suiker Kapok Kinabast

296.6 164.8 84.1 62.6 26.1 50.2 7.4 6.6

in % van de w erelduitvoer 38 6 19 41 39 12 70 90

W a t de winsten betreft, die in N.I. behaald zijn. valt op te merken, dat vóór de crisis dc winsten van de grootkap.italistische bedrijven o n g e v e e r 400 mill. gld. per ja ar bedroegen bij een g e ­ scheit geinvesteerd kapitaal v an ongeveer 3]/^ milliard gld. Deze winsten liepen sedert de crisis terug door dc dalende prijzen en dalende afzet. D oor het optreden cn ingrijpen van de regering, met w ier hulp verschillende internationale en nationale kartels tot stand kwamen, wist men echter la ngzaam m a a r zeker de winsten w ee r tot een ,,behoorlijke hoogte te brengen. V o o r het N e d e rla n d se kapitaal w aren de in N.I. g em aakte winsten van het grootste belang. Zij legden de grondslag voor de grote kapitaal-beleggingen. die men in 1935 op o n g e l e e r 4 milliard schatte. Deze bestonden volgens de zelfde gegevens uit ongeveer 1 milliard leningen aa n de N.I. regering (dat w as o n ­ geveer 80 % van dc gehele staatsschuld) en ongeve er 3 milliard gulden in de private industrie. A rth u r Keller schatte toendertijd in het tijdschrift ,,Far E astern S u r v e y ” het particuliere N e d e r ­ landse kapitaalbezit in N.I. met inbegrip v a n het Chinese kapitaal aldaar belegd, op 2634 mill. gld. Dit getal sluit de investeringen v a n Nederl. maatschappijen, diej in het m oederland hun zetel hebben cn in Indië door filialen of a n d e re v erte g en w o o rd ig ers w erk za am zijn, uit. E venzo zijn ook de beleggingen van de N.I. regering in spoorwegen en publieke bedrijven, alsmede in de tinw inning hierin niet begrepen. D e financiëring v a n de tinwinning geschiedde oorspronkelijk feitelijk door in het moederland o n d e r ­ gebrachte leningen. H et bezit v a n N e d e rla n d aa n zulkebeleggingen. w o r d t op % van het nog o n tb rek e n d e b e d r a g v a n 1 milliard leningen a a n de N.I. regering en 80 millioen a n d e re openbare diensten becijferd.

8

02

93

Het totaal kapitaal in de olie- en rubber o ndern em in g en belegd, w erd op on geve er 1 milliard gulden geschat. , Belangrijk is v e r d e r het volgende. M e n heeft berekend, dat de beleggingen in Indië o n g e v e e r 23% v a n het gehele N e d e r la n d s e v olksverm ogen uitm aakten. De n a a r N e d e r la n d o v e rg e m a a k te winsten b edroege n in 1935 on geve er 85 millioen en in 1938 157 mill. N a a s t deze inkomsten had N e d e rla n d nog a n d e r e voordelen, die met het bezit v a n de koloniën samenhingen. Z o b.v. de transito-handel op Duitsland en de S kandinavische landen, alsmede hct s c h e e p v a a r tv e r k e e r v a n N e d e rla n d op N .l. en op derde landen, dat ook in N e d e r la n d s e h an d e n lag. H et grootste deel v an de inkomsten van het N e d e r la n d s e zeeva artv erkee r, dat in 1938 op 153 mill. w e r d geschat, is hoofdzakelijk a a n het v e rk e e r met cn voor N .l. te danken. V e r d e r w erd uit N .l. in 1938 rond 60 mill. gulden a a n pensioenen, lonen en salarissen enz. n a a r N e d e r la n d overgemaakt. Daarbij komen nog de lonen en winsten uit de uitvoer n a a r N.I., uit bank- en verzekeringsm aatschappijen. V o lg e n s d e ­ zelfde Keiler w e r d e n alle directe en indirecte met het bezit van N.l. sa m e n h a n g e n d e deviezeninkomsten op gemiddeld 320 mill. gulden geschat. T e g e n o v e r deze inkomsten stonden geen g oederenleveranties aan N e d e r la n d s O. Indië. Z e gingen n a a r N e d e r la n d en w e r d e n d a a r v e r d e r verdeeld o n d e r de ,,derde p e r s o n e n ” .

nemingen in Indië op eigen benen komen te staan. De enige, die dit proces zou kunnen remmen, maar niet tegen houden, is de N ederlandse regering, die als directe belangenvertegenwoordigster v a n de N e d e rla n d s e ondernem ersklasse optreedt. M a a r het bui­ tenlands kapitaal controleert N ed e rla n d bij' de ,.opbouw en daarom zal men genoodz aa kt zijn, aan dit buitenlandse kapitaal toe te geven. M e n zou zich kunnen afvragen, w a a ro m N e d e rla n d met evenals h n g e l a n d een soort O t t i w a - s y s tc e m invoert. Dit kan cchter niet door (ie industriële gesteldheid en daarm ee het opne' lerlan ! zelf. In 1937 en 1938 ging ge­ middeld slechts 20' van de N .l. uitvoer naar Nederkind en 88% naar andere landen: V a n d a a r dat N.l. wel gedw ongen is. goederen uit deze an dere landen als betaling te ontvangen. W e l had N.l. reeds sedert 19 36 een contigenteringspolitiek gevoerd, maar die lichtte zich hooldzakelijk tegen Japan, omdat Japan meer in N.l. i’ïvoerde. w aardoor o.a. dc uitvoer van N e d e rla n d naar N.l. ten zeerste werd belemmerd. * Japan is nu uitgeschakeld en zal de eerste tijd uitgeschakeld blijven. De uitvocr van N.l. n a a r Japan valt dus weg. D at is niet onwelkom, om dat de grondstoffen uit N.l. beter gebruikt kunnen w orden om kapitaalgoederen te kopen uit A m erika dan goedkope katoentjes uit Japan. 1);! betekent een grotere afhankelijkheid aa n de buitenlandse at 1 etreft Ind t i afzet. W a n t welisw aar mag dit o v e r belangrijke grondstoffen beschikken, d a a r sta a t tegenover dat dc onb uw zich zeer snel moet voltrekken teneinde niet achter te komen, waarbij nog gevoegd kan w orden dat de politieke en v’ilitaire machtsmiddelen v an de grootm achten een hartig woordje meespreken, om le afhankelijkheid van goedkope grondstoffen te verminderen. D at A m erika veel belangstelling voor N.l. had, blijkt o.a. uit de stijgende invoer van de V.S. n a a r Indië. D e Japanse invoer in N.l. bedroeg in 1934 ongeveer 32%. In 1938 w a s dit nog rond 15%. in 1934 w a s dc invoer van de V.S. 6 r '< en steeg in 1938 tot o n g e v e e r 12.5r r. U it deze cijfers blijkt wel dat de belangstelling v a n de V.S. v o o r N .l. groeiende was. N u Japan uitgeschakeld is, zal deze tendens zich dan ook o n ­ verbiddelijk dóórzetten. Daarbij komt d a t in N.l. de regering hct niet alleen m aar voor hct zeggen zal hebben, m a a r ook zeer sterk zal moeten rekening h ouden met de buitenlandse kapitaalbeleggingen. Z o hebben E n g e la n d en A m erika zeer grote belangen in N.I.. H et Engelse kapitaal is vooral belegd in de rubber- cn olieindustrie. V o o r de ru b b e r w o r d t v o o r het Engelse kapitaal 450 mil. opgegeven en voor het Nederl. kapitaal hetzelfde bedrag. M a a r ook in de olieproductie is E n g e la n d zeer sterk vertegenw oordigd. Z o behoren de meeste olievelden op S um atra, w a a ro p ongeve er 2/3 v an de gehele N.l. olie-winning plaats vindt, aan de B.P.M., wier kapitaal

Indië tussen de g rootm ac hten. D o o r de v ersc h erp te concurrentie op de w er e ld m a r k t w e rd e n de N .l. o n d e rn e m e rs genoodzaakt, en ook de N e d e rla n d s e o n d e r ­ nemers, die in N .l. hun kapitaal hadde n geïnvesteerd, de Indische prod ucten direct te sturen n a a r die klanten, die cle goederen kochten. V r o e g e r gingen de goederen eerst n a a r N e d e r la n d en w as N e d e r la n d zo tot een belangrijke w e r e ld m a r k t voor bepaalde stapelproducten gew orden. D e verdeling d e r goederen o v e r de wereld w o r d t echter door de genoemde oorzaken steeds meer en meer n a a r N .l. verlegd. (H o e w e l dit voor ta b a k en tin nog niet het geval w as.) Reeds in 1938 zeide de voorzitter v a n de h a n d e l s ­ kam er te A m sterdam , de heer H. Crone, dat deze russenhandel voor N e d e r l a n d steeds moeilijker zou w o rd e n , en dat d a a ro m de op d ra c h t v o o r N e d e r la n d hierin bestond, h a a r b etre kkingen met de koloniën inniger te m aken door p ro d u c tie -o n d e rn e m in g e n in Indië, kapitaalbeleggingen en goederenuitvoer. H et zal echter zeer de v r a a g zijn of het N e d e r la n d s e kapitaal in sta a t zal zijn de concurrentie op het gebied v a n de k a p ita a l-g o e d e r e n in v o e r in Indië met a n d e re landen op te nemen. Juist o m d a t de ontw ikkeling zo aaat, d a t N .l. steeds m eer een zelfstandig industriegebied zal w o rd e n en N e d e r l a n d zal moeten uitschakelen v o o r de tussenhandel, betekent dit d a t de o n d e r ­

•> ü

• «

?.* • •

*

V•r.

*' *

,

______________________ ]A _____ I .r '______

, » ________

i-

94

95

v o o r 4 0 % in het bezit is van het Shell-concern. H et A m erikaanse kapitaal is vooral in de olie belegd; 25% van de olie-winning in N.I. komt voor rekening van de S ta n d a r d Oil T ru s t. Deze heeft ook op Sumatra de grootste olieraffinaderij van N.I. en een klei­ nere op Java.

beoogde Rijkseenheid kan w orden verwerkelijkt, en a a a r m e e een nieuw v e r b a n d met de overige wereld kan w orden gelegd. D a t zal niet alleen d a a r v a n afhangen, of het N ederlandse' gezag in N.I. kan w o rd e n hersteld, m a ar ook zoals reeds in het vorige is a a n ­ geduid, hoe N e d e rla n d als geheel zich in het A m erikaanse en het Engelse imperialistische m achtsstreven kan inschakeren. Duidelijk is wel. dat de zelfstandige politiek van N e d e rla n d ook op dit gebied tot het verleden behoort. Het moet zich aansluiten en inschakelen bij de machtspolitiek van de grote W e s t e r s e mogendheden, w a a r ­ van het in elk opzicht afhankelijk is. De plaats van N e d e rla n d in de wrereld w ordt bepaald door de functie, die het N e d e rla n d se kapitaal vervult. Deze functie droeg het k a r a k t e r van een zij dan betrekkclijke „zelfstandigheid zolang de kapitaalbezitters vrij konden ageren, zolang er nog een vrije m arkt bestond en de bezitters werkelijk over hun kapitaal konden beschikken. Hierin is reeds v ó ó r den oorlog een v e ra n d e rin g g e ­ komen. O v e r het in Duitsland belegde kapitaal konden de N e d e r ­ landse bezitters reeds v a n a f 1931 niet meer beschikken. Sinds de de\ iezenwetten van Duitsland en de aldoor meer d oorgevo erde staatscontrole op het bedrijfsleven zijn deze kapitalen ..bevroren' . En het is niet in te zien hoe ze ooit w'eer kunnen ontdooien. Dit is niet het enige voorbeeld in de geschiedenis. O v e r het. vóór de eerste w ereldoorlog in Rusland belegde kapitaal verloren de buite nandse bezitters de beschikking, toen uit de Russische revolutie v a n 1917 een sta ats m ac h t v o o rtk w a m , die het buitenlandse bezit niet erkende. Hel is aan te nemen, dat na de tw'eede W ereldoorlog deze voorbeelden, zij het dan in an d e re vormen, overal nagevolgd zullen worden, om dat de o v e r w o n n e n staten niet kunnen betalen en indien zij zouden betalen, dit pas ov er zeer lange tijd zal p la a ts­ vinden. Dit is een reden te meer voor het feit. dat de sta a t in alle landen van de wrereld het economische leven o nder zijn controle moet brengen, om de huidige moeilijkheden te overwonnen. O f en in w'elke om vang de kapitaalbezitte rs beschikken kunnen over het kapitaal, dat zij in het buitenland h adde n belegd, en over de winsten en renten hiervan, zal a f h a n g e n van de staatsm acht van die landen, w'aarm het w a s belegd. Z o v e r dus zulke beleggingen bron van inkomsten w a r e n v o o r N ed e rla n d , is de v r o e g e r e ' betrekkelijke zelfstandigheid verloren gegaan. Hetzelfde geldt v o o r de functie v a n het N ede rla ndse kapitaal, w a a r het door zijn productie of het v erkeer in de w^ereldeconomic w'as ingeschakeld. E en vrije m a rk t bestond feitelijk vóór de oorlog niet meer. M en w as gebonden aa n een heel stelsel van in- cn uit­ voer beperkingen, op geschroefde invoerrechten, contigenteringen enz., die alle door de verschillende landen w'erden toegepast, om in de crisis de eigen productie te b evorderen en de buitenlandse concurrentie te w'eren. M e n w a s d a a r d o o r bij de export v a n goe­ deren of in het internationale verkeer voornamelijk van het regcringsingrijpen in de a n d e re la nden afhankelijk, met het gevolg.

H e t perspectief. Z o w e l N e d e rla n d als Indië hebben v o o r hun opbouw Amerika nodig. Alleen met dit verschil, dat N.I. in d e r d a a d de industriële potentie bezit, goederen te v erkopen om d a a r v o o r goederen te ontvangen. Dit houdt, door alle redenen in het voorgaande reeds uiteengezet, tegelijkertijd in. dat de V .S. on d erh an d e lin g e n a a n ­ knopen met de N.I. o n dernem ers. Echter, is het v o o r dc opbou w van het Nederl. kapitaalbezit nodig, dat een brede winststroom uit Indië naar N e d e rla n d vloeit, hetgeen tot v o o r w a a r d e heeft, dat de N ede rla ndse en Indische productie op elkaar w orden afgestemd. D r stuit natuurlijk op het verzet van het Amerikaanse grootkapitaal, en het zal hierin een gerede aanleiding zoeken, dc zelfstandigheid van Indonesië {e onderste unen, zolang dit niet een dusdanig k a r a k ­ ter aanneemt, w a a rm e e het zelf moeilijkheden kan krijgen. De politiek van de N ede rla ndse regering zal er echter op gericht zijn. de band juist ste rker te maken. D a t de Amerilcaanse bourgeoisie h 1erbij op de duur zal winnen indien de N e d e rla n d se bourgeoisie op h a a r stuk blijft staan, is wel zeker. D aarom zal de N ede rla nd se regering dan ook aan de A m e r ik a a n s e kapitalisten op allerlei gebieden faciliteiten toestaan. V a n welk k a r a k t e r deze op het moment zijn, is nog niet te overzien. m a ar het zal de moeite w a a r d zijn. deze ontwikkeling in het oog te houden. N e d e rla n d staat na de tweede wereldoorlog voor een geheel veranderde situatie. Alle drie elementen, w aarmee het voor de oorlog met de overige w ereld w^as v erb o n d en , zijn zo goed als 'ene.'t. H et W e s t - D u i t s e industriegebied heeft door de oorlog en de bew'uste afbraakpolitiek der overwnnnende landen zijn be­ tekenis v o o r de w^ereld verloren. D a a r m e e v e r v a lt ook de functie vrn iNeder-^nd. het door zijn transitoverkeer met de overige w e ­ reld te verbinden. Hetzelfde geldt ook. v o o r de voorziening van dit industrie gebied met la n d b o u w p ro d u cten . H et kan niet meer piaats vinden, en er komen dus ook geen industriegoederen meer v andaan, om in de behoeften van de N e d e r la n d s e industrie en het verbruik te voorzien. Niet veel beter staat het met de export van deze N e d e rla n d s e producte n n a a r E n g ela n d . R eed s vóór de oorlog trachtte E n g ela n d deze behoeften uit de Dominions in te voeren; tijdens de oorlog w as men d a a r o p geheel (en v o o r een deel uit Am erika) aangewezen, en het is zeer de vraag, of men d aarvan in de toekomst afsta nd zal doen. W a t N.I. aangaat, zal nog moeten w orden uitgemaakt of de

W

06 dat ook het N ede rla ndse kapitaal steun moest zoeken bij de eigen staatsmacht. D e v ro e g e r e economische functie v a n het N e d e r la n d s e kapitaal w erd zo meer en meer te ruggedrongen op dc macht, die dc N e d e rla n d se sta a t nog n a a r buiten kan ontwikkelen, llit den a a r d der zaak kon deze macht niet groot zijn, zoals in 1940 ook is gebleken. De to estand is voor het N e d e r la n d s e kapitaal in 1945 meer dan verontrustend. Daarbij komt nog. dat het gehele economische a p ­ p a r a a t volledig o n tre d d e rd uit de oorlog is gekomen. Alleen met behulp van het buitenlandse kapitaal kan het a p p a r a a t hersteld worden. Feitelijk komt hierv oor alleen het A m e rik a a n se kapitaal in aanm erking, w an t dit alleen beschikt over de benodigde g r o n d ­ stoffen. machineriën enz., die op crediet geleverd kunnnen w o rd e n . E r is van regeringszijde een bed rag genoemd v a n 12 tot 15 milliard gulden, een kapitaalsom, die zelfs door de grootste kapitaalconcerns niet meer kan w orden opgebracht. Dit is een zaak. die alleen nog door het economisch geheel, v e r te g e n w o o rd ig d door de s t a a t s ­ macht, kan w o r d e n afgehandeld. D c bezittende klasse van N e d e r ­ land heeft hieruit dc consequentie getrokken. D c plan economie w o rd t doo rg ev o erd , de sta a t schept een grote ov erk o ep e len d e organisatie van het kapitaalbezit, en zal a a r d . o m v a n g en richting v a n de productie in al zijn geledingen bepalen. H oe dat zal lukken en welke nieuwe plaats dit zo geo rganisee rde kapitalistische b e ­ drijfsleven van N e d e r l a n d in de w e re ld e c o n o m ie zal innem en, is nog niet geheel te overzien. Alleen kan gezegd w o rd e n , dat men bezig is de v o o r w a a r d e n te scheppen voor het verkrijgen v a n de grote credietcn. die nodig zijn om w ee r een plaats in de w e r e l d ­ economie in te nemen. D a a r t o e b e h o o r t in de ee rste plaats s t a a t s ­ controle op het bedrijfsleven, cn zeker de blijvende beschikking door de staat o v e r het kapitaal, d a t d o o r b uitenlandse cred*eten in N e d e rla n d zal w o rd e n belegd. W a n t dit k a p it a a l zal alleen dan te verkrijgen zijn, als hun bezitters de overtuiging h e b b e n dat het, zij het dan over de omweg v a n d c N e d e r l a n d s e staat, te h u n n e r b e ­ schikking blijft. D e garantie h ie r v o o r biedt alleen die kapitaalsorganisatie, die de volledige controle op het gehele bedrijfsleven heeft: die de d o o r de s t a a t geleide economie. H e t spreekt vanzelf, dat dan niet van een zelfstandige, m a ar veeleer van een a f h a n ­ kelijke positie v a n het N e d e r l a n d s e kapitaal kan w o rd e n gesproken. N e d e rla n d w o r d t in de toekomst een verlengstu k van de grote W e s t e r s e kapitaalm achten. E e n zelfstandige plaats tussen de grote machten is niet meer te h a n d h a v e n , omdat alle v o o r w a a r d e n d a a r toe ontbreken. H et w’ordt ingeschakeld in de machtspolitiek der grote W e s t e r s e m ogendheden, die op de h a n d h a v in g en uitbreiding van hun bezit is gericht, met het inzicht, dat het tegelijkertijd m e e ­ gesleurd w o r d t in de nieuwe tegenstellingen, die zich tussen de grootm achten met angstige snelheid ontwikkelen. D e hiervoor geschetste ontw ikkeling zal voor de arbeidersklasse, zowel in N e d e rla n d als in Indonesië belangrijke gevolgen hebben.

07 W e zullen ons in dit artikel b e p e rk e n tot de N e d e r l a n d s c h e a r ­ beidersklasse. In het v o lg e n d artikel krijgen we nog g elegenheid om over de Ind o n es isch e v o lk s m a ss a 's te spreken. D o o rd a t, zoals uiteengezet, dc belangrijke inkomsten, die vroeger het invoersaldo v e re ff e n d e n , nu w eg v allen , zal de invoer, die nu nog veel g ro te r zal - ijn cn \ cel d i i n g e n d e r d a n v o o r h e e n , v o o r d e volle 100r r moeten w o r d e n gedekt. D e m inister Ir. V o s heeft dit in een r a d i o - r e d e zo g e fo rm u le e r d . D a ar b ij kom en d a n nog de e x tr a - r e n t e n , die v o o r de v e r l e e n d e c re d ie te n zullen m oeten w o r d e n o p g e b r a c h t . W a s N e d e r l a n d v ó ó r d e oorlog een b e langrijk r e n t e t r e k k e n d la nd, nu. n a dc oorlog, zal het de b e v o lk in g in deze Linden a a n de lijve v o e l b a a r w o r d e n , w a t het zeggen wil. a a n de g ro te imperialistische m a c h t e n schatplichtig te zijn. D eze e x tr a belasting zal h e t N e d e r ­ la n d s e p r o l e t a r i a a t (en zullen de In d o n e s is c h e w e r k e n d e m a s s a 's ) om te b e ginnen h e b b e n op te b re n g e n . H e t feit echter, d a t de N e d e r l a n d s e in d u s trie nu nog veel meer op de uitvoer zal zijn a a n g e w e z e n d a n ooit voorheen, heeft voor de w e r k e n d e b e v o lk i n g o n d e r deze kapitalistische v e r h o u d i n g e n fatale g e volgen. D e N e d e r l a n d s e in d u s tri e zal im m ers niet alleen veel m o e t e n p r o d u c e r e n . Dit s t a a t n atu u rlijk v o o ro p . W a n t hoe m e e r e r g e p r o d u c e e r d w o r d t en hoe sneller de u i t g e v o e r d e g o e ­ d e r e n zijn g e m a a k t , des tc h o g e r is de totale w inst, die de h e e r s e n d e k lasse toevalt. E c h t e r de u i t g e v o e r d e p r o d u c t e n m oeten niet alleen veel in a a n t a l zijn cn snel k u n n e n w o r d e n g e f a b ric e e rd . V o o rw a a r d c is ook. d a t d e g o e d e r e n k u n n e n c o n c u r r e r e n tegen het b u ite n la n d . D a t wil zeggen, d a t het g e h a v e n d e N e d e r l a n d s e p r o ­ d u c t i e - a p p a r a a t m oet c o n c u r r e r e n te g e n het machtig o n t w i k k e l d e b u it e n la n d s e i n d u s t r i e a p p a r a a t . d a t e c h t e r op h a a r b c u ’t ook w e e r ex p a n s i e zoekt v o o r de afzet v a n h a a r a rtikelen. De strijd, die het N e d e r l a n d s e k a p it a a l in de to e k o m s t zal m o e te n v o e r e n , zal dan ook in h a a r volle z w a a r t e op de a r b e i d e r s k l a s s e n e e rk o m e n , h e t ­ geen o n s tot de g e v o l g t r e k k i n g b r e n g t , d a t in N e d e r l a n d , z o d ra de p r o d u c t i e cn de a fz e t d e r g o e d e r e n begin t, een v e r s c h e r p t e k l a s s e n ­ strijd tc w a c h t c n sta a t. D o o r d a t dc o p b o u w in N e d e r l a n d alleen mogelijk is bij een volle 1 0 0 /r d e k k in g d e r invoer, zal d e N e d e r l a n d s e p ro d u c tie d a n ook het k a r a k t e r krijgen v a n een u it v o e r - p t o d u c t i e . Dit b e te k e n t , dat de le v e n s m i d d e le n - p r o d u c t ie in N e d e r l a n d m e e r d a n v o o r h e e n op het b u it e n la n d zal w o r d e n gericht. V o o r het N e d e r l a n d s e p r o l e t a ­ riaat zal dit betek en en , d a t het zal hon g erlijd en te m id d e n van de overvloed. H e t feit echter, d a t het N e d e r l a n d s e k a p it a a l moet c o n c u r r e r e n te g e n h e t b u ite n la n d , b e t e k e n t e c h te r niet. d a t h e t met déze landen in d ir e c t w a p e n c o n f l i c t zal k o m e n . T e n ee rste is het zo. d a t dc N e d e r l a n d s e i n v o e r in a n d e r e l a n d e n slechts v o o r zoveel kan w o r d e n to e g e la te n , v o o r z o v e r dit met het d o o r d e bou rg eo isie to e ­ g e la t e n levenspeil v a n d e w e r k e n d e m a s s a ’s in de a n d e r e landen in o v e r e e n s t e m m i n g is. N e d e r l a n d zal d u s niet m a a r r a a k k u n n e n

98 produceren. T e n tweede zullen de buitenlandse kapitaalmachten niet toelaten dat N e d e rla n d se producten zo m a a r zullen w orden inge­ voerd, al zijn de N ede rla ndse prijzen lager, dan de in het buitenla nd geldende. Dezelfde moeilijkheid w a a rm e e de N e d e rla n d s e industrie te kam pen heeft. nml. dat het uitvoeren moet. bestaat ook voor de a n d e re landen. O o k zij staan voor de noodzaak hun eigen industrie te beschermen. Uit deze twee redenen is wel af te leiden, dat de tegenstellingen tussen de verschillende kapitaalsgroep en belangrijk genoeg zal zijn. m aar daaruit kan nog niei w o rd e n geconcludeerd, Hat tussen hen ook direct of opi langere termijn de oorlg moet uit­ breken. V eelm eer moeten w e de g ew a p en d e tegenstellingen zoeken tussen de geallieerden en Rusland. Uit de tegenstellingen die daaruit groeien en de mogelijkheden, die dit v o o r dc geallieerde kapitaalsgroepen biedt, komt de n oodzaak v o o r t v a n een g ew a p en d conflict, waarbij N e d e rla n d als een kolonie-bezittend land (ten minste tot op heden) zich bij de imperialistische m ogendheden van A merika en E n g ela n d zal aansluiten. D aarom zal het v o o r td u re n d moeten v e r d e r bew apenen. M a a r ook omdat het onder de dirigenten van het kapitalistisch p roductie­ proces zo is. dat men slechts zoveel te zeggen heeft, als men aan militaire macht kan ontwikkelen, die echter zeker tegenwoordig een goed en modern functionerende industrie en de beschikking over grondstoffen-gebieden tot v o o r w a a r d e heeft. D a a r d o o r zal de arbeidersklasse nog veel meer dan ooit voorheen ook deze be^ wapeningsla st moeten dragen. M a a r daarbij olijft het nog niet. D e tegenstellingen die tussen de^ imperialistische machten groeien, v e rh o g en de druk op de be­ volkingen. w aardoor de te genstand en het verzet groeit. H et wordt daarom \ oor het kapitalisme noodzakelijk niet alleen buitenlandse strijdkrachten, m aar ook binnenlandse strijdkrachten te onder houden. N a a s t v e rh o o g d e uitbuiting om de export mogelijk te maken, om de renten te betalen, om de bew apen ing op peil te houden, en de binnenlandse strijdkrachten te verzorgen, heeft het proletariaat nog het veelkoppig monster van de s ta ats b u re au cratie te o n d e r ­ houden. H e t w ordt een ondragelijke last, en de periode die we tegemoet gaan, zal in het teken staan van de o m v e rw e rp in g van deze orde.

99 -

"

------------------------ -

-----------------

Indonesië vroeger en nu. V ____________________________________________________________

Inleiding.

In het v o o r g a a n d e artikel hebben we de positie van N e d e rla n d en Indonesië tussen de grootmachten behandeld. W e zullen thans binnen de ruimte die hiervoor beschikbaar is, de ontwikkeling van Indonesië van v ro e g e r tot nu n a d e r bekijken. H et is nodig dit te doen. om een beter inzicht te krijgen in de huidige verhoudingen.

A. W e zullen ons daarbij beperken tot die productie-takken en die delen der bevolking, die direct of indirect in de kapitalistische wijze van p roduceren zijn betrokken. N a a s t de kapitalistische productie-wijze immers vindt men in Indië verscheidene vormen van primitieve en feodale productie. De verschillende grondslagen, w a a r o p w ordt geproduceerd, bestaan soms naast elkaar, maar zijn ook weer elders geheel v e r­ strengeld. M a a r in dit geheel breidt de kapitalistische wijze van produceren zich voortdurend ten koste d er beide anderen uit en werd daarin ondersteund d o o r de N ed e rla n se staat, die met alle m idde­ len, die ze hiervoor gebruikte, zich in niets onderscheid de van welke imperialistische koloniale mogendheid ook. Z e is d a a r tot hct laatst toe mee voortgegaan, zoals ze er vroeger mee is begonnen. N a een vóór-periode a a n het eind van de 16de eeuw. w a a rin verschillende handelshuizen (com pagnieën g e n a a m d ) elk a a r de handel op Ned. Indië beconcurreerden, con c en tree rd e het oudH ollands koop,manskapitaal zich in 1602 tot de ..V erenigde OostIndische C o m p a g n ie ” , die het monopolie v a n de handel op Indië verkreeg. Om de economische invloed v a n de O .I.C . in Indië uit te breiden, w e r d spoedig door de Republiek met politieke machtsmiddelen geholpen, om het verzet v a n de Indische vorsten cn de o p sta n d en der bevolking tegen de beestachtige uitplundering cn leegmoording neer te slaan. H et handelsmonopolie immers ..moest door de o n z e n ” (d.i. de H ollandse bourgeoisie. Red. S partacus.) w o rd e n v e r w o r v e n en w a s het eenm aal verkregen , dan w erd zonder b e ­ denking elk middel toegepast, dat v o o r zijn h an d h a v in g dienstig was. V o o r de belangen dier bevolking voelden onze m achthebbenden bitter weinig; de M o h a m m e d a n e n en H eidenen w a r e n in het oog d e r C hristenen m in d e rw a ard ig ; n a a r de opvattingen v a n die tijd v o rm d e n zij — men bezigde g r a a g bijbelse uitdrukkingen —

I

i

i

100 een „v e rk e erd cn v e r d r a a i d " geslacht, dat, w a n n e e r het de C o m ­ pag n ie weerstreefde, desnoods vernietiging verdie nde' . ( 1 ) D e uitbuiting v a n de Inlandse bevolking door de O .I.C, (naast de productie voor eigen behoeften, v o o r de v o rst en zijn vazallen, moest de Javaanse dessa-bevolking ook nog extra v o o r de com ­ p ag n ie w erk en ) w e rd , nada t deze C om pagnie eind 18cTe eeuw had opgehoud en te bestaan, in het begin van dc 19de eeuw afgelost door het zgn. Cultuur-stelsel. In 1830 w e r d van den Bosch n a a r Java gestuurd, om dc uitplundering der Ja v aan se la n d b o u w e n d e bevol­ king zodanig te organiseren, dat de tekorten der N e d e rla n d s e cn Indische schatkist omgezet zouden w o rd e n in „ b a c t c n ” . Deze van den Bosch, die v r o e g e r reeds go u v ern eu r van N e d e r l a n d s G u y a n a in Z . A m erik a w as geweest, ( w a a r de slavcn-arbeid cïe grondslag de r productie vormde) trok de lijn der O.I.C. consequent door. en eiste eveneens van de bevolking „verplichte contingenten", herendiensten en omzetting van rijstland in cultuurgrond, w aa rop vo o r de E uropese m arkt geschikte pro d u cte n zouden moeten w o r ­ den v erbouw d. T erw ijl van 1830-1836 reeds v o o r een w a a r d e v a n 18 millioen gulden uit N ed. Indië w erd geroofd, bed roeg dit v o o r het gehele tijdperk van het zgn. ,,Cultuur-stelsel ongeveer 900 millioen gulden. M e t hoeveel w illekeur in het leven der inlanders w e r d inge grepen, w o rd t verteld door een gewezen inspecteur v a n de cultures. In een residentie w e r d de bevolking verplicht millioenen koffiebomen te planten in kalkachtige, volstrekt o n v r u c h tb a re gronden. N a d a t men ± 2000 planters d a a r 5 jaar lang had laten werken ( w a a r v a n een gedeelte 28 mijlen moest afleggen om in de a a n ­ plantingen te kom en) heeft men v a n al deze tuinen slechts 3 picol koffie geoogst, w a a r d o o r ƒ 36.— oftewel 1/1000 ccnt p er man en per dag w e r d „ v e r l o o n d ” . En d a a r n a a s t moesten nog de h e r e n ­ diensten w o rd e n verricht. D e herendiensten voor het gouvernem ent, in de regel onbetaald, w erden geëist v o o r de aanleg cn het o n d e r ­ houd v a n wegen, bruggen, waterleidingen, dam men, sluizen, k a ­ nalen. v estingw erk en; voor de b ouw v a n w o n in g en voor E uropese en inlandse am btena re n, p a s a n g - g r a h a n ’s (rustplaatsen voor rondreizende a m b te n a re n ) en poststations; voor het bezorgen van brieven en paketten in de binnenlanden, het o v e r b r e n g e n van ge­ v a n g e n e n . het bew a ken van openbare gebouw en en w o n in g e n van am btenaren, het snijden van gras voor gouvernem ents-postpaarden cn het leveren en onderhouden van zgn. vrijm ans-paarden, om aan het gouvernem ent de werkelijk vereiste uitgaven v o o r dc p o s t­ p a a rd e n d ie n s t te besparen; voor het v e rv o e re n v a n de aa n z ie n ­ lijke hoeveelheden koperen duiten, die tot afbetaling v a n de la n d re n te w erden o n tv a n g e n en het leveren v a n de d a a r v o o r beno d ig d e karren en trekdieren. D e h erendiensten w e r d e n in één w o o r d geëist, om te voorzien in alle mogelijke behoeften van het g o u v e rn e m e n t en zijn dienaren, ja, ze w e r d e n niet zelden gev o rd erd

101 om de grillen, de ijdelheid, de lusten en de eerzucht der am b ten a re n bot te v i e r e n ”. (2) H et is in deze tijd. dat de assistent-resident D ouw es Dekker, die in 1856 in Lebak zijn am bt a a n v a a rd d e , d a a r vreselijke toestanden aantreft, die aanleiding gaven tot het verschijnen van zijn beroemd bock, de „ M a x H a v e l a a r ” . E n op deze periode wijst Fr. Engels in een brief aan Bebel van 18 Januari 1874. w a a rin hij de toestand op Java o nder dit cultuur­ stelsel tekent: „ W a n n e e r ge een model v a n staatssocialisme wilt bestuderen, dan Java. D a a r heeft de N e d e rla n d s e regering de gehele productie op de grondslag van de oude communistische dorpsgcm cente zo mooi socialistisch georganiseerd en de verkoop van de producten zo goed in eigen handen genomen, dat er. behalve o n g ev e er 100 millioen m ark aa n salarissen voor het b e a m b te n ­ a p p a r a a t en voor het leger, nog een zuivere winst van 70 millioen mark jaarlijks afvalt voor de betaling van rente aan de ongelukkige N e d e r la n d s e bezitters van staatspapieren. Daarbij is Bismarck nog maar een kin d” . (3) Dit stelsel van geo rganiseerde staatsuitbuiting w e r d afgelost door de „nieuw e koloniale politiek, die met de wet van 1870 min of meer h a a r beslag kreeg. H et N e d e rla n d se kapitaal kreeg de gelegenheid kapitaal in N e d e rla n d te inv esteren en goederen ald a a r af tc zetten. De mogelijkheid w erd voor het particuliere kapitaal geopend de grond in langdurige erfpacht te krijgen (75 jaar) of in hu u rp ach t voor de tijd van 30 jaar. O ok w e r d de suikerw et a a n g e ­ nomen. w aard oor dit product dat tot die tijd onder de dwangcultures viel. voor het E uropese kapitaal werd vrijgegeven. D e 20 jaren na de aanneming van de agrarische wet w aren echter geen vo orspoedige jaren. Uit de geschiedenis v a n de conjunctuurbew egingen van het kapitaal w eten we, d a t het een periode w as van grote depressie. V a n een vooruitgang zowel w at de winsten als w at de sociale gesteldheid van de bevolking betreft w a s dan ook geen sprake. De uitplundering werd dan ook op dezelfde wijze voortgezet. V a n de droom die sommigen hadden. Indië tot een rijk afzetgebied te maken, bleef dan ook niet veel over. Z o w e l dc uitbuiting o n d e r het Cultuurstelsel, als o nder de „nieuwe koloniale politiek had de bevolking dermate leegge­ plunderd. dat bij een belangrijk deel v a n de N e d e rla n d se b o u r ­ geoisie verzet kwam tegen d.eze ongerem de verrijking. De intellectuelen, die de w o o rd v o e rd e rs w a r e n v a n deze richting, richtten zich in een reeks geschriften tegen de onmenselijke to e ­ standen. W ij,h erin n eren a a n van D e v e n t e r s „E e n ee reschuld” , geschreven in 1899, en aa n zijn „ O v e rz ich t v a n de economische to estand in 1904 cn aan V a n Vollenhove s ,.De Indonesiër cn zijn g r o n d ” , d a t echter pas na de w ereldoorlog verscheen. D e groep, die deze intellectuelen v erte genw oordigen, is dat g e ­ deelte d er bourgeoisie, d a t belang heeft bij de afzet van industrie-

8*' ■

102

1 03

producten. D a a r v o o r is nodig dat deze bevolking een grotere ..koopkracht krijgt, hetgeen dus tot v o o r w a a r d e heeft, betere a r b e i d s v o o r w a a r d e n en een betere schoolopleiding en gezondheidszor9- p c bevolking moet interesse krijgen aa n hct w erk zelf, en meet d a n ook volgens deze ,,school" langzaam aan ,.opgevoed w o r ­ den to. zelfbestuur. M a a r w at in werkelijkheid de bedoeling is, is Indië tot een groot afzetgebied te maken en Indië zodanig te o n t­ ginnen, dat een brede stroom v a n k apitaalinvesteringen n a a r Indië kan toe gaan.

D e ..open deur” politiek. N a de periode v a n het Cultuurstelsel nemen de beleggingen van h e t E u ro p e s e kapitaal dan ook toe en daa rm ee de productie en dc uitvoer, eerst van la n d b o u w - g e w a s s e n en d a a r n a van minerale grondstoffen. Z o w aren de kapitaal-beleggingen aan S u m a tr a ’s O o s tk u s t en op Java (in duizenden guldens): Oorsprong

N e d e rla n d s Brits A m e rik a a n s Frans-Belgisch O v e r ig e n T o ta a l

S u m a t r a ’s O o stk u st

Java

1913

1924

1929

1929

109.567 56.631 17.160 17.723 5.073 206.154

242.056 80.338 40.750 48.368 27.210 438.722

360.752 124.726 53.035 72.578 31.158 642.249

1.1 18.089 142.085 -- ■

35.992 36.248 1.332.414

De kapitaal-beleggingen in 1929 in Z u i d - S u m a tr a bedro eg e n in totaal 90.443.000 gulden, terwijl het totaal kapitaal in N e d . Indië belegd in het groot-cultuur-bedrijf op 2 ^ - 3 milliard gulden w o rd t geschat, w a a r v a n o n g e v e e r een derde A m erika ans en Engels kapitaal is. (4)

Deze kapitaalinvestering vond vooral plaats in de rubber, tabak oliepalmen, thee, vezels, klapper, koffie, suiker en kina. E in d 1928 bedroegen de exporten uit Ned. Indië voor:

R ubber Suiker Koffie Thee Kina K lapperproducten Cocablad Kapok Peper

35 % van de wereldexport 11% „ „ 8 % 17% 9 3 % 30 % 58% 79 % 70 %

...

.................................

„ „ ......................... „ „ „ „ ' „ ......................... „

V e r d e r w o r d t nog naast producte n als sisal- en andere hennep cn maïs ook uitgevoerd bauxiet, tin (20 % van de wereld-tin p r o ­ ductie) en olie (3de uitvoerland der w ereld). N e d e rla n d s - In d ië is v ó ó r alles een uitvoerland van grondstoffen, nl. la n d b o u w g e w a sse n en minerale grondstoffen. U itvoer v an industrie-prodlieten is er praktisch niet. T e g e n o v e r de uitvoer van grondstoffen bestaat een invoer vooral van industrie-producten.

2. 3. 4. 5. 6.

i,

garens, manufacturen, goederen-m ode artikelen, voedings- en genotmiddelen, machines, werktuigen, instrumenten en wapens, chemische producten, artsenijen enz. metalen producten, vaartuigen en toebehoren.

De w a a r d e der uitgevoerde goederen is veel groter dan de w a a r d e der ingevoerde goederen. N ed.-Indië heeft dus een actief handelsbalans-saldo (heeft dus op het buitenland te v o r d e r e n ) . Actieve handelsbalans-saldi in: 1885 1905 1913 1929

49.600.000 95.900.000 177.520.000 390.900.000

Uit deze handelsbalans-saldi w ordt de handelspolitiek der ..open deur , die het N ed . Indische kapitaal tot vóór 1929 volgde, duide­ lijk. Een eigen industrie, die het de nodige industrie-eindproducten zou leveren, bezat het niet. D a a r v o o r moest het op de wereldm arkt zijn en wel bij de goedkoopste leveranciers. M a a r ook v o o r de afzet d er grondstoffen w a s het op de w e r e ld ­ m arkt aangew ez en. D a a r vo n d het de kopers en verkocht op de

i

104

105

hem voordeligste condities. O p deze wijze w a s Ned. Indië een voorbeeld gew o rd en hoe ..liberale politiek” , (lees: de vrije b e w e ­ ging der kapitalen) tot grote voordelen v o o r de ondernem ersklasse voerde. De crisis van 1929 zou echter ook in N ed . Indië het liberale kapitalisme vernietigen d o o r de v e r a n d e rin g die in de bew eging der kapitalen na de crisis ontstond.

D e crisis v a n 1929. D o o rd a t Ned. Indië een (typisch koloniaal) grondstoffen-uitv o eren d land is. is het zeer conjunctuur-gcvoelig. W a s de uitvoer in 192S (zonder goud en zilver, postpaketten, p as sagiersgoederen en scheepsgebruik) 1577 millioen gulden, in 1935 w as dit 451 mil­ lioen. D e invoer bedroeg in 1928 982 millioen gulden en in 1935 274 millioen gulden. Het actieve hande lsbalans-saldo d aa ld e dus van 1928. toen het 595 millioen gulden bedroeg, op 177 millioen gulden in 1935. Deze daling is ten dele toe te schrijven aa n een kleiner w orden van de hoeveelheid goederen, die w erd uitgevoerd, m a a r w a s in nog sterker mate het gevolg van de enorme prijsdaling. Het ..Indisch V ersla g (6) geeft enige gegevens om trent deze daling, die we hier in de vorm van index-cijfers w ee rgeven. D.w.z. we berekenen de prijs in 1934 van een partij, die in 1929 f 100.— opbracht. Index cijfers v a n de prijzen v a n een a a n ta l belangrijke u itv o e r­ artikelen v o o r het jaar 1934. (1929 - 1 0 0 ) . T in Rubber Sisal Suiker

68 37 26 42

Koffie Thee W i t t e peper

29 60 25

Bij deze prijsdaling moet dan nog in het oog w o rd e n gehouden, dat de import-prijzen niet zo sterk en in het begin langzam er daalden dan de grondstoffen-prijzen, w a t dus een verslechtering van de ruilvoet tengevolge had en voor dc N e d e rla n d se cn Ned. Indische bezittersklasse in zijn geheel een extra nadeel vormde. v^anaf 1932 ongeveer w e rd e n v o o r de meeste uitvo erproducten productiebeperkingen vastgesteld, die moesten dienen om dc prijsval tegen te gaan. Deze beperkingen v o r m d e n een o n derdeel van de internationale overeenkom sten, die tussen de verschillende la n ­ den w e rd e n a a n g e g a a n om de u itw erking en van de crisis zoveel mogelijk te beperken. Deze nie uwe politiek v an de regering moest natuurlijk leiden tot ingrijpende m aatreg e len t.a.v. de bin n e n ­ landse economie.

D e crisis saneringsm aatregelen. Natuurlijk stond b ovena an de ,,traditionele' crisis-saneringspolitick. M e n begon met bezuiniging op de bedrijfs-exploitatie, verlaging van dc kostprijzen, met stopzetting van de uitbreiding d e r bedrijven. D e lonen der E u ro p e a n e n w erden in sommige g e ­ vallen met 50 à 6 0 % verlaagd, die der inlanders soms wel met . à 80 %. M a a r al spoedig bleek het de Indische kapitaalbezitters en hu algemene verte genw oordigster de N ed. Ind. Regering, dat meer maatregelen genomen moesten w orden om de rentabiliteit der kapi­ talen te herstellen. In het v o o r g a a n d e wezen w e er reeds op. dat verschillende ex­ p o r tg e w a s se n v o o r tg e b r a c h t w o r d e n door plantages, w erk en d met E uropees kapitaal en door dc Inlandse bevolking. D oor dc crisis d a a ld en de prijzen en om dit tegen te gaan, gingen dc verschillende la nden over tot een verdeling (beperking) van het aandeel, dat elk land in de wereldproductie zou hebben. Het eerste doel dat de betrokken landen zich stelden was. de crisisverliezen af te w entelen op de ruggen der inlandse verbouw ers, w e r k e n d v o o r de uitvoer. Als voorbeeld zullen we hier de rubberproductie nemen. In 1934 gingen de Ned. Ind. cn de N ed e rla n d se k e g e rin g er toe over, om in Indië de organisa torische maatregelen te nemen, om uitvoering te geven aa n de restrictie, die met de a n d e r e regeringen w as overeengekom en. Hierbij w e rd e n tw ee stelsels ingevoerd: 1. 2.

Het zgn. ,,individuele stelsel ’ voor de ondernem ingsrubber. H et zgn. ..Bijzondere U itv o e rrec h t (B.U.R.) voor de bevolkingsrubber.

D oor dit ond ersc h eid tussen ondernemings- en bevolk.- rubber, bevoordeelde de regering het eerste, door het E urope es en A m eri­ k a a n s kapitaal de volle v e r k o o p w a a r d e per kg. rubber te laten. Z o w erd de o n d e r n e m e r 73 cent per kg ,,g e g u n d ” , terwijl de inlan­ d er niet meer d a n het zgn. basispeil ontving, dat oorspronkelijk 20 cent was, later 14 cent. een prijs, die nog 2 cent lager lag dan de laagste prijs in 1932. H et prijsverschil tussen beiden dem onstreert zich hierin, dat in zijn mildste vorm de o n d e r n e m e r 30 cent en de r u b b erb o er 20 cent p er kg ontving. In de ergste v orm w a r e n de prijzen resp. 73 en 14 cent. V a n deze 14 cent moest de r u b b erb o er nog 5 % ,,gew oon" uit­ v o e rre c h t betalen, m a a r d an niet o v e r dc hoeveelheid rubber tegen een prijs v a n 14 cent, m a a r over de volle m a r k t w a a r d e (dus over 14 cent plus het hem o n th o u d e n bed rag B.U.R. ). M a a r nog w aren

107

106 de ru b berboeren niet genoeg belast. Dc ru b b erb o eren nl. brachten ook zgn. natte rubber aan de markt. Zij nu moesten ook het B.U.R. betalen over een kg natte rubber, dus over ru b b er en water! Al deze belastingen, dus het verschil tussen de volle m a r k t w a a r ­ de min het B.U.R. (b en ev e n s de a n d e re ..gewone" belastingen) ging n a a r de N ed. Ind. schatkist. O p deze wijze k w a m de N ed . Ind. Regering in 2 /x 2 jaar tijds in bezit van 85 millioen gulden, een bed rag dus. dat de inlandse boeren direct w e r d ontroofd. Uit het b o v e n s ta a n d e kan dus niet w o rd e n afgeleid, dat de rubberboeren ongeveer een prijs v a n 14 cent per kg ontvingen. Integendeel. E en 40 c/c natte rubber had een theoretische w a a r d e v an 9.5 cent. D a a r gingen nog van af: 5 c/ fiscaal uitvoerrecht. 3 r( voor administratie der oogst-vergunningen, 1 cent v e r v o e r s ­ kosten en nog eens 1 cent voor de tussenhandelaar. In Bengkalis kon zo de jirijs in D ec em be r 1935 zelfs tot 2 cent per kg dalen. D oor al deze maatregelen w a s de opbrengst der bevolkingsrubber bij lange niet rendabel en de regering v erk reeg hiermee precies w a t ze wilde, nl. belangrijke stopzetting der tap en gehele stopzetting in de belangrijkste r u b b ercen tra v a n dc afdeling B e ng­ kalis. Z o w erd bereikt w at de regering nastreefde, nl.: ..den o n d e r ­ nem er te vrijw aren v o o r vernietiging van zijn kapitaal en hem een behoorlijke, zo mogelijk een mooie winst te verze k eren ." (7) Mier v oltrext zich. w a t zich in de kapitalistische maatschappij altijd voltrekt en wel in het bijzonder, w a n n e e r in een crisis ook de sterkste kapitalen in hun bestaa n w o rd e n bedreigd. De zw a k k e r e kapitalen w o rd e n ten gunste van de sterkere of vernietigd of o p g e ­ slorpt. »......... H e t g aat hierbij om een verschil, dat overal ter w ereld voorkomt, bij elk artikel, waarbij men te genover elkaar heeft staan een georganiseerd e productie en een in het geheel niet g e o r g a n i ­ seerde productie. Altijd zal in zulke gevallen de g eorgan isee rde (hier zou de schrijver moeten bijvoegen: de kapitalistisch g e o r g a ­ niseerde) productie een betere en voordeliger plaats innemen dan de niet georganisee rde (hier moest hij zeggen: niet kapitalistisch g eo rganiseerde) productie. D a a r a a n valt niet te ontkom en." (7) D e regering, die in 2j/? ja a r tijds 85 millioen gulden inde, w as zeer goed voor de inlanders, zeer ,,goed". Zij sprong op de bres om h a a r te ..helpen \ Zij, zo schrijft van Suchtelen, ,,w ierp d u iz en ­ den toe v o o r mondkost, m a a r ging rustig door, langer dan een ja a r nog, met maandelijks honderd duizenden aa n de bevolking tc onthouden". D e regering w as gelijk „de man, die de bevolking een fooi toewierp uit h a a r eigen geld." De uitgemergelde ru b berbo eren kw am en in verzet, m a a r het w a r e n uitzichtloze relletjes. D e g o uverneur v a n Suchtelen. die deze relletjes van dichtbij meemaakte, zou „liever v an ,.rotjes en mal­ contenten spreken". O o k de N ederlandse Regering zeide in een Memorie van A n tw o o rd aan de Eerste Kamer gericht: ,,V an een

s p o n ta a n massa-opjtredcn als symptoom van een door nooddruft tot feitelijkheden g e drong en bevolking is dan ook niets gebleken." M o c h t er dan ook in werkelijkheid van een m assaoptreden geen sp rak e zijn, wel is er te spreken van een massa eilende, massauithongering en massa-leed, al zei dc minister van koloniën 4 M a a r t 1938 in dc tweede Kamer: ..honger w ordt er in Nederl. Indië onder N e d e rla n d s e vlag niet geleden". In Soengei Salari, Soengei Apit. en in T elok Batil immers ging de bevolking tot plundering over. ..D aar is het grimmige ernst geweest: d a a r w erd een Chinese h an delaar bloedend verwond, toen hij zijn eigendom verdedigde . V e r d e r w aren er ..rotjes van m a lc o n te n te n ’ in Miskoem. Kelapa Pati. Api Api. Boekit Batoc enz. D a a r liepen honderden te hoop voor de woning van de assistent-resident tc Benkalis met de vraag hun hon g er te stillen. V e r d e r in Senepalan. T a p h n g K anan en T a p o n g Kiri, w a a r de bevolking v a n h onger h a a r zaad-padi opat. In Bengkalis w as de bevolking ..vaal v an v e r r e g a a n d e ondervoe ding ". En nu weten we alleen nog m a ar iets van w at zich afspeelde op S u m atra s oostkust. V a n de a n d e r e delen van Indië zijn geen ..bij­ zonderheden gemeld, voor zover ons bekend. W a t zich hier voltrok voor de rubber geschiedde ook voor a n d e r e la n d b o u w g e w asse n , w a a r inlandse v e r b o u w naast ondernemingsproductie voorkomt. Ei et algemene is altijd, dat de sterke E u ro p e e s- A m e r ik a a n se kapitaal organisaties de crisisverliezen a f ­ schreven op de inlandse boeren. Deze methode v a n ..crisisover w inning" is ook niet nieuw; ze is ..liberaal ’. H et is ..vrijheid van het ste rkere kapitaal het z w a k k e r e te verslaan, desnoods tc v e r ­ nietigen.

O r d e n i n g in Ned. Indie. D o o r de gew eldige prijsdaling van de lan d b o u w g e w asse n , w e r ­ den zulke verliezen geleden, d a t vele o n dernem in gen in N ed. Indië. V o o r- en A chter-Indië, Ceylon enz. met o n d e rg a n g w erden bedreigd. Door een reeks van productie- afzet- en prijsafspraken, die d o o r de verschillende betrok ken regeringen w e rd e n gecontro leerH, w e r d g e tra c h t een nieuw e rentabiliteitsbasis voor deze ondernem ingen te verkrijgen. E e n dergelijke regeringscontrole op de productie, uitvoer en p r ijsha ndhaving der goederen vereist niet alleen d a t d a a r v o o r de nodige w etten w o r d e n gemaakt, maar ook en vooral, dat vele regeringsorganen met een zeer grote mate v a n uitvoerende m ach t w o r d e n bekleed. D eze mate van m achts­ uitoefening is v o o r de verschillende takken van bedrijf min of meer verscheiden en is afhankelijk v a n de toestand w aarin een bedrijfstak door de crisis is geraakt. D o o r deze crisis is een toestand ontstaan, die afwijkt van de

! 08 109

periode v a n v o o r 1929. T o e n trachtte elk bedrijf v a n elk land (voor zover ze niet reeds tot grotere trusts en kartels onderling v e r b o n ­ den w a r e n ) het product op de w e re ld m a rk t te v erkopen in ..vrije” concurrentie. D e winsten der ondernem ingen w e r d e n dus v erkregen langs de w eg van vrije bew eging v a n het kapitaal. O p deze wijze regelde het kapitalistische bedrijfsleven zichzelf, d.w.z. v o rm d e zich op de grondslag der maatschappelijk gem iddelde productiviteit van de arbeid, in v e r b a n d met v r a a g cn aanbod, een wereldmarktprijs. Als na 1929 de rentabiliteit v a n hct kapitaal zodanig daalt, dat niet alleen de zwakste, m a ar hele bedrijfstakken met o n d e r g a n g w o rd e n bedreigd, indien deze ondernem ingen zich nog v e r d e r zouden uitputten langs de w eg van vrije concurrentie, dan blijft er v o e r deze kapitalen geen a n d e re w eg over, d an via ,,in den b e ­ ginne” productiebeperking en regeling van afzetm arkten, te komen tot vastzetting van prijzen. H et handelsverkeer, of m.a.w. dc goederenbew eging, voltrekt zich op deze wijze dus niet meer langs ..vrije weg, m a ar langs de w eg v a n overeenkom sten, die in wezen niets an d e rs doen dan de gemeenschappelijke w instbclangcn der verschillende kapitalen, zoals deze door de crisis van 1929 zijn gegroeid, tot uitdrukking brengen. Bij de geweldig uitgebreide controle, die v o o r de uitvoering van deze overeenko m sten nodig is, vinden de verschillende kapitalen in principe het a p p a ra a t, d a a r v o o r nodig, in hun algemene v e r ­ tegen w oo rdiger, de Staat, die geheel op een dergelijke ad m in i­ stratieve functie is ingericht en tegelijkertijd over de m achtsm id­ delen beschikt om de overeenkomste n d w a n g m a tig door te zetten. Dit staatsingrijpen strekte zich uit over de gehele productie. W ij zullen hier alleen de m aatregelen betreffende de rijst nagaan. G. Jn 1933 kwam de Ned. Indische Regering met een o r d o n ­ nantie tot tijdelijke beperking van de rijst-invoer. D o o r de dalende buitenlandse rijstprijzen kw am e n er in Java gew eldige h o ev e el­ heden rijst aa n de markt; tegelijkertijd w e r d in deze tijd veel suikerg rond in rijst-grond omgezet, zodat zich grote hoeveelheden o n g e ­ kochte rijst opstapelden, w a a r d o o r de prijzen nog meer daalden. De regering greep toen in door middel van controle van de invoer, w a a r d o o r zij de Ned. Ind. rijstmarkt vrijwel los van de w e r e l d ­ m arkt maakte. H et gevolg hiervan w a s een „stabie l” prijspeil, of an d e rs gezegd, de millioenen ontzettend v e r a r m d e Javanen, w a a r ­ voor rijst het hoofdvoedsel was, konden het nu alleen tegen ..stabiele , d.w.z. v e rh o o g d e prijzen kopen. H et ingrijpen van' de regering op de rijst-cultuur krijgt v e r k la re n d e betekenis, als w e in het oog houden, dat de dalende prijzen o o rzaa k w aren , dat de la ndbo uw e rs de afbetalingen aa n verschillende dessa-b an k e n niet zouden kunnen doen. D oor de ho g ere prijzen, die nu dc tanis zouden o n tv a n g e n (op g eb rach t door de v e r a r m d e bevolking) k o n ­ den de banke n w o rd e n betaald. H e t zgn. „ V o lk s c r e d ie tw e z e n ” te beschermen, w a s een der oorzaken v a n het ingrijpen v a n de r e g e ­ ring op dit gebied.

V ele m aatregelen hebben in het algemeen betrekking op de uitvoer en op de productie. M a a r ook op het gebied van de invoer en de distributie kw am een zeer sterk staatsingrijpen. D e directe aanleiding hiertoe kw am uit Japan en door de v e r a n d e r d e s tru c­ tuur van de Ned. Ind. handel op verschillende landen na de crisis. Dit blijkt o.a. uit de textiel-invoer. D e katoenen textiel-producten zijn de belangrijkste in voerproducten v a n N ed . Ind. Invoer in N e d . Indië (1929). M a n u f a c tu r e n - g a r c n s E e t w a r e n en dranken M a ch in e s cn w erktuigen G epelde rijst Ijzer en sta alw a re n Sigaren, sigaretten, tabak Kunstmest O v e r ig e invoeren

23.7 % v. d. tot. invoer. 12.3 % 9 .7% 9.9 % 8.4 % 3.6 % 2.4 % 30.0 %

D e katoenen texticl-goederen w e r d e n voor de crisis (in 1928), hoofdzakelijk ingevoerd door N e d e rla n d met 26.2 % v a n de w a a r ­ de, E n g e la n d 28.6 c/( en Japan met 25.9 ( (' . In 1934 d a a re n te g e n was de invoer van E n g e la n d en N e d e rla n d samen met 3 % ge­ daald en van Japan met 51 % toegenomen. (13) Tegelijkertijd w a s hct passief hand elsbalans-sald o v o o r Ned. Indië (met Japan) van 1928 v a n 36 mill. gulden, a a n g e g ro e id tot 73 mill. gulden in 1934. ( Z o a ls we dus zien h a d N ed. Indië in betrekking tot Japan reeds v ó ó r de crisis een passief h a n d e lsb a la n s­ saldo. ) N u had een dergelijkc vergroting v a n het passief h a n d e ls b a la n s ­ saldo voor de Ned. Ind. bczittersklasse niet veel zorg gegeven, indien ook na de crisis nog een afzet h a r e r grondstoffen volgens de traditionele „liberale” wijze mogelijk was. N a 1929 echter zijn. door de bescherming v a n de industrie van verschillende landen en d o o r hct b evoorrechten v a n de import uit „h u n " koloniën, als­ mede d o o r de bijzondere toestand w a a r i n de grondstoffen-arm e landen (voor Ned. Ind. w a s in E u r o p a D u itsland vooral v a n b e ­ tekenis) verkeren, verschillende landen o v e r g e g a a n tot het a f ­ sluiten van een goedcren-ruil. V o o r N ed. Indië, dat, ( J a p a n buiten beschouw ing gelaten) nog steeds een actief hand e lsb a lan ssald o v a n 240 millioen gulden had, w a s dit een grote moeilijkheid. Hoe meer immers deze methode van goederen-ruil zich doorzette, des te meer w e r d ook N ed . Indië, o n d a n k s h a a r bezit aan o n v e r ­ v a n g b a r e grondstoffen, door de ste rk s te kapitalistische l a n d e n

t 10 in deze methode van goederen-ruil opgenomen en gedw ongen grondstoffen te ruilen met industrie-w aren. O m de afzet h a r e r grondstoffen te stimuleren, w e r d de N ed. Ind. bourgeoise dus afgedw ongen, de verschillende importartikelen zo­ veel mogelijk te laten invoeren door die landen, w a a r a a n ze g r o n d ­ stoffen verkoopt. O p deze wijze is de uitvoer (d.w.z. het realiseren v a n de m e e r w a a r d e op de buitenlandse m arkt) de directe oorzaak, da t de import moet w o rd e n geregeld en in ov ereenstem m ing g e ­ bracht met de landen, w aa r naar wordt uitgevoerd. Het w as dus geen „vrije w il” der N ed . Ind. ondernem ers, dat de politiek der ,.o p e n d e u r” moest w o r d e n losgelaten. Neen, dc directe winstbelangen v a n het kapitaal dw ongen dc invoer te regelen, d.w.z. door middel v a n de staat te laten controleren, met behulp v a n contingenteringen. invoerlicenties enz. Deze conting enteringsm aatregelen h ad d e n tegelijkertijd tot g e ­ volg. dat nog eens te meer de massa der bevolking kon w o rd e n uitgeknepen. D o o r d a t immers al deze goederen nu o nder rfcgeringscontrole stonden, kon de Ned. Ind. staat tegelijkertijd ..prijsregelend optreden, d.w.z. ze kon de prijzen verhogen. In ,.algemeen beschaafd N e d e rla n d s ’ vertaalt ..Invoerregelingen (9) het als volgt: „ O v e r ig e n s echter betekent de prijsstijging, welke veelal uit de c o ntingenteringen voortvloeit, v o o r de Indische samenleving een zeker offer, w aa rte genove r dan de voordelen voor de export staan, die uit de economische sa m en w erk in g v o o r tv lo e ie n ” . En even d a a rv o o r : ..Het belang van Indië bij contingenteringen b e ­ sta a t hoofdzakelijk uit het feit, dat er door vo o rk o m en w o rd t, dat het v o o r de import in hoge mate afhankelijk zou woorden van een zeer bep e rkt aa n ta l leveranciers, terwijl een zekere stijging v a n het prijspeil tevens v o o r Indië soms nodig w as om de d reigende o n t ­ wrichting v a n het distrib utie-appa ra at te v o orkom en". V e r d e r trad de regering regelend op door middel van invoerlicentiëringen. D eze hebben betrekking op de verdeling van de invoer onder het distributie-apparaat. D e Japanse goederen-invasie ( d à a r tegen w a r e n deze invoer-licentiëringen gericht) ging nml. na de crisis g e p a a r d met het v e rd rin g e n van het N ed . Ind. distri­ b u tie -a p p a r a a t d o o r het Japanse. O v e r a l kw am en Japanse im p o r­ teurs, w are n h u iz e n en t o k o ’s de E u ro p e se en Inlandse zaken v e r ­ dringen. O m nu het Europese en in het bijzonder het N e d e rla n d se distributie-kapitaal te beschermen tr a d de regering op, door de in g e v o erd e goederen, v o o r de verkoop' bestemd, toe te kennen aan „ e r k e n d e ” importeurs, 38 artikelen vallen hieronder. O o k tr a d de regering op door middel v an de „bedrijfs-reglemente r i n g s w e t ” tegen destructieve c o n c u rren tie” . Kleine nieuwe b e ­ drijven, die zeer goedkope artikelen maakten, of goedkope Japanse artikelen verk o ch ten , w erden een groot g e v a a r voor de oude b e s ta a n d e bedrijven. O n d e r bedrijven w o rd t in deze w e t v e r sta a n „inrichtingen voor het drijven van han d e l” . D e bedrijfsreglemente rin g s -o rd o n n a n tie beoogt in v e r b a n d hiermede bescherming van

111 Indische bedrijven, zowel tegen destructieve concurrentie van nieuwe bedrijven o n der leiding van landgenoten, als tegen o n g e ­ wenste invloed van buitenlandse belangen.” (10) V e r d e r is het dc bedoeling van het reglement de b estaand e „bedrijven ( w a a r v ro e g e r vooral niet-Japanners in zaten) voor kapi taal-vernietiging te besparen. H et ..hoofdcriterium” immers voor de regering is: „de mogelijkheid ener althans matige r e n ta b i­ liteit v o o r het nie uwe bedrijf zonder ernstig g e v a a r voor vernie ti­ ging of uitputting van gezond opgezette, degelijk geleide en econo ­ misch te w a a r d e r e n bestaande bedrijven” . (11) Deze „bed rij fs regie men tering" echter is niet alleen een bescheid ming, v a n welk kapitaal ook. Dc oorzaak v a n het onsta an dezer wet is veel meer hierin te zoeken, dat de door de staat g ec o n tro ­ leerde invoer zodanig verdeeld w ordt, dat voor de importhandel een ..redelijke vergoeding van zijn bemoeienissen mogelijk is” . En om dit te kunnen doen is de zgn. ..ordening nodig. Z o a ls w c uit al de bov en staa n d e v oorbeelden zien. heeft de N ed . Ind. bou rg eo isie g e t r a c h t de crisis te overw in n en niet alleen met de „ liberale . m a ar ook met dc nieuwe, door de verhoudingen van na 1929 ontstane, methoden. Z o w el op het gebied der p r o d u c ­ tie, als distributie, invoer en uitvoer, alsmede op het gebied der \ ei pakking. \ ci koersbedrijven. betalingsverkeer, bankwezen en a r b e id s m a r k t heeft dc regering z w a a r moeten ingrijpen. D a a r n a a s t is de Ned. Indische staat eenmaal op de w eg van preventieve prijsbewaking, door de verh oudingen zelve gedw ongen gew o rd e n over tc gaan tot „repressieve p rijsbew akingsm aatregeJen . D a a r d o o r w ee r w a s men ged w o n g e n de m a rktbe w eg inge n tc volqen en te letten op dc marktbehoeften. H et aanbod w erd daarbij zodanig gereguleerd, dat de im porthandel in zijn prijzen een redelijke m arge ziet v o o r de vergoeding van dc diensten en w erk zaam heden. (12) Llit dit alles zien wc. dat liet in Indië met dc oude „ o n d e r n e m e r s ­ vrijheid” is gedaan.

M o n g so M eten g g ik .

„ D e periode van de holle m a a g ” . Z ó noem den de inlanders de crisis-periode. D e naam zegt reeds voldoende. De volgende v o o r ­ beelden zullen de in Indië geleden ellende n a d e r illustreren. D e lonen w erden voor inlanders met 60-70% en w a a r het kon met 80 % verm inderd. D e E u ro p e a n e n kregen een loonsverm in­ dering van 50-60 % . V a n d a a r dat zich het „pijnlijke verschijnsel voordeed, dat de „ E u r o p e a a n van goeden k o m a f ” , met snuisterijen langs dc huizen liep, om te trachten zijn brood te verdienen. De Indo-EuropÄeaan. die reeds v ó ó r de crisis in het gedrang was gekomen, d o o r d a t de met diploma s g e w a p e n d e inheemse, zijn traditionele plaats als klerk en kleine beambte ging innemen, ge­

112 ra a k te in ernstige moeilijkheden. O o k de Chinese bevolkinsgroep is zeer v e r a r m d . (13) D oor de vele ontslagen, die volgden, vond men op de k a d e s cn aa n de stations niet alleen m eer inlanders, m a ar ook E u r o p e a n e n als taxi-chauffeur. O v e r a l „zw erm en ( d a a r ) bed e laa rs". (14) H oe groot de ellende der inheemse bevolking moet zijn geweest, b.v. in C h e rib o n en Banjoemas, w a a r deze bevolking in de s u ik e r­ cultuur w e r k z a a m was, kan o.a. hieruit blijken, d a t in 1933 aan gr ondhure n. lonen, levcringen. alsmede schadeloosstellingen voor v e r b r o k e n contracten, slechts 19 mill. gulden uitbctaald w erd, tegen een gemiddelde van 121,7 mill. gulden gedurende dc periode van 1925-1927. (15) De koelie-lonen op Java w a re n in 1931 reeds met 30 à 4 0 % gedaald. ,.In 1932 w a s de positie belangrijk beter", schrijft de „ E c o n o m is t” (16) en bedoelt hierm ede dat de loonsverlaging nog v e r d e r w a s d o o r g e g a a n . V o lg e n s „V e rslag van b e s t u u r ” enz. w as de daling der koelie-lonen d o o r g e g a a n tot 15 à 20 cent per dag, hetgeen 50 à 60 % la ger is dan v o o r de crisis. (17) In M id d e n -J a v a zijn zeker een p a a r millioen mensen, die per gezin ( v a n 5 m a n) v a n 10 cent moeten leven. „ T e v e r p a n d e n is er niets meer en de meesten hebben vrijwel geen meubels in huis. Aan het kopen v a n olie v o o r het enige lampje kan niet w o r d e n geda cht en men gaat dan m a a r w a t op de bale-bale liggen” . H ct sc hoolbe­ zoek daalt er natuurlijk zeer, de belastingen w o rd e n ontzettend z w a a r gevoeld, en, zo w o rd t vermeld, zelfs „van bioscoop-bezoek in de centra is bijna geen sprake m e er” . (18) V erschrikkelijk w a s de to estand in Banjoemas. In 1929 brachten de 5 grote suikerfabrieken v o o r de Banjoem as-bevolking een lo o n b e d ra g (met g ro n d h u re n en a n d e re betalingen) op van 4.8 mill. gld. In 1934 w a s dit nog slechts 74.000 gld. (19) V o o r a l in Z uid-B anjoem as, w a a r irrigatie-w erken o ntbrek e n, en de sa w a h 's van de regen afhankelijk zijn, w aren d a a r in 1932, 33 en 34 veel misoogsten. In T jilatap b ra k bovendien nog een malariaepidemie uit, die zich tot aa n Kroja toe verspreid de. D a t deze malaria-epidemie v o o r T jilatap overigens geen crisis-verschijnsel is, mogen we hieruit afleiden, dat in de berichten zo en passant w o r d t vermeld, d a t dit „vroege r al bekend ( w a s ) als m a la r ia - o o r d ” . „D e I n d is c h m a n ” publiceert een overzicht van het koelie-budget te Batavia, g e h o u d e n over 1800 gemeente-koelies en v e rsp re id over alle B a ta v ia a n s e kampongs. „D e v o o rn a a m ste in d ru k is, d a t de w o n in g - to e s ta n d e n (uitg ezo nderd die in de door dc gem eente reeds v e r b e te r d e k a m p o n g s) buitengew oon slecht zijn. D e koelie v e r ­ diende gemiddeld 30 à 35 cent per dag en w e r k te hie rv o o r van 7 tot 5 uur en 25 d a g e n per maand. Zijn maandelijks inkomen w as ƒ 7.50 en w e r d v e r h o o g d tot ƒ 8.75. H ie r v a n w a s ƒ 1.50 tot ƒ 2.50 huur, „voor een gedek-optrekje met k ra n te n p a p ie r beplakt. In dat ene vertrekje w o r d t gekookt, gegeten, geleefd en geslapen. H e t is in de regel een onnoemelijk goor vertrek, w a a r in lucht en licht

113

o n tb r e k e n ” . „ D e huisjesmelker in de kampong leidt op kosten van de koelies een rijk b e s t a a n ........” (20) H et hie rvorenve rm e lde heeft hoofdzakelijk betrekking op in­ heemse en E u ro p e a a n s e loonarbeiders. Dc toestand van de inlandse bevolking in de d e s sa ’s zelf. is eveneens ellendig. Natuurlijk b e ­ w eren de heren rapporteurs, en de inkt-koelies schrijven het hen na, dat de inlandse bevolking een zeer sterk „ a a n p a ssin g sv e rm o ­ g e n ” heeft. H o e v er dit aanp assingsv erm ogen gaat. zullen we straks zien. Z o d r a de crisis uitbrak, duizenden loonarbeiders uit de fabrieken en de cultures w erden gesmeten, de a a n w e r v in g van javaanse arbeiders voor de buitengew esten ophield en dc dessabevolking dus niet meer afnam , w e r d door de crisis deze w erkloos gew orden Javaan te ru g g e v o e rd n a a r de dessa. D a a r kwam de werkloze Ja­ v a a n w e e r terug in een dorp, w a a r de prijzen van de l a n d b o u w ­ gew assen zeer sterk w aren gedaald cn w a a r de hon g er en ellende zeer stijgende was. D c o p brengste n van de la ndbouw -producten daalden snel en sterk, soms in het dorp meer dan 70 . De uitgaven voor kleren, gebruiksartikelen, petroleum en andere artikelen daalden echter minder snel cn sterk, in het algemeen met slechts 50 % . Zelfs de prijs v a n het zout steeg. D e lonen in dc dessa daalden sterk, v a a k met meer dan 50 % , de w erkgeleg enheid verminderde, doch de landrente daalde slechts met 33 % en de accijnzen w e r d e n niet verlaagd. D e g r o n d h u re n daalden sterk, maar dc schoolgelden, de tarieven van tram en spoor daalden wel. m aar la ngzaam cn weinig. V e r d e r had de la n d b o u w e r in dc meeste gevallen geleend bij een volks­ bank, d essa-b ank, pandhuis of een geldschieter. En deze bedragen moesten w o r d e n terugbetaald. (Alleen bij het pandhuis w aren door middel v a n bepalingen geen d w in g en d e maatregelen om in de crisis af te lossen.) D o o r deze toestanden w a s dc ellende in het dorp zeer groot g e ­ w orden. D uizenden en nogm aals duizenden w a r e n genoodzaakt „hun a k k e r v o o r een appel cn ei voor jaren a a n e e n te v e r p a n d e n ” . O p elke groep. die in de dessa leeft, w erk te de crisis vernietigend. O o k op de kleine h an delaar, die in dc dessa de v ruchte n goedkoop inkocht, om deze in de stad d u u r d e r tc verkopen. D e prijzen van de v ruchte n d aalden echter zo hevig, dat hij op de duur de bus of tram niet meer kon betalen, om de reis n a a r de stad te maken. En te voet konden de afsta nden niet w o rden afgclcgd. D a a r v o o r w aren ze tc groot. In N ed. Indië spreekt men in de pers v a n zg. goede d e s sa ’s. Hoe de toestand in zo’n „goede d e s s a ” nog in 1937 was, blijkt uit het volgende: „Zijn a c h te r u itg a n g is zeer groot geweest. D e situatie verkeert nog op het diepste punt. Dc tanie bezit practisch niets meer; zijn goud is al lang verkocht, de sieraden gingen n a a r het pandhuis,

i 15

huisraad en kleren zijn eveneens heleend en in de d o n k erste dagen w e r d zelfs het versleten huisraad n a a r de lommerd gebracht. O p zijn huis en erf rust een schuld a a n de afdelingsbank. H et is niets bijzonders als in een enkel district h o n d e r d e n huizen executoriaal verkocht zijn. De veestapel is kwantitatief en kwalitatief sterk a c h ­ teruit gegaan; de d es sa-w eg en zijn slecht en sa w a h-leidinge n slecht o nderhouden . G rote ac h te rsta n d v a n dc la ndre nte moest afgeschreven w o r d e n . ” (21) Momenttellingen in Kedoe wezen uit, dat 22.689 gezinnen een schuld h ad d e n v a n f 128.000.—«. d a t 62094 volw assenen cn 45863 kinderen samen niet meer dan 40.500 stel (kain cn b a a d je ) b e ­ hoorlijke kleding hadden. V a n de 22.689 gezinnen bezat elk gezin gemiddeld 30 cent. terwijl dc schuld ƒ 5.63 groot was. E r w a r e n ook gezinnen die slechts 1 of 2 cent bezaten. A n d e re w e e r nietsV a n deze gezinnen zijn slechts 12.232 bezitters v a n b o u w g ro n d , huis en erf. De a n d e re niet-lan d b o u w ers voorzien in hun behoeften d o o r m atten vlechten, loeriks weven, bak sten e n en d a k p a n n en maken, b ew e rk e n van klapperbast tot vezel enz. Zij v erd ie n en ge­ middeld 2 tot 3 cent per dag. V o o r zo n goede dessa is het zuiver ..inkomen 10 cent p e r dag per gezin. „ E r moet d an geen tegenslag zijn v a n rattenplaag . h o o r ­ der. w ortelrot en a n d e re ziekten in het g e w a s of mindere productie door slechte w ee rso m stan d ig h ed en ” . (22) Het gezin van de tani, dat uit gemiddeld 5 personen bestaat, heeft dus gemiddeld 2 cent per persoon per dag uit te geven. Per dagmis ong eve er 3 kattie rijst nodig à 3]/2 cent per kattie. Dit reeds is \Q ]/2 cent. En nu s p r e i e n w e nog niet v a n de ene cent petroleum, v a n de halve cent hout. v an de halve cent zout en van andere noodzakelijke levensmiddelen, die moeten w o rd e n gekocht. De praktijk zal dan ook wel zijn. dat er te weinig voedsel kan w o rd e n gekocht. In sommige streken van Indië w a a r men geen landrente kon betalen, heeft de regering het „mogelijk” gemaakt, d a t de be lasting kon w o rd e n v o ld a a n door middel v a n arbeid. (23) D e ellende in de dorpen w o rdt nog d a a r d o o r gekenschetst, dat door de dalende prijzen in de dorpen zeer weinig geld aanwezig is. Geld echter is voor de la n d b o u w e n d e bevolking, die h a a r p r o d u c ­ ten verkopen moet, nodig om kleren te kopen, belasting te betalen en in zeer vele streken om voedsel te kopen. D e producten, v o o r t­ geb rac h t door de tanis, konden in het bijzonder in prijs dalen, d o o r d a t niet alleen de w ereldm arktprijzen daalden, m a a r vooral, d o o r d a t zij de producten moesten v e rk o p en aan opkopers, die nog extra laag betaalden, om dat de o pkopers ook zelf moesten „ v e r ­ d ie n e n ”. D a t is een der oorzaken, dat in de dorp en de prijzen der gew assen zeer laag w a r e n , w a a r d o o r in de d e s s a ’s zeer weinig geld aanw ezig w a s .D o o r d a t de bevolking echter toch verschillende a r ­ tikelen kopen moest, moest zij door h<>f w einige geld. w a a r o v e r zij beschikte, zeer kleine hoeveelheden kopen. D a a r d o o r kon de halve cent in vele gevallen niet meer dienst doen.

In Bali, w a a r v roeger de kcpèng, (1/5 à 1 7 cent) alleen gebruikt w e r d om geldoffers aa n de góden te brengen, w o rd t deze nu „ g e­ regeld door de bevolking g e b r u ik t........ bij het betalen van kleine aankopen op de w a r o n g s ” . (24) In die tijd v ersc h en en de rapporten en artikelen in de Indische pers die handelden over ,,de betekenis van de kw^art cent bij a a n ­ koop van voedsel in dc d e s s a ” . In andere streken werd de oude ruilhandel weer opgenomen. Z o schreven de inlandse bestuurs­ am btenaren, dorpshoofden en dorpsschrijvers van het district G ending dat d a a r v a n ruilhandel geen sprake was. Bij onderzoe­ kingen bleek echter, men ging op de p as sar posten en enige uren per dag in de w a r o n g s d oorbrengen, dat wel degelijk ruilhandel plaats vond. D a t volgens deze onderzoekingen de ruilhandel grote afmetingen aa ng enom e n had, vooral het ei ruilmiddel was, d a a r n a de rijst, klapper en mais, en dat men zelfs om zout te krijgen, dit alleen door ruilhandel kon verkrijgen; zóó weinig geld w as er in de dessa. (25) O o k in de „Indische M e rc u u r van 8 Aug. 1934 schrijft men, dat men in de dessa (vooral in het Bangilse) moeite zou hebben een kwartje gewisseld te krijgen. H et w erkvolk verdient daar. b.v. te Bedji, o n g e v e e r 3 \A cent per dag, en w e r k t hiervoor van 7 tot 16 uur. ..Deze lonen , aldus de krant, ,.die drie en een halve cent. w o rd e n constant uitbetaald . D e ellende op Java w o r d t geschilderd door de „Locomotief . D a a r zit dus grotendeels de bevolking thans zonder werk. zonder geld. zon d e r voedsel, ziek en afgem at door de beruchte malaria! Velen, vo oral in het onderdistrict M aos, eten. n a d a t de krachtloze v o o r r a d e n „ g a b e r ” zijn uitgeput, thans b la d e ­ ren. de zgn. d ao n tjentongan. w ee-w ecan, loemboe enz. en ook bongot-pisang, het uiterste deel van de pisangstam w at in de grond zit. Deze w o rd e n in stukken versneden, gedroogd en d a a rn a g e ­ kookt en gegeten met de genoem de bladeren, n a d a t die eveneens gekookt zijn. D e lege maag w o rd t hiermede gevuld. Allerwegen ziet men th ans zw e rve nden, w a a r o n d e r kinderen door hun ouders a a n hun lot o v e r g e la te n .” (26) O p M id d e n Java, in Kroja. vinden we ook w ee r terug w at w e reeds beschreven hebben. D e s a w a h 's zijn grotendeels afhankelijk van de regen „om dat met de zo begeerde irrig a tie -w e rk e n ........ met het oog op de moeilijke to e stan d van ’s la nds financiën v o o r ­ lopig nog geen begin kan w o rd e n g em aak t” . Padi-mislukkingen met de d a a r a a n v e rbo nden misoogsten, teisteren de bevolking extrr«. In 31. 32. 33 en 34 bleef deze toestand o n der de bevolking v o o r t ­ duren, o n d a n k s de „h u lp ” der regering, tot eindelijk deze ellende afgelost w e r d d o o r een malaria-explotic. die de bevolking ontzet­ tend teisterde. D a a r w a a r de bevolking moest zw oegen v o o r een p a a r centen, w e r d natuurlijk g e tra ch t op a n d e re wijze dan d o o r loonarbeid, zich in het bezit te stellen v a n geld of g eld sw a a rd ig e producten. Het volgende g ebe urde op dc g o uvernem cnts-zoutlanden op M a doera.

116

„D e veldpolitie hield een dezer dagen een troep van het land te ru g k e re n d e v r o u w e n aan, die alleen h a a r „ledige z outm ande n bij zich droegen. W a t bleek? O p zeer vernuftige wijze w a s in die manden, gelijk zulks bij de inventaris van een goochelaar het geval is, een dubbele bodem a a n g cb rac h t. Z o d o e n d e bracht men v o o r 3 à 4 centen zout mee, ter compensatie v a n het te weinig v e r d i e n ­ d e ........!” (citaat, bene vens uitroeptekens en puntjes v a n de „ In ­ dische G i d s ” 1934, blz. 645). W e hebben hier slechts een greep g e d a a n uit tijdschriften-artikelen, krante n enz., die op een of a n d e re wijze de ellende der Indische bevolking beschreven. W a t in werkelijkheid geleden is, kan niet door artikelen w o r d e n gebracht, la at sta an door een picrs, die volkomen aa n de kant der regering staat. W e moeten dus met deze „officiele” ellende genoegen nemen.

(1)

„V estigin g N e d e r la n d s gezag” , Kielstra, blz. 12.

(2)

„Schets ener economische geschiedenis v a n N ed . Indië , J. Gonggrijp, blz. 122. Karl M a r x F. Engels: „Briefe an Bebel. Liebknecht, K. K a u ts k y ” , Deel I 1870-1876. Zie: a, „D e betekenis van N ed. Indië uit inte rn a tio n a a l­ economisch o o g p u n t.” M ededeling en v a n hct (Jentraal-kantoor voor de statistiek, blz. 20-24. Zie: b. I. Loeber: ,.Das N iederländische Kolonial Reich , B. C. v an Suchtelen, o u d -g o u v e r n e u r v a n S u m a t r a ’s O o s t ­ kust. Zie: 4a blz. 25. „Indisch V e r s l a g ” , 1935 I, blz. 34. „ N e d e r la n d s N ie u w e E reschuld aa n Indië” , B. C. v a n Suchtelen, o u d - g o u v e r n e u r van S u m a t r a ’s O ostkust. Z ie 4a, blz. 4. „Invoerregelingen en Bedrijfsreglementering in Ned. In d ië ” , Ja a rg a n g 1937 No. 1, blz. 48. Z ie 9, blz. 91. Z ie 9, blz. 92. Z ie 9, blz. 50. Z i e 2, blz. 224. „Enige gegevens betreffende N ed. Indië” , Dr. A. Goote. Z i e 14. „ D e E conom ist” (1935), M r. Dr. J. H ulshoff Pol,'blz. 1 e.v. „V e rsla g v a n Bestuur en Staat v a n N ed . In d ië” , 1931.

(3) (4)

(5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) (14) (15) (16) (17)

(18) (19) (

20 )

( 21) ( 22 )

•

(23) (24) (25) (26)

„ S o e r a b a ja ’s H a n d e ls b la d ” , 29 Juli 1932. „Indische M e r c u u r ”, 6 M a a r t 1935. „De I n d isc h m a n ” , 21 O c to b e r 1928. „ S o e r a b a ja ’s H a n d e ls b la d ” , 29 Juli 1937 „ S o e r a b a ja ’s H a n d e ls b la d ” , 28 Juli 1937 Z ie 14. „Koloniale Studiën. ’ „ V o lk s c r e d ie tw e z e n ” , F eb ru arie 1932. „D c Locomotief” , 12 F e b ru a ri 1935.

110 bevolking, zoals we die in Europa en Amerika aantreffen is in Indonesië dus nog weinig sprake. H et W e s t e r s bedrijfsleven vindt men op de grote cultures en in de mijnbouw. N aa st de productie der bevolkingsgewassen vormen deze dan ook dc belangrijkste bronnen der uitvoer. Dit blijkt uit het volgende staatje: W e hebben in het eerste artikel uiteengezet de betekenis van N ede rla nd en Indonesië tussen de grootmachten, in het tweede de economische ontwikkeling van Indonesië sinds de komst der H ollanders tot en met het uitbreken van de tw eede wereldoorlog. In dit artikel willen we verder ingaan op de sociale structuur van Indonesië en daa ru it enkele politieke gevolgtrekking en maken. T ypisch voor Indonesië is, zoals trouw ens kenmerkend voor bijna alle ..koloniale en half-koloniale volkeren", d a t het bedrijfsleven zich feitelijk in twee sectoren afspeelt. Aan de ene kant de westerse ondernemingen met een modern uitgerust productie-apparaat, aan de andere kant de inheemse productie, die vaak nog op zeer primi­ tieve wijze w ordt bedreven. D a a rn a a st vindt men in sommige streken belangrijke productie van bevolkingsgewassen. H et westers bedrijfsleven wordt, zoals de naam reeds aanduidt, beheerd door het buitenlandse kapitaal. V oorzover het een werkelijk fabrieksmatige productie betreft, zijn hier loonarbeiders werkzaam, zoals we deze in E uropa en Amerika kennen. Hct aantal van deze groep is echter klein, hetgeen uit het volgende tabelletje blijkt. A a n ta l arbeiders (hoofdgroep) w e r k e n d in: huisbakoel- w erk p laa tsT a k Min industrie systeem verband industrie

T otaal

1. Textiel ...................... 25.000 2. V o e d in g s - en g eno t­ 323.000 middelen 3. Hout, bamboe, vlecht 119.000 w erk 4. Kledingsindustrie ... 120.000 5. M e ta a lb e w e r k in g ... 20.000 20.000 ............ 6. A a r d e w e r k 7. D iversen ................. 40.000

260.000 32.000

176.000 50.000

461.000 405.000

200.000

---------- !L_

319.000

-------------

-------------

170.000 40.000 60.000 80.000

667.000

642.000

125.000

1.535.000

T o taa l:

50.000 20.000 40.000 40.000

----------------------

D e differentiatie der zgn. ..beroepsbeoefenaren", zoals we die in het Indisch V erslag aantreffen, zijn voor ons doel onbruikbaar. Daarbij komt ook nog, dat een deel van deze loonarbeiders, een eigen stukje grond met erf en huisje hebben. V a n een geproletariseerde

1938 1938 1938 1938

O n d e r n . landbo uw producten ...... Bevolk, lan d b o u w p ro d u cten ...... M ijnbouw producten ......................... O v erig e producten (in hoofdzaak bosp/roducten )

257 169 203 29

mill. mill. mill. mill.

(39 % ) (25.7 c/c) (30.9 % ) ( 4.4 )

(Bocke: Indische Economic LL) W e zien. dat voor de Industrie-producten in het geheel geen plaats is ingeruimd." W e l i s w a a r hebben nagenoeg alle land- en mijnbouwproducten een meer of minder ingrijpende industrieele ver­ werking ondergaan, maar zelfstandige industrieele bedrijven, die voor dc wereldmarkt produceren, hetzij met binnenlandse, hetzij met geimport^erde grondstoffen kent N.l. nog bijna niet". (Boeke. Deel' II. blz. 1.) A ndere loonarbeid vindt plaats in de grote cultures. De be­ volking. die van de opbrengst van net kleine stukje grond onmogelijk kan leven, moet wel bij de grote cultuurondernemingen gaan werken. Dit gaat soms op deze wijze dat de grote cuhuurmaatschappijcn, hun werk laten uitvoeren op dc gronden der in­ landse bevolking zelf, die deze gronden verhuurt en w aarop de Javaanse landbouwers dan zelf komen werken, (zoals b.v. bij de riet suikercultuur op Java). Dc huursom die de maatschappij betaalt, staat niet in verband met de oogstopbrengst. M e n zou het veel meer als een crediet-overeenkomst kunnen beschouwen, waarbij de huurder van te voren een bepaald geldbedrag betaalt en de ver­ huurder in ..grond afbetaalt . Doordat dit bedrag echter klein is cn de geldelijke lasten zeer zwaar, is dc landbouwer bijna nooit in staat zijn schuld af te lossen. D aa rd o o r is de landbouwer op de verhuur van zijn stukje grond aangew ezen op de W e s te r s e on d er­ neming, die vrijwel altijd een monopolie-positie bezit. T erecht zegt Boeke dan ook: ,,Eens gebonden, altijd gebonden". (Deel L, blz. 90.) D a a rn a a st zijn andere cultuur-ondernemingen (zoals bij de kina. koffie, thee en rubber) w a a r door de maatschappijen zelf de woeste grond w ordt ontgonnen cn w a a r dc dessa-bevolking uit de buurt gaat werken. De ondernemingen voelen veel meer voor de exploitatie der woeste gronden, daar zij hierop zakelijkc rechten kunnen vestigen. Om te beginnen heeft men met de grondhuur-ordonnantie, die wel geldt

121

voor dc verhuur van grond door inlanders aa n dc ondernemingen niets te maken. Kan men bij deze grondhuur-ordonnantie, dc b e ­ schikking over dc grond slechts voor 21 j/) ja ar krijgen, bij dc exploitatie van woeste gronden krijgt men voor jaar recht op dc grond. H et voordeel is verder, dat er doordat dc grond extensief kan w orden bewerkt, minder kosten per bebouwde eenheid gemaakt w o rd e n en dat er overjarige gew assen kunnen w o rd e n geteclt. wat zeer belangrijk is. D e voor de cultuur-ondernem ingen onaangenam e clausule in de grondhuur-ordonnantie. dal ..indien de huurtermijn meer dan 6 jaar bedraagt, met uitzondering van de eerste 6 ja ar van de huurtermijn telkens n a verloop van ten hoogste 2 jaren ,.de gehuurde g r o n d ” gedurende minstens 1 westmoesson ter b e ­ schikking van den v e rhuurder moet w orden gesteld . is de reden, dat op de gronden, die de maatschappij verhuurt, feitclijk alleen e e n ­ jarige producte n kunnen w orden geteeld. H e t feit. d a t de ondernem ingen dc gronden (en vanzelfsprekend w erden de beste gronden gekocht) zelf ontginnen heelt voor de bevolking natuurlijk haar consequenties. Allereerst w ordt d a a r ­ door de uitbreiding van de grond voor dc inheemse bevolking uitermate beperkt, w an t tegenover de grote maatschappijen, die feitelijk ,,Het G ezag' vertegenwoordigen, kan dc landbouwer n a ­ tuurlijk niets uitrichten. De tani. die op zijn gemiddçld 0.90 H.A. grond zijn bestaan zou moeten vinden is dus gedw ongen voor een appel en ei bij de cultuur-ondernem ingen te g aa n werken. Soms verbindt hij zijn landbouw-arbeid met huis-industrie of zoals reeds gezegd, verhuurt hij zijn grond aa n de maatschappij, die op de grond van den inlander is aangew ezen. Bocke heeft dan ook de opmerking gemaakt, dat de grond voor de tani van arbeidsinstrum ent tot geldbron is geworden. Deze formulering geeft echter niet de juiste karakteristiek van de verandering. Hier zien we juist in de practijk hoe een productie-middel een k a p i ta a lk a r a k t e r krijgt in h a n d e n van de onderneming, doordat het een element wordt, dat nu direct dient ter uitbuiting van dc arbeidskracht. Dc tan/' werkt hier als loonarbeider op zijn ,.eigen-' stukje grond; al is hv echter loonarbeider, het is nu duidelijk dat hij niet dc proletariër is die w e in E u ro p a kennen. D e an d e re consequentie van de ontginning der woeste gronden der cultuur-ondernem ingen zelf ligt hierin, d a t de dessa nog meel w ordt o n tb o n d e n , dan dit reeds geschiedde door de geldelijkc op­ brengst van de landrente. De mannelijke bevolking trekt weg naai de cultures en ontvangt het loon, waarvoor in de dessa allerlei goederen w e rd e n ingevoerd. D e vroeger geïsoleerde landbouwer w e r d in het g eldverkeer opgenomen. V e r d e r vindt men in Indonesië nog de belangrijke door inheemser gedreven landbouw, die voor de wereldmarkt werkt, nml. de v er­ bouw van bevolkingsgewassen. In den regel kopen de handelaars en opkopers, die meestal niet inheemsen zijn, de voor de (wereld) m arkt bestemde producte n op; rijst, thee, koffie en de vruchten van

de klapper- en mangga-tuinen. Deze opkopers geven meestal van te voren ..afnemerscredieten” , w aa rte genove r de producten het ge­ w as moeten afleveren. Door allerlei practijken weten deze w oeke­ raars een dergelijke ..credietverlening” tot een zeer winstgevend bedrijf tc maken. Zij hebben zo zeggen zelfs de burgerlijke schrijvers, een zeer funeste invloed op de streek waarin zij hun practijken uitoefenen. Llit dit korte overzicht blijkt, dat dc bevolking op allerlei wijzen in het kapitalistisch productie-proces of geheel of zijdelings is be­ trokken. Natuurlijk vindt men ook nog dessa’s w a a r het levens­ onderhoud nog bijna onberoerd is gelaten door het W e t e r s kapitaal, maar deze laten we hier buiten beschouwing. H et w as voor een politieke beoordeling nodig allereerst enkele opmerkingen van deze aard tc maken. Hieruit blijkt dus dat het grootste cleel van de bevolking in de landbouw werkzaam is. W e willen dit nog eens aan ele hand van de volgende gegevens, o n t­ leend aan het Indisch V erslag, verduidelijken. V o lg en s dit verslag werkten van de ongeveer 20 millioen beroepsoefenaren, ongeveer 14.1 millioen in de ..oerproductie” w aarvan: in dc a k k e rb o u w ........................................ 11.996.000 in dc suikcrcult. (grootbedrijf) ............ 529.157 overige (grootbedrijf) ............................... 821.977 veeteelt ........................................................... 282.724 visserij ........................................................... 257.850 Hieruit blijkt dus, dat verreweg het grootste deel van de bevolking in de landbouw werkzaam is en laten we er direct bijvocgen, met soms nog zeer primitieve werktuigen werkt. J. van Gelderen schatte ongeveer 2.0 jaar geleden reeds dat op J a \ a alleen 28 millioen mensen rechtstreeks van dc inlandse landbouw afhankelijk waren: ..Onder deze om standigheden” (zo schrijft hij in zijn boek „ V o o r ­ lezingen over tropisch-koloniale staathuishoudkunde' ) is het dui­ delijk , dat het kleine en zelfs zeer kleine bezit en bedrijf over­ heersen meet. H et gemiddelde bezit per grondbezitter bedraagt voor saw ah's en tegelans tezamen niet meer dan 11 _> bouw of rond ! heet.' . Latere cijfers geven een gemiddelde van 0.90 H.A. V a n ­ zelfsprekend dus. dat de bestaansvoorw aarden uiterst slecht zijn. D at deze onder de Japanse bezetting nog een greintje erger zullen zijn geworden, kan men wel aannemen. Z e e r veel arbeids­ krachten zijn weggevoerd, zodat de verzorging van het stukje grond veel tc wensen moet hebben ovcrgelaten. H et werk op de grote cultures zal in zeer vele gevallen gestaakt zijn, zodat dit voor de inlander geen bron voor inkomsten kon worden. De meeste dingen, die hij nodig heeft, kan hij dus onmogelijk kopen, aangenomen dan dat deze le krijgen waren. De economische structuur van het land bepaalt tegelijkertijd de

122 vormen, waarin de strijd der bevolking tegen het kapitaal zich vol­ trekt. V an z elfsp rek en d vindt men er vakverenigingen, voorzover het de directe loonarbeiders betreft D a a r n a a s t vindt men de g e o r g a ­ niseerde actie der verschillende partijen, die men tc tezamen de ..nationalistische beweging noemt, omdat ze, zeker tegenwoordig, alle de zelfstandigheid van Indonesië voorstaan. Deze georganiseeèrdc actie w erd en w ordt af gewisseld door de op sta n d en en opstandjes, wel of niet beinvlocd door de partijen. Z o b.v. dc opstanden van eind 1926 en begin 1927. waarin de Indische Kom­ munistische Partij een sterk aandeel had. Verschillende N e d e r ­ la nders werden over de kling gejaagd, pandjeshuiz en in brand gestoken, spoorw egen opgebroken enz. Later, toen de P.K.I. werd verboden en velen naar Boven-Digoel werden verbannen, w erd de actie voortgezet door de links sta ande P.N.I. ( Partai Nasional Indonesia) met Soekarno aan het hoofd. In deze tijd. omstreeks 1930 voerde M o h a m m ed H a t t a dc actie in N ederland, w a a r hij lid was van de links sta ande P.l. ( Perhim poenan Indonesia ). De zelfstandigheid van Indonesia w as de inzet van de strijd en deze w erd gevoerd in een socialistische terminologie. Kapitalisme en imperialisme w e rd e n aan elkaar gekoppeld. M a a r de leuzen cn s y m ­ bolen vond men in de P.K.I. die de rode vaan (eventueel versierd met ham er en sikkel voerde. De P.N.I. voerde de rood-witte vlag met de benaming erin. dezelfde symbolen als van de huidige opstand in O ctober 1945. N a a s t deze algemene strijd w e r d geijverd voor betere bevloering en direct de strijd gericht tegen de ondragelijke lasten van de g ro n d p a c h t en de deelbouw en tegen de v o o rv e rk o o p van p r o d u c ­ ten, die een fnuikende afhankelijkheid aan het buitenlandse kapitaal veroorzaken. V e r d e r zal nog heviger dan vroeger de strijd tegen de w oek e r en dc afhankelijkheidsverhoudingen, die nog aan het feodalisme herinneren, w o rd e n gevoerd. D a a r n a a s t zal zeker door de inheemse boeren hct recht opgeëist w o rd e n zich in coöperaties te organiseren om d a a rm e e o nder de macht der o pk opers uit tc komen. De strijd h ie rv o o r is zeer belangrijk, en zou norm aliter zeker te g en sta n d o n d erv in d e n van de particuliere ondernem ers, m aar n a a r alle waarschijnlijkheid zal nu van die zijde weinig last w ord en onderv o n d en , om dat juist de regering deze functies n o o d g e d w o n ­ gen zal moeten overnem en. O fschoon wij in deze richting van de regering nog geen uitpsraken hebben gehoord, zuilen n a a r onze mening de reg ering sm aatregelen zich zeker in deze richting b e ­ w egen. In de plaats v a n de particuliere ondernem ers, zal de r e g e ­ ring hier opkoper w orden. Dit feit zal zeer zeker nieuwe aspecten bieden v o o r de o n tw ik ­ keling, die de strijd in Indonesië zal inslaan. O o k hierbij komt opnieuw de internationale positie v a n Indonesië n a a r v oren en wel in de georganiseerde concurrentie, die de Indische regering heeft te voeren. Zij zal g e d w o n g e n w orden, teneinde de uitvoer zo hoog

123

mogelijk op te voeren, de afdrachten van de Indische la n d b o u w ­ bevolking ook zo hoog mogelijk te doen zijn. Dientengevolge zal de strijd dezer m a s s a ’s zich moeten richten tegen het staatsgezag cn d a a rm e e rijst het verzet tot dezelfde hoogte van ontwikkeling als in a n d e r e landen. W e l i s w a a r zal de concrete inhoud hunner eisen en doeleinden a n d e rs zijn dan in a n d e re landen, maar dat is niet het belangrijkste. Nooit zullen o v e r de gehele wereld de concrete doeleinden dezelfde zijn. om dat de structuur v a n hct bedrijfsleven niet overal dezelfde is. Belangrijker is echter de tendens, die alle bew egingen in de toe­ komst eigen zal zijn en die te ruggebracht kan w o rd e n tot die e e n ­ voudige formule, dat de voortbrengingsm iddelen uit handen moeten w orden genom en van diegenen, die ze via de winstmakerij gebrui­ ken om hun machtspositie over de directe producenten te vergroten, inplaats van ze aa n te w en d e n voor de meest doelmatige behoefte­ bevrediging der mensen. H oe de concrete vorm en van deze tendens in Indonesië zich zullen voordoen, kunnen we nog niet zien. D a a r v o o r weten we op het moment niet alleen te weinig, maar ook moeten we eerst, dat is wel het belangrijkste, de inhoud van het huidige verzet en de vormen, w a a r i n het is gegoten, hebben gezien, terwijl we tevens nau w k e u rig moeten weten, welke stromingen zich in deze beweging een weg n a a r v oren hebben gebaand. N e t zo min, als net mogelijfc is voor de W e s t - E u r o p e s e en A m erikaanse arbeidersklasse nu al vooruit te zien, hoe zich concreet de strijd zal voltrekken, noch minder is dit mogelijk v o o r dit economisch zo rijk gevarieerde In­ donesië. W e willen, alvorens w e ons ov er deze beweging uitspre­ ken. tenminste w at betreft de perspectieven voor de v e r d e r te voeren klassenstrijd in Indonesië, meer w eten dan rampok-partijen. schietpartijen en dergelijke. W e moeten weten w at deze mensen willen, hoe hun p r o g r a m m a ’s luiden en welke maatregelen ze hebben doo rg ev o erd . W a n t dat deze m a ssa ’s maatregelen zowel van politieke als van economische a a rd moeten hebben genomen, is voor de h an d liggend. Dit is immers niet een opstand van enkele dagen, m a a r een m assa-bew eging, die waarschijnlijk al enige m aanden duurt. E n ige perspectieven. W e hebben in het eerste artikel er reeds op gewezen, dat de N e d e rla n d se staat g e n o o d z aa k t zal zijn. het Indische bedrijfsleven in te schakelen in het N ederlands-Indische. T e v e n s spraken we als onze mening uit. dat dit het extreme sta n d p u n t van de N e d e r ­ landse regering is. dat zij moeilijk kan loslaten, mits te genover de N e d e rla n d s e ondernem ersklasse, w a a r v a n dc regering de v e r t e ­ g en w o o rd ig ste r is, geen ste rke re krachten komen te staan. W e bedoelen hier Amerika. H et inschakelen v a n het Indische bedrijfs­ leven in het N e d e rla n d s e zal in dat geval niet zo absoluut verlopen.

124

E r zal dan v o o r hct A m erika anse kapitaal behoorlijk ruim b aa n moeten w o rd e n gemaakt. N och tegen het N e d e rla n d se , noch tegen het A m erika anse grootkapitaal, zullen de inheemse industrie, dc inheemse la n d b o u w hunnen concurreren. T e n eerste niet. omdat deze kleine bedrijfjes o nd er veel ong u n stig er om stan d ig h e d en w e r ­ ken dan de eerstgenoemde. W a n t verscherpte concurrentiestrijd en deze zal in de toekomst nog sc h erp er w o rd e n g evoerd dan voorheen, omdat alle landen ten behoeve v a n het op gang zetfen v a n hun w instproductie, v o o r de n o o d z a a k s ta a n te exporteren, een export die gevoerd zal w o rd e n met de steun v a n alle m a ch ts­ middelen. w a a r de staten over beschikken. Z u lk een strijd betekent niet alleen d a t men concurreren moet in dc kwaliteit d er uit te voeren producten, m a a r dat men ook beschikt over Cc v o o r w a a r ­ den. de v o o r tb re n g in g s p r o c é d é ’s te verbeteren. D eze v o o r w a a r d e n zijn bijna uitsluitend bij de grote W e s t e r s e on dernem in gen cn o nder kapitalistische v e r houdinge n aanw ezig, cn zogoed als niet bij de bevolkingsgew assen. Elke concurrentie zou ncerkom en o p een niet rendabele productie, en uitlopen op het bankroet. M a a r afgezien v a n dit alles, ook al zou de bevolkingsproductic opnieuw ingeschakeld worden, dan nog zou dit g a a n o n d e r de directieven v a n het G o u v ern em e n t of welke regering er ook zou zijn. D e d w angpositie w a a r in het N e d e r la n d s e kapitaal staat, een zo sterk mogelijk georg aniseerde concurrentie tc voeren met het buitenland, drijft h a a r tot steeds meer planmatig g e v o e rd bedrijfs­ beheer, om de uitbuitingsgraad op te voeren. Dit vereist natuurlijk kapitaalinvestering, hetgeen voor de tani ook al een onmogelijk­ heid is. Hij kan dus niet concurreren en zijn bedrijfje w o r d t steeds m inder belangrijk tegenover de steeds mächtiger groeiende W c s t europese en A m erik a an se ondernem ersorganisaties. M e t de opvatting, dat deze inheemse industrie cn bevolkings­ g ew assen niet tegen de kapitaal-organisaties k unnen concurreren, sta a n we niet alleen. Z o schrijft ook Boeke in ..De O p d r a c h t ” van 14 Juli 1945: ,.In het toekomstbeeld v a n de Indische oerproductie v o o r de w e r e ld m a r k t is dan ook v o o r de met W e s t e r s e o n d e r ­ nem erscultures c o n c u rreren d e bevolkingsbedrijfjes w einig of geen iuim te m e e r ” . D e consequentie van deze ontwikkeling is dc volgende: Indonesië kende vroeger zo goed ah geen bourgeoisie cn geen zelfstandige klasse van boeren n a a r Europese analogie. Deze laarste laag zal nog meer verarmen en hij zal de goedkope arbeidskracht vormen voor de ondernem erscultures en de zich doorzettende industriali­ satie. H et betekent dat nu pas in Indonesië zich in snel tempo zal voltrekken w at vroeger reeds w as begonnen, en w a t in E uropa bij de opkomende kapitalistische maatschappij een bekend verschijnsel was. D e bovengenoemde schrijver wijst er echler op. d a t in de W e s ­ terse bedrijven „ongeschoolde en halfgeschoolde” arbeidskracht werkzaam zal zijn. Dit betekent dus, d a t deze arbeidskracht de con­ currentiemogelijkheid van het in Indië w erk en d grootkapitaal, zal

125

verhogen. Een ontwikkeling, waarbij de bevolkingsp^oductie dus niet zal w o rd e n gestimuleerd. Z o w e l economische noodzaak als politieke wenselijkheid lopen hierbij, bezien vanuit het standpunt der ondernem ersklasse, parallel. W a n t indien zij in h a a r economi­ sche machtspositie is hersteld, kan zich géén Indische bourgeoisie ontwikkelen, die de economische grondslag moet vormen, voor een zelftandig Indonesië. De bevolking zal juist steeds meer tot een armzalig tani-bestaan w o rd e n te ruggebracht, w a a r n a a s t dan v erd er een ongeschoold of half-geschoold p roletariaat zal leven. De schrijver zegt dan ook terecht: ..Ook hier w eer neemt met de kapitalistische ontwikkeling Indiës economische afhankelijkheid van het buitenlandse kapitaal in snel tempo toe en krimpt het aandeel dat h a a r eigen bevolking in het industrieele proces heeft, bij voortd u rin g in. Hct is geen on tw ikkelingsgang, die Indië uit­ zondert van de omringende landen. W a t h a a r onderscheidt is. dat het nijverheidskapitaal niet d o o r het eigen land w ordt opgebracht. E r is een stroming, die meent dat de ontwikkeling and ers zal gaan, indien de opstand, die tha ns over Java gaat. een volledige overw inning van de nationalistische bew eging zou brengen, h e t­ geen overigens niet waarschijnlijk is. Bij de beoordeling hiervan mogen we niet uit hct oog verliezen, dat Indië zijn bestaan ontleent aan het feit. dat het een uitvoerland is. Het is een land van stapelproducten. of hct nu h and clsgew assen of delfstoffen zijn. De m a ­ chinale industrie in Indonesië is niet o ntw ikkeld en een geschoold fabrieksproletariaat is cr niet. O o k niet een kern. zoals in Rusland in 1917. H et weinig talrijke, grotendeels voor kleine bedrijfjes en in de huisindustrie verspreidde proleta riaat, is zelfs niet te v e r g e ­ lijken met hct Russische uit de Czarentijd. dat in enkele reu ze n ­ bedrijven w a s gekazerneerd. Indië is een land. dat in de in te r n a ­ tionale arbeidsverdeling zijn b estaan vindt. Bij een eventuele volkomen zelfstandigheid v a n Indië zal dan ook hierin geen v e r ­ andering komen. D e dirigenten v a n het productie-proces zullen dan echter niet de buitenlandse kapitalisten, m a a r die inheemse leiders worden, die de beschikking over het pro ductle-apparaat zullen hebben. E n in zo’n geval zal ook de staat nog veel meer dan vroeger, juist door het o n tb re k e n van een inheemse bourgeoisie, een veel belangrijker plaats innemen. D e functie v a n de private kapitalist zal dan o v e rg e n o m e n w o rd e n door die nationalistische partij, die de macht v eroverd. D eze partij zal dan in min of meer dezelfde positie komen, als de Russische communistische partij in 1917. W e kunnen deze o n tw ikke lingsg a ng niet geheel uitsluiten, m a ar moeten dan voorspellen, d a t dit alleen mogelijk is, indien zich over het gehele verre O o ste n een zo grondige révolutionnaire o m w e n ­ teling voltrekt, dat de posities v a n het W e s t e u r o p e s e en A m eri­ kaanse grootkapitaal o n h o u d b a a r w o rd e n . E n dan nog zou deze révolutionnaire omw enteling gesteund moeten w o rd e n door een militaire gro otm ac ht van het kaliber van Rusland.

126 Indien w e echter op ons uitgangspunt terug keren cn aannem en, d a t deze omwenteling zich alleen in Indonesië zal voltrekken, dan nog zal dit een belangrijk verschil met de n a a r alle w aarschijnlijk­ heid toekomstige ontwikkeling o nder imperialistisch b e w in d be­ tekenen, in zoverre, d a t de w insten niet voor een belangrijk deel w o rd e n gedraineerd, m a a r voor de accumulatie van het nationale kapitaal zouden w o rd e n bestemd. W e zouden in Indonesië min of meer dezelfde ontwikkeling krijgen als in Rusland, al zal de te c h ­ nische gesteldheid v a n verschillende cultures niet zo zijn, d a t alles op de grondslag v a n grootbedrijf w o rd t ingericht. M a a r d a t is niet het belangrijkste. Belangrijker is. dat dc coöperatieve vorm en van het arbeidsproces en de vruchten, die het afw erpt, de staat zouden toevallen. O o k dit land zal moeten co n c u rreren en wezenlijk zal de ontwikkeling, v o o rz o v e r het de inheemse cultures betreft, niet v e r a n d e r d worden. D e industrie zou zich nog sneller ontw ikkelen en de dessa-economie geheel ontw richten. V o o r w a a r d e v o o r een dergelijke ontwikkeling zou echter zijn, d a t de dan eventueel te vorm en zelfstandige Indonesische regering het buitenlands kapitaal onteigent, dus de bezittingen in beslag neemt en de lopende s t a a t s ­ schulden niet erkent. Iets dergelijks is echter niet te v e rw a c h te n . E r is geen kern v a n g eorganiseerd p r o le ta ria a t aanw ezig, dat de strijd op zo brede basis als in Rusland tegen dc heersende kapitaalm achten kan opnemen. D e oplossing zal dan ook v o o r de nabije toekomst waarschijnlijk in een compromis zijn vorm vinden, hetgeen dan practisch zal betekenen, dat het imperialisme toch zijn intrede doet in Indonesië, m a a r dat een dunne laag v a n Indische intellec­ tuelen en een gedeelte v a n de adel, de posten bezetten zullen in het b e s tu u rs ap p araa t. D a t dit geen bevrijding v an de w e r k e n d e a r m t massa's zal betekenen, is natuurlijk duidelijk. Deze bevrijding kan pas gezien w o rd e n binnen het raam van een opstand tegen het kapitaal, waarbij de koloniale gebieden deelnemen aa n de in te r­ nationale strijd der arbeiders, en w a a r n a de Aziatische „koloniale en half-koloniale” volkeren, hun aa ndee l in de eerst d a n breed opgezette w ereldproductie zullen leveren. H et is v a n belang in het bijzonder nog eens na te gaan. hoe de N e d e rla n d s e „verlichte” bourgeoisie de oplossing ziet v a n een zelfstandig Indonesië, v o o r zo v er het gaat om de economische grondslag van deze zelfstandigheid. W i j citeren hier w e e r Boeke, omdat deze man een zo goed kenner v an Indië en zijn oordeel v o o r zeer velen v a n doo rslagge vende betekenis is. O o k hij ziet ho e de ontwikkeling in Indië lijnrecht ingaat tegen h a a r strev e n n a a r zelfstandigheid. „ M a a r , ” zo v r a a g t hij zich af: „M o et Indonesië zich nu m a a r willoos en machteloos neer leggen bij deze ontw ikkelingsgang ............ ” „Indonesië,” zo b ew e ert hij, „is een arm land, ook in de hogere lagen v a n h a a r bevolking.” D a a r kan dus de economische grondslag v a n de zelf­ standigheid niet g ev o n d e n w orden. Hij ziet de oplossing d a n ergens anders. „ H e t (G o u v e rn e m e n t) eiste, d a t een geleidelijk steigend

127

percentage van het leidend, technisch en controlerend personeel der particuliere ondernem ingen, uit Indische k ra c h te n zal w orden gevormd. En het geve het goede voorbeeld door het O v e r h e id s ­ personeel in snel toenemende mate in Indië uit h a a r eigen la nds­ kinderen te recruteren. Deze oplossing v o o r de zelfstandigheid van Indonesië is interessant. En wel om twee verschillende dingen, die hier n a a r v oren w o rd e n gebracht. T e n eerste schrijft Boeke, dat h e tG o u v e rn e m e n tm o e te is e n . en ten tw ee de d a t het. zoals hij ergens a n d e rs zegt, mogelijk moet zijn, ,,zij het dan v o o r h a n d s met een ietw at a n d e re organisatie van het bedrijf, ook in Indië zelf. de krach ten te vin d e n voor de meereisende, leidende, technische en controlerende a r b e i d ” . Z o a l s we in het v o o r a f g a a n d e reeds hebben uiteengezet, is het voor dc toekomstige kapitaalsontw ikkeling noodzakelijk, dat de staat zeer sterk ingrijpt. Dit is niet alleen m a a r een bewering, die wij afleiden uit ons inzicht in de bijzondere Indische verhoudingen. H et w o rd t duidelijk en klaar uitgesproken. De Gen. Maj. J. C. J. Burgers, leider van dc sectie X V van het M.G.: O o st en W c s t- I n dische Z a k e n , v e r k la a r d e eens: „dat het particuliere initiatief zal zijn uitgeschakeld. U itzending door particuliere maatschappijen zal niet k unnen plaats hebben. W i e dus als planter, als handelaar, als ongeschoolde kracht n a a r Indië wil, moet zorgen er bij te zijn in E .M . of G.B. o f ........ w a c h te n , tot hij na de bevrijding kan w o r ­ den tocgclaten. O m d a t het personeel om ieder bedrijf w e e r op gang te brengen, ten enenmale ontbreekt, is de O v e r h e id genoodzaakt, het economische leven voorlopig geheel o nd er h a a r hoede te nemen, met het oogm erk om, zodra de o m standighe den toelaten dit zonder schade v o o r land en bedrijf ,tc doen. w ee r een ruime plaats toe te k enne n a a n het particuliere k a p i ta a l” . D e berichten, die dan hier, dan d aa r. zo losjes w o rd e n verspreid, geven alle de verzekering, dat de staat zo goed als het gehele b e ­ drijfsleven tot zich trekt. Als het oorspronkelijke N l C A - p l a n dan ook zou w o r d e n d oorgevoerd, dan .heeft Ir. H. v a n S w a a y in zijn: „ H e t N I C A - p l a n voor dc economische w e d e r o p b o u w van Ned. Indië’’, in zeer veel opzichten gelijk, w a n n e e r hij schrijft: „ G e d u ­ rende de eerste tijd na de bevrijding, — aanvankelijk w e r d ge­ sproken v o o r een duur v a n drie jaar. later w e r d ook tw ee jaar genoemd. — zal niemand als particulier n a a r Indië k unnen gaan. noch zullen particuliere zaken gedreven k u n n e n w o rd e n . Allen zullen gouvernem entsam btenaar zijn. en er bestaat eenvoudig geen particuliere ondernem ing, fabriek, nijverheid, bedrijf, of w a t ook. M e n h aa st zich er d an wel bij te zeggen, d a t dit geen „ s ta a ts ­ socialisme” is, m a a r het enige verschil ermede is toch, dat men er dit etiketje a a n h a n g t. A a n het w ez en w o rd t h ie rd o o r echter niets v e r a n d e r d ” . E n verder: „D e regering wil dus alles w a t het be­ drijfsleven betreft, v a n het eerste tot het laatste zelf doen. zij doet daarbij een beroep op dc directies om personeel ter beschikking tc slcllen. Behalve in enkele gevallen ....................... w aa rin een sa men­

«

128

h a n g v a n het pers o n eel v a n het particuliere bedrijf b e h o u d e n blijft, d is trib u e e rt het N e d e r l a n d s Indische G o u v e r n e m e n t dus alle N e d e r ­ landers, z o n d e r o n d c r s c h c i d n a a r dc p la a t s e n , die zij d a a r v o o r wenselijk ac h t, d r a a g t h u n het w e r k op, d a t zij te d o e n h e b b e n , regelt hun promoties, b e p a a lt w ie hun chefs en o n d e rg e s c h i k te n zullen zijn. enz. enz. A a n d e h a n d v a n al het v o o r g a a n d e w o r d t het nu duidelijk, dat het G o u v e r n e m e n t i n d e r d a a d k a n eisen, d a t ook Indonesiërs in particuliere en publieke bedrijven, alsm ede in re g e rin g s p o s te n k u n n e n w o r d e n b enoem d. Alleen is het feitelijk geen ,,eis en" meer, m a a r b evelen, h e tg e e n zij d o e n k a n o m d a t zij o v e r de v o o r w a a r d e n beschikt, niet alleen d a t de o n d e r n e m e r s a a n de slag k u n n e n ga a n , m a a r ook o v e r de wijze w a a r o p dit w e r k e n zal p la a t s v in d e n . D o o r het n a u w e c o n ta c t, d a t tussen o v e rh e i d en bedrijfsleven b e s t a a t, zal de re g e r i n g gem akkelijk spel hebben en zal ze h a a r w e n s e n g em akkelijk k u n n e n d o o r v o e r e n . E n dit zal eens te m eer g e b e u re n , al n a a r m a t e de natio n alistisch e b e w e g i n g s t e r k e r w o r d t en tot o p e n b a r e m a c h t uitgroeit, w a a r m e e d e s t a a t zal d ie n e n re k e n i n g te h o u d e n . D it h o u d t ec h te r tegelijkertijd in. d a t hoe ste rk e r de n atio n alistisch e b e w e g i n g w o r d t, des te m e e r de I n d o n e s is c h e intelligentia, d o o r de strijd d e r w e r k e n d e m a s s a ’s o m h o o g zullen w o r d e n g e d u w d , zo hoog, d a t ze op dezelfde h o o g te zullen zitten als de a n d e r e z a a k w a a r n e m e r s v a n het imperialisme. D eze o n tw ik k e l in g , die n a a r alle w a ar s c h ijn lijk h e id v o o r d e n a ­ bije t o e k o m s t w el de juiste zal blijken te zijn, k a n niet a n d e r s d a n d o o r h e t G o u v e r n e m e n t w o r d e n b e v o r d e r d . Im m ers, bij een d e r g e ­ lijke o n t w i k k e l i n g v e r v u l t het I n d o n e s is c h e in tellectu elen d o m de functie de b u f f e r te zijn tu s se n de w e r k e n d e m a s s a en het im p e r i a ­ lisme. D e I n d o n e s is c h e le iders zullen g e n o o d z a a k t w o r d e n de b e w e g i n g e n te m oeten re m m e n , o m d a t deze ook h u n eigen b e v o o r ­ rechte posities in g e v a a r b re n g e n . R e e d s nu, g e d u r e n d e deze o p s t a n d v a n O c t o b e r 1945, zien w e dit zich v o lt r e k k e n . In de strijd d e r m a s s a ’s h e b b e n d e leiders, z o ­ als S o e k a rn o , H a t t a en S o e b a r d j o e.a. zich a a n het hoofd g e p la a t s t v a n de b e w e g i n g . D e b e w e g i n g d re ig t e c h t e r een veei m e e r o m ­ v a t t e n d k a r a k t e r a a n te n em en, d a n de le iders g e w e n s t v o o r k o m t. Juist nu m o e t e n zij v o o r h e t im perialism e h u n b r u i k b a a r h e i d to onen. Zij m oeten a.h .w . bewijzen, d a t zij „m in is teriab el zijn d.w.z., d a t zij zoveel g e z a g bij de m a s s a ’s h e b b e n , d a t deze n a a r hen luisteren en de b e w e g i n g sta k e n . Z ij „ v e r d w i j n e n " d a n v o o r 10 d a g e n uit B a ta v i a (zoals S o e k a r n o ) stellen m inis te ries v a n O p e n b a r e (of B in n e n la n d s e ? ) V e ili g h e id in, b e z w e r e n o v e r de r a d i o de „ e x t r e ­ m isten" h e t schieten te s t a k e n en g a a n zelfs d ir e c t n a a r h e t te r re in v a n de strijd in S o e r a b a j a en p r o b e r e n de „ h e e t h o o f d e n " tot koelere g e d a c h t e n te b r e n g e n , en w a p e n s t i l s t a n d te sluiten, met als u i t ­ eindelijk gevolg, d a t de strijders zullen w o r d e n o n t w a p e n d . R e e d s in deze b e w e g i n g h eeft de leiding zich o n t m a s k e r d . E n zij zal h a a r w a r e gezicht n o g m eer tonen, indien zij la t e r een

I 20

„ z e lf s ta n d ig e " r e g e r i n g zal m ogen v o r m e n , bin nen het k a d e r v a n de Rijkseenheid, d.w.z. b in n e n de boeien v a n het imperialisme. M e n zou k u n n e n te g e n w e r p e n , d a t de I n d o n e s isc h e leiders g e ­ d w o n g e n zijn zo te h a n d e le n , b e v r e e s d als ze zijn, het kleine beetje z e lfstandigheid, d a t zij nu krijgen, geheel te verliezen. M a a r ook. als deze leiders dc gehele o n d e e l b a r e m a c h t zouden v e r o v e r e n , ( w a t niet a a n te nemen is) d a n n o g zou dit in hun h o u d i n g t.o.v. v a n de w e r k e n d e m a s s a ’s geen principiële wijziging b r e n g e n . D e Indische nationalisten, die d a n de s t a a t direct bezitten als een in s tru m e n t d a t zij in b e w e g i n g zetten, zullen zich ook d a n tegen de w e r k e n d e m a s s a ’s m oeten keren. W a n t de o p b o u w in Indië blijft een o p b o u w te m idden v a n een k apitalistische m aatschappij, er moet w in st g e m a a k t w o r d e n en veel, zeer veel. W a n t juist een dergelijke jonge s t a a t, zou alleen d a n zijn o n a fh a n k e lijk h eid k u n n e n blijven b e h o u d e n , als hij niet alleen zeer snel o p h o u w t , d.w.z. snel a c c u m u le e rt en s c h e r p c o n c u r r e e r t, m a a r ook zijn o n a fh a n k e lijk b e s t a a n met militaire m iddelen k a n v e r d e d i g e n . E n w ie a n d e r s d a n dc w e r k e n d e m a s s a ’s zullen de h ie r v o o r n o d ig e a r b e i d moeten o p b r e n g e n ? D e a rb e id zou e v e n g o e d moeten w o r d e n g e r a t i o n a l i ­ seerd. het p ro d u ctiep ro ces ook voor een belangrijk deel op de v e r ­ nietiging zijn g e ric h t en v o o r een a n d e r deel op de v o o r t b r e n g i n g v a n e x p o r t g o e d e r e n , w a a r v o o r d a n w e e r m achines cn oorlogstu ig zou k u n n e n w o r d e n in gevoerd. D e u i t b u i t i n g s g r a a d zou e v e n z e e r stijgen. W e w e te n , d a t de noo d zak elijk e in dustrialisatie de v o o r ­ u it g a n g zou b e t e k e n e n op a lg e m e e n m aatsch ap p elijk gebied. H e t sch o o lw ezen , de g e z o n d h e id s z o r g , d e b e ro e p so p le id in g zou w o r d e n v e r b e t e r d . H e t e n th o u s ia s m e v a n dc jonge bevrijding zou de m ensen tot veel in s t a a t d o e n zijn. W c k e n n e n deze toewijding, w e h e b b e n v o o r b e e l d e n h i e r v a n in dc R u s s is c h e revolutie gezien. M a a r e v e n ­ g o e d en zelfs n o g sneller d a n in R u s l a n d zullen dc te genstellingen zich ook in Indië w e e r toespitsen, o m d a t In donesië niet een a p ^ r t la nd is, m a a r in de in t e r n a t i o n a l e w a r e n p r o d u c t i e en -circulatie is o p g e n o m e n , o m d a t h e t c o n c u r r e r e n moet, o m d a t hct moet in- en u itv o e re n , o m d a t het b u it e n la n d s e c re d ie te n moet o p n e m e n en re n te en aflossing moet betalen, o m d a t het een schakel v o r m t in de kapitalistische e conom ie in zijn geheel. D it feit b e p a a lt d a n ook d a t de teg en s tellin g en zich zullen v e r s c h e r p e n en d a n de strijd d e r u itg e b u ite n e n te g e n d e u it b u it e rs in een o n a fh a n k e lijk I n d o n e ­ sië de v o rm zou g a a n a a n n e m e n v a n een strijd d e r a r b e i d e r s cn b o e re n tegen h u n In d o n e s is c h e uitbuiters. A a n de o n tw ik k e l in g v a n dc l a a t s t e g e d a c h t e h e b b e n w c een gehele alinea gewijd. V o o r velen te weinig, voor a n d e r e n tc veel. T e veel voor d iegenen, die menen d a t Indië nooit tot burgerlijke ze lfstandigheid zal uitgroeien, te weinig voor d iegenen die menen, d a t de acties d e r a rb e id e rs gericht moeten zijn op de ontw ikkeling w aarbij Indië eerst los v a n H o lla n d moet w o r d e n . D e gedachte, die hierbij v o o r o p s ta a t is bekend. Z e luidt: Is eenm aal Ind o n es ia vrij,

130

d a n k u n n e n d c k la s se -te g e n ste llin g e n zich pas goed on tw ik k elen en w o r d e n d e klas sed o clein d en v a n het p ro le ta ria a t duidelijk. Zij, die d e z e o p v a tt in g zijn t o e g e d a a n menen een o n tw ik k e l in g s ­ schem a tc m oeten to e p a s se n op een m aatsch ap p ij met een totaal a n d e r e econom ische s t ru c tu u r d a n de vro eg -k ap italis tis ch e m a a t ­ schappij in E u r o p a . Zij menen, d a t in Indie eerst de burgerlijke revolutie moet w o r d e n d o o rg e v o e rd , v o o rd a t dc ontw ikkeling v a n een pro letarisch e b e w e g i n g zich kan d oorzetten. Zij v ergeten, dat de ta a k v a n d e burgerlijke revolutie, n.l: het o p h e f f e n v a n het land uit fe odale v e r h o u d i n g e n en het tot ontw ikkeling b r e n g e n v a n het kapitalistische stelsel in Indië re e d s la ng d o o r het imperalisme is volbracht. In de t e g e n w o o r d i g e z.g. ..nationale bevrijd in g sstrijd ” g a a t het om a n d e r e din gen. V o o r d e grote m a s sa d e r bevolk ing g a a t het er in de eerste p laats om dc d r u k van d e uitbuiting van zich af te w e n te le n , de g r o n d in eigen exploitatie te nem en, zich tc b e s c h e rm e n te g e n de c u lt u u r o n d e r n e m in g e n en de gcld schie tcrsbende. H u n verzet is primitief, zonder veel positieve in houd voor zover wij w e t e n en k a n niet leiden tot de vorm ing van een c o m m u ­ nistisch Indië, w a a r v o o r alle v o o r w a a r d e n o n tb r e k e n . M a a r het is een deel v a n de strijd v a n d e uitgebuite a rb e i d e rs d e r geheele w e r e ld t e g e n het kapitaal en d a a r o m zijn w e hiermee solidair en o n d e r s t e u n e n deze actic. M a a r re e d s in de h o o fd e n van deze u itg e ­ buite m a s sa en n o g veel ste rk e r in die van hun leiders, w a a r het tot rich tsn o er v a n de gehele politiek w o r d t is de o p v a ttin g d a t Indië zelfstandig, op n a tio n a le basis zijn eigen problem en moet oplossen, een o p v a ttin g , die w e niet a n d e r s d a n als reactionair k u n n e n b e ­ stem pelen en die leidt tot een politiek w a a r t e g e n w e zo scherp mogelijk stelling m o e te n nem en. E e n n a tionaal en onafhankelijk In donesia is een onmogelijkheid, o m d a t Indië zich niet los kan sc h e u re n v a n d e overige w ereld; in het uiterste geval zou een sch ijn o n afh an k elijk h eid w o r d e n verk reg en , terwijl in werkelijkheid toch het m a c h tig e w e re ld k a p i ta a l zou blijven o v e rh e e rs e n . E n de strijd v o o r de z e o n a fh a n k e lijk h eid vertroebelt de klassescheidin g die reeds nu b in n e n de Indonesische bevolking a a n w e z i g is de scheiding tussen d e u itg eb u ite m assa en de n a a r b e s tu u rs f u n ctie s d in g e n d e intellectuelen. T o c h zet deze scheiding zich onverbid delijk door en hij komt ste e d s w e e r tot uiting in de strijd; terwijl a a n d e ene k a n t de m a s s a ’s onverzoenlijk s t a a n tegen h u n uitbuiters, p ro b e re n a a n de a n d e r e k a n t de leiders de b e w eg in g tc te m p e re n en in ieder geval o n d e r c ontrole te h o u d e n , p r o b e r e n zij de belangrijke functies in eigen h a n d e n te h o u d e n en d e k k e n zij door een ..loyale” h o uding te g e n o v e r het N e d e r l a n d s e regiem bij v o o r b a a t reeds d e aftocht. Zij zullen s t r a k s in g a a n op een compromis, d a t a a n hen aanzienlijke p o ste n v erzek ert, m a a r de w e r k e n d e m a s s a ’s a a n h a n d e n en voete n g e b o n d e n a a n het b u it e n la n d s e kapitaal overlevert. Z o voltrekt zich de splitsing in de ..n ationale b e w e g i n g ” , e e n splitsing tussen de o n d e r d r u k t e m a s s a ’s en de leiders, een splitsing ook tu s se n de strijd voor d e bevrijding d e r o n d e r d r u k t e klasse en de „ n a t i o n a l e ”

131

bevrijdingsstrijd, w elke laatste steeds meer uitloopt op een nieuwe o n d e r w e r p in g a a n het b u it e n la n d s e k apitaal en d a a r d o o r doel en inhoud verliest. H o e dc strijd ook zal verlopen, w a t ook zijn uiteindelijk resultaat zal w ezen, of hij zal eindigen in een ..o v erw in n in g ” , een ..n e d e rl a a g ” of — w a t het w aarschijnlijk ste is — in een ..compromis” , reeds nu k u n n e n w e zeggen, d a t dit dc overw inning, de n e d e rla a g of het compromis voor de n a tionale leiderskliek zal z>'in, niet voor de w e r k e n d e m a s s a ’s. Een overw inning d e r w e r k e n d e m a s s a ’s is on* mogelijkc op nationale g ro ndslag. Zij k a n slechts voo rtk o m en uit dc strijd van het pro letariaat der gehele w ereld . E e n n e d e rla a g is onmogelijk. o m d a t de uitgebuitcnen niets te verliezen hebben. En een com prom is is uitgesloten,, o m d a t de w e r k e n d e m a s s a ’s zolang ze niet v a n hun uitbuiting zijn o n th e v e n telkens opnieuw in verzet moeten komen: D a a r o m moeten wij de strijd v a n deze m a s s a ’s niet zien als èèn strijd, m a a r als deel v a n de w e r e ld g ro te bev rijd in g s­ strijd van dc uitgebuitenen d e r gehele aa rd e . W i j moeten de b e w u s tw o r d i n g van d e Indonesische m a s s a ’s in deze strijd o n d e r ­ steunen. W i j moeten hen op het m om ent w a a r o p S o e k a rn o c.s. met hun vijanden pa c tc r e n d o o r onze solidariteit te bewijzen, d a t de uit­ gebuitenen d e r gehele a a r d e een eenheid v o rm en in de strijd tegen de gem eenschappelijke meesters. W a n n e e r hun verzet nog primitief is, d a n is dit een gevolg van dc achterlijkheid d e r I n d o n e s isc h e v e r h o u d i n g e n en v a n h e t isole­ ment v a n de vrijheidsstrijders; w a n n e e r het niet leidt tot een o v e r­ w inning is dil een gevolg van het niet ingrijpen vaai het w ereld pio letariaat. O n z e leuze moet niet zijn: In donesië los v a n Holland! maar: A rb e id e rs aller la n d e n verenigt U in de strijd te g e n de ’iitcrnaiionalc uitbuitersklasse!