M 200714
Harder werken door moeilijk vervulbare vacatures in het MKB
Zoetermeer, november 2007
Harder werken door moeilijk vervulbare vacatures in het MKB 1 Bijna 184.000 MKB-ondernemers hadden in het voorjaar van 2007 één of meer vacatures uitstaan. Ruim driekwart hiervan heeft problemen met het vinden van geschikt personeel hiervoor. In de metaalindustrie, bouw, autosector en detailhandel is dit probleem het grootst; in de voedings- en genotmiddelenindustrie en transportsector het kleinst. Knelpunten bij het vervullen van de vacatures zijn het ontbreken van geschikte kandidaten en - als die kandidaten er wel zijn - een tekort aan vakkennis of opleiding. Maar het grootste struikelblok vormt volgens de MKB-ondernemers de houding van de sollicitanten (motivatie, inzet, karakter, mentaliteit). Het open blijven staan van de vacatures heeft uiteraard gevolgen voor de bedrijfsvoering. In de industriële sectoren en de bouw wordt relatief veel personeel ingeleend van uitzendbureaus. De bouw, transportsector en financiële sector besteden weer relatief veel werkzaamheden uit. Bij bijna de helft van de MKB-bedrijven ondervindt het zittende personeel gevolgen van het 'tijdelijke' tekort aan collega's. Volgens de betreffende MKB-ondernemers moet het personeel vooral harder (efficiënter) werken en meer overwerken. Om de tijdelijke situatie niet permanent te maken, halen MKB-ondernemers alles uit de kast om hun personeelswerving tot een succes te maken. De metaalindustrie, dienstverlening, groothandel, horeca en transportsector zijn daar het creatiefst in.
1.1
Openstaande vacatures
1 . 1 . 1 A a n ta l Een kwart van de Nederlandse MKB-bedrijven had in het voorjaar van 2007 één of meer vacatures uitstaan. Ten opzichte van 2006 is dit een lichte daling, die zich in alle sectoren heeft voltrokken met uitzondering van de bouw. In de metaalindustrie en voedings- en genotmiddelenindustrie is het aantal bedrijven met vacatures het grootst (48% respectievelijk 39%) en in de dienstverlening en de detailhandel het kleinst (11% respectievelijk 18%). Zie tabel 1. Tabel 1
Aantal MKB-ondernemingen met vacatures in 2006 en 2007 (in %) en het gemiddelde aantal vacatures per bedrijf
1
2
aandeel 2006
aandeel 2007
gemiddeld
sector
(in %)
(in %)
per bedrijf
voedings- en genotmiddelenindustrie
46,2
38,5
2,5
metaalindustrie
52,2
47,8
2,0
bouw
24,3
27,9
2,1
autosector
32,0
21,6
1,3
groothandel
31,9
28,5
2,1
detailhandel
22,4
18,3
1,5
Deze minirapportage is gebaseerd op een meting van het MKB-Beleidspanel (voorjaar 2007). Het panel bestaat uit een representatieve groep van ruim 2.000 MKB-bedrijven in alle sectoren van het bedrijfsleven, uitgezonderd de agrarische sector en de 'vrije beroepen'. Aan hen zijn uiteenlopende vragen rondom het thema 'moeilijk vervulbare vacatures' voorgelegd. De gedetailleerde resultaten per sector zijn te vinden in de publicatie 'Ondernemen in de Sectoren', die via www.ondernemerschap.nl te downloaden is.
horeca
32,1
28,2
2,3
transportsector
33,0
24,5
2,1
financiële instellingen
28,8
23,5
1,7
zakelijke dienstverlening
27,0
26,1
2,7
overige dienstverlening
15,8
11,4
1,9
totaal
27,1
24,4
2,2
Bron: EIM Beleidspanel, 2007.
Ruim driekwart van de MKB-ondernemers met vacatures heeft problemen met het vinden van geschikt personeel voor die vacature(s). In de voedings- en genotmiddelenindustrie en transportsector 'valt dit probleem nog wel mee' (50 à 55% van de ondernemers), maar in de metaalindustrie, bouw, autosector en detailhandel is dit probleem des te groter (85 à 90% van de ondernemers). Zie figuur 1. Figuur 1
Aantal MKB-ondernemingen die problemen hebben bij het vinden van goed personeel (in %)
totaal
78
overige dienstverlening
67 78
zakelijke dienstverlening financiële instellingen
75
transportsector
54
horeca
68 86
detailhandel groothandel
75
autosector
84
bouw
89 91
metaalindustrie voeding-/genotmiddelenindustrie
50 0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Bron: EIM Beleidspanel, 2007.
1 . 1 . 2 T y p e p er so ne e l Haast vanzelfsprekend is de behoefte van MKB-ondernemers aan personeel met actuele vakkennis. Daarnaast vragen ondernemers in de metaalindustrie, bouw, autosector en groothandel vooral technisch geschoold personeel. De bouwsector vraagt ook specifiek om jong en onervaren personeel. Hier is men relatief goed bekend met leer-werktrajecten, waar vaak goed personeel uit voortvloeit. Opvallend is de relatief grote vraag naar personeel met leidinggevende capaciteiten in de groothandel en detailhandel. Dit kan verklaard worden door de schaalvergrotingsprocessen aldaar, die leiden tot meer werkzaamheden in het middenkader. In deze twee sectoren is de behoefte aan commercieel opgeleid personeel ook groot. De consumentgerichtheid verklaart deze behoefte. Dit geldt ook voor de financiële dienstverlening die zich expliciet met de consument bezighouden en waar de concurrentie groot is. In het
3
bank- en verzekeringswezen is de relatief grote behoefte aan economisch opgeleid personeel evident. In de transportsector en (in mindere mate) de voedings- en genotmiddelenindustrie is er ten slotte vraag naar personeel dat is voorbereid op internationale activiteiten. Zie tabel 2. Tabel 2
Type personeel waaraan MKB-ondernemingen behoefte hebben (in % van het aantal MKB-ondernemingen) 1
2
3
sector
4
5
6
7
8
voedings- en genotmiddelenindustrie
76,3
10,1
16,9
13,5
6,8
3,4
10,1
24,3
27,7
metaalindustrie
69,1
13,4
79,2
11,8
1,7
0,0
5,0
13,8
3,4
bouw
63,4
17,8
67,4
5,5
0,5
0,5
2,1
36,7
8,1
autosector
42,2
17,5
70,2
3,7
5,2
0,0
5,2
28,0
0,0 15,3
groothandel
41,0
21,1
63,6
42,2
5,6
2,9
7,3
17,0
detailhandel
69,4
19,0
22,1
46,2
10,5
1,1
4,2
31,7
8,5
horeca
70,2
9,7
7,0
15,4
3,7
0,0
3,7
50,7
18,2
transportsector
65,8
16,9
23.1
28,5
11,0
0,0
25,8
24,1
39,5
financiële instellingen
81,1
16,3
21,3
45,3
42,9
0,0
7,0
26,4
8,4
zakelijke dienstverlening
65,2
15,8
45,7
23,2
11,9
2,8
4,8
21,6
10,0
overige dienstverlening
58,9
12,4
10,7
26,7
0,9
0,0
0,0
29,4
32,2
totaal
62,4
16,5
44,4
23,1
8,1
1,4
5,5
28,3
12,2
1 = personeel met actuele vakkennis 2 = personeel met leidinggevende capaciteiten 3 = technisch opgeleid personeel 4 = commercieel opgeleid personeel 5 = economisch opgeleid personeel 6 = landbouwkundig opgeleid personeel 7 = personeel dat is voorbereid op internationale activiteiten 8 = jong, onervaren personeel 9 = ander personeel Bron: EIM Beleidspanel.
1.2
De belangrijkste vacature 1
1 . 2 . 1 E rva r in gs e is en Voor de belangrijkste vacature van de MKB-bedrijven is in het merendeel van de gevallen (52%) absoluut ervaring vereist. Voor bedrijven in de metaalindustrie, autosector en detailhandel geldt dit in sterkere mate (62 à 70%) dan voor bedrijven in de andere sectoren. De voedings- en genotmiddelenindustrie vormt hier een vreemde eend in de bijt: bij slechts 17% is voor de belangrijkste vacature ervaring vereist. Voor de belangrijkste vacatures is meestal 2 tot 5 jaar ervaring gewenst. In de detailhandel, transportsector en overige dienstverlening is daarnaast de wens van 1 à 2 jaar ervaring sterk aanwezig. In de financiële dienstverlening, zakelijke dienstverlening, bouw en autosector betreft dit juist de wens van 5 jaar of langer ervaring. Zie tabel 3. 1
4
9
- in procenten -
Dit betreft de belangrijkste van alle openstaande vacatures bij de individuele MKB-bedrijven, aangegeven door de betreffende MKB-ondernemer zelf. Aangenomen mag worden, dat deze vacature relatief de grootste bijdrage levert aan de bedrijfsvoering en het bedrijfsresultaat.
Tabel 3
Aantal MKB-ondernemingen waar voor de belangrijkste vacature uitsluitend personeel met ervaring in aanmerking komt (in %) gewenst aantal jaren werkervaring 0 <2
2-5
5-7
sector
≥ 10
8-10
totaal MKB
- in procenten -
metaalindustrie
0,0
71,4
14,3
0,0
14,3
100
bouw
8,6
34,3
25,7
14,3
17,1
100
autosector groothandel
10,5
36,8
26,3
0,0
26,3
100
0,0
71,4
19,0
4,8
4,8
100
detailhandel
26,7
60,0
13,3
0,0
0,0
100
horeca
18,8
50,0
25,0
0,0
6,3
100
transportsector
38,5
46,1
15,4
0,0
0,0
100
financiële instellingen
15,8
47,3
31,5
4,1
1,3
100
zakelijke dienstverlening
9,4
49,7
17,7
11,6
11,6
100
overige dienstverlening
34,1
51,2
0,0
5,2
9,5
100
totaal
14,2
52,9
20,4
4,4
8,0
100
Bron: EIM Beleidspanel, 2007.
1 . 2 . 2 O p l ei d in gs e is en Bij bijna twee derde van de MKB-bedrijven (64%) worden aan de belangrijkste vacature specifieke opleidingseisen gesteld. Dit komt vooral voor in de metaalindustrie, groothandel en transportsector (78 à 80%). In de horeca en bouw worden daarentegen veel minder vaak specifieke opleidingseisen gesteld (38 respectievelijk 53%). Tabel 4
Opleidingsniveau dat vereist is voor de belangrijkste vacatures van MKBondernemingen (in %) 1
2
3
4
sector
5
6
7
8
totaal MKB
- in procenten -
voedings- en genotmiddelenindustrie
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
metaalindustrie
0,0
0,0
85,7
0,0
14,3
0,0
0,0
0,0
100
bouw
2,4
9,8
63,4
0,0
9,8
0,0
7,3
7,3
100
autosector
9,5
23,8
52,4
0,0
4,8
0,0
9,5
0,0
100
groothandel
0,0
3,3
46,7
0,0
33,3
0,0
6,7
10,0
100
detailhandel
3,1
12,5
78,1
3,1
3,1
0,0
0,0
0,0
100
21,4
0,0
35,7
0,0
21,4
0,0
0,0
21,4
100
horeca transportsector
100
100
5,6
0,0
27,8
0,0
16,7
0,0
16,7
33,3
100
10,0
10,0
30,0
0,0
40,0
10,0
0,0
0,0
100
zakelijke dienstverlening
4,0
0,0
29,0
2,0
43,0
14,0
1,0
7,0
100
overige dienstverlening
0,0
0,0
44,4
0,0
33,3
0,0
11,1
11,1
100
totaal
4,6
5,3
45,2
1,1
26,1
5,3
4,2
8,1
100
financiële instellingen
1 = basisonderwijs 2 = LBO (lager beroepsonderwijs) 3 = Vmbo (Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs/Mavo) 4 = Havo/VWO (Hoger algemeen voortgezet onderwijs/Voorbereidend wetenschappelijk onderwijs) 5 = HBO (hoger beroepsonderwijs) 6 = universiteit 7 = specifieke bedrijfsopleiding 8 = andere specifieke opleidingseisen Bron: EIM Beleidspanel, 2007.
5
In tabel 4 is te zien welke opleidingseisen gekoppeld zijn aan de belangrijkste vacature bij MKB-bedrijven. Hieruit blijkt een tweedeling in sectoren waarin de ondernemers minimaal HBO-geschoolden nodig hebben én sectoren waarin de ondernemers maximaal Vmbo-geschoolden nodig hebben. Tot de eerste groep behoren de groothandel, transportsector en alle dienstverlenende sectoren. Tot de tweede groep behoren de metaalindustrie, bouw, autosector, detailhandel en horeca. Onder de andere specifieke opleidingseisen vallen bijvoorbeeld specifieke chauffeursdiploma's, talenkennis en vakcursussen (w.o. lassen, Nima, VCA). 1 . 2 . 3 T y p e r ing d i en st ve r ba n d In het merendeel van de gevallen (77%) betreft de belangrijkste vacature een functie die op fulltimebasis vervuld moet worden. In de groothandel, autosector, bouw en metaalindustrie is een parttime dienstverband voor de belangrijkste vacature geen optie. In de horeca en detailhandel kan de helft en in de overige dienstverlening zelfs driekwart van de belangrijkste vacatures op parttimebasis vervuld worden. Deze sectoren hebben met elkaar gemeen dat veel bedrijven doorgaans geen grote functiedifferentiatie hebben, waardoor werken in deeltijd relatief goed inpasbaar is. Zie figuur 2. Figuur 2
Aard dienstverband voor de belangrijkste vacature van MKB-ondernemingen (in % van het aantal MKB-ondernemingen)
totaal overige dienstverlening zakelijke dienstverlening financiële instellingen transportsector horeca detailhandel groothandel autosector bouw metaalindustrie voeding-/genotmiddelenindustrie 0%
10%
20%
30%
40%
50%
fulltime
60%
70%
80%
90% 100%
parttime
Bron: EIM Beleidspanel, 2007.
Bij negen van de tien MKB-bedrijven kent de belangrijkste vacatures een vast dienstverband. In de industriële sectoren en financiële instellingen is dat zelfs altijd het geval (100%). De horeca vormt het andere uiterste van de schaal: daar betreft 'slechts' 62% van de belangrijkste vacatures een vast dienstverband. Alle andere sectoren scoren qua vast dienstverband tussen 85% en 100%. 1 . 2 . 4 W o on -w e rk a fs ta n d Voor de belangrijkste vacature is het bij 61% van de MKB-bedrijven met vacatures noodzakelijk dat deze bezet gaat worden door iemand die dicht in de buurt van het bedrijf woont. In de bouw, transportsector en overige dienstverlening is dit een zwaardere
6
eis (70 à 75%) dan in de zakelijke dienstverlening en metaalindustrie (45 à 50%). De andere sectoren liggen rond het genoemde MKB-gemiddelde. 1 . 2 . 5 B ru tosa la r i s In tabel 5 is het salarisniveau van de belangrijkste vacatures in het MKB opgenomen. De onderlinge verschillen tussen de sectoren op dit vlak zijn grotendeels gerelateerd aan de opleidingseisen uit tabel 4. De helft van de vacatures in het MKB betreft een functie met een brutojaarsalaris tussen € 15.000 en € 30.000. Tabel 5
Niveau brutojaarsalaris van de belangrijkste vacature van MKB-ondernemingen (in % van het aantal MKB-ondernemingen) 1
2
3
sector voedings- en genotmiddelenindustrie
4
5
6
totaal MKB
- in procenten 25,0
75,0
0,0
0,0
0,0
0,0
metaalindustrie
0,0
60,0
30,0
0,0
10,0
0,0
100
bouw
1,4
65,2
27,5
5,8
0,0
0,0
100
10,0
70,0
16,7
3,3
0,0
0,0
100
groothandel
2,6
34,2
44,7
13,2
0,0
5,3
100
detailhandel
29,4
60,8
9,8
0,0
0,0
0,0
100
horeca
44,1
52,9
2,9
0,0
0,0
0,0
100
0,0
63,6
31,8
4,5
0,0
0,0
100
16,7
33,3
25,0
16,7
8,3
0,0
100
8,6
32,8
37,5
13,3
3,1
4,7
100
overige dienstverlening
16,7
58,3
25,0
0,0
0,0
0,0
100
totaal
12,4
49,8
27,1
7,3
1,5
2,0
100
autosector
transportsector financiële instellingen zakelijke dienstverlening
100
1 = € 15.000,- of minder 2 = tussen de € 15.000,- en € 30.000,3 = tussen de € 30.000,- en € 45.000,4 = tussen de € 45.000,- en € 60.000,5 = tussen de € 60.000,- en € 75.000,6 = meer dan € 75.000,Bron: EIM Beleidspanel, 2007.
1.3
Knelpunten en gevolgen voor het bedrijf
1 . 3 . 1 K n e lp unt en in d e we rv in g Zoals gezegd heeft ruim driekwart van de MKB-bedrijven met vacatures moeite met het vervullen van de vacatures. Soms is er gewoon te weinig of helemaal geen aanbod van kandidaten. Van de MKBondernemers gaf 16% dit aan als grootste knelpunt. En soms blijken de kandidaten niet geschikt om uiteenlopende redenen. Eén op de vijf MKB-ondernemers geeft aan dat de kandidaten over te weinig vakkennis beschikken en één op de tien MKB-ondernemers vindt ze onvoldoende opgeleid. Maar het grootste struikelblok vormt toch de houding van de sollicitanten. De ondernemers wijzen dan op hun normen en waarden, hun motivatie, inzet, karakter, salariseisen, betrokkenheid en mentaliteit. Zie figuur 3.
7
Figuur 3
Redenen waarom sollicitanten een struikelblok vormen bij het vervullen van vacatures in MKB-ondernemingen (in %)
10% 28%
13%
14% 19% 16%
houding sollicitant
te w einig vakkennis
geen / w einig kandidaten
te w einig ervaring
ongeschiktheid
onvoldoende opgeleid
Bron: EIM Beleidspanel, 2007.
1 . 3 . 2 V e ra nd e r in g in e i se n Wanneer een vacature al langere tijd open blijft staan, is men soms geneigd het pakket van eisen bij te stellen. Van alle MKB-bedrijven met vacatures heeft 16% dit inderdaad gedaan. In de industriële sectoren en de overige dienstverlening is dat 30 à 40% van de ondernemers. Hier tegenover staan de autosector en beide handelssectoren, waar de ondernemers de minste concessies op dit vlak hebben gedaan (<10%). De meeste concessies worden gedaan op het gebied van ervaring en opleidingsniveau, zo blijkt uit tabel 6. Deze tekortkoming kan dikwijls nog opgevangen worden door 'training on the job'. Deze verandering wordt in vrijwel alle sectoren doorgevoerd. Anders ligt het met de andere vereisten: deze worden door een beperkt aantal sectoren op maat aangepast. Zo 'spelen' de groothandel en zakelijke dienstverlening vooral met de hoogte van het salaris. De metaalindustrie 'grijpt in' in het type dienstverband, en de zakelijke dienstverlening en de bouw doen dit ten aanzien van de secundaire arbeidsvoorwaarden. De horeca en de overige dienstverlening verruimen op hun beurt weer de functieomschrijving. De zakelijke dienstverlening is de enige sector die veranderingen doorvoert in de in tabel 6 vermelde vereisten. De sector wordt op de voet gevolgd door de bouw die alleen de eisen met betrekking tot het type dienstverband ongewijzigd laat. De voedings- en genotmiddelenindustrie houdt zich het meest aan de oorspronkelijke vereisten. Hier proberen de ondernemers via uitsluitend aanpassingen qua opleidingsniveau (en ervaring) hun vacatures toch vervuld te krijgen.
8
Tabel 6
Eisen die MKB-ondernemingen aan de openstaande vacatures hebben veranderd (in % van het aantal MKB-ondernemingen) 1
2
3
sector voedings- en genotmiddelenindustrie metaalindustrie bouw
4
5
6
7
-
-
-
-
6,0
- in procenten 100 23,8
33,3 100 47,5
-
62,6
31,3
33,6
-
21,3
21,3
-
-
-
-
-
groothandel
-
33,3
100
-
33,3
-
-
detailhandel
15,1
57,5
100
-
15,1
15,1
-
-
42,8
-
2,9
-
51,4
transportsector financiële instellingen zakelijke dienstverlening overige dienstverlening totaal
26,2
7,4
autosector
horeca
100
100
24,3
57,1
57,1
42,9
-
14,3
-
-
3,7
53,7
46,3
-
-
-
-
52,4
47,5
26,2
13,1
37,7
23,0
19,7
3,8
30,8
69,2
-
-
-
30,8
32,2
52,0
42,4
6,6
18,0
13,2
18,9
1 = de inhoudelijke vereisten 2 = vereisten m.b.t. de ervaring 3 = vereisten m.b.t. het opleidingsniveau 4 = vereisten m.b.t. het dienstverband (parttime dan wel fulltime) 5 = hoogte salaris 6 = omvang secundaire arbeidsvoorwaarden 7 = functieomschrijving verruimd, leeftijdsgrenzen verhoogd Bron: EIM Beleidspanel.
1 . 3 . 3 G ev o lg en v oo r d e be d r ij f sv oe r in g Dat het (tijdelijk) niet vervullen van vacatures gevolgen heeft voor de bedrijfsvoering van de MKB-bedrijven mag duidelijk zijn. Een aantal ondernemers heeft voor de moeilijk vervulbare vacatures 'oplossingen' gevonden in de sfeer van het inschakelen van uitzendkrachten, het uitbesteden van werk en aanpassingen in de strategie. In tabel 7 staat dit weergegeven. Helaas heeft 45% van de MKB-bedrijven met vacatures nog steeds last van knelpunten ten aanzien van het vervullen van vacatures. In de helft van de sectoren - overige dienstverlening, financiële instellingen, transportsector, autosector en voedings- en genotmiddelenindustrie - is dit het aantal zelfs 60 tot 80%. Ondernemers in de voedings- en genotmiddelenindustrie, metaalindustrie en bouw hebben vooral een oplossing gevonden in het inlenen van (tijdelijk) personeel via uitzendbureaus. De metaalindustrie heeft daarnaast relatief veel succes met het weglokken van personeel bij andere bedrijven én het uitbesteden van bepaalde werkzaamheden. Het uitbesteden van werkzaamheden komt als oplossing ook vaak voor in de bouw, transportsector en financiële instellingen. In de bouw en de transportsector is dit waarschijnlijk vanwege de gebruikelijke netwerken en het grote aantal ZZP'ers gemakkelijker te realiseren. Bij de financiële instellingen vindt waarschijnlijk ook een grotere uitbesteding richting callcenters plaats. Een behoorlijke groep MKB-bedrijven met vacatures heeft andere oplossingen dan de expliciet genoemde in tabel 7. Die andere oplossingen zijn (in volgorde van meer naar minder toegepast): − inschakelen van headhunters en wervings- en selectiebureaus; − gebruik maken van netwerken en samenwerking met andere bedrijven; − meer begeleiding geven en betere scholing (laten) verzorgen;
9
− als ondernemer zelf meer gaan werken; − opdrachten weigeren of uitstellen; − taken herverdelen en werkprocessen opnieuw inrichten. Tabel 7
Acties van MKB-ondernemers om de knelpunten a.g.v. de moeilijk vervulbare vacatures op te lossen (in % van het aantal MKB-ondernemers) 1
2
3
voedings- en genotmiddelenindustrie
53,9
13,2
19,7
metaalindustrie
50,9
25,4
29,0
bouw
41,1
11,8
32,2
8,5
23,9
39,0
0,0
autosector
15,3
6,5
21,8
0,0
25,9
69,5
6,5
groothandel
30,7
9,9
19,1
7,6
33,0
36,6
0,0
detailhandel
7,8
5,1
10,2
2,7
29,1
51,8
3,8
sector
4
5
6
0,0
40,8
60,5
6,6
5,3
1,8
29,0
9,2
- in procenten -
horeca
27,4
6,9
11,9
13,2
13,9
46,2
4,9
transportsector
21,4
10,7
31,8
8,9
8,9
69,7
0,0
financiële instellingen
21,9
3,2
28,0
16,7
10,6
78,8
0,0
zakelijke dienstverlening
26,2
14,8
25,6
18,8
25,9
34,9
2,2
overige dienstverlening totaal
4,1
0,0
14,0
12,7
26,7
70,5
0,0
26,5
10,7
23,0
10,5
24,0
45,1
2,3
1 = personeel inlenen, inschakelen uitzendbureau 2 = personeel bij andere bedrijven weglokken 3 = werkzaamheden uitbesteden 4 = aanpassing bedrijfsstrategie 5 = anders 6 = problemen zijn niet opgelost 7 = weet niet w.n.z. Bron: EIM Beleidspanel, 2007.
1 . 3 . 4 G ev o lg en v oo r he t hu idi g e p e rs on ee l Bij bijna de helft van de MKB-bedrijven met vacatures ondervindt het huidige personeel gevolgen van de openstaande vacatures. In de industriële sectoren en de transportsector is dit 60 à 70% en in de bouw, horeca en detailhandel 'slechts' rond 40%. Gevolgen zijn met name dat het personeel harder - d.w.z. efficiënter - moet werken (79%) en dat het personeel over moet werken (51%). Het overwerken komt vooral in de industriële sectoren en de detailhandel in hogere mate voor. Het efficiënter werken komt vooral in de industriële sectoren, de zakelijke dienstverlening en de overige dienstverlening in hogere mate voor. Zie tabel 8. In de autosector en de detailhandel mag het personeel relatief minder vaak verlof opnemen. In de horeca zijn de secundaire arbeidsvoorwaarden relatief vaker aangepast. In de metaalindustrie, detailhandel en horeca wordt het personeel meer salaris gegeven. Dit laatste is uiteraard een instrument om het huidige personeel te behouden. Een gevolg van de moeilijk vervulbare vacatures kunnen tevens een groter verloop bij het personeel én een hoger ziekteverzuim zijn. Gelukkig voor de MKB-ondernemers komen dergelijke gevolgen nog sporadisch voor (bij 1% van alle MKB-ondernemingen).
10
7
Tabel 8
Gevolgen voor het huidige personeel van MKB-bedrijven a.g.v. moeilijk vervulbare vacatures (in % van het aantal MKB-ondernemingen) 1
2
3
sector voedings- en genotmiddelenindustrie metaalindustrie bouw autosector
4
5
6
7
8
8,9
- in procenten 0,0
0,0
82,1
91,1
0,0
0,0
8,9
17,7
2,9
73,7
94,3
2,9
2,9
14,9
2,9
4,8
1,6
56,1
76,1
0,8
0,0
8,5
19,9
4,4
4,4
58,4
75,2
0,0
0,0
24,8
37,2
groothandel
11,9
4,0
42,8
84,2
4,0
0,0
0,0
15,8
detailhandel
13,0
3,4
61,0
52,0
0,0
0,0
19,2
22,6
horeca
14,9
13,1
53,5
64,9
0,0
3,5
14,8
18,4
transportsector
10,1
0,0
37,1
83,1
3,4
3,4
10,1
6,7
financiële instellingen
0,0
1,6
51,6
64,1
0,0
1,6
4,7
37,5
zakelijke dienstverlening
2,9
0,7
41,9
92,0
0,7
0,7
5,2
5,8
overige dienstverlening
2,7
2,7
25,0
97,3
0,0
0,0
0,0
25,0
totaal
7,2
2,8
50,6
79,3
1,0
0,7
9,1
16,5
1 = personeel meer salaris gegeven 2 = secundaire arbeidsvoorwaarden aangepast 3 = personeel moet meer overwerken 4 = personeel moet harder (efficiënter) werken 5 = er is meer ziekteverzuim bij het personeel 6 = er is meer verloop bij het personeel 7 = personeel mag minder verlof opnemen 8 = anders Bron: EIM Beleidspanel, 2007.
Tot de categorie 'anders' in tabel 8 behoren (in volgorde van meer naar minder toegepast): −
herplaatsing van personeel door reorganisatie en het afstoten van activiteiten;
−
zuiniger zijn op het personeel (meer belonen, schouderklopjes);
−
inboeten aan geleverde kwaliteit.
1 . 3 . 5 G ev o lg en v oo r d e we rv in gs me th od e Ondanks de oplossingen die al gevonden zijn, laten MKB-ondernemers het er niet bij zitten. De werving van goed personeel gaat onverminderd door. Sterker nog: allerlei wervingsmethoden worden ingezet om resultaat te boeken. Behalve van de gebruikelijke advertenties in de gedrukte media maakt ruim twee derde van de MKB-bedrijven met vacatures ook gebruik van methoden als internet, specialisten, netwerken van personeel en ludieke acties. De metaalindustrie, financiële instellingen, zakelijke dienstverlening, groothandel, horeca en transportsector lijken daar creatiever in dan de andere sectoren. Wat er zoal ondernomen wordt door de ondernemers in de verschillende sectoren laat tabel 9 zien. In de dienstverlenende sectoren, groothandel en transportsector worden relatief veel premies geboden aan personeel dat kandidaten weet te werven. De transportsector probeert het ook via ludieke acties om kandidaten over de streep te trekken (aanbieden van materiële zaken zoals bijvoorbeeld een laptop), terwijl de groothandel zich ook richt op het uitbesteden van de werving aan specialisten en het benutten van internet. Dit laatste is ook voor de zakelijke dienstverlening hét wervingsinstrument op dit moment.
11
Tabel 9
Wervingsmethoden (naast de gebruikelijke advertenties) die MKB-ondernemingen gebruiken om goed personeel te vinden (in % van het aantal MKB-ondernemingen) 1
2
sector
3
4
5
6
- in procenten -
voedings- en genotmiddelenindustrie
30,0
20,0
40,0
0,0
0,0
40,0
metaalindustrie
45,0
25,2
55,4
2,1
0,0
27,7
bouw
27,8
18,2
56,2
3,9
0,6
35,7
autosector
21,2
21,9
46,9
0,0
0,0
35,6
groothandel
26,1
42,4
60,8
13,5
2,7
36,9
detailhandel
29,9
2,2
51,1
4,5
0,0
57,1
horeca
35,9
2,6
32,9
8,2
0,0
67,1
transportsector
18,5
27,3
56,9
13,9
13,5
43,1
financiële instellingen
30,8
9,5
32,3
12,0
0,0
64,1
zakelijke dienstverlening
19,3
27,3
63,9
16,3
5,4
40,8
overige dienstverlening
23,8
0,0
45,5
21,7
0,0
39,1
totaal
25,7
20,4
54,6
9,9
2,6
43,7
1 = inschakelen Arbeidsbureau 2 = uitbesteding van de werving 3 = benutting van internet 4 = een beloning bieden aan personeelsleden bij het vinden van kandidaten 5 = ludieke acties om kandidaten over de brug te trekken (laptops e.d.) 6 = anders Bron: EIM Beleidspanel, 2007.
Tot de categorie 'anders' in tabel 9 vallen onder andere (in volgorde van meer naar minder toegepast): − mond-tot-mondreclame; − contact zoeken met ROC's, andere scholen en headhunters; − gebruik maken van het netwerk van het personeel; − buitenreclame (posters, advertenties opplakken e.d.); − presentatie op banenmarkten.
12
