Veilig en gezond werken

Veilig en gezond werken

© B.E.M. Pennings 2006 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie of op andere wijze ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever kan niet aansprakelijk worden gesteld voor persoonlijke of materiële schade, veroorzaakt door onjuistheden in deze uitgave.

Inhoudsopgave De Arbowet

2

De Arbo en de praktijk

4

Gevaarlijke stoffen

12

Brand en explosiegevaar

25

Gereedschappen

38

Hijsen en tillen

46

Werken op hoogte

49

Persoonlijke Beschermingsmiddelen

55

Werkvergunning

62

Besloten ruimtes

64

VEILIG EN GEZOND WERKEN

1

Arbowet In de Arbowet staan regels in over veiligheid, gezondheid en welzijn. Arbo is daarom ook een afgeleide van arbeidsomstandigheden. Veiligheid; het ligt voor de hand dat werk veilig moet zijn. Gezondheid; het werk mag natuurlijk ook de gezondheid niet schaden. Welzijn; mensen moeten zich prettig voelen bij en tijdens het werk dat ze uitvoeren. Ook staat er in de Arbowet dat zowel de werkgever als de werknemer verantwoordelijk zijn tot het naleven van de Arbowet. Hierover moet overleg zijn binnen het bedrijf om tot de meest veilige, gezonde en prettige werkomgeving te komen. Veilig werken begint bij jezelf. Enkele voorbeelden waarbij duidelijk wordt dat jijzelf verantwoordelijk bent voor je veiligheid, gezondheid en welzijn; - weet wat je moet doen en bij onvoldoende vakmanschap met je baas overleggen - neem de tijd om te pauzeren - neem geen risico’s waarmee je jezelf of anderen in gevaar brengt - werk zelf maar laat ook een ander niet met onveilige machines werken maar overleg met je baas over aanpassingen of vervanging - zorg dat je werkkleding in orde is AI-bladen In Arbowet staan geen praktijksituaties omschreven. Hiervoor zijn de Arbo-Informatiebladen. In deze AI-bladen staan geen wetten maar leesbare informatie over de toepassing van de wetten in bepaalde praktijksituaties. Arbeidsinspectie De arbeidsinspectie controleert en beboet daar waar iemand de Arbowet overtreedt. Arbodienst De Arbodienst adviseert werkgevers en werknemers over het naleven van de Arbowet maar kan geen boetes uitdelen.


2

Vragen 1. Waarover gaan de regels die staan in de Arbowet?

2. Wat betekent Arbo?

3. Wie zijn er verantwoordelijk voor de naleving van de Arbowet?

4. Wat staat er in de AI-bladen?

5. Noem eens vier voorbeelden van AI-bladen? 1. 2. 3. 4. 6. Wie of wat controleert of de Arbowet is nageleefd?

7. Wie of wat beboet als de Arbowet overtreden is?

8. Wie of wat adviseert de werkgevers en werknemers over de Arbowet?


3

De Arbo en de praktijk In het dagelijkse leven maar ook tijdens je werk pas je de Arbowet toe zoals het in die situaties hoort.Dit is het overzetten van theorie naar praktijk. Hierbij komen de volgende vier begrippen om de hoek kijken; - risico - veiligheid - ongeval - preventie

Risico RISICO = KANS x EFFECT Kans = de mogelijkheid dat er iets gebeurt Effect = wat zijn de gevolgen als er iets gebeurt Dus hoe groter de kans dat er iets gebeurt hoe groter het risico is. Is het effect klein dan valt het risico te overzien. Voorbeeld 1: Dat je tijdens je werk je vingers knelt zal best wel een voor komen. Maar het effect daarvan is vaak een zere of ook nog blauwe vinger maar daar blijft het dan ook bij. Daarom zul je dit risico proberen uit te sluiten maar het heeft niet de voorkeur. Voorbeeld 2: Dat je tijdens je werk van een steiger valt zal gelukkig niet zo vaak voor komen. Maar omdat het effect zeer kwalijk kan zijn zul je proberen dit risico te verkleinen door veiligheidsmaatregelen te treffen. Uit deze twee voorbeelden blijkt dat je altijd een afweging moet maken wat het risico op een ongeluk is tijdens het werk. Hierbij moet je de kans en effect tegen elkaar af laten wegen. Zo zijn er op werkplekken de volgende vijf risicobronnen; - het soort werk - kennis en vakbekwaamheid - de werkplek - welzijn - mentaliteit


4

Het soort werk Niet alle werkzaamheden zijn hetzelfde. Je kunt je wel een voorstelling maken van gevaarlijke en ongevaarlijke werkzaamheden. Hierbij moet je rekening houden met de materialen of stoffen en de gereedschappen waarmee je werkt. Kennis en vakbekwaamheid Als je niet weet wat veiligheid is of niet het risico op een ongeluk kunt inschatten dan loop je gevaar tijdens je werk. Ben je nog maar net nieuw en onzeker op je werk dan loop je ook een vergroot risico. Kennis van zaken hebben en toepassen van de dingen die je in de loop der jaren hebt geleerd maakt het voor jou een stuk veiliger op je werk. De werkplek De plek waar je een werk moet uitvoeren is van groot belang op het risico dat jij loopt als je daar gaat werken. De volgende problemen kunnen zich daar voordoen; - branden/of explosiegevaar - elektriciteit - lawaai - donker - rommel - werkzaamheden eromheen - vervuilde lucht - hoge en lage temperaturen Welzijn Als je lekker in je vel zit op je werk dan ben je veel alerter op gevaar. Zo zal de aandacht verslappen als je; - weinig contact hebt met collega’s - eentonig en saai werk moet doen - niet weet waarvoor je iets doet - ruzie hebt met je chef of collega’s - als je thuis of met je vrienden problemen hebt Mentaliteit Als alle voorgaande zaken in orde zijn en er kan eigenlijk niets fout gaan kan het toch mis gaan. Als je wel weet hoe je veilig moet werken maar je geeft er niets om en je gooit er met de pet naar dan zul je jezelf en anderen in gevaar brengen. Meestal gebeurt dit door; - stoer doen - haastig werken - niet geïnteresseerd zijn - spelen of stoeien tijdens het werk


5

Veiligheid Helemaal veilig tijdens je werk ben je nooit. Er kan dus niet gegarandeerd worden dat er niets gebeurd. Veiligheid is dus het bewust nemen van risico’s. Maar deze risico’s moeten wel aanvaardbaar zijn.

Ongeval Een ongeval is een ongewenste gebeurtenis met gevolgen zoals schade of letsel. Een ongeval is nooit plezierig en moet ten alle tijden worden voorkomen. Zo kennen we ook bijna-ongevallen. Hierbij gebeurt er wel iets onveiligs maar is er geen letsel of schade. Voorbeeld: Je staat op een steiger te werken en je schopt per ongeluk een waterpomptang naar beneden. Deze waterpomptang raakt niemand en valt op de grond. Dit is dan een bijna-ongeval. Valt de waterpomptang op iemands hoofd dan spreken we van een ongeval.

Preventie Een ongeval is een ongewenste gebeurtenis met schade en/of letsel tot gevolg. Dit is mooi of beter gezegd niet mooi maar zo weten we nog niet hoe we een ongeval kunnen voorkomen. Volgens -

geleerden is een ongeval in vijf onderdelen te verdelen; achtergrond menselijk falen onveilig handelen of onveilige situatie het ongeval letsel en/of schade

Deze vijf onderdelen moet je zien als dominostenen. Valt er een om dan volgt automatisch de rest en zal het resulteren in schade en/of letsel. Haal je er nu één dominosteen uit dan stopt het proces van omvallen en zal het niet resulteren in schade en/of letsel.


6

Achtergrond Wat heeft iemand gedaan voordat hij met dit werk is begonnen? Wat is zijn opleiding? In wat voor situatie leeft hij thuis? Dit heeft allemaal met de achtergrond van de persoon te maken. Voorbeelden: - Iemand die thuis problemen heeft is er vaak op zijn werk niet met zijn hoofd bij. - Als iemand bij een baas heeft gewerkt die veiligheid aan zijn laars lapt dan zal deze persoon dit vaak meenemen naar zijn volgende baas. - Als iemand niet de goede opleiding heeft gehad voor het soort werk dat hij moet zal hij ook de gevaren niet goed in kunnen schatten. Menselijk falen Menselijk falen kun je samenvatten in drie termen; NIET WETEN – NIET KUNNEN – NIET WILLEN Voorbeelden; - Iemand heeft de kennis niet. - Iemand kent de risico’s niet. - Iemand wil stoer doen. - Iemand doet een ander na. Onveilig handelen of onveilige situatie Door de veiligheidsmaatregelen niet na te leven breng je jezelf of anderen in gevaar. Je doet dan een onveilige handeling. Door slecht onderhoud of het onjuist inschatten van de werkplek of slecht gereedschap ontstaan er vaak onveilige situaties. Voorbeelden; - Geen veiligheidsbril dragen tijdens het slijpen. - Veiligheden van een machine omzeilen zodat het handiger werkt. - Een takel aan een steiger hangen waardoor de steiger omvalt. - Één plank van een steiger af halen waardoor iemand van de steiger valt. - Je gereedschap op de steiger rond laten slingeren. - Een te hoog afstapje waardoor je struikelt. - Een gat in de vloer waar geen hekje omheen staat. De meeste ongelukken op het werk, wel 80%, ontstaan door het onveilig handelen van personen. Hier kan iedereen iets aan doen om dat risico te verkleinen. -

Laat de persoon die onveilig bezig is direct stoppen. Breng hem aan zijn verstand dat het anders kan en moet zodat hij niet zichzelf of anderen in gevaar brengt. Blijft de persoon volharden in zijn onveilig werken dan schakel je de baas in. Dit is geen ‘naaien’ maar hier red je vaak mensenlevens mee.


7

Ongeval. En wat nu? Ook al heb je alle gevaren weggenomen dan kan er nog altijd iets gebeuren. Door het toepassen van persoonlijke beschermingsmiddelen zijn dan de gevolgen te beperken. Als er iemand bij een ongeval gewond is geraakt moet je vooral niet in paniek raken. - Zet de machine uit of schakel de stroom uit en maak dat de situatie niet nog erger kan worden. - Waarschuw een bedrijfshulpverlener of EHBO’er. - Bepaal samen met de BHV’er of EHBO’er os 112 moet worden gebeld. - Blijf helpen als dat nodig is en help als dat nodig dat de ambulance zo snel mogelijk op de goede plek komt. Ieder ongeval of bijna ongeval met zwaar letsel of minder zwaar letsel moet gemeld worden bij de arbeidsinspectie. Daar weet je baas van en die zal dit ook zeker doen. Vaak word jij dan als getuigen opgeroepen.

Vragen 9. Wat bepaald of een risico op een ongeluk op het werk groot of klein is?

10. Geef eens voorbeeld uit jou omgeving waarbij de kans op een ongeluk(je) groot is maar waarbij het effect klein is. (Gebruik niet het voorbeeld uit de lesstof)

11. Geef eens voorbeeld uit jou omgeving waarbij de kans op een ongeluk klein is maar waarbij het effect groot is. (Gebruik niet het voorbeeld uit de lesstof)

12.

Welke vijf risicobronnen kennen we op de werkplek?

1. 2. 3. VEILIG EN GEZOND WERKEN

8

4. 5. 13. Waarom is kennis en vakbekwaamheid zo belangrijk bij het veilig werken?

14.

Noteer eens vijf oorzaken van een onveilige werkplek?

1. 2. 3. 4. 5. 15. De werkplaats op school is ook een werkplek voor jou. Wat is er mis in de werkplaats in de school waardoor er een onveilige werkplek is?

16. Welke vijf oorzaken kunnen het welzijn van iemand beïnvloeden ten aanzien van het onveilig werken? 1. 2. 3. 4. 5. 17. Voel jij je wel altijd happy tijdens het werken op school. Kun jij ook aangeven wat daar de oorzaak van zou kunnen zijn? Ja

Nee


9

18. Ken jij een gevaarlijke situatie waarbij de verkeerde mentaliteit oorzaak is?

19.

Geef een voorbeeld van een bijna-ongeval.

20. Welke vijf dominostenen ken je die te maken hebben met een ongeval? 1. 2. 3. 4. 5. 21. Wat moet je doen zodat een fout niet tot een ongeval kan leiden?

22. Als jij nu op de nieuwbouw op een steiger moet gaan werken wat mis jij dan sowieso in jou achtergrond om veilig te kunnen werken?

23. Welke drie termen komen bij menselijk falen om de hoek kijken? 1. 2. 3. 24. Welke van deze drie hiervoor genoemde termen vind jij het ergst?

25.

En waarom vind je deze term het ergst?


10

26. Denk eens goed na. Welke onveilige handeling(en) doe jij wel eens tijdens je praktijk op school?

27. Welke drie dingen kun jij doen om iemand te laten stoppen met een onveilige handeling? 1. 2. 3. 28. Welke vier stappen moet je doen als je ziet dat er een gewonde op de werkplek aantreft? 1. 2. 3. 4. 29. Wat moet jou baas of docent altijd doen als er een ongeval heeft plaats gevonden tijdens het werk?


11

Gevaarlijke stoffen Gevaarlijke stoffen zijn stoffen die gevaarlijk zijn voor je gezondheid. Op je werk, maar ook thuis zijn veel meer gevaarlijke stoffen dan je denkt. Giftig Een stof is giftig als deze de normale werking van het menselijk lichaam verstoort. Zo ken je bijvoorbeeld arseen of slangengif. Dit zijn duidelijke giftige stoffen. Maar ken je ook benzeen dat in benzine zit en kankerverwekkend is? Dosis gif Zo is natuurlijk de hoeveelheid giftige stof die je binnen krijgt van belang. Een klein beetje arseen is al dodelijk. Maar wist je dat keukenzout wat je dagelijks eet in grote hoeveelheden ook dodelijk is? Soorten vergiftiging Door direct de gevolgen van het in contact komen met een giftige stof te merken spreek je van een acute vergiftiging. Bijvoorbeeld als je lang in een niet geventileerde ruimte PVC hebt gelijmd wordt je duizelig. Als je na lang in contact te zijn geweest met een giftige stof merkt dat je daar last van krijgt spreek je van een chronische vergiftiging. Bijvoorbeeld het roken van sigaretten en daar na lange tijd longkanker van krijgen.

Vormen van giftige stoffen Giftige stoffen kunnen in de volgende vormen voor komen; - gas - damp - vloeistof - vaste stof - nevel, kleine druppeltjes vloeistof - stof Giftige gassen en dampen kunnen op verschillende manieren ontstaan; - door het verdampen van vloeistoffen (lijmen van PVC) - het ontsnappen van gas (lekkende gasfles) - door een chemische reactie (chloorgas doordat je in een met chloor schoongemaakte wc piest) - door slechte verbranding (koolmonoxide door een defecte cv-ketel) VEILIG EN GEZOND WERKEN

12

Giftige vloeistoffen komen het meeste voor, bijvoorbeeld in de vorm van schoonmaakmiddelen. Contact via de mond kan dodelijk zijn maar soms moet zelfs ieder lichamelijk contact worden vermeden. Giftige vaste stoffen geven de minste problemen. Toch moet er rekening mee worden gehouden als ze door verbranding, oplossing in vloeistof of smelten ingeademd worden. Een voorbeeld hiervan is asbest. Giftige nevel kan zich in de longen aan de longblaasjes vastzetten. Denk hierbij aan haarspray of smog. Giftig stof komt van vele verschillende materialen af. Dit kan zijn van dakbedekkingsmateriaal, schuren van hout, slijpen, cement, enz. En denk niet dat je giftige stof kunt opvegen. Je maakt het alleen maar erger.

Vragen 30.

Wat is een gevaarlijke stof?

31.

Wat doet een giftige stof?

32.

Ga je aan een giftige stof meteen dood?

33. Is de dosis die je van een gif binnen krijgt van belang voor de gevolgen?

34.

Geef een voorbeeld van een acute vergiftiging?

35.

Geef een voorbeeld van een chronische vergiftiging?

36.

Wat is het Engelse woord voor ‘giftig’?


13

37.

In welke zes vormen kunnen giftige stoffen voor komen?

1. 2. 3. 4. 5. 6. 38.

Geef eens drie voorbeelden van giftige gassen?

1. 2. 3. 39. Met welke giftige vloeistoffen komen wij in het dagelijks leven het meest mee in aanraking?

40. Welke vaste stof eist heel veel dodelijke slachtoffers op lange termijn?

41.

Wat gebeurt met een giftige nevel in je longen?

42.

Geef eens drie voorbeelden van een giftig stof?

43.

Hoe zal je giftig stof het beste op kunnen ruimen?


14

Het binnenkrijgen van gevaarlijke stoffen Gevaarlijke stoffen vormen pas een gevaar voor onze gezondheid als ze binnendringen in je lichaam. Dat kunnen ze op verschillende manieren doen; - door de eten of drinken - door aanraking - door inademing Opname door eten of drinken Het kan zijn dat eten of drinken besmet is met een gevaarlijke stof. Een goed voorbeeld daarvan is dat je je handen niet goed wast voordat je gaat eten. Hierdoor kan je ten vervuild raken met een gevaarlijke stof.

Opname door aanraking Door de poriën in de huid kunnen allerlei stoffen (vooral vloeistoffen) de huid binnendringen en daar in de bloedbanen terecht komen. Door vooral je handen te beschermen als je met gevaarlijke oplosmiddelen werkt kun je veel leed voorkomen.

Opname door inademing Als de lucht vervuild is met een gevaarlijke stof, nevel of damp dan zal deze door inademing in de longen terecht komen. Als een gevaarlijke stof eenmaal in de longen zit kan deze je longen aantasten maar ook in je bloed terecht komen. Dit kan acute maar ook chronische vergiftiging veroorzaken.


15

MAC waarde MAC staat voor Maximale Aanvaardbare Concentratie. Men omschrijft de omgeving als veilig. Is er dan geen enkele gevaarlijke stof in de buurt? Dat is niet zeker. Als de concentratie van de gevaarlijke stof beneden het maximale toelaatbare ligt dan geeft men het sein veilig. Maar niet iedere gevaarlijke stof is hetzelfde. Dus heeft iedere gevaarlijke stof een eigen MAC-waarde. Een gegeven MAC-waarde geldt voor personen die; - niet meer dan 8 uur per dag en 40 uur per week werken - volwassen zijn - gezond zijn - onder normale omstandigheden werken - geen zwaar werk doen Als je voor een korte tijd aan een hogere concentratie van een bepaalde stof mag worden blootgesteld geven ze dat aan met de MAC-TGG waarde. Als een stof makkelijk door de huid opgenomen wordt geeft men de toelaatbare concentratie aan met de MAC-H waarde. Er zijn ook stoffen die nooit de maximale concentratie mogen overschrijden. Dit geeft men aan met de MAC-C waarde. De MAC waarde geeft men aan in ppm (parts per million) of in mg/m3 (milligram per kubieke meter)

Vragen 44.

Op welke manieren kun je gevaarlijke stoffen binnenkrijgen?

1. 2. 3. 45. Waarom is het zo belangrijk dat je je handen wast voordat je gaat eten?

46.

Waardoor dringen gevaarlijke vloeistoffen de huid binnen?


16

47. Geef een voorbeeld van het inademen van gevaarlijke stoffen?

48.

Wat is de betekenis van de afkorting MAC?

49.

Wat wordt er aangegeven met de MAC-waarde?

50. Aan welke vijf voorwaarden moet iemand voldoen om onder de normaal geldende MAC-waarde te mogen werken?

51.

Wat geeft de MAC-TGG waarde aan?

52.

Wat geeft de MAC-H waarde aan?

53.

Wat geeft de MAC-C waarde aan?

54.

In welke waarde geeft men de MAC waarde aan?

1. 2.


17

Aanduiding gevaarlijke stoffen Werk je met gevaarlijke stoffen dan moet je ook weten hoe je daar mee om moet gaan. Hiervoor zijn chemiekaarten of etiketten aan een gevaarlijke stof verbonden. Deze chemiekaarten en etiketten moeten voor iedereen duidelijk en begrijpbaar zijn. Hierbij wordt gebruikt gemaakt van; - pictogrammen - de gevarendiamant (NFPA code) - R zinnen - S zinnen De pictogrammen

licht ontvlambare stoffen

giftige stoffen

milieu gevaarlijke stoffen

irriterende stoffen

oxiderende stoffen

corrosieve en bijtende stoffen

explosieve stoffen


18

De gevarendiamant (NFPA code) In ieder vak van de gevarendiamant kan een getal van 0 t/m 4 geplaatst worden. Hoe hoger het getal, hoe groter het gevaar. BRANDGEVAAR 4 = zeer licht ontvlambaar 3 = licht ontvlambaar 2 = ontvlambaar bij verwarming 1 = ontvlambaar bij verhitting 0 = niet ontvlambaar

GEVAAR VOOR DE GEZONDHEID 4 = uiterst gevaarlijk 3 = zeer gevaarlijk 2 = gevaarlijk 1 = weinig gevaar 0 = geen gevaar

BIJZONDER GEVAAR leeg vak = water als blusmiddel toegestaan

REACTIVITEIT 4 = ontploffingsgevaar onder normale omstandigheden 3 = ontploffingsgevaar na stoten of verhitting 2 = gevaar voor chemische reactie 1 = bij verhitting onstabiel 0 = normaal stabiel

= niet blussen met water = gevaar voor radioactieve straling

voorbeeld gevarendiamant Aceton


19

R zinnen De R staat voor Risk het Engelse woord voor risico. In deze zinnen staan de risico’s die je loopt als je met deze stof gaat werken of in aanraking komt. Ook wordt er gebruik gemaakt van gecombineerde R zinnen. Hieronder enkele voorbeelden van R zinnen. Vraag aan je docent het volledige overzicht van de R zinnen. R1

In droge toestand ontplofbaar

R 11

Licht ontvlambaar

R 20

Schadelijk bij inademing

R 21

Schadelijk bij aanraking met de huid

R 22

Schadelijk bij opname door de mond

R 23

Vergiftig bij inademing

R 24

Vergiftig bij aanraking met de huid

R 36

Irriterend voor de ogen

R 45

Kan kanker veroorzaken

R 58

Kan in het milieu op de lange termijn schadelijke effecten veroorzaken

R 59

Gevaarlijk voor de ozonlaag

R 14/15

Reageert heftig met water en vormt daarbij licht ontvlambaar gas

R 15/29

Vormt vergiftig en licht ontvlambaar gas in contact met water

R 20/21

Schadelijk bij inademing en bij aanraking met de huid

R 21/22

Schadelijk bij aanraking met de huid en bij opname door de mond

R 20/22

Schadelijk bij inademing en opname door de mond

R 36/37

Irriterend voor de ogen en de ademhalingswegen

R 42/43

Kan overgevoeligheid veroorzaken bij inademing of bij contact met de huid

R 48/20/21/22 Schadelijk: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing, aanraking met de huid en opname door de mond


20

S zinnen De S staat voor Safety het Engelse woord voor veiligheid. In deze zinnen staan de veiligheidsaanbevelingen die je kunt nemen om het risico dat je loopt om met de gevaarlijke stof te werken zo klein mogelijk te maken. Ook wordt er gebruik gemaakt van gecombineerde S zinnen. Hieronder enkele voorbeelden van S zinnen. Vraag aan je docent het volledige overzicht van de S zinnen. S1

Achter slot bewaren

S2

Buiten bereik van kinderen bewaren

S9

Op een goed geventileerde plaats bewaren

S 20

Niet eten of drinken tijdens gebruik

S 21

Niet roken tijdens gebruik

S 22

Stof niet inademen

S 24

Aanraking met de huid vermijden

S 25

Aanraking met de ogen vermijden

S 26

Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met overvloedig water afspoelen en deskundig medisch advies inwinnen

S 29

Afval niet in de gootsteen werpen

S 30

Nooit water op deze stof gieten

S 36

Draag geschikte beschermende kleding

S 37

Draag geschikte handschoenen

S 51

Uitsluitend op goed geventileerde plaatsen gebruiken

S 58

Als gevaarlijk afval afvoeren

S 1/2

Achter slot en buiten bereik van kinderen bewaren

S 3/9

Op een koele en goed geventileerde plaats bewaren

S 3/7/9

Gesloten verpakking op een koele en goed geventileerde plaats bewaren

S 20/21

Niet eten, drinken of roken tijdens gebruik

S 24/25

Aanraking met de ogen en de huid vermijden

S 37/39

Draag geschikte handschoenen en een beschermingsmiddel voor de ogen/voor het gezicht


21

Voorbeeld chemiekaart


22

Vragen 55. Wat zijn de gevaren die in de gevarendiamant naar voren komen als je de cijfers leest? Rood 4 = Blauw 3 = Geel 3 = Wit = 56.

Wat is de algemene betekenis van de R zinnen?

57.

Wat is de algemene betekenis van de S zinnen?

Bekijk voor de volgende vragen de chemiekaart op de vorige bladzijde. 58.

Wat is de naam van de chemische stof?

59.

Wat is de MAC-waarde?

60.

Welke twee pictogramman staan er op het etiket?

1. 2. 61.

Welke R zinnen zijn er op de stof van toepassing?

62.

Welke S zinnen zijn er op de stof van toepassing?


23

63.

Welke drie gegevens kun je uit de gevarendiamant halen?

1. 2. 3. 64. Zoek in het praktijklokaal op school eens of jullie daar ook gevaarlijke stoffen gebruiken?

65. Wat staat er op het etiket van de gevaarlijke stoffen die je op school gevonden hebt?


24

Brand en explosiegevaar Door brand en explosie tijdens werkzaamheden vallen er jaarlijks tientallen doden en gewonden. Dus moet je brand en explosies zien te voorkomen. Mede doordat deze zeer onvoorspelbaar zijn. Een kleine brand kan uitmonden in een vuurzee en nog gevaarlijker zijn explosies. Allereerst moet je brand dus zien te voorkomen. Maar is er brand of explosiegevaar dan moet je ook weten wat je moet doen. Paniek is een slechte raadgever.

Hoe ontstaat brand Voor brand zijn drie dingen nodig. In de branddriehoek staan deze getekend. Brandstof is niets zonder zuurstof en zolang er geen ontstekingstemperatuur is zal er weinig gebeuren.

In de brandvierhoek staan twee andere gegevens als in de branddriehoek. Je probeert met een lucifer een blok hout aan te steken. Zal hoogstwaarschijnlijk niet lukken. Met een gasbrander zal dat wel lukken. Ze hebben dezelfde temperatuur maar de gasbrander heeft meer energie waardoor het wel lukt. Maar nu maken we van het blok hout dunne houtkrullen. Nu lukt het wel om het hout in brand te steken omdat de mengverhouding brandstof/zuurstof beter is geworden.


25

In de brandvijfhoek komt er nog een element bij. Je hebt stoffen die niet willen branden maar voeg je er een andere stof aan toe dan brand het plotseling wel. Neem bijvoorbeeld suiker. Probeer dat eens op een schoteltje aan te steken. Lukt niet. Het zal wel gaan smelten. Vermeng suiker nu eens met de as van een sigaret. Steek het nu aan en je zult zien dat het brand. De as is dan een katalysator. Deze zorgt ervoor dat de stof (suiker) gaat branden. Zo heb je ook negatieve katalysatoren die een materiaal onbrandbaar maken. Bluspoeder is hiervan een voorbeeld. Als je bluspoeder op een brandend stuk hout gooit gaat het vuur uit.

Vragen 66.

Wat moet je voorkomen als er brand uitbreekt?

67.

Waaruit bestaat de branddriehoek?

1. 2. 3. 68. Geef een voorbeeld van de drie elementen uit de branddriehoek. Zuurstof: Ontstekingstemperatuur: Brandstof:

69.

Wat komt er bij een brandvierhoek extra bij?

70. Geef een voorbeeld van een vuur ontstaan door een brandvierhoek.


26

71.

Wat doet een katalysator bij een brand?

72.

Hoe maken wij gebruik van een negatieve katalysator?

73.

Wat zal er bij een vloeistof in brand vliegen?

Vlampunt Een vloeistof zal zelden in brand vliegen. Het is de damp die erboven hangt welke ontstoken wordt. Afhankelijk van het soort vloeistof zal deze damp zich op een bepaalde temperatuur boven de vloeistof vormen. klasse

gevarendiamant

categorie

omschrijving

0

zeer licht ontvlambaar

het vlampunt van deze vloeistof licht beneden de 0oC

1

licht ontvlambaar

het vlampunt van deze vloeistof ligt tussen de 0 en de 21oC

2

ontvlambaar

het vlampunt van deze vloeistof ligt tussen de 21 en de 55oC

3

brandbaar

het vlampunt van deze vloeistof ligt hoger dan 55oC


27

Explosiegrens Als er een grote hoeveelheid brandbare damp van een vloeistof zich in een ruimte bevindt zodat er een goede verhouding tussen damp en zuurstof is ontstaan dan heeft men de explosiegrens bereikt. Bij de minste vonk zal de boel exploderen. Ontwikkeld zich teveel damp ten opzichte van de zuurstof dan zal het explosiegevaar weer verminderen.

Bij aardgas heb je; - bij 5,9% aardgas in de lucht de Lower Explosion Limit (LEL) - bij 14,9% aardgas in de lucht de Upper Explosion Limit (UEL).

Vragen 74.

Wat is het vlampunt van een vloeistof?

75. Op welke temperatuur licht het vlampunt van een licht ontvlambare vloeistof?

76. Welke verhouding moet goed zijn als je de explosiegrens van een gas wil bereiken?

77.

Wat is de LEL van aardgas?

78.

Wat is de UEL van aardgas?


28

Brandklassen Als er brand uitbreekt moet je weten wat voor brand het is om de brand goed te lijf kunnen gaan. Brandbare stoffen kunnen verschillende vormen hebben; - vaste stof - vloeistof - gas - metaal Klasse

Pictogram

Omschrijving

Blussen met

A

Brandbare vaste stoffen zoals hout, papier, textiel, melkpoeder, enz.

-

Water

B

Vloeistoffen zoals benzine, olie, vet, kunststof, enz.

-

Bluspoeder Kooldioxide Light water

C

Gassen zoals propaan, methaan, butaan, aardgas, acetyleen, enz.

-

Bluspoeder Gastoevoer sluiten

D

Metalen zoals magnesium, aluminium, natrium, kalium, enz.

Speciale blusmiddelen bijv. keukenzout

E

Elektriciteit branden in of nabij elektrische installaties

-

Kooldioxide Bluspoeder

F

Frituurvet

-

Chemisch blusschuim


29

Wat te doen bij brand? Als je een brand ontdekt moet je in een heel korte tijd verschillende dingen doen; - zorg voor je eigen veiligheid - waarschuw de mensen in de omgeving - sluit deuren en ramen - help mensen vluchten - blus de brand als deze al niet te groot is - meld dat je zelf in veiligheid bent. Brand blussen. Als je een beginnende brand ontdekt kun je proberen deze te blussen. Maar doe dit altijd zonder jezelf in gevaar te brengen. De volgende tips kunnen van belang zijn of je bluswerk ook lukt; - bepaal de brandklasse en kijk dan welk blusmiddel je voor handen hebt en gaat gebruiken - zorg dat de wind niet de vlammen en de hitte naar je toe waait - richt het blusmiddel op het brandende voorwerp en niet op de vlammen - om voldoende te kunnen ademen moet je laag bij de grond blijven - zorg dat je altijd nog kunt vluchten als het mis dreigt te gaan - is het vuur uit blijf dan alert op herontsteking.

Brandwonden Er geldt maar één ding bij brandwonden;

KOELEN MET WATER, DE REST KOMT LATER Minimaal 15 minuten koelen met water dat je bij de hand hebt. Schoon water is het beste maar al moet je koelen met sloot water. Altijd doen.

Vragen 79.

Wat is een A-klasse brand?

80.

Waarmee kun je een A-klasse brand blussen?

81.

Wat is een B-klasse brand?

82.

Waarmee moet je een B-klasse brand blussen?


30

83.

Waarmee mag je een B-klasse brand niet blussen?

84.

Wat is een C-klasse brand?

85. Wat is de meest simpele manier om een C-klasse brand te blussen?

86.

Wat is een D-klasse brand?

87.

Waarmee kun je een D-klasse brand blussen?

88.

Wat is een E-klasse brand?

89.

Waarmee kun je een E-klasse brand blussen?

90.

Wat is een F-klasse brand?

91.

Waarmee moet je een F-klasse brand blussen?

92.

Waarmee mag je een F-klasse brand niet blussen?


31

93. Omschrijf de zes handelingen die jij zou doen als je een brand ontdekt. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 94. Welke zes tips worden er gegeven voor het succesvol blussen van een kleine brand? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 95.

Wat moet je doen bij brandwonden?


32

Blusstoffen Hieronder worden enkele blusmiddelen met voor- en nadelen beschreven. Water is een nat blusmiddel. Bluswerking; dat het de temperatuur naar beneden brengt (afkoeling) en het verdringt de zuurstof. Voordelen zijn; - groot koelend vermogen - goedkoop en in grote hoeveelheden aanwezig Nadelen zijn; - elektrisch geleidend - richt veel schade aan - vervuilend voor milieu - maakt sommige brandtypen erger - vorstgevoelig Schuim is een nat blusmiddel. Bluswerking; afdekking van het vuur en sluit het af voor zuurstof. Voordelen zijn; - weinig nevenschade - geschikt voor vloeistofbranden - een kleine hoeveelheid kan met water een hele grote hoeveelheid schuim vormen Nadelen zijn; - elektrisch geleidend - vorstgevoelig - veroorzaakt corrosie op metaaldelen

Bluspoeder is een droog blusmiddel. Bluswerking; negatief katalytisch effect. Voordelen zijn; - niet elektrisch geleidend - is niet schadelijk voor personen - niet vorstgevoelig Nadelen zijn; - beschadigd fijne instrumenten en bederft eten - veroorzaakt stofwolk waardoor zicht wordt beperkt - veroorzaakt nevenschade


33

Kooldioxide is een gasvormig blusmiddel. Bluswerking; zuurstofverdringing. Voordelen zijn; - niet elektrisch geleidend - geen nevenschade - niet vorstgevoelig - niet agressief Nadelen zijn; - verdrijft zuurstof dus stikgevaar aanwezig - dure opslag - niet direct op een open vuur te gebruiken Verder worden ook de volgende blusmiddelen nog toegepast; - waterdamp/stoom - Light water - zand - blusdeken

Veiligheidsborden Om slachtoffers te voorkomen bij een brand zijn voorzorgsmaatregelen belangrijk. De blusmiddelen moeten in orde zijn en dus regelmatig gecontroleerd worden. Ook moeten de vluchtwegen en blusmiddelen duidelijk aangegeven worden met veiligheidsborden.


34

Vragen 96.

Welke 8 blusmiddelen ken je?

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 97.

Hoe werkt water als blusmiddel?

98.

Wat zijn de voordelen van water als blusmiddel?

1. 2. 99.

Wat zijn de nadelen van water als blusmiddel?

1. 2. 3. 100. Hoe werkt schuim als blusmiddel?

101. Wat zijn de voordelen van schuim als blusmiddel? 1. 2. 3. VEILIG EN GEZOND WERKEN

35

102. Wat zijn de nadelen van schuim als blusmiddel? 1. 2. 3. 103. Hoe werkt bluspoeder als blusmiddel?

104. Wat zijn de voordelen van bluspoeder als blusmiddel? 1. 2. 3. 105. Wat zijn de nadelen van bluspoeder als blusmiddel? 1. 2. 3. 106. Hoe werkt kooldioxide als blusmiddel?

107. Wat zijn de voordelen van kooldioxide als blusmiddel? 1. 2. 3. 108. Wat zijn de nadelen van kooldioxide als blusmiddel?

1. 2. 3. VEILIG EN GEZOND WERKEN

36

109. Wat voor een brandblusser hangt er bij jou in het lokaal?

110. Voor welke soort brand is deze brandblusser geschikt?

111. Wat is de betekenis van onderstaand bord?





37

Gereedschappen Tijdens je werk zul je vaak gebruik maken van gereedschappen. In de Arbowet wordt onderscheidt gemaakt in vier soorten gereedschap; - eenvoudig handgereedschap - aangedreven handgereedschap - gereedschapsmachines - lasgereedschap

Eenvoudig handgereedschap Door slecht onderhoud en verkeerd gebruik van handgereedschap gebeuren er nog vaak ongelukken op de werkplek. Onderhoud Als er in een bedrijf niemand verantwoordelijk is voor het gereedschap laat het onderhoud te wensen over. Als je zorgt dat het gereedschap dat jij gebruikt goed onderhouden en gecontroleerd wordt door jou voorkom je bij jezelf al veel leed. Versleten of beschadigd gereedschap altijd laten repareren of vervangen. Gebruik Aan het juist gebruik van het juiste gereedschap voor het juiste doel kun je een vakman herkennen. Daarom is een goede opleiding ook zo belangrijk en leer jij hier op school ook welk gereedschap je waar voor gebruikt en hoe je het gebruikt. Hieronder volgen enkele eenvoudige handgereedschappen; Hamer - aan de hamersteel mogen geen splinters zitten - de kop moet goed vast zitten aan de steel - aan de kop mogen geen scherpe randen of bramen zitten Moersleutel - de sleutel mag niet uitgesleten zijn - de sleutel moet altijd van de juiste moermaat zijn - je mag een sleutel nooit verlengen met een stuk buis - je mag niet met een hamer op een sleutel slaan Vijl - het handvat moet goed op de vijlarend zitten - het handvat mag niet gespleten zijn Schroevendraaier - gebruiken waar hij voor bedoeld is - handvat mag niet beschadigd zijn VEILIG EN GEZOND WERKEN

38

- opletten voor uitschieten waardoor je in je hand steekt Beitels - bij houtbeitels mag de handvat niet beschadigd zijn - bramen op de kop van een stalen beitel verwijderen Tang - de handvaten moeten schoon en niet beschadigd zijn - de bekken moet schoon zijn - de bekken moeten goede grip hebben

Aangedreven handgereedschap De aandrijving van aangedreven handgereedschap gebeurd door; - elektriciteit - perslucht De gevaren in het gebruik van aangedreven handgereedschap zit in de elektriciteit en de bewegende delen. Voorbeelden zijn boormachine, decoupeerzaag, schuurmachine en slijpmachine. Elektrisch handgereedschap Bij elektrisch handgereedschap loop je de kans op; - elektrocutie wat de dood tot gevolg kan hebben - kans op brandwonden bij kortsluiting - explosiegevaar bij vonkoverslag Het risico op elektrocutie kan voorkomen in vochtige ruimtes zoals kruipruimtes. Maatregelen om dit te voorkomen is het gebruik van veilige spanning. Dit zijn; - maximaal 50 V wisselspanning - maximaal 120 V gelijkspanning Deze spanningen worden verkregen door gebruik te maken van een transformator. Op plaatsen waar het risico minder groot is kan gebruik gemaakt worden van normaal 230 V wisselspanning. Veilige 230 V gereedschap moet dan wel dubbel geïsoleerd zijn. Dit gereedschap is te herkennen aan het dubbele vierkantje. Als er explosiegevaar dreigt is het niet verstandig om elektrisch gereedschap te gebruiken. Door het vonken van de koolborstels kunnen explosieve stoffen ontstoken worden. Dan is het overstappen op pneumatisch gereedschap een optie.


39

Bewegende delen De bewegende delen of het werkstuk kunnen je lelijk verwonden. Daarom zijn de volgende algemene regels belangrijk genoeg om ze op te volgen; -

zorg dat er geen kleding, haren, kettingen, stropdassen los hangen zodat ze niet gegrepen kunnen worden door ronddraaiend gereedschap

-

klem je werkstuk goed vast zodat het niet gaat ronddraaien of weg kan schieten

-

zorg voor goede bescherming van ogen (veiligheidsbril) en soms ook voor het ademen (mondkapje)

-

zorg dat collega’s ruimte maken zodat ze geen gevaar lopen bij jou werkzaamheden, zoals rondspattende vonken tijdens het slijpen -

werk geconcentreerd dus blijf opletten

-

laat gereedschap uitlopen en rem het vooral niet met de hand af

-

zorg voor goede verlichting zodat je ziet wat je doet

-

leg geen draaiend gereedschap ergens neer

-

laat geen aangesloten gereedschap ergens onbeheerd liggen

-

trek nooit aan de snoer of luchtslang om het gereedschap te pakken of om de stekker te verwijderen

-

bij veel lawaai gehoorbescherming gebruiken

-

de gereedschappen moeten regelmatig onderhouden en gekeurd worden

-

bij het loskoppeling van de luchtslang bij pneumatisch gereedschap altijd eerst de lucht laten ontsnappen omdat je anders kans loopt dat de slang met koppeling tegen je hoofd vliegt

-

door lawaai van pneumatisch hansgereedschap bijna altijd gehoorbescherming gebruiken

-

pneumatisch gereedschap heeft extra goed onderhoud nodig.


40

Gereedschapmachines Deze machines staan op een vaste plek opgesteld. Hierbij moet je denken aan boormachine, draaibank, freesbank, slijpmachine, cirkelzaag en draadsnijmachine. Doordat deze machines moeilijker te bedienen zijn is het nodig om hier goede instructies bij te krijgen voordat je er mee gaat werken. Naast de regels die gelden voor aangedreven handgereedschap zijn de volgende aanvullende regels van toepassing bij het gebruik en plaatsen van gereedschapmachines; -

goede verlichting boven de machine

-

stroeve vloer en voldoende loopruimte eromheen

-

gebruik milieu vriendelijke koelvloeistof en ververs deze regelmatig

-

gebruik oog- en oorbescherming aan de machines


41

Lasgereedschap Bij lassen worden twee metalen aan elkaar verbonden door gebruik te maken van hoge temperaturen. Hierin maken we onderscheid tussen elektrisch- en autogeen lassen. Bij lassen moet rekening gehouden worden met en maatregelen genomen worden tegen de volgende gevaren; -

branden explosiegevaar, dus zorg dat de omgevingslucht vrij is van brandbare gassen

-

brandgevaar door rondspringende vonken, dus zorg dat de lasomgeving ontdaan is van brandbare spullen

-

explosiegevaar als de tank of leiding van binnen niet schoon maar nog brandbaar gas bevat

-

door het brandgevaar altijd een brandblusser in de buurt hebben of zelfs een brandwacht instellen -

goede bescherming voor de ogen om uitdrogen of lasogen te voorkomen

-

gebruik goede beschermende laskleding tegen verbranding en ultraviolette straling

-

de dampen die vrij komen bij het lassen moeten goed afgezogen worden

-

acetyleen is een zeer explosief gas dus daar moet professioneel en dus voorzichtig mee worden omgegaan

-

ook met zuurstof moet voorzichtig omgegaan worden omdat alles wat brandbaar is met zuurstof heel heftig gaat branden

-

als de acetyleenflessen warm worden nadat ze gevallen zijn koelen en direct de brandweer waarschuwen

Vragen 115. Waardoor gebeuren met handgereedschap de meeste ongelukken op de werkplek? 1. 2. VEILIG EN GEZOND WERKEN

42

116. Op welke manier kun je het beste regelen dat het onderhoud aan gereedschappen goed gebeurd?

117. Vraag eens aan je docent of bij jullie op school het elektrisch handgereedschap wordt gecontroleerd en onderhouden?

118. Wat moet je met versleten of beschadigd gereedschap doen?

119. Waarom moet je goed opletten op school als er iets uitgelegd wordt over gereedschappen?

120. Wat moet je vooral niet doen als je een moer of bout niet los krijgt met een ringsleutel? 1. 2. 121. Waar moet je op letten als je een schroevendraaier gaat gebruiken?

122. Waarin schuilen de gevaren bij aangedreven handgereedschap? 1. 2. 123. Welke drie risico’s loop je bij het gebruik van elektrisch handgereedschap? 1. 2. 3.


43

124. Wat moet je doen als je gaten moet boren in een (vochtige) kruipruimte? 1. 2. 125. Wat betekent het symbool dat hier is afgebeeld?

126. Waarom is elektrisch handgereedschap explosiegevaarlijk?

127. Wat voor gereedschap moet je gebruiken als er explosiegevaar dreigt?

128. Welk kledingvoorschriften gelden er als je met draaiend gereedschap werkt? 1. 2. 129. Welke PBM’s gebruik je tijdens het werken met een haakse slijpmachine? 1. 2. 3. 130. Waarom mag je nooit aan de snoer van de machine trekken?

131. Wat moet je eerst krijgen als je aan een nieuwe machine moet werken?


44

132. Op welke vier regels moet je letten als je met gereedschapmachines werkt? 1. 2. 3. 4. 133. Hoe kun je brandgevaar verminderen bij laswerkzaamheden? 1. 2. 3. 4. 134. Waarom gebruik je tijdens het lassen een laskap of lasbril? 1. 2. 135. Waarom moet je kleding goed aansluiten tijdens het elektrisch lassen?

136. Wat moet je doen met een acetyleenfles die gevallen is en daarna warm wordt?

137. Waar staan bij jou op school de acetyleen- en zuurstofflessen opgeslagen?


45

Hijsen en tillen Een voorwerp dat zwaarder is als 25 kg mag je niet alleen met de hand tillen. Ook is het verstandig om grote of moeilijk te pakken voorwerpen niet alleen te tillen. Zijn voorwerpen te groot of te zwaar dan zijn er hulpmiddelen om het voorwerp te verplaatsen; - steekwagen - heftruck - takels - hijskranen Welke regels moet je in acht nemen als je met behulp van bovenstaande hulpmiddelen gaat hijsen of tillen; -

gebruik gekeurde stroppen, hijskettingen, kabels en hijsbanden (deze moeten voorzien zijn van een keuringslabel) -

is een strop, hijsketting, kabel of hijsband beschadigd dan mag je hem niet gebruiken en moet je hem vernietigen en opruimen

-

stroppen , kettingen, kabels en hijsbanden nooit over scherpe hoeken aan de last laten tillen

-

gebruik het hijs- of tilwerktuig waar het voor bedoeld is en haal er geen vreemde dingen mee uit

-

er mogen nooit personen gehesen of getild worden met een hijs- of tilwerktuig alleen met een hoogwerker

-

je mag alleen een hijs- of tilwerktuig bedienen als je de daarvoor bestemde papieren (rijbewijs) voor hebt

-

loop nooit onder de hijslast door

-

loop nooit onder de lepels van een heftruck door

-

een heftruck is voor één persoon dus ga er nooit bij zitten


46

Veilig bewegen op de werkplek Vaak komt het voor dat mensen gewond raken op de werkplek doordat ze uitglijden, struikelen of zich verstappen. Toch is dit met een paar maatregelen terug te dringen zodat het minder vaak voor komt. Helemaal voorkomen kun je het natuurlijk niet. De volgende regels kan dus een hoop leed voorkomen; -

draag een goede stevige werkschoen met een goede antislip zool

-

laat geen materiaal rondslingeren op de werkplek

-

ruim je gereedschap telkens op zodat je er niet over struikelt

-

ruim olie die je geknoeid hebt meteen op

-

markeer oneffenheden in de vloer

-

bij gevaarlijke situaties een afzetting plaatsen

-

zorg altijd dat je kunt zien waar je je voeten neer zet


47

Vragen 138. Wanneer moet of mag je een voorwerp niet meer alleen optillen?

139. Wat moet in orde zijn bij stroppen, hijskettingen, kabels en hijsbanden?

140. Wat moet je doen als je een scheur in een hijsband ziet zitten?

141. Wat kun je gebruiken als je op grote hoogte moet werken?

142. Mag je aan een heftruck een kabel hangen waarmee je gaat hijsen?

143. Noteer eens 6 maatregelen om struikelen of uitglijden op een werkplek te voorkomen? 1. 2. 3. 4. 5. 6.


48

Werken op hoogte Het moet duidelijk zijn dat als je op hoogte werkt en er gebeurd iets de gevolgen vaak fataal zijn. Daarom moet bij het werken op hoogte ieder risico weggenomen worden.

De ladder als werkplek Elk jaar gebeuren er bij het werken op ladders ernstige ongelukken. Om werken op hoogte in alle bedrijfstakken veiliger te maken, is in 2004 een Europese richtlijn in de Arbo-wet opgenomen waarin het gebruik van de ladder als werkplek fors beperkt wordt. Vanaf juli 2006 gaat de arbeidsinspectie streng toezien op de naleving ervan. Uitgangspunt van de richtlijn is dat het gebruik van een ladder niet is toegestaan wanneer een veiliger arbeidsmiddel als bijvoorbeeld een steiger of een hoogwerker, voorhanden is. Tips en regels bij het gebruik van de ladder Het gebruik van ladders leidt nogal eens tot gevaarlijke situaties en ongelukken, met alle gevolgen van dien voor bedrijf en werknemer. Een veiliger gebruik van ladders kan worden bereikt door de volgende tips in acht te nemen; - plaats de ladder onder een hoek van ongeveer 75 graden, op een stevige ondergrond - voorzie de ladder zonodig van een stabiliteitsbalk aan de onderzijde tegen wegzakken of verglijden - plaats van een ladder niet direct tegen een raam - zet de ladder aan de bovenzijde vast tegen zijdelings wegglijden - zorg ervoor dat de ladder minimaal 1 meter uitsteekt bij vloeren en daken - houd de toegang tot de ladder vrij van obstakels, zonodig met behulp van schrikhekken - sluit een deur af en blokkeer de doorgang als de ladder voor deze deur moet staan - gebruik de ladder niet bij windkracht 6 of hoger - houd de sporten schoon en klim niet omhoog met gladde of vervuilde zolen - sjouw niet alle materiaal over de ladder naar boven maar gebruik een hijsmiddel - houd met minimaal een hand de ladder vast tijdens klimmen en werken - houd beide voeten op de ladder - beklim de ladder nooit hoger dan de vierde tree van boven - laat ladders niet onbeheerd achter - beklim de ladder met je gezicht naar de ladder toe - gebruik de ladder nooit ondersteboven - gebruik altijd een goed onderhouden ladder


49

De steiger als werkplek Steigers zijn er in alle soorten en maten. Op bouwplaatsen, constructiewerken, schilder en schoonmaakwerken komen we het vaakst een steiger tegen. Een steiger moet dienst doen als een veilige werkplek voor het werken op hoogte. Daarom worden grote steigers ook vaak gebouwd door erkende steigerbouwers. De belangrijkste regel bij het werken met steigers is;

VERANDER NOOIT IETS AAN EEN STEIGER Tips en regels bij het gebruik van een steiger Het werken op een steiger kan jezelf maar ook voor anderen gevaren opleveren. Een veiliger gebruik van steigers kan worden bereikt door de volgende tips in acht te nemen; - als je de steiger beklimt mag je geen gereedschap of materiaal in je zakken stoppen maar dit later met een touw omhoog hijsen - laat geen materiaal of gereedschap op de steigervloer liggen omdat je daar over kan struikelen waardoor je naar beneden kunt vallen - ook loop je het risico dat je rondslingerend materiaal of gereedschap naar beneden kunt schoppen met alle gevolgen van dien - als de vloerplanken van de steiger glad zijn moet je deze bestrooien met zand of zout zodat ze weer stroef zijn - je mag een steiger nooit verhogen door er een trap of ladder op te zetten - je mag niks (ook geen bouwlift) aan de steiger vast zetten Extra tips en regels bij het gebruik van een rolsteiger - blokker altijd eerst de wielen voordat je een rolsteiger beklimt - beklim de rolsteiger aan de binnenzijde - bij windkracht 6 of hoger mag je niet op een rolsteiger werken - zorg dat bij harde wind een ongebruikte rolsteiger niet om kan waaien - verplaats nooit een rolsteiger met iemand erop - een rolsteiger die hoger is dan 8 meter mag niet verreden worden maar moet eerst in hoogte worden verlaagd - rolsteigers moeten aan de onderzijde geduwd worden bij het verrijden - de ondergrond moet hard en gelijk zijn


50

De hoogwerker als werkplek Een hoogwerker is een apparaat waarmee voornamelijk mensen mechanisch op hoogte worden gebracht. Tips en regels bij het gebruik van een hoogwerker - alleen getraind personeel mag in en met een hoogwerker werken - de hoogwerker moet voorzien van een geldige keuringssticker - overschrijdt nooit het maximum gewicht van de hoogwerker - gebruik de hoogwerker nooit als hijskraan - bij windkracht 6 of hoger mag een hoogwerker niet gebruikt worden - de persoon in de bak van de hoogwerker moet een valbeveiliging dragen die aan de reling van de bak vast zit - op drukke plaatsen moet er een assistent op de grond staan - boven de 25 meter moet een portofoon gebruikt worden - let goed op dat je tijdens het draaien nergens tegen aan stoot


51

Werken op daken Daken lijken altijd veilig omdat deze stevig zijn. Maar schijn bedriegt. Jaarlijks gebeuren er veel ongevallen doordat mensen van het dak vallen. Tips en regels bij het werken op daken - als het dakbeschot niet sterk genoeg is bij een schuin dak dan moet je loopplanken gebruiken - gebruik een valbeveiliging in de vorm van een harnasgordel - bij een platdak is een dakrandbeveiliging verplicht - is er risico dat vallend materiaal of gereedschap iemand verwond dan moet er een vangnet geplaatst worden - plaats rond gaten in platte daken en vloeren een hek zodat mensen gewaarschuwd zijn

zo moet het niet

valbeveiliging

dakrandbeveiliging


52

Vragen 144. Waarom is het werken op hoogte gevaarlijk?

145. Wanneer mag je een ladder nog gebruiken om op te werken?

146. Op welke schuinte moet een ladder tegen een muur geplaatst worden?

147. Noteer hieronder eens zes regels die voor jou logisch zijn voor het veilig gebruiken van een ladder. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 148. Wat is de belangrijkste veiligheidsregel bij gebruik van een steiger?

149. Wat doe je als een steiger net 1,50 meter te laag is?

150. Waarom moet je geen gereedschap en materiaal op de steigervloer laten slingeren?

151. Stel je staat lekker te werken op 10 meter hoogte op een rolsteiger en je maten zijn beneden bezig. Wat moet je doen als de steiger twee meter verplaatst moet worden?


53

152. Waarop moet je letten als je een hoogwerker laat draaien?

153. Wie mogen er in een hoogwerker werken?

154. Welke twee beveiligingen kun je gebruiken als je op een plat dak moet werken?

155. Waarvoor wordt er een vangnet onder constructie in aanbouw geplaatst?


54

Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) Persoonlijke beschermingsmiddelen zijn een aanvulling op de persoonlijke veiligheid als de werkomgeving niet 100% veilig is. De werkgever moet de beschermingsmiddelen geven maar de werknemer moet ze dan ook gebruiken. PBM’s beschermen nooit voor 100% maar beperken wel de gevolgen van een ongeval. Wat door een vallend voorwerp afloopt met een hersenschudding had zonder veiligheidshelm een dodelijke afloop. De fabrikant van PBM’s is verantwoordelijk voor de kwaliteit van het product. Deze kwaliteitseisen zijn vastgelegd in de Nederlandse wetgeving en worden streng gecontroleerd. De gebruiker van PBM’s heeft natuurlijk ook zijn verantwoordelijkheden. Zo moet hij; - regelmatig de PBM’s controleren - de PBM’s goed verzorgen - ze op juiste manier gebruiken - er op letten dat de gebruiksduur niet verlopen is In de wet voor PBM’s staat dat deze; - doeltreffend moeten beschermen - ergonomisch verantwoord moeten zijn, dit wil zeggen dat de gebruiker er geen last van ondervindt - voorzien zijn van een goede gebruiksaanwijzing


55

PBM’s kunnen voor de volgende bescherming worden toegepast; - oogbescherming - adembescherming - gehoorbescherming - lichaamsbescherming

Oogbescherming Je ogen zijn heel kwetsbaar en deze moet je tegen heel veel gevaren beschermen. Voor rondvliegende harde scherpe deeltjes biedt een normale veiligheidsbril voldoende beveiliging. De glazen kunnen van speciaal gehard glas of van kunststof zijn. Een nog betere beveiliging bieden veiligheidsbrillen met zijkapjes. Hiermee worden je ogen ook beschermd tegen deeltjes die van opzij komen. Om je ogen te beschermen tegen stof en gevaarlijke vloeistoffen moet je een ruimzichtbril gebruiken. Deze sluit aan op je gezicht en geven daarmee volledige bescherming voor de ogen. Ventilatiegaatjes zorgen ervoor dat de bril niet aanslaat. Nadeel is wel dat ze bril van zacht kunststof is gemaakt waardoor deze snel krast waardoor het zicht wazig wordt.

Een gelaatscherm biedt tijdens het werken met gevaarlijke vloeistoffen of slijpen bescherming voor het hele gezicht.

Bescherming tijdens het lassen wordt bereikt met een lasbril. Deze mag je alleen bij het autogeen lassen gebruiken omdat deze alleen bescherming biedt tegen licht en warmte en niet tegen ultraviolette straling. Om je ogen maar ook de huid van je gezicht te beschermen tegen ultraviolette straling moet je gebruik maken van een laskap. In de laskap kun je verschillende gekleurde ruitjes zetten. Aan de code die daar op staat kun je zien voor welke lasmethode deze geschikt is.


56

Adembescherming Om je longen te beschermen tegen stoffen moet je een stoffiltermasker gebruiken. Dit is meestal een vast masker van rubber waarin een filterbus wordt geschroefd. Deze filterbussen zijn er in verschillende sterkte waarbij P3 bijna 100% filter, P2 90% filtert en P1 maar 75 % filtert. Bescherming tegen gevaarlijke gassen biedt een gasfiltermasker. Aan de kleurcode kun je zien tegen welke soorten gassen de filter beschermt. Zo beschermt grijs tegen zure gassen en groen tegen ammoniak. Ook is het mogelijk om een combinatie van stof en gasfilter te gebruiken. Voor een volledige bescherming van de ademhaling wordt gebruik gemaakt van een persluchtmasker. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van zuurstofflessen of van een compressor die gezuiverde lucht naar het masker perst.

Gehoorbescherming Schade aan je gehoor blijft je hele leven een gemis. Het gaat ook nooit meer over. Dus ben voorzichtig met je gehoor. Vanaf 80 dB(A) is geluid al schadelijk als je er langdurig in verblijft. In de Arbowet staat niet alleen dat vanaf 85 dB(A) gehoorbescherming verplicht is maar dat de werkgever ook verplicht is het lawaai te verminderen. De meeste gehoorbeschermers bestaan uit oordopjes die je in allerlei uitvoeringen kunt hebben. De beste oordopjes zijn de oorpluggen die op maat voor je oor worden gemaakt en dus ook maar alleen voor jou geschikt zijn. Oordoppen en oorpluggen geven een bescherming van 15 tot 30 dB(A)

Gehoorkappen geven ondanks ze het gehele oor afsluiten minder bescherming tegen geluidsoverlast als goede oordopjes. De geluidsbescherming is afhankelijk van het soort oorkap en geeft maximaal 20 dB(A) bescherming.


57

Lichaamsbescherming Voor de bescherming van het hoofd heb je de veiligheidshelm. De harde buitenkant van de helm beschermt niet alleen tegen harde vallende voorwerpen maar verdeeld ook de kracht van het vallende voorwerp. De verende binnenkant vangt vervolgens de klap op. Een helm die een klap heeft gehad of is gevallen moet ten alle tijden vervangen worden.

Je handen waarmee je het meeste werkt moeten beschermd worden tegen snijden door scherpe voorwerpen, gevaarlijke vloeistoffen, klemmen en verbranden. Elke bedreiging met gevaar heeft een speciale werkhandschoen.

Je voeten moeten beschermd worden met veiligheidsschoenen of veiligheidslaarzen. Deze moeten bescherming bieden tegen vallende voorwerpen (stalen neuzen), tegen uitglijden (stroeve zolen), het in scherpe voorwerpen trappen (sterke zolen) en het verzwikken van je enkels (stevige schoen). Veiligheidslaarzen bieden ook nog bescherming tegen gevaarlijke vloeistoffen. Om je lichaam te beschermen tegen gevaren is de beste bescherming een overall. Goede werkkleding moet; - geen loshangende delen hebben - zakken hebben die dichtgeknoopt kunnen worden - brandvertragend zijn - tijdelijke bescherming bieden tegen gevaarlijke vloeistoffen - ademend zijn om oververhitting te voorkomen - warm zijn als het koud is


58

Het gevaar dat driegt om ergens vanaf te vallen hebben we al besproken in het hoofdstuk ‘ werken op hoogte’. Een val is niet altijd uit te sluiten maar de ongelukken zijn wel te verminderen doordat een valbeveiliging wordt gebruikt. De harnasgordel is het enige type valbeveiliging dat in de Arbowet wordt toegestaan.

Vragen 156. Waarom zijn er persoonlijke beschermingsmiddelen nodig als een werkplek veilig gemaakt kan worden?

157. Wie is er verantwoordelijk voor de kwaliteit van een PBM?

158. Waarop moet de gebruiker van PBM’s letten? 1. 2. 3. 4. 159. Wat moeten PBM’s volgens de wet doen? 1. 2. 3. 4. VEILIG EN GEZOND WERKEN

59

160. Wat kunnen PBM’s allemaal beschermen? 1. 2. 3. 4. 161. Waarmee wordt een veiligheidsbril verbeterd?

162. Wanneer zul je een ruimzichtbril gebruiken?

163. Waartegen beschermt een lasbril?

164. Waartegen beschermd een lasbril niet en een laskap wel?

165. Welke drie adembeschermingsmiddelen ken je? 1. 2. 3. 166. Vanaf welke geluidssterkte spreek je van overlast?

167. Wat staat er in de Arbowet over geluid vanaf 85 dB(A)?

168. Mag je met goede oordopjes in bij een geluid van 110 dB(A) werken?


60

169. Wat moet je met een veiligheidshelm doen die gevallen is?

170. Uit welke twee gedeeltes bestaat een veiligheidshelm?

171. Welke vier beveiligingsonderdelen heeft een goede veiligheidsschoen? 1. 2. 3. 4. 172. Waaraan moet goede werkkleding voldoen? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 173. Welke persoonlijke valbeveiliging is volgens de Arbo toegestaan?

174. Welke PBM’s worden bij jullie in het praktijklokaal gebruikt of kun je gebruiken?


61

Werkvergunning Door het nemen van extra maatregelen zijn gevaren te verminderen. Het goed invullen en naleven van een werkvergunning is daarbij een goed hulpmiddel. Op een werkvergunning staat wie welk werk doet, waar en hoe hij dat doet, welke veiligheidsmaatregelen hij moet nemen, wie verantwoordelijk is en ten slotte of de maatregelen ook zijn uitgevoerd.

Om gevaarlijke werkzaamheden tot een goed einde te brengen worden er door het gebruiken van een werkvergunning de volgende zaken goed geregeld; - er moet overleg plaats vinden tussen iedereen die met het werk te maken heeft - dat er goede (bindende) afspraken gemaakt worden tussen iedereen die met werk te maken heeft - het opschrijven van de voorwaarden waaronder er gewerkt moet worden - het geven van toestemming voor het mogen beginnen met de werkzaamheden Soorten werkvergunningen Meestal wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende werkactiviteiten, waarvoor verschillende soorten werkvergunningen bestaan, dikwijls gekenmerkt door een bepaalde kleur: - groene of blauwe (koud)werkvergunning: voor werkzaamheden zonder ontstekingsgevaar - rode (heet)werkvergunning: voor werkzaamheden met ontstekingsgevaar - gele werkvergunning: voor transport - graafvergunning: waarbij in industriële installaties eerst met de hand afgegraven moet worden, vooraleer graafmachines mogen ingezet worden. - vergunning voor het betreden van besloten ruimten, waarbij eerst cleaning, verluchting en gastest(en) nodig zijn, en waarbij altijd een externe wachter nodig is. Het aantal werkvergunningen (vooral deze met kans op ontsteking) worden meestal beperkt op een bepaald gebied. Voor sommige werken moet eerst een risicoanalyse gebeuren, waarbij de verschillende diensten overleggen welke risico's er zijn en hoe deze kunnen opgevangen worden. Vraag aan je docent een werkvergunning. Probeer deze dan zelf voor een aangewezen werk in te vullen? Laat je docent controleren of het goed gelukt is.


62

Vragen 175. Wat is een goed hulpmiddel om er zeker van te zijn dat de veiligheidsmaatregelen worden nageleefd?

176. Welke zes hoofdpunten staan er op een werkvergunning? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 177. Welke vier zaken worden door het gebruiken van een werkvergunning goed geregeld? 1. 2. 3. 4. 178. Voor wat voor soort werkzaamheden is een werkvergunning met een blauwe of groene kleur?

179. Voor wat voor soort werkzaamheden is een werkvergunning met een rode kleur?

180. Voor welke gevaarlijke werkzaamheden bestaat geen werkvergunning met een eigen kleur? 1. 2.


63

Werken in besloten ruimtes Besloten ruimtes zijn plaatsen waar licht en ventilatie moeilijk te regelen is. Hierdoor kunnen gevaren van verstikking, vergiftiging en elektrocutie ontstaan. Doordat deze gevaren op deze plaatsen moeilijk onder controle te houden zijn is het werken in besloten ruimtes één van de gevaarlijkste werkzaamheden die er bestaan.

Besloten ruimte Bij het werken in besloten ruimtes worden de risico’s groter waardoor kans op ongelukken toeneemt. Worden echter de juiste veiligheidsmaatregelen genomen en nageleefd dan is het gevaar te beperken. Enkele voorbeelden van besloten ruimtes zijn; - kruipruimtes - kelders - installatieruimten - liften en liftschachten - putten en sleuven - opstellingsruimtes voor de cv-ketel - leidingen en rioleringen

De kenmerken van al deze besloten ruimtes zijn; - ze zijn klein - moeilijk te ventileren - kleine in- en uitgangen - slechte verlichting

ingang kruipruimte

Welke gevaren brengen deze besloten ruimtes met zich mee; - branden explosiegevaar - verstikking door zuurstofgebrek - vergiftiging door gevaarlijke stoffen - elektrocutie - vallen en struikelen


64

Brand- en explosiegevaar In besloten ruimtes nog brandbare stoffen aanwezig waaruit bij bijvoorbeeld opwarming brandbare gassen vrij kunnen komen. Deze brandbare gassen kunnen niet zo makkelijk naar buiten waardoor er eerder brandgevaar maar ook zeker explosiegevaar ontstaat. De onderste explosiegrens (LEL) wordt veel sneller bereikt door de kleine hoeveelheid aanwezige zuurstof. Verwijdering van de brandbare stoffen en het goed ventileren verkleinen het gevaar.

Verstikking door zuurstofgebrek Door werkzaamheden in een besloten ruimte waar de zuurstofinhoud laag is zal de aanwezige zuurstof snel opgebruikt zijn waardoor verstikkingsgevaar ontstaat. Het aanvoeren van verse lucht door ventilatie kan dit gevaar verhelpen.

Vergiftiging door gevaarlijke stoffen Door verdamping of loskomen van de aanwezige stoffen kan door de kleine inhoud van de besloten ruimte de concentratie gevaarlijke stoffen snel hoog oplopen. Komt deze concentratie in de buurt van de MAC-waarde dan zullen er beschermende maatregelen moeten worden getroffen. Ook bied het ventileren van de besloten ruimte een uitkomst.

Elektrocutie Vocht geleid beter elektriciteit. In een kleine ruimte waar de temperatuur sneller omhoog gaat zul je dus snel beginnen te zweten. Hierdoor zullen je lichaam en kleren vochtig worden. Vocht is een goede elektriciteitgeleider. Ook de ondergrond van een kruipruimte kan vochtig zijn. Elektrocutie ligt hierdoor op de loer. Door een veilige spanning (50 V wisselspanning of 120 V gelijkspanning) te gebruiken kun je elektrocutie voorkomen.

Vallen en struikelen Besloten ruimtes zijn vaak klein, nat en onhandig. Ook lopen er op onverwachte plaatsen kabel en leidingen. De kans dat je hier struikelt en valt is vrij groot. Dus werk niet gehaast en ruim de boel eerst op. Ook de ruimte goed inspecteren is een goede start van de werkzaamheden.


65

Vragen 181. Welke twee zaken zijn in een besloten ruimte moeilijk te regelen? 1. 2. 182. Noteer eens zes besloten ruimtes waar die je zo kunt bedenken. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 183. In welke besloten ruimte ben jij wel eens geweest?

184. Wat zijn de vier kenmerken van een besloten ruimte? 1. 2. 3. 4. 185. Waarom wordt er sneller de onderste explosiegrens in een besloten ruimte bereikt?

186. Waardoor kunnen brandbare gassen in een besloten ruimte vrij komen?


66

187. Door welke twee maatregelen kunnen we branden explosiegevaar in een besloten ruimte verminderen? 1. 2. 188. Waardoor ontstaat er sneller verstikkingsgevaar in een besloten ruimte?

189. Hoe kun je het beste verstikkingsgevaar voorkomen in een besloten ruimte?

190. Waarom zal in een besloten ruimte sneller de MAC-waarde van een gevaarlijke stof bereikt worden?

191. Hoe kun je voorkomen dat de concentratie van een gevaarlijke te hoog oploopt in een besloten ruimte?

192. Waardoor loopt je een groter gevaar om geëlektrocuteerd te worden in een besloten ruimte?

193. Hoe kun je het beste elektrocutie voorkomen in een besloten ruimte als je daar met elektrisch gereedschap moet werken?

194. Op welke manier kun je vallen en struikelen voorkomen in een besloten ruimte?


67

Veilig en gezond werken

Recommend Documents