Asbest Arbouw voor gezond en veilig werken

Vraag & Antwoord

Asbest

■ ■ Arbouw ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ voor gezond en veilig werken

Arbouw voor gezond en veilig werken Arbouw is door werkgevers- en werknemersorganisaties opgericht om de arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid te verbeteren. Binnen Arbouw participeren Bouwend Nederland, Federatie van Ondernemersorganisaties in de Afbouw (FOA), FNV Bouw en CNV Hout en Bouw.

© Stichting Arbouw mei 2007. Alle rechten voorbehouden. “De producten, informatie, tekst, afbeeldingen, foto’s, illustraties, lay-out, grafische vormgeving, technische voorzieningen en overige werken van Stichting Arbouw (“de werken”), waarin substantieel is geïnvesteerd, zijn beschermd onder de Auteurswet, de Benelux Merkenwet, de Databankenwet en andere toepasselijke wet- en regelgeving. Behoudens wettelijke uitzonderingen mag niets daarvan worden verveelvoudigd, aan derden ter beschikking gesteld of openbaar gemaakt, zonder voorafgaande toestemming van Stichting Arbouw. Het bekijken van de werken en het maken van kopieën voor eigen individueel gebruik is toegestaan voorzover binnen de toepasselijke wet- en regelgeving aangegeven grenzen.” “De woord- en beeldmerken op de werken zijn van Stichting Arbouw en/of haar licentiegever(s). Het is niet toegestaan één of meerdere van deze merken en logo’s te gebruiken zonder voorafgaande toestemming van Stichting Arbouw of de betrokken licentiegever(s). “Stichting Arbouw is niet aansprakelijk voor (de inhoud van) haar (informatie) producten, software daaronder mede begrepen, noch voor het (her)gebruik daarvan door derden. Stichting Arbouw is niet aansprakelijk voor fouten in (de inhoud van) haar (informatie) producten noch voor eventuele (gevolg)schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit het (her)gebruik daarvan door derden.”

Vraag en Antwoord

Asbest

1

Inhoudsopgave

■ 2

1

Inleiding

3

2

Herkennen van asbest Het gevaar zit in een klein hoekje

4

3

Inventariseren van asbest Niet slopen zonder vergunning

6

4

Slopen c.q. renoveren en asbest Wet- en regelgeving, certificering en deskundigheid

7

5

Onderhoud en bewerken Oppassen geblazen

9

6

Asbest als afval Gescheiden en goed verpakt aanleveren

11

7

Overige vragen over asbest

12

8

Adressen

13

Bijlage 1 Risicoklassen werkzaamheden met asbest

15

Bijlage 2 Wettelijke verplichtingen

16

Asbest

1

Inleiding

Voor u ligt de brochure Vraag & Antwoord Asbest. Deze brochure geeft een beknopt overzicht van de risico’s en de wettelijke verplichtingen bij de aanwezigheid van asbest tijdens bouwwerkzaamheden. Het werken met asbest kan levensgevaarlijk zijn. Dat weet inmiddels iedereen. Vroeger werd asbest gezien als een ideaal materiaal: onverwoestbaar, brandwerend en vooral bijzonder goedkoop. Later bleek dat het inademen van asbestvezels gevaarlijke ziektes kan veroorzaken, zoals asbeststose, longkanker en kanker aan het borst- en buikvlies. Het feit dat de gezondheidseffecten zich pas na langere tijd (10-30 jaar) openbaren, maakt asbest tot een zeer verraderlijke stof. Een aantal feiten over asbest: - op dit moment sterven in Nederland naar schatting 800 mensen per jaar als gevolg van het werken met asbest in het verleden. - alle soorten asbest kunnen kanker veroorzaken. - roken tezamen met blootstelling aan asbest verhoogt de kans op longkanker aanzienlijk. - in ongeveer 30% van alle kantoorgebouwen in Nederland zit nog asbest. - zeker 80 procent van de asbestproductie is verwerkt in bouwmaterialen. - er zijn zo’n 3.000 producten bekend die asbest bevatten. Dit alles heeft geleid tot bijzonder strenge wetgeving op het gebied van asbest. Er geldt een wettelijk verbod op het bewerken, verwerken of in voorraad houden van asbest. Dit komt in feite neer op een algeheel verbod op het nieuw gebruik van asbest. Ook het slopen van asbest uit gebouwen en objecten is gebonden aan strenge voorschriften. Deze brochure is speciaal bedoeld voor het middelgrote en kleine aannemingsbedrijf dat slechts af en toe te maken heeft met deze materie. Maar ook voor bijvoorbeeld woningbouwverenigingen kan deze brochure bruikbaar zijn. C. van Vliet Algemeen directeur Arbouw

■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ 3

2

Herkennen van asbest Het gevaar zit in een klein hoekje In de huidige te koop zijnde bouwmaterialen mag in geen enkel geval asbest verwerkt zijn! Bij onderhouds-, sloop- en renovatiewerkzaamheden in de bouw kunnen bouwvakkers echter op diverse plaatsen te maken krijgen met asbest. Immers, 80% van de asbestproductie is verwerkt in bouwmaterialen. Om veilig te werken is het van het grootste belang om te weten of er asbest aanwezig is

In welke materialen is asbest te verwachten?

Asbest is in het verleden in diverse toepassingen gebruikt. De belangrijkste daarvan zijn: a. asbest als brandwerend materiaal; b. asbest als isolerend materiaal; c. asbest als bouwmateriaal; d. asbest in vloerbedekking.

Puingranulaat geproduceerd van circa 1980 tot circa 1997 blijkt structureel verontreinigd te zijn met asbest. Op grond van het Productenbesluit asbest is het verboden om puingranulaat met een asbestgehalte van meer dan 100 mg/kg toe te passen of te bewerken. Puingranulaat met een asbestgehalte van minder dan 100 mg/kg mag vrij toegepast en bewerkt worden. Asbest als brandwerend materiaal

- Spuitasbest werd toegepast als brandwerende laag op staalconstructies (bijvoorbeeld op stalen profielen). - Asbest geperst tot plaat, karton of papier is gebruikt als brandwerend materiaal in bijvoorbeeld deuren, wanden, kolommen, plafonds (stucwerk) en in plafondplaten. Nobranda en Pical zijn bekende merknamen van zo’n asbesthoudende, brandwerende plaat. De recent geproduceerde platen met de toevoeging NT, zijn asbestvrij. Veel asbestplaten zijn in het verleden achter of onder CV-installaties en kachels geplaatst. Asbest als isolerend materiaal

- Spuitasbest werd als thermische en akoestische isolatie gespoten op leidingen, plafonds, muren en ventilatiekanalen. - Asbestkoord werd veel toegepast als pakkingmateriaal. - Asbestgarens werden gebruikt als flexibele isolatie voor elektrische bedrading en bekabeling. 1

■ 4

Asbest als constructiemateriaal

Een aantal voorbeelden van asbesthoudende constructiematerialen zijn: - dakleien; - asbestcementplaten, gebruikt op plaatsen waar een grotere weerstand dan normaal wordt vereist, zoals tafelbladen, vensterbanken, gevelbekleding en spatschermen; - gecoate asbestcementplaten als bekledingsplaat voor systeemwanden; - geprofileerde platen (golfplaten) als dakbedekking; - drink- en rioolwaterleidingen en hemelwaterafvoer, standleidingen; - als vulstof in kitten en kunststoffen, in vloer- en wandafwerkmiddelen; - ventilatiekokers van asbestcement; - asbesthoudende luiken in kruipruimten; - asbesthoudende borstweringsplaten. Asbest in vloerbedekking

Tot omstreeks 1985 waren vinyl vloertegels te koop die verstevigd werden met asbest. Deze tegels zijn beter bekend als colovinyltegels. Deze tegels zijn veel toegepast in toiletten, badkamers, gangen en keukens. Vooral in ziekenhuizen en bejaardentehuizen zijn deze tegels veel gebruikt. Vinylvloerbedekking (zeil) met asbest was in de periode tussen 1968 en 1983 te koop. In de onderlaag is asbest aanwezig. Dit is bij particulieren veel gebruikt in keukens en op trappen.1

Zie voor meer informatie de Arbouw-publicatie ‘Asbesthoudende producten en hun toepassingen in gebouwen’.

Asbest

Is aan een materiaal te zien of er asbest in zit?

Ervaren asbestsaneerders en asbestinventariseerders kunnen vaak aan de buitenkant zien of een materiaal asbest bevat. Maar ook deze ervaren mensen zijn niet altijd in staat om dit visueel te beoordelen. Daarom is het altijd noodzakelijk om een monster in een gecertificeerd laboratorium te laten onderzoeken op asbest. In de praktijk is het dus moeilijk en gevaarlijk om visueel te beoordelen of er sprake is van asbesthoudend materiaal. De Stichting Certificatie Asbest (SCA) beschikt over een overzicht van gecertificeerde asbestverwijderings- en asbestinventarisatiebedrijven. Deze lijst is ook beschikbaar op internet: www.ascert.nl.

Is op basis van de leeftijd van een gebouw of huis te bepalen of er asbest in verwerkt is?

Lang niet altijd. Vanaf 1 juli 1993 is er een algeheel verbod op het bewerken, verwerken of in voorraad houden van asbest. Vanaf die tijd is het dus zo goed als onmogelijk dat er asbest verwerkt is in een nieuw gebouw of huis. Wees wel bedacht op hergebruik van asbesthoudend materiaal. Enkele jaartallen: 1978 - Asbest in gespoten vorm (spuitasbest) wordt niet meer toegepast. 1983 - Producten waarin asbest in niet-hechtgebonden vorm voorkomt, mogen niet meer worden verkocht. - Vinylvloerbedekking met asbestvilt als onderlaag mag niet meer worden toegepast. 1993 - Algeheel verbod op het bewerken, verwerken of in voorraad houden van asbesthoudende materialen.

Wat wordt verstaan onder hechtgebonden asbest?

Hechtgebonden materialen zijn hard en bevatten veel cement, lijm of teer. Hierdoor zijn de asbestvezels als het ware verankerd in het materiaal, waardoor de kans op het vrijkomen van asbestvezels in de lucht gering is. Met andere woorden: als deze materialen niet mechanisch bewerkt worden en blijven zitten, is het risico ervan gering. Voorbeelden van hechtgebonden asbest zijn asbestcement vlakke- en golfplaat, asbest in leidingen (buizen en kokers) en colovinyltegels. Asbest in cementgebonden producten kan minder hechtgebonden raken wanneer deze verweren door jarenlange blootstelling aan water (zure regen!) en wind.

Wat wordt verstaan onder niet-hechtgebonden asbest?

Dit materiaal is zacht en brokkelt gemakkelijk af. Hierdoor kunnen na verloop van tijd spontaan asbestvezels vrijkomen. Asbestvezels kunnen ook gemakkelijk uit het materiaal vrijkomen door aanraking, trillingen en andere niet-mechanische bewerkingen. Niet-hechtgebonden asbestproducten leveren het meeste gevaar op voor de gezondheid. Voorbeelden van niet-hechtgebonden asbest zijn spuitasbest, brandwerende plaat (merknaam Nobranda en Pical) en, bij verwijdering, vinyl vloerbedekking met asbesthoudende onderlaag. (onder meer Novilon).

Is materiaal met weinig asbest minder gevaarlijk dan materiaal dat voor 100% uit asbest bestaat?

Nee, dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Het (mechanisch) bewerken van materiaal dat maar weinig asbest bevat, zorgt ook voor schadelijke concentraties asbestvezels in de lucht. Het al eerder genoemde onderscheid in hecht- en niet-hechtgebonden asbest is veel belangrijker. Wel is het zo dat materialen met meer dan 30% asbest meestal niet-hechtgebonden zijn.

■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ 5

3

Inventariseren van asbest Niet slopen zonder vergunning Dat werken met asbest gevaarlijk is, is geen nieuws meer. Aangezien in een groot aantal kantoorgebouwen en woningen in Nederland nog asbest zit, hebben werknemers in de bouwnijverheid een redelijk grote kans om met asbest in aanraking te komen. Het is dus bij renovatie- en sloopwerkzaamheden van het grootste belang om van tevoren te inventariseren of er asbest aanwezig is

Is het bij sloopwerkzaamheden verplicht om van tevoren na te gaan of er asbest aanwezig is?

Ja. Dit is gekoppeld aan de sloopvergunning die moet worden aangevraagd bij de gemeente. Sinds 1 januari 1997 kan een gemeente pas een sloopvergunning afgeven als de aanvrager van deze vergunning een asbestinventarisatie heeft laten uitvoeren. In een onderzoeksrapport moeten de specifieke plekken waar zich asbest bevindt, worden vermeld. Dit rapport moet worden opgesteld door een onafhankelijk en deskundig onderzoeksbureau dat over het Procescertificaat BRL 5052 (op korte termijn gewijzigd in SC 540) beschikt. De Stichting Certificatie Asbest (SCA) beschikt over een overzicht van gecertificeerde asbestverwijderings- en asbestinventarisatiebedrijven. Deze lijst is ook beschikbaar op internet: www.ascert.nl.

In enkele gevallen is een asbestinventarisatie niet verplicht. De uitzonderingen staan vermeld in het Asbestverwijderingsbesluit 2005. Dit is bijvoorbeeld het geval bij: - bouwwerken of objecten die na 1 januari 1994 zijn geproduceerd; - asbestcement water-, gasleiding en riool- en mantelbuizen, voor zover zij deel uitmaken van het ondergrondse openbare gas-, water- en rioolleidingnet; - geklemde vloerplaten onder verwarmingstoestellen.

Wie is verantwoordelijk voor het laten uitvoeren van een asbestinventarisatie?

Degene die een sloopvergunning aanvraagt, is verplicht het eerder genoemde onderzoeksrapport te overleggen. In de praktijk is dit de opdrachtgever. De opdrachtgever kan zowel een bedrijf, een instelling, de overheid als een particulier zijn.

■ 6

Asbest

4 Slopen c.q. renoveren en asbest Wet- en regelgeving, certificering en deskundigheid De twee belangrijkste besluiten die bij het verwijderen en/of geheel of gedeeltelijk uit elkaar nemen van asbesthoudende materialen van toepassing zijn, zijn het Asbestverwijderingsbesluit 2005 en het Arbobesluit. Het Asbestverwijderingsbesluit 2005 bevat voorschriften voor het verwijderen en afvoeren van asbest uit bouwwerken en objecten. Het Arbobesluit stelt regels aan het beroepsmatig werken met asbest en bevat een zogenaamde sloopparagraaf (regels met betrekking tot de blootstelling van werknemers aan de risico’s van asbest). Dit besluit is van toepassing op werkgevers, werknemers en zelfstandigen.

Wat verstaat de wetgever onder het slopen van asbest?

De wet spreekt van het verwijderen van asbesthoudend materiaal. De wetgever maakt geen onderscheid tussen slopen, demonteren of verwijderen, respectievelijk destructieve versus non-destructieve technieken. Er wordt eveneens geen onderscheid gemaakt tussen de verschillende soorten asbest. Voor alle soorten zijn de voorgeschreven maatregelen vereist.

Moeten asbesthoudende materialen bij renovatiewerk verplicht verwijderd worden?

Nee. Het is niet verplicht asbest te verwijderen. Afhankelijk van de situatie kan het al dan niet verstandig zijn asbest te verwijderen. De aanwezige gezondheidsrisico’s zijn maatgevend. Hechtgebonden asbest levert geen risico’s op wanneer het blijft zitten en niet bewerkt wordt. Niet-hechtgebonden asbest kan het beste wel verwijderd worden, omdat bij dit type de vezels ook kunnen vrijkomen zonder dat het materiaal bewerkt wordt.

Wat moet er gebeuren als tijdens een renovatie c.q. verbouwing van een bouwwerk onverwacht asbest wordt aangetroffen?

In principe dient de opdrachtgever van tevoren aan te geven of er asbest aanwezig is. Desondanks kan het voorkomen dat toch op onverwachte plekken asbest blijkt te zitten. Het is hierbij van belang wat er moet gebeuren met het aangetroffen asbesthoudende materiaal. Als het asbest verwijderd moet worden, gelden de voorschriften uit het Asbestverwijderingsbesluit, het Arbobesluit en de gemeentelijke bouwverordening. Op zo’n moment dient direct gestopt te worden met de werkzaamheden. Eerst dient dan door een deskundig inventarisatiebureau een (aanvullende) asbestinventarisatie te worden verricht. Afhankelijk van de beoordeelde risico’s worden de werkzaamheden dan ingedeeld in drie risicoklassen: laag, midden en hoog risico. Elk van de klassen heeft bijbehorende eisen voor uitvoering van de saneringswerkzaamheden. In bijlage 1 staan voorbeelden van werkzaamheden die in risicoklasse 1, 2 en 3 zijn ingedeeld. Als het gaat om hechtgebonden asbest dat niet verwijderd of bewerkt moet worden, kan wel doorgewerkt worden. In zo’n geval is het wel van belang om de bewoner of gebouweigenaar op de hoogte te stellen en hem/haar de beslissing te laten nemen.

■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ 7

Welke regelgeving geldt als tijdens een renovatie asbest moet worden verwijderd?

Als het noodzakelijk is om asbest te verwijderen, heeft u te maken met een groot aantal eisen (Arbobesluit, Asbestverwijderingsbesluit 2005 en gemeentelijke bouwverordening). Zo moet een sloopvergunning worden aangevraagd bij het college van Burgermeester en Wethouders van de gemeente. Er moet in kaart worden gebracht op welke plaatsen asbest aanwezig is en er moet een werkplan worden geschreven op welke wijze het asbest verwijderd wordt. Het is wettelijk vastgelegd dat werk met een verhoogd risico (risicoklasse 2 en 3) door een deskundig asbestverwijderingsbedrijf dient te worden uitgevoerd. In bijlage 2 is aangegeven welke maatregelen gelden bij het verwijderen van asbest.

Hoe kan gecontroleerd worden of een asbestverwijderingsbedrijf deskundig is?

Een asbestverwijderingsbedrijf dient in het bezit te zijn van het Procescertificaat Asbestverwijderen, BRL 5050 (op korte termijn gewijzigd in SC 530), voor het verwijderen van asbest. Wanneer een dergelijk bedrijf wordt ingehuurd, is het aan te raden om een kopie van dit certificaat te vragen.

■ 8

Asbest

5

Onderhoud en bewerken Oppassen geblazen Sinds 1993 geldt een algemeen verbod op het bewerken, verwerken of in voorraad houden van asbesthoudende materialen. In de afgelopen decennia is echter het nodige asbest verwerkt. Het ligt voor de hand dat bij het slopen of renoveren van gebouwen of woningen de nodige regels gevolgd en maatregelen getroffen moeten worden. Echter in veel gevallen moeten werknemers werken in of bij asbesthoudende materialen die niet verwijderd worden. Het is dan van belang na te gaan welke wetgeving van toepassing is.

Is het verboden om te boren in een asbestplaat?

Nee. In dit geval is het Asbestverwijderingsbesluit niet van toepassing, omdat het boren van een gat niet wordt aangemerkt als slopen. In het Arbobesluit staat vermeld dat het bewerken van asbest verboden is. Er is echter een uitzondering gemaakt voor het maken van aanboringen en het uitvoeren van reparatie- of onderhoudswerkzaamheden waarbij asbest vrijkomt. Dit soort werkzaamheden valt in risicoklasse 2 en er moet dus worden voldaan aan een aantal hieronder genoemde voorschriften. In het kort komt het erop neer dat de blootstelling aan asbest zo laag mogelijk moet zijn. Aan de hand van een risico-inventarisatie moet worden bepaald hoeveel vezels werknemers kunnen inademen als gevolg van de bewerking. Als de daarvoor geldende normen worden overschreden, moeten vervolgens maatregelen genomen worden. Bij het boren in een asbestplaat zullen de normen zonder meer worden overschreden en wordt bovendien de omgeving besmet met asbestvezels. Er moeten dus maatregelen worden genomen om het vrijkomen van asbestvezels zoveel mogelijk te bepreken. Denk hierbij aan het nathouden, voorkomen van verspreiding en afzuigen en het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen. Daarnaast moeten de risico’s en de daarbij behorende maatregelen worden vastgelegd in een Veiligheids- en Gezondheidsplan (V&G-plan). Door middel van een eindmeting moet worden aangetoond dat de lucht in de ruimte vrij is van asbest . Het is dus sterk af te raden om gaten in een asbestplaat te boren. Als het echt niet anders kan, moeten uitgebreide voorzorgsmaatregelen worden genomen.

Mag asbesthoudend materiaal overgeschilderd worden?

Ja. Er is sprake van onderhoud dus er is een uitzondering gemaakt op het algemene verbod om asbest te bewerken. Hier geldt echter ook weer dat er speciale maatregelen moeten worden getroffen om het vrijkomen van asbest tegen te gaan. Arbouw heeft hiertoe een leidraad opgesteld: de “leidraad voorbehandelen en schilderen van asbestcement materialen”. Als conform deze leidraad wordt gewerkt, valt het werk in risicoklasse 1. De benodigde maatregelen zijn beschreven in de leidraad. In de CAO voor het Schilders-, Afwerkings- en Glaszetbedrijf is opgenomen dat het schilderen van asbesthoudende materialen verboden is. Wanneer door een bedrijf wordt voldaan aan de voorwaarden die worden gesteld in de ‘Leidraad voorbehandelen en schilderen van asbestcement materialen’, kan Arbouw op verzoek en per werk een vergunning verlenen. Nadat de vergunning is verleend dient de Arbeidsinspectie via een melding op de hoogte gebracht te worden van de werkzaamheden. De leidraad kunt u opvragen bij de Arbouw Infolijn (020) 580 55 99 of door een e-mail te sturen naar [email protected].

■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ 9

Mag een asbestplaat onder een verwarmingsketel zelf verwijderd en afgevoerd worden?

Dat hangt ervan af. Als deze plaat bestaat uit hechtgebonden asbest en niet gespijkerd of aard- en nagelvast verbonden is, valt dit werk in risicoklasse 1 en is dus het inschakelen van een deskundig asbestverwijderingsbedrijf niet nodig. Dit betekent dat een aannemer dit zelf mag verwijderen en mag afvoeren. Bij het verwijderen en afvoeren dienen wel de nodige voorzorgsmaatregelen te worden genomen. Een veilige werkwijze staat beschreven in het handboek Asbest van ondernemersorganisatie voor de 2 installatiebranche en de technische detailhandell (UNETO-VNI)

Bestaat er een verplichting om een deskundig asbestverwijderingsbedrijf in te schakelen bij het verwijderen van asbesthoudende riool-, water- en gasleidingsbuizen?

Nee. Wanneer deze buizen deel uitmaken van het openbare ondergrondse leidingnet is dit niet verplicht. In het Asbestverwijderingsbesluit is hiervoor een vrijstelling opgenomen. Buizen die deel uitmaken van het ondergrondse leidingnet kunnen vrijwel altijd als een geheel worden verwijderd en liggen in een vochtige omgeving, zodat bij het verwijderen nauwelijks vezels zullen vrijkomen. Uiteraard moet wel een veilige werkmethode worden toegepast. Meer informatie hierover vindt u in de publicatie ‘Veilig werken met waterleiding-, gas- en rioolbuizen 3 van asbest’ (april 1998) . Als deze buizen zich in een bouwwerk bevinden, dient afhankelijk van de vastgestelde risicoklasse een deskundig asbestverwijderingsbedrijf te worden ingeschakeld. Dit geldt evenzeer voor asbestcement buizen die niet gebruikt worden als water-, gas- of rioolleidingen.

2 3

■ 10

Uitgeverij Kenteq, Postbus 81, 1200 AB te Hilversum, tel. (035) 7504299 en fax. (035) 7504224. Deze publicatie is uitgegeven door VEWIN, Postbus 1019, 2280 CA te Rijswijk, tel. (070) 4144760 en fax (070)4144420.

Asbest

6

Asbest als afval

Gescheiden en goed verpakt aanleveren In de komende decennia zullen naar verwachting de nodige gebouwen en woningen gerenoveerd of gesloopt worden. De kans dat hierbij asbesthoudend afval vrij komt, is zeer groot. Dat afval moet afgevoerd worden. Het is van belang dat dit op een veilige en gezonde manier gebeurt. Niet alleen voor de mensen die renoveren of slopen, maar voor iedereen die met het asbesthoudend afval in aanraking kan komen.

Wat te doen bij de ontdekking van een stapel asbestplaten?

In eerste instantie is het van belang of deze platen liggen opgeslagen bij een particulier of bij een bedrijf. Voor een bedrijf is het op basis van het Arbobesluit verboden om asbest in opslag te hebben. Het bedrijf moet dus worden gewezen op de verplichting om deze platen op een juiste manier af te voeren. Voor particulieren geldt deze verplichting niet.

Wat te doen met asbesthoudend afval?

Particulieren kunnen asbesthoudend afval aanbieden aan het gemeentedepot. De gemeente heeft een inzamelingsplicht, maar stelt wel eisen aan de wijze waarop het asbesthoudend afval moet worden verpakt. Over het algemeen moet het afval dubbel in plastic verpakt en voorzien van een waarschuwing worden aangeleverd. Bedrijven dienen asbesthoudend afval apart te verpakken en aan te bieden bij een stortplaats waar asbest wordt geaccepteerd. De gemeente is niet verplicht afval in te zamelen dat afkomstig is van bedrijven. Afhankelijk van de hoeveelheid dienen bedrijven te beschikken over een begeleidingsbrief. Het is in geen enkel geval toegestaan asbesthoudend afval te vermengen met het regulier bouwafval. Als dit wel gebeurt, dan worden de medewerkers van de puinbreker installatie namelijk blootgesteld aan hoge concentraties asbest.

■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ 11

7 Overige vragen over asbest

Er blijven natuurlijk altijd vragen over met een algemeen of juist complex karakter die niet gemakkelijk onder een bepaald hoofdstuk onder te brengen zijn. Ook deze vaak gestelde vragen verdienen een antwoord.

Wanneer is een Veiligheids- en Gezondheidsplan (V&G-plan) verplicht en wanneer een werkplan?

Een V&G-plan moet worden opgesteld bij specifieke risicovolle werkzaamheden. Het verwijderen van asbest, het maken van aanboringen in asbest en reparatie- of onderhoudswerkzaamheden, zoals het schilderen van een asbestplaat vallen hier onder. In zo’n V&G-plan moet worden vermeld: - een beschrijving van de werkzaamheden; - een beschrijving van de risico’s; - een beschrijving van de maatregelen. Indien meerdere aannemers tegelijkertijd bezig zijn, bijvoorbeeld tijdens een sloop, gelden aanvullende eisen.

Voor het verwijderen van asbest moet een werkplan worden opgesteld. Hierin moet worden vermeld op welke wijze het asbest verantwoord en veilig kan worden verwijderd. De inhoud van dit werkplan vormt een onderdeel van het V&G-plan. De inhoud van het V&G-plan is echter breder. Als voorbeeld: indien asbest moet worden verwijderd op

een hellend dak, dienen in het V&G-plan ook maatregelen te worden genoemd die het valgevaar beperken. In het V&G-plan moet dus rekening worden gehouden met alle specifiek risicovolle werkzaamheden en niet alleen met de risico’s verbonden aan asbest.

Wat te doen als er, zonder het te weten, toch sprake is van het bewerken van asbest?

In ieder geval direct stoppen. Het is belangrijk om na te gaan op welke plaatsen asbest is vrijgekomen. Gebruik in ieder geval nooit een normale stofzuiger om asbeststof op te zuigen: de (kleine) asbestvezels vliegen zo door het filter en verspreiden zich verder in de ruimte. Zet de ruimte af, zorg dat iedereen de ruimte verlaat en raadpleeg een deskundige. Over het risico dat is gelopen, valt weinig te zeggen. Het is in ieder geval zo dat een eenmalige blootstelling aan asbest minder gevaarlijk is dan een regelmatige blootstelling. Bij vragen over de gezondheid kan contact worden opgenomen met de arbodienst.

Moeten werknemers medisch worden gekeurd wanneer ze met asbest werken?

Nee. In het Arbobesluit is vastgelegd dat werknemers die door hun werk in contact komen met asbest in de gelegenheid moeten worden gesteld een medisch onderzoek te ondergaan. In de CAO Bouwbedrijf is dit geregeld binnen het zogenaamde individugerichte pakket preventiezorg. In aanvulling op het Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (PAGO) hebben werknemers die werken met asbest recht op een Gericht Periodiek Onderzoek (GPO), zo mogelijk gecombineerd met het PAGO. Dit geldt voor aanvang van het werk waarbij blootstelling aan asbest boven het actieniveau mogelijk is, daarna tot het 40-ste levensjaar eens per 2 jaar. Vanaf het 40-ste levensjaar kan worden volstaan met het PAGO. Als het GPO niet wordt gecombineerd met het PAGO zijn de kosten voor rekening van de werkgever. De arbodiensten voeren de keuring uit, conform de door Arbouw opgestelde protocollen.

■ 12

Asbest

8

Adressen

Arbouw

UNETO/VNI

Postbus 8114 1005 AC Amsterdam telefoon (020) 580 55 80 fax (020) 580 55 55 e-mail [email protected] internet www.arbouw.nl

Postbus 188 2700 AD Zoetermeer telefoon (079) 325 06 50 fax (079) 325 06 66 e-mail [email protected] internet www.uneto-VNI.nl

Bouwend Nederland

Arbeidsinspectie Regio Groningen

Postbus 340 2700 AH Zoetermeer telefoon (079) 325 22 52 fax (079) 325 22 90 e-mail [email protected] internet www.bouwendnederland.nl

Postbus 30016 9700 RM Groningen telefoon (050) 522 58 80 fax (050) 526 72 02

CNV Hout en Bouw

Postbus 38 3984 ZG Odijk telefoon (030) 659 77 11 fax (030) 657 11 01 e-mail [email protected] internet www.cnvhb.nl FOA

Postbus 30 2740 AA Waddinxveen telefoon (0182) 57 14 44 fax (1082) 57 20 83 FNV Bouw

Postbus 520 3440 AM Woerden telefoon (0348) 57 55 75 fax (0348) 42 36 10 e-mail [email protected] internet www.fnvbouw.nl

Arbeidsinspectie Regio Amsterdam

Postbus 58366 1040 HJ Amsterdam telefoon (020) 581 26 12 fax (020) 686 47 03 Arbeidsinspectie Regio Rotterdam

Postbus 9580 3007 AN Rotterdam telefoon (010) 479 83 00 fax (010) 479 70 93 Arbeidsinspectie Regio Arnhem

Postbus 9018 6800 DX Arnhem telefoon (026) 355 71 11 fax (026) 442 40 46 Arbeidsinspectie Regio Utrecht

Postbus 820 3500 AV Utrecht telefoon (030) 230 56 00 fax (030) 230 56 80

Bedrijfschap Afbouw

Arbeidsinspectie Regio Roermond

Postbus 377 2280 MA Rijswijk telefoon (070) 33 66 500 fax (070) 33 66 533 e-mail [email protected] intenet www.hao.nl

Postbus 940 6040 AX Roermond telefoon (0475) 35 66 66 fax (0475) 35 66 60

Stichting Bouwkwaliteit (SBK)

Postbus 1201 2280 CE Rijswijk telefoon (070) 307 29 29 fax (070) 390 29 47 e-mail [email protected] internet: www.bouwkwaliteit.nl

■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ 13

Bijlage 2 Wettelijke verplichtingen Werkzaamheden met asbest

Wettelijke verplichtingen

Slopen van asbest

- Aanvragen sloopvergunning bij gemeente - Overleggen van een asbestinventarisatie-rapport opgesteld door een gecertificeerd onderzoeksbureau (procescertificaat BRL5052 / SC 540) - Melding aan Arbeidsinspectie - Inschakelen gecertificeerd asbestverwijderingsbedrijf (procescertificaat BRL5050 / SC 530) - Aanwezigheid van Deskundig Toezichthouder Asbestsloop (DTA) - Gelegenheid geven tot arbeidsgezondheidskundig onderzoek - Registreren van blootgestelde medewerkers waarbij aard en duur van de arbeid alsmede de mate van blootstelling worden vermeld - Bewaren van deze registratie gedurende ten minste 30 jaar - Opstellen van een schriftelijk werkplan met daarin de maatregelen om de veiligheid en gezondheid van de werknemers te waarborgen - Opstellen van een veiligheids- en gezondsheidsplan - Meten of de ruimte schoon is na werkzaamheden - Afvoeren van asbesthoudend afval volgens vastgelegde normen

Als één geheel verwijderen van verwarmingstoestellen, boilers en platen onder verwarmingstoestellen waarin zich asbest bevindt.

- Opstellen van een schriftelijk werkplan met daarin de maatregelen om de veiligheid en gezondheid van de werknemers te waarborgen (zie bijvoorbeeld werkplan UNETO-VNI). - Opstellen van een veiligheids- en gezondsheidsplan - Zorgen dat werknemers zijn opgeleid - Meldingen aan de arbeidsinspectie - Gelegenheid geven tot arbeidsgezondheidskundig onderzoek - Registreren van blootgestelde medewerkers waarbij aard en duur van de arbeid alsmede de mate van blootstelling worden vermeld - Bewaren van deze registratie gedurende ten minste 30 jaar - Afvoeren van asbesthoudend afval volgens vastgelegde normen

Het geheel of gedeeltelijk uit elkaar nemen van asbest bevattende riool-, water- en gasleidingsbuizen voor zover deze deel uitmaken van het ondergrondse leidingnet.

- Opstellen van een schriftelijk werkplan, zie publicatie veilig werken met waterleidingen, gas- en rioolbuizen van asbest - Opstellen van een veiligheids- en gezondsheidsplan - Zorgen dat werknemers zijn opgeleid - Meldingen aan de arbeidsinspectie - Gelegenheid geven tot arbeidsgezondheidskundig onderzoek - Registreren van blootgestelde medewerkers waarbij aard en duur van de arbeid alsmede de mate van blootstelling worden vermeld - Bewaren van deze registratie gedurende ten minste 30 jaar - Afvoeren van asbesthoudend afval volgens vastgelegde normen

Het maken van aanboringen of het uitvoeren van reparatieof onderhoudswerkzaamheden

- Inventariseren en evalueren van blootstellingrisico - Meldingen aan Arbeidsinspectie zorgen dat de werknemers zijn opgeleid - Opstellen van werkplan waarin de maatregelen worden beschreven (o.a. werkmethode waarbij zo min mogelijk asbest vrijkomt, afzuiging, werkkleding, ademhalingsbescherming etc.) zie bv. publicatie veilig werken met waterleidingen, gas- en rioolbuizen van asbest. - Opstellen van een veiligheids- en gezondsheidsplan - Gelegenheid geven tot arbeidsgezondheidskundig onderzoek - Registreren van blootgestelde medewerkers - Afvoeren van asbesthoudend afval volgens vastgelegde normen

■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ 19

Productie

Arbouw, Amsterdam Fotografie

Ton Borsboom (cover) Druk

Vegrin De Meer, Diemen

■ 20

Asbest

Voor vragen over arbeidsomstandigheden: Arbouw Infolijn (020) 580 55 99

ARB 0630 0705

Arbouw La Guardiaweg 4 1043 DG Amsterdam Postbus 8114 1005 AC Amsterdam telefoon (020) 580 55 80 telefax (020) 580 55 55 internet www.arbouw.nl e-mail [email protected]

■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■