M200412
Opleidingsniveau in MKB stijgt
A.M.J. te Peele Zoetermeer, 24 december 2004
Meer hoger opgeleiden in het MKB Het aandeel hoger opgeleiden in het MKB is de laatste jaren gestegen. Met name in de middelgrote bedrijven is het percentage hoger opgeleiden aanzienlijk toegenomen. In 2002 had een kwart van de werknemers in bedrijven met 10-99 werknemers een HBO- of 1 WO-opleiding genoten . Ten opzichte van 1996 betekent dit dat het aandeel hoger opgeleiden onder werknemers met 26% is gestegen. Onder kleine bedrijven steeg het percentage hoger opgeleiden in deze periode met 13% (zie tabel 1). tabel 1
aandeel werknemers MKB met een HBO- of WO-opleiding (in %)
groot-
totaal aantal werkn.
teklasse
in 2002 (x 1.000)
1-9
ontwikkeling 1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
1996-2002
747
14,2
14,8
13,5
16,7
15,6
16,2
16,1
13
10-99
2.050
19.8
19,7
21,1
20.9
21,9
21,9
25.0
26
1-99
2.797
18,3
18,3
19,0
19,8
20,1
20,3
22,6
24
Bron: EIM op basis van Enquête Beroepsbevolking (EBB), CBS.
Uit de werkgelegenheidscijfers over 1996-2002 blijkt dat aan deze stijging in het opleidingsniveau, sectorspecifieke ontwikkelingen ten grondslag liggen. In dit kort bericht staat beschreven in welke sectoren deze stijging met name heeft plaatsgevonden en welke verschillen er zijn tussen kleine en middelgrote bedrijven. Tevens wordt nagegaan of deze trend voor zowel het aandeel HBO-geschoolde werknemers als voor het aandeel universitair geschoolde werknemers geldt. Ten slotte wordt gekeken in hoeverre deze ontwikkelingen synchroon lopen met de ontwikkelingen in het grootbedrijf. De cijfers die in dit rapport gepresenteerd worden zijn gebaseerd op de Enquête Beroepsbevolking (EBB) van het CBS. EIM heeft de cijfers over de sector niet-commerciële dienstverlening gecorrigeerd door de overheidsbedrijven eruit te halen. De in dit document gepresenteerde cijfers betreffen dus het particuliere bedrijfsleven.
1
2
Overheidsbedrijven zijn hierin niet meegenomen.
Stijging het sterkst in middelgrote nijverheidsbedrijven en middelgrote landbouw-, bosbouw- en visserijbedrijven
Het totale MKB in ogenschouw nemend (1- 99 werknemers), is in de periode 1996-2002 in alle sectoren een stijging in het opleidingsniveau zichtbaar (zie tabel 2). tabel 2
aandeel werknemers MKB met HBO- of WO-opleiding naar sector (in %) totaal aantal werkn. in 2002 (x 1.000)
ontwikkeling 1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
1996-2002
34
2,4
2,6
2,7
2,9
2,5
0,0
2,9
24
Nijverheid
117
4,9
3,8
4,8
6,5
3,7
4,7
5,1
5
Commerciële dienstverlening
422
12,2
13,5
12,1
16,2
13,7
14,8
13,5
11
141
34,6
34,0
29,6
33,9
36,3
34,4
34,2
-1
33
20,0
21,7
22,2
18,2
21,7
24,1
24,2
21
1-9 werknemers Landbouw, bosbouw en visserij
Niet-commerciële dienstverlening Onbekend 10-99 werknemers Landbouw, bosbouw en visserij
42
2,8
2,9
5,7
5,7
5,4
8,3
7,1
157
Nijverheid
517
7,5
7,6
8,8
8,4
7,6
7,3
10,0
34
Commerciële dienstverlening
975
18,4
18,6
19,7
19,7
20,1
20,0
22,2
21
465
48,8
47,4
48,7
47,3
49,3
48,1
48,7
0
51
27,6
23,5
25,9
33,3
22,9
33,3
29,4
7
Niet-commerciële dienstverlening Onbekend 1-99 werknemers Landbouw, bosbouw en visserij Nijverheid Commerciële dienstverlening
76
2,6
2,8
4,2
4,3
3,9
4,5
5,3
105
634
7,0
6,9
8,1
8,0
6,9
6,8
9,1
31
1.397
16,5
17,0
17,3
18,6
18,2
18,4
19,6
19
606
44,7
43,5
43,3
43,7
45,9
44,6
45,3
1
84
24,5
22,8
24,4
26,9
22,4
29,0
27,4
12
Niet-commerciële dienstverlening Onbekend
Bron: EIM op basis van Enquête Beroepsbevolking (EBB), CBS.
Uitgezonderd de beperkte toename in de niet-commerciële dienstverlening betreft het aanzienlijke stijgingen: van minimaal 19% in de commerciële dienstverlening tot 105% in de landbouw, bosbouw en visserij. Niet in alle onderliggende jaren was er sprake van een stijging. In met name 2000 daalde het aandeel hoger opgeleiden in een aantal sectoren.
3
Wanneer we kijken naar het kleinbedrijf (1-9 werknemers) blijkt dat er in de landbouw, bosbouw en visserij sprake is van een aanzienlijke stijging in het opleidingsniveau. In de commerciële dienstverlening, de sector waar de meeste werknemers werkzaam zijn, is een lichte stijging in het opleidingsniveau zichtbaar. In de nijverheid (bouw en industrie) en de nietcommerciële dienstverlening is het opleidingsniveau nauwelijks veranderd. In de middelgrote bedrijven (10-99 werknemers) is er in alle sectoren, uitgezonderd de nietcommerciële dienstverlening, een stijging in het opleidingsniveau waarneembaar. Hierbij valt in het bijzonder de sterke toename van het percentage hoger opgeleiden in de landbouw, bosbouw en visserij op. Vanaf 1996 tot 2002 is dit aandeel met maar liefst 157% gestegen. Ook de stijging in de nijverheid is niet onaanzienlijk.
Toename HBO'ers groter dan toename WO'ers
Uit tabel 3 komt naar voren dat zowel het aandeel werknemers met een HBO-opleiding als het aandeel met een WO-opleiding in 2002 is gestegen ten opzichte van 1996. Het percentage werknemers met een HBO-opleiding is echter sterker gestegen dan het percentage werknemers met een WO-opleiding (26% tegenover 18%). Wanneer we kijken naar elk jaar afzonderlijk, valt op dat er in 1997 en 2001 sprake was van een lichte daling van het totale percentage werknemers in het MKB met een HBO-opleiding. Het percentage werknemers met een WO-opleiding daalde in 2000 en 2002. tabel 3
aandeel hoog opgeleide werknemers MKB naar opleiding en sector (in %) ontwikkeling 1996
1997
13,5
13,3
13,9
14,3
14,9
14,6
17,0
26
Landbouw, bosbouw en visserij
2,6
2,8
4,2
4,3
3,9
4,5
3,9
54
Nijverheid
5,7
5,8
6,6
6,5
5,7
5,9
7,2
27
Commerciële dienstverlening
11,6
11,9
12,0
12,8
12,5
12,4
13,9
19
Niet-commerciële dienstverlening
34,1
32,0
32,1
32,6
36,2
33,6
35,9
5
Onbekend
14,3
15,8
17,8
17,3
13,8
14,5
19,0
33
WO
4,8
4,9
5,1
5,5
5,2
5,7
5,6
18
Landbouw, bosbouw en visserij
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
1,3
> 100
Nijverheid
1,3
1,1
1,5
1,5
1,2
0,9
1,9
47
Commerciële dienstverlening
4,8
5,1
5,3
5,8
5,7
5,9
5,7
19
Niet-commerciële dienstverlening
10,6
11,5
11,2
11,2
9,7
11,0
9,4
-11
Onbekend
10,2
7,0
6,7
9,6
8,6
14,5
8,3
-18
HBO
1998
1999
2000
2001
2002
1996-2002
Bron: EIM op basis van Enquête Beroepsbevolking (EBB), CBS.
De stijging van het aandeel werknemers met een HBO-opleiding is in alle sectoren waarneembaar. De stijging van het aandeel werknemers met een WO-opleiding is niet sectorbreed. In de niet-commerciële dienstverlening is sprake van een lichte daling. Binnen de nijverheid en de landbouw, bosbouw en visserij is het aandeel werknemers met een universitaire opleiding sterk toegenomen, zelfs sterker dan het aandeel werknemers met een HBOopleiding.
4
Trend in mindere mate ook in grootbedrijf
Wanneer de ontwikkelingen in het MKB worden vergeleken met die in het grootbedrijf, blijkt dat het opleidingsniveau in het grootbedrijf ook is gestegen, maar in mindere mate. Op sectorniveau zijn er echter een aantal opvallende verschillen tussen MKB en grootbedrijf. Het opleidingsniveau in de landbouw, bosbouw en visserij is in grote bedrijven gelijk gebleven, terwijl in het MKB dit de sector was waarin de stijging van het opleidingsniveau het sterkst was. Ook onder nijverheidsbedrijven was de stijging in opleidingsniveau aanzienlijk groter in het MKB dan in het grootbedrijf. De grootste stijging in het grootbedrijf vond plaats in de commerciële dienstverlening. tabel 4
aandeel werknemers MKB en grootbedrijf met HBO- of WO-opleiding naar sector (in %) MKB 2002
grootbedrijf
ontwikk. 1998-2002
2002
ontwikk. 1996-2002
Landbouw, bosbouw en visserij
5,3
105
11,1
0
Nijverheid
9,1
31
21,2
17
Commerciële dienstverlening
19,6
19
33,5
36
Niet-commerciële dienstverlening
45,3
1
42,8
2
Onbekend
27,4
12
28,9
-31
Totaal
22,6
24
31,6
18
Bron: EIM op basis van Enquête Beroepsbevolking (EBB), CBS.
Het verschil in de ontwikkeling van het opleidingsniveau tussen het MKB en het grootbedrijf is mogelijk te verklaren door de stand van het opleidingsniveau in het grootbedrijf. Aangezien het aandeel hoger opgeleiden in het grootbedrijf beduidend hoger is dan in het MKB (uitgezonderd de sector niet-commerciële dienstverlening), zal het grootbedrijf dichter tegen zijn plafond (van opleidingsniveau) zitten. Groei is daardoor moeilijker te bewerkstelligen. Ten slotte blijkt dat in het grootbedrijf de stijging van het percentage WO'ers groter is dan de stijging van het percentage HBO'ers, terwijl dat in het MKB juist omgekeerd is. tabel 5
aandeel hoog opgeleide werknemers MKB en grootbedrijf naar opleiding MKB
grootbedrijf
2002
ontwikk. 1998-2002
2002
ontwikk. 1998-2002
HBO
17,0
26
20,2
12
WO
5,6
18
11,4
32
Bron: EIM op basis van Enquête Beroepsbevolking (EBB), CBS.
5
