Veilig en gezond werken in het MKB

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Veilig en gezond werken in het MKB Informatie over de risico-inventarisatie en -evaluatie in het midden- en kleinbedrijf

© Noordhoff Uitgevers bv

Veilig en gezond werken in het MKB Veilig en gezond werken: een belangrijk onderwerp. Als ondernemer bent u iedere dag bezig met uw bedrijf. Een klein bedrijf heeft voordelen, want het is overzichtelijk en u kunt snel inspelen op veranderingen op de markt. Een klein bedrijf heeft ook nadelen. Als mensen ziek worden komt het werk stil te liggen. Daarnaast heeft u net als een groot bedrijf verplichtingen: voldoen aan wetten en regels op het gebied van milieu, arbeidsomstandigheden en het bijhouden van de financiële administratie. Vaak heeft u daar geen speciale mensen voor. Toch is het nodig om af en toe eens langer stil te staat bij bepaalde onderwerpen en u af te vragen welke risico’s u en uw personeel lopen. Arbeidsomstandigheden is zo’n onderwerp. Hiervan zult u wellicht zeggen: maar dat is toch alleen belangrijk voor de grotere bedrijven? Niets is echter minder waar. Uitval van u of uw medewerkers door slechte werkomstandigheden of onveilige situaties heeft voor u juist meer gevolgen dan voor de grotere bedrijven. Bovendien is het inventariseren van arbo-risico’s een wettelijke verplichting, ook voor kleine bedrijven. Een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) helpt u de risico’s op het gebied van veiligheid en gezondheid van uw medewerkers in uw bedrijf op te sporen. Bij het maken van zo’n RI&E gaat u na of u voldoende voorzorgsmaatregelen heeft getroffen en of u meer moet doen om risico’s te beperken of te elimineren. Met een goede RI&E werkt u aan concrete verbeteringen voor risico’s waar u niet iedere dag bij stilstaat. Deze folder is bedoeld om kleinere bedrijven een idee te geven wat een RI&E is en hoe u eenvoudig stap voor stap kunt werken aan veiligheid, gezondheid en welzijn op het werk.


1

De risico-inventarisatie en -evaluatie De wetgever heeft in de Arbeidsomstandighedenwet bepaald dat alle werkgevers een RI&E moeten opstellen als basis voor goede arbeidsomstandigheden. Het is in uw voordeel om zoveel mogelijk zelf te doen. De RI&E mag globaal zijn, tenzij de aard van de risico’s om meer diepgang vraagt. Naarmate het bedrijf en de risico’s groter zijn, zal de omvang van de RI&E toenemen. Sommige risico’s zijn echter alleen met een deskundig oog goed in te schatten. Daarom heeft de wetgever bepaald dat u als werkgever bij het maken van de RI&E een arbodienst moet inschakelen. Arbodienst Minimaal voert de arbodienst een toetsing uit op de door u opgestelde RI&E en het plan van aanpak en geeft advies over te nemen maatregelen. De arbodienst legt daartoe een bedrijfsbezoek af waarin wordt nagegaan of alle gevaren in de RI&E zijn opgenomen. Veel arbodiensten hebben voor kleinere bedrijven beknopte RI&E-instrumenten of RI&E’s voor de branche ontwikkeld. Het is raadzaam uw arbodienst of brancheorganisatie te vragen naar een geschikte methode die u in staat stelt veel zelf te doen. U kunt het opstellen van de RI&E ook helemaal aan uw arbodienst uitbesteden. Dit is uiteraard wel duurder. Kleine werkgevers Indien u als werkgever ten hoogste 40 uur per week arbeid laat verrichten (door één of meer werknemers gezamenlijk) bent u niet verplicht om de RI&E te laten toetsen door een arbodienst. Wel bent u verplicht om een RI&E en plan van aanpak uit te voeren en op schrift te stellen. Voor deze kleine werkgevers is de gratis Checklist Gezondheidsrisico’s ontwikkeld die u kunt aanvragen bij uw arbodienst of via de informatietelefoon van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, telefoonnummer 0800 9051 of per fax: 070 333 6655.


2

De RI&E en vrijwilligerswerk Ook vrijwilligersorganisaties hoeven geen arbodienst in te schakelen bij de RI&E en het plan van aanpak, als tenminste niet meer dan 40 uur per week betaalde arbeid wordt verricht. Net als de kleine werkgevers moet u wel over een RI&E en het plan van aanpak beschikken. Voor de vrijwilligersorganisaties is hierover een speciale folder en de 'Arbocheck vrijwilligerswerk' uitgebracht. Met deze Arbocheck kunt u zelfstandig de RI&E uitvoeren. Deze producten zijn gratis verkrijgbaar bij de vrijwilligerscentrale in uw buurt en op het internet: http:// nl.osha.eu.int/. Op deze internetsite is ook de 'Arbocheck sportorganisaties' verkrijgbaar die speciaal ontwikkeld is voor vrijwilligersorganisaties in de sport. Handhaving door de Arbeidsinspectie De Arbeidsinspectie controleert de naleving van de arbeidsomstandighedenwet- en regelgeving. De inspecteur kijkt niet alleen naar de feitelijke werkomstandigheden maar kijkt ook of u een RI&E en een plan van aanpak heeft en of deze is getoetst door een gecertificeerde arbodienst. Heeft u geen RI&E, of is deze niet getoetst door een gecertificeerde arbodienst, dan krijgt u direct een boete. Na het opleggen van een boete zal de Arbeidsinspectie controleren of u alsnog aan de RI&E-verplichting voldoet.


3

Vijf stappen voor de RI&E Hierna wordt een overzicht gegeven van de stappen die bij het opstellen van een RI&E gevolgd kunnen worden. Deze stappen zijn: stap 1: ontdek de gevaren stap 2: stel vast wie er schade aan de gezondheid zou kunnen oplopen en hoe stap 3: stel vast hoe groot de kans is dat de gevaren leiden tot gezondheidsschade. Zijn de getroffen maatregelen voldoende of moet er meer gebeuren? stap 4: registreer de bevindingen en stel een plan van aanpak op stap 5: bekijk uw RI&E van tijd tot tijd opnieuw

Stap 1 Ontdek de gevaren Maak het niet te ingewikkeld. Bij veel kleinere bedrijven, bijvoorbeeld in de zakelijke dienstverlening en in de detailhandel, bestaan slechts geringe gevaren. Het controleren daarvan is een kwestie van gezond verstand. Als u de RI&E zelf uitvoert, loopt u dan eens rond in uw bedrijf en kijkt u nog eens (opnieuw) naar situaties die eventueel schade aan de gezondheid veroorzaken. Concentreert u zich op belangrijke gevaren, die tot ernstige schade kunnen leiden of meerdere personen kunnen treffen. U gebruikt natuurlijk de bestaande kennis over risico’s en gevaren in uw bedrijf. Misschien geeft het verloop van het ziekteverzuim u informatie over de werkomstandigheden. Uw arbodienst kan daarbij behulpzaam zijn. Raadpleeg uw werknemers. Zij hebben misschien dingen opgemerkt, die voor u niet meteen voor de hand liggen, zoals een tekort aan noodvoorzieningen, verkeerde werkhoogte of onvoldoende informatievoorziening. Instructies van fabrikanten of informatiebladen kunnen u helpen om gevaren op te sporen en risico’s in het juiste perspectief te plaatsen. Ook informatie over ongevallen en beroepsziekten kan u aanwijzingen geven. Uiteraard verwijst u indien mogelijk naar andere bestaande documenten, zoals handleidingen, afspraken in de CAO over gezondheid en veiligheid, bedrijfsvoorschriften, instructies van leveranciers, gezondheids- en veiligheidsprocedures of registraties van biologische agentia, straling of toxische stoffen. Hierin zijn vermoedelijk de gevaren en voorzorgsmaatregelen al opgesomd. Om u bij stap 1 te helpen is een voorbeeld van een aandachtspuntenlijst opgenomen.


4

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

werktempo, werkdruk, werksfeer en werktijden handmatige werkzaamheden (tillen, houding, duwen, trekken) agressie en geweld op de werkplek (onderling of door bijv. klanten) seksuele intimidatie en ongewenste intimiteiten beeldschermwerk herhalende bewegingen gevaarlijke stoffen brand, explosie (bijv. door brandbare stoffen en gassen) gevaar voor vallen en uitglijden (bijv. bij werken op hoogten) gevaar voor verstikken (bijv. bij werken in besloten ruimten) bewegende machinedelen (bijv. schoepen) wegspuiten van materiaal (bijv. spuitgieten van kunststoffen) druksystemen (bijv. stoomketels) voertuigen (bijv. vorkheftrucks) elektriciteit (bijv. losse en niet geïsoleerde bedrading) stof (bijv. kwartsstof bij slijpwerkzaamheden) damp (bijv. laswerkzaamheden) lawaai en geluid temperatuur, vocht en licht ontbrekende brand en EHBO voorzieningen rommelige werkplek

Stap 2 Stel vast wie er schade aan de gezondheid zou kunnen oplopen en hoe Denk niet alleen aan de eigen werknemers, maar ook aan mensen die zich niet steeds in de werkomgeving ophouden, zoals bijvoorbeeld schoonmakers, bezoekers, onderaannemers en onderhoudspersoneel, als de kans bestaat dat zij schade oplopen door uw activiteiten. Let ook op bijzondere categorieën werknemers, zoals uitzendkrachten, nieuwe werknemers, zwangere vrouwen, gehandicapten, personeel in afgesloten ruimten, werknemers die de gangbare taal niet beheersen, stagiairs en jongeren. Deze werknemers lopen grotere risico’s. Stap 3 Stel vast hoe groot de kans is dat de gevaren leiden tot gezondheidsschade. Zijn de getroffen maatregelen voldoende of moet er meer gebeuren? U heeft nu een goed beeld van de bestaande gevaren en de risico’s. U kunt voor elk gevaar vaststellen welke maatregelen zijn getroffen, of deze voldoende zijn, of dat er meer moet gebeuren. U bepaalt welke maatregelen u het eerst neemt om de risico’s weg te nemen of te verminderen. Uiteraard verdienen de belangrijkste risico’s het eerst uw aandacht. © Noordhoff Uitgevers bv

5

Het verbeteren van de gezondheids- en veiligheidssituatie hoeft niet kostbaar te zijn. Soms is een verbetering eenvoudig en kan deze direct worden uitgevoerd. Het kan een kwestie zijn van op een andere manier het werk doen. Bijvoorbeeld een zware doos niet tillend verplaatsen, maar met gebruik van een karretje. Denk ook aan goede informatie, instructie, scholing, of duidelijke procedures. Maar zo eenvoudig zal het niet altijd zijn. Vaak zult u moeten aangeven wie actie onderneemt, wat moet worden gedaan en wanneer dat gedaan moet zijn. Het kan zijn dat u niet alles in één keer kunt verbeteren. Kostbare verbeteringen kunnen gespreid over meerdere jaren in de begroting worden opgenomen. Hierover kan vanzelfsprekend advies aan de arbodienst worden gevraagd. Om een keuze te kunnen maken kunt u zich de volgende vragen stellen: • Hoe groot is het risico dat u, uw medewerkers of uw klanten lopen als u niets doet? • Kunt u snel maatregelen nemen om het risico te verminderen? Zo kan bijvoorbeeld met de aankoop van een nieuw hulpmiddel het knelpunt worden opgelost. Kunt u eventueel tijdelijke maatregelen nemen? • Hoe belangrijk vinden u en uw medewerker(s) het dat er maatregelen worden genomen? • Als u maatregelen neemt hanteer dan het principe dat aanpak aan de bron van het risico het beste is. (De gevaarlijke chemicaliën vervangen voor niet gevaarlijke stoffen i.p.v. het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen om u te beschermen tegen die gevaarlijke stoffen). Stap 4 Registreer uw bevindingen en stel een plan van aanpak op U dient de risico-inventarisatie en -evaluatie op schrift te stellen. Dat betekent: • de meest essentiële gevaren noteren • aangeven welke voorzorgsmaatregelen u hebt getroffen • noteren welke maatregelen u nog gaat treffen Noteer in het plan van aanpak welke maatregelen u gaat nemen en wanneer u de verbeteringen doorgevoerd wilt hebben. Niet alles hoeft in één keer verbeterd te worden. Het is belangrijker een begin te maken en zonodig prioriteiten te stellen. U mag van de arbodienst verwachten dat de RI&E zorgvuldig getoetst wordt en dat u een duidelijk en deskundig advies krijgt over te nemen maatregelen en prioriteiten. Uw werknemers moet u van uw bevindingen op de hoogte stellen. Ze hebben recht op inzage in het advies van de arbodienst. © Noordhoff Uitgevers bv

6

De schriftelijke RI&E kan u eraan herinneren speciale zaken in het oog te houden. Daarnaast kan de RI&E u van dienst zijn wanneer bij u of de arbodienst informatie over de arbeidsomstandigheden nodig is voor de ziekteverzuimbegeleiding. U laat niet alleen zien dat u de zorg voor veiligheid en gezondheid van uw werknemers serieus neemt, maar ook dat u hebt gedaan wat de wet voorschrijft. Stap 5 Bekijk uw RI&E van tijd tot tijd opnieuw Bekijk na een jaar welke maatregelen u heeft genomen en of de risico’s hierdoor zijn verminderd of weggenomen. Bedenk zonodig nieuwe of aanvullende maatregelen. Ook dient u jaarlijks schriftelijk aan de werknemers te rapporteren over de uitvoering van het plan van aanpak en daarover te overleggen. In kleine bedrijven kan de rapportage bestaan uit de notulen van het werkoverleg waarin het plan van aanpak besproken is. Zo blijft de RI&E actueel en houdt u een vinger aan de pols bij het nemen van maatregelen. Bekijk uw RI&E regelmatig, bijvoorbeeld eenmaal in de vier jaar als er in uw bedrijf weinig verandert of eerder bij belangrijke veranderingen in uw bedrijf zoals nieuwbouw, verbouw, aanschaf van nieuwe machines, verandering van werkprocessen of taken van werknemers, ontwerp van werkplekken enz. In elk geval is het een goede gewoonte uw RI&E van tijd tot tijd te herzien. U kunt hierover een afspraak met uw arbodienst maken.


7

Meer informatie Als u alle bovengenoemde stappen heeft uitgevoerd werkt u op een goede manier aan veiligheid, gezondheid en welzijn op de werkplek. Wilt u meer informatie dan kunt u bellen met de Informatietelefoon van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, telefoonnummer 0800 9051, fax 070 333 6655. Ook kunt u de website van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid raadplegen: www.minszw.nl.


8

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Directie Voorlichting, Bibliotheek en Documentatie Postbus 90801 2509 LV Den Haag F 225 - gratis uitgave september 2000 (gewijzigde herdruk) Productie en vormgeving: Facilitair Bedrijf Postale en Grafische Aangelegenheden 73Q352 © Noordhoff Uitgevers bv

Veilig en gezond werken in het MKB

Recommend Documents